"Thư gửi Mina" là tác phẩm nhà văn Thuận. Cô đã ngồi viết thư cho Mina - một người bạn gái gốc Afghanistan mà cô đã mất liên lạc ngay sau ngày cả hai cùng tốt nghiệp đại học ở Nga. 30 bức thư trong vòng 2 tuần, không bao giờ được gửi đi, dần dần trở thành một dạng nhật ký nơi cô có thể thổ lộ mọi điều.

3. THƯ GỬI MINA 5
Paris, ngày 19 tháng 10 năm 2016
Mina,
Đây là lần đầu tiên tao viết về mày. Trong các câu
chuyện về nước Nga Xô viết, tao đã viết về con Ludmila,
về căn phòng của ba đứa bọn mình, về cái ban công nhìn
xuống rừng hạt óc chó, về góc bếp ban ngày cũng phải
bật đèn, về những tuần tuyết rơi không dứt, và về những
gỉ những gì tao cũng chẳng nhớ… Nhưng về mày thì
chưa bao giờ. Tao thường xếp quá khứ vào những ngăn
nhỏ rồi thỉnh thoảng mở xem có thể sử dụng vào đâu. Và
hôm nay, cái ngăn mang tên “Mina” đã chính thức được
kéo ra. Chào mày, bạn hiền của tao!
Đáng lẽ tao phải gọi mày là chị. Khi tao chân ướt
chân ráo từ Việt Nam sang, mày đã lên năm thứ tư, chưa

4. 6 THUẬN
kể trước đó mày còn bị đúp và mặt mày già câng! Đúng
vậy, nhan sắc của mày chẳng liên quan gì đến bọn con gái
Hồi giáo nõn nường mà tao vẫn hình dung trong đầu mỗi
khi đọc Nghìn lẻ một đêm. Môi mày tái, má mày nhọn,
mắt mày bé và lông mi mày không cong. Thế nhưng ngay
lập tức tao thấy quý mày. Tao đẩy va li bước vào, mày
đứng bật dậy, mày cười toe toét, mày hất hất mái tóc phi
dê, mày vuốt lại cái váy ngắn hơn đầu gối, mày ném điếu
thuốc lá đang hút dở, mày hỏi Th có khỏe không, mày
đánh vần tên tao rất chuẩn như thể đã nói nó hàng trăm
lần rồi, mày nói giường này cho Th, bàn học này cho Th,
giá sách này cho Th, góc tủ này cho Th… Mày bảo phòng
cho hai đứa mình thôi, con Ludmila chỉ về khi bị bồ đá.
A, tao nhớ câu này mày phải nhắc lại mấy lần tao mới
hiểu. Trình độ tiếng Nga của bọn mình ngay lập tức đã
như trời với vực. Với tao, mày mãi mãi là đứa bạn nước
ngoài nói tiếng Nga nhanh nhất, hóm nhất, bố láo nhất,
đáng yêu nhất.
Khi tao viết những chữ này thì tao đang nằm trên
giường. Mùa thu đã gõ cửa Paris bằng những trận mưa
liên miên. Bên cạnh tao đài phát thanh đưa tin mới nhất
về làn sóng tị nạn từ Trung Cận Đông. Họ nói rằng không
chỉ người Syria mà cả các đồng hương Afghanistan của
mày cũng phải chạy trốn chiến tranh chẳng khác gì
những năm chín mươi của thế kỷ trước. Tao chợt nghĩ
biết đâu mày cũng đang ở Paris, bọn mình đang dưới
cùng một bầu trời sũng nước, nhưng tao còn có căn

5. THƯ GỬI MINA 7
phòng áp mái này, chứ mày thì vạ vật tại một cửa ô nào
đó của đường vành đai, nơi dân Paris chỉ ghé để đổ rác,
còn dân không Paris chỉ ghé để cất tạm những chiếc xe
tải xấu xí, thay một bộ cánh đẹp, trước khi bước chân vào
thành phố ánh sáng làm vài ly rượu vang đỏ ở chân đồi
Montmartre với khoai tây chiên và đùi gà công nghiệp:
sâm banh, gan ngỗng béo hay chim trĩ nhồi hạt dẻ chỉ
có trong tiểu thuyết thế kỷ 19 thôi Mina, các nhà văn cổ
điển nói chung sành ăn hơn các đồng nghiệp đương đại.
Tao tưởng tượng mày một tay ôm túi, một tay ôm
bị, miệng phì phèo thuốc lá. Mày có thể trông rất hoàn
cảnh, mặt mũi rúm ró, áo váy nhàu nhĩ như tất cả những
phụ nữ đang ngồi trong lều nhựa ngó mưa rơi, nhưng
không có chuyện mày trùm khăn, không bao giờ mày
chấp nhận trùm khăn. Độ bướng của mày, tao không lạ.
Bao nhiêu lần mày về phòng với hai má thâm tím và đầy
vết xước, tao hốt hoảng nhưng mày phẩy tay. Bọn con
trai đồng hương của mày chẳng bao giờ thèm ngó ngàng
đến một đứa con gái đã không xinh còn thông minh như
mày, nhưng chúng nó lại sẵn sàng thượng cẳng tay hạ
cẳng chân khi biết mày cặp với một thằng sinh viên nước
khác. Cóc cần biết bồ mày người nước nào, cứ không
phải Afghanistan là mày bị chúng nó cho no đòn. Mày
bảo mày không chấp, mày đếch sợ bị oánh, mày cứ đi
chơi với thằng kia. Tôn giáo là cái quái gì. Ném đá, chặt
tay, cũng chả là cái quái gì. Sharia hay lynch mày quên từ
lâu rồi. Tao nghe mày mà lòng thán phục. Tao thấy mày

6. 8 THUẬN
oách vô cùng, một mình dám chống lại mấy chục thằng
đồng hương to khỏe. Thán phục đến nỗi cứ tối thứ Bảy
tao lại ngoan ngoãn vác xác đi đâu đó ngủ nhờ nhường
phòng cho mày. Mấy đứa bạn đồng hương bảo tao dại,
bị mày bắt nạt, rồi khuyên tao phải vùng lên, bắt mày đi
chỗ khác mà vui. Ơ, chúng nó đâu có ở cùng phòng với
mày, chúng nó đâu biết mày đáng yêu thế nào, mày dẻo
miệng thế nào, mày kể chuyện hài hước thế nào, và nhất
là mày nấu ăn ngon thế nào. Trưa hôm sau, tao vác xác
về nhà, đã thấy mày bày một bàn to tổ bố toàn các món
thơm lừng, thịt gà chợ, thịt cừu chợ, rau mùi chợ, cà chua
chợ, bánh mì chợ, bánh ngọt chợ… tất cả đều từ cái chợ
nông trường duy nhất đắt lòi mắt của Pyatigorsk. Thằng
bồ của mày ngồi ngáp, còn mày thì say sưa ngắm nó
ngáp, nên tao cứ tì tì chén, trong đầu thấp thoáng câu hỏi
không hiểu làm sao mà chỉ qua một đêm thằng kia đang
từ hồng hào tươi tốt chuyển sang ủ ê như lá lìa cành. Ăn
uống no nê, nếu trời còn đẹp, tao ra ban công gác chân
đọc truyện, kệ xác chúng mày chăm sóc lẫn nhau, rồi
thằng kia về lúc nào tao cũng chẳng buồn hay, rồi nắng
nhạt dần, gió xào xạc giữa những cành dẻ, mày tiến lại
cái ghế tao ngồi, đưa cho tao một ly chè chanh nóng thả
vào ba viên đường ngọt lịm, và hỏi một câu cũng ngọt
như đường: “Th ơi, đã đọc xong chưa?”. Hị hị, mày là
con quỷ nhỏ, Mina, mày bóc lột tao, quyển truyện tao
đang đọc là mày vác từ thư viện về, tao phải có nhiệm vụ
đọc cho hết, càng nhanh càng tốt, rồi kể lại cho mày, trả

7. THƯ GỬI MINA 9
lời câu hỏi cho mày, tóm tắt nội dung cho mày, tìm ra ý
tưởng chủ đạo cho mày, ghi lại thông điệp của tác giả cho
mày, để thỉnh thoảng mày vác về những con “khoracho”
hiếm hoi trong cuộc đời sinh viên kéo dài không giống
ai của mày. Nhưng mà tao chẳng cằn nhằn, tao khoái
chứ, nhờ có mày tao biết được bao nhiêu tác giả hay ho
mà không phải đợi đến năm thứ tư, năm thứ năm. Tao
vẫn nhớ mày cười rũ rượi khi tao kể cho mày nghe Người
Mỹ trầm lặng, đoạn thằng nhân vật chính tâm sự nằm
cạnh gái Việt có cảm giác nằm cạnh một con chim nhỏ,
vì họ cứ “chiêm chiếp cả đêm”. Mày cười rũ rượi rồi mày
bảo ngày mai mày sẽ trêu mấy đứa Việt Nam cùng lớp,
nhất là cái Phương có tên giống nhân vật nữ của truyện.
Tao định chỉnh lại rằng Phượng chứ không phải Phương,
tiếng Việt dấu diếc kinh hoàng, nhưng rồi lại thôi, cứ để
mày tin là thế cho vui, tao tưởng tượng mày chém ngang
chém dọc ở lớp trong giờ văn, để lũ bạn mày, cả trai lẫn
gái bò lăn ra cười. “Ôi những con chim nhỏ chiêm chiếp
cả đêm, chúng mày thế thật à?”, mày quay ra trêu tao.
Tao phẩy tay. Tao còn đang lo không biết tóm tắt những
đoạn về lịch sử nước tao thế nào cho mày hiểu, vì thú
thực tao cũng cóc hiểu, Thiệu, Diệm, Thành, Văn, Bảo
Đại, Bình Xuyên, Hòa Hảo, Phát Diệm, Chợ Lớn, Trung
Quốc, Liên Xô, Đông Âu, Tây Âu… lịch sử nước tao như
mớ bòng bong, mỗi chuyên gia nói một phách, tao ngờ
giáo sư dạy văn của mày có đọc đi đọc lại những đoạn
đó cũng cóc hiểu, rồi tao lại nghĩ khéo bản thân Graham

8. 10 THUẬN
Green cũng cóc hiểu. Tao nghĩ thế rồi tao quẳng sách
cho mày, tao kệ xác mày với Người Mỹ trầm lặng, tao vào
giường đắp chăn đọc Đồi gió hú. Ờ, ờ, khi người ta mười
tám, mười chín, thì Đồi gió hú là thiên tình sử đẹp nhất
trần đời…

9. THƯ GỬI MINA 11
Paris, ngày 20 tháng 10 năm 2016
Mina,
CótinthànhphốParisvừagiảitánđámlềunhựacắm
ở cửa ô Saint-Ouen. Người ta bảo cách đây một tháng
kiểm kê được hơn năm trăm đàn ông, đàn bà và trẻ em,
vậy mà hôm nay lúc cảnh sát lái xe buýt tới thì chỉ còn
năm chục, rằng ai cũng khai từ Syria đến nhưng ủy ban
thành phố còn phải nghiên cứu và xem xét, “đó là một
công việc cần nhiều tỉ mẩn và chuyên môn”, rằng dân
cư quanh vùng kêu ca lều nhựa cản trở giao thông, ảnh
hưởng đến mỹ quan và vệ sinh chung, đặc biệt là thành
phố đã phát hiện trong đó nhiều trường hợp mắc bệnh
ghẻ, “căn bệnh nguy hiểm rất dễ lây lan”. Phần bình luận
dưới các bài báo đầy những câu đầy cảm thán thế này:

10. 12 THUẬN
“Hãy tưởng tượng vi trùng ghẻ lan khắp các nhà trẻ của
Paris!”, “Tôi thề là tin kia mà lộ ra thì hè tới Paris sẽ mất
một phần ba khách du lịch!”, “Ôi, các thiếu nữ Paris mà
phải len lén gãi một chỗ nào đó trên cơ thể thì cũng ít
nhiều nguy hại đến danh tiếng thanh lịch!”…
Lúc này đây tao đang tự hỏi lý do nào dẫn tao tới ý
nghĩ mày có thể nằm trong số những người được mời
lên xe buýt của cảnh sát hôm nay, hay trong số những
người đã lặng lẽ rời cửa ô Saint-Ouen trước đó. Mới hôm
qua tao còn tưởng tượng mày phì phèo thuốc lá ngồi ngó
mưa rơi từ một lều nhựa ở một cửa ô Paris. Paris có mấy
chục cửa ô mà dân Paris chỉ ghé để đổ rác và người nhập
cư bất hợp pháp có thể tạm cắm lều nhựa. Tao đã định
thu xếp thời gian ghé thử một cửa ô gần nhà, xem mày
có tình cờ ở đó hay không. Chuyện này có vẻ như mò
kim đáy biển. Hai mươi năm trôi qua, mày hẳn thay đổi,
chắc là béo ra, chắc là đuôi mắt không thiếu vết chân
chim. Tao cũng thế, cũng bắt đầu phải nhờ đến kem
chống nhăn. Bọn mình có nguy cơ giáp mặt nhau mà
cứ thế đi thẳng. Có thể nào như vậy không? Dù sao thì
tao và mày cũng ở chung phòng bốn năm liền, ăn chung
bao nhiêu bữa, mặc chung ít ra vài cái váy, chủ yếu là
váy của mày mang từ đâu về, chứ tao trước khi leo lên
máy bay Aeroflot đến Nga chưa bao giờ xỏ chân vào váy,
đến Nga rồi thì bước vào cửa hàng váy là lại cúi đầu bước
ra. Những chiếc váy thùng thình, vải cứng đơ, giá rẻ bèo