1. Van kringloopwijzer
naar kringloop boer!
ir. Frank Verhoeven
www.boerenverstand.nl

2. Inhoud
- Achtergronden kringloopaanpak
- RantsoenWijzer
- BodemConditieScore

3. Wat doet Boerenverstand?
Waddenmelk
Onderzoek nieuwe
financiering voor
biodiversiteit met RFC,
Rabo & WNF
Kernteam Caring Dairy
programma en ontwikkelaar
KringlooopKompas
Verbetering productiviteit
bodems veenkoloniën
Onderzoek handhaafbaar bovengronds
alternatief zodebemester (GreenDuo)
Kernteam kringloopwijzer
Duurzame melk Kampereiland
Studiegroepen Utrecht-Oost
& samenwerking VIC
Reductie footprint
Met ANV ‘t Onderholt
Duurzaam Bodembeheer
Gelderse Vallei
Duurzaamheidsprogramma
alle melkveehouders in
gemeente Midden Delfland
KeyPort Venlo
Ondersteuning Natuurhoeve
programma duurzame weidezuivel
Centraal:
Economisch & ecologisch beter boeren!
Meerwaarde creëren via markt en samenleving

4. Voerprijzen stijgen
A-brok 1992 - 2013
Prijs A-brok per 100 kg bij levering 8 ton bulk
€ 30
€ 25
€ 20
Hoogste maandprijs
Jaargemiddelde
Laagste maandprijs
€ 15
€ 10
€5
Bron: LEI
Linear (Jaargemiddelde)

5. Sojaprijzen stijgen
Soja 1992 - 2013
Prijs Soja per 100 kg groothandel
€ 600
€ 500
€ 400
Hoogste maandprijs
€ 300
Jaargemiddelde
Laagste maandprijs
Linear (Jaargemiddelde)
€ 200
€ 100
€0
Bron: LEI

6. De melkprijs?
Melkprijs 1992 - 2013
€ 50
Melkprijs in euro per 100 kg
€ 45
€ 40
Hoogste maandprijs
€ 35
Jaargemiddelde
Laagste maandprijs
€ 30
Linear (Jaargemiddelde)
€ 25
€ 20
€ 15
Bron: LEI
Quotum
verruiming

7. Wie verdienen (veel) geld?
Voerkosten (€ / 100 kg melk) vs melkproductie/koe
12.00
Voerkosten
10.00
8.00
6.00
4.00
4 ct x 800.000 kg
= 1 inkomen!
2.00
0.00
4000
5000
6000
7000
8000
kg melk per koe/jaar
9000
10000
11000

8. Overheid: NH3, NO3, P, CO2, CH4…

9. Hoe combineer ik economie &
ecologie?
Rantsoen efficientie
Benutting
eigen voer
Benutting mest
Bodem

10. Er is winst te halen
Drogestof benutting per
hectare
Hoeveel kg droge stof per hectare?
Bron: 350
melkveehouders
DMS (2012)
Intensiteit in kg melk per hectare

11. Veel winst te halen
Hoeveel kg melk uit 1 kg droge stof ?

12. Uit de kringloopwijzer

13. Koeien voeren:
PSW, WDE, EKB & FEP

14. Malestein

15. Gemeten in het voer
Water
Ruw As
Voedermiddel
Droge stof
Stikstof bevattend (RE)
Ruw vet
Organische
stof
Ruwe celstof
Stikstofvrij
Koolhydraten
Overige
Koolhydraten

16. Berekend in het voer
Berekend
Betekenis
VOS/VCOS%
Hoeveelheid verteerbare organische
stof
VEM
Voederwaardebegrip van netto
energie
FOS
Hoeveelheid energie die op
pensniveau beschikbaar komt
DVE
Microbieel eiwit + bestendig eiwit
OEB
Balans hoeveelheid eiwit
beschikbaar voor microbieel eiwit
SW
Structuurwaarde berekend aan de
hand van ruwe celstof
VW
Verzadigingswaarde
Fermenteerbare
Organische Stof
= voor de pens
beschikbaar)
FOS = VOS - RVET
- (RE x %BRE/100)
- (ZET x
%BZET/100) - 0,50
x
FP
Maar wat verteerd de koe?= Fermentatie producten
OS * VC = Verteerbare Organische stof (VCOS)

17. koeien voeren = pens voeren!

19. Uitgangspunt:
Wat ligt er voor de koeien?
of ?

20. Verteerbaarheid varieert
• Lastig te bepalen!
• Factoren:
–
–
–
–
–
–
–
–
Droge stofpercentage
Botanische samenstelling
Grondsoort
Bemesting
Maaistadium
Kneuzen
Uitkuilen
Voermengwagen

21. Check de mest

23. Leren zelf sturen!
Maar je moet ook kunnen sturen!

24. Sturen met je eigen voer!
SUIKERrijk
hooi 2e snede
bestendig
ZETMEEL
(hoog
afgehakselde
laat rijpe mais)
weidegang
traag
bestendig
EIWITrijk
kort gemaaid
droog balen
(soja)
STRUCTUUR
beheersland
DROGE
KOEIEN
voer

25. Hoe voer ik het optimale rantsoen?
Gekneusde en gehakselde kuil
SUIKERrijk
Snelle Maiskuil
hooi 2e snede
Protical ++
Powerbrok
(hoog
Soja bestendig
afgehakselde
laat Raap
rijpe mais)
Tarwevoermeel
traag
Bierborstel
bestendig
EIWITrijk
Mineralenmix
kortMelasse
gemaaid
droog in balen
Gehakselde lucerne
bestendig
Productie
ZETMEEL
STRUCTUUR
beheersland

26. Leer zelf te sturen

27. Uit de kringloopwijzer
Bodembenutting…BODEM overschot
Enz..

28. Bodem

30. MijnBodem conditi e:
K
MijnBodem conditi e: uilmeting
Kuilmeting
Wil je de BodemCond
itieScore online uitr
ekenen?
Ga dan naar www.mij
nbodem conditie.nl
Wil je de BodemCond
itieScore online uitr
ekenen?
Ga dan naar www.mij
nbodem conditie.nl
Dat um
1 Algemeen
Naam bedrijf
1 Algemeen
Naam uitvoerder
Naam bedrijf
Per ceel/volgnumm
er [1]
Naam
Bodemt ype uitvoerder
[2]
Per ceel/volgnumm
er [1]
Bodemt
[2]
Beschrijving ype orie
hist
perceel
Dat um
Positie bodemk uil
/GPS coor d. W
4 1
3 2
/GPS coor d. N
Positie bod
/GPS coor d. W
Gewascode [3] emk uil
4 1
3 2
/GPS coor d. N
Gewascode [3]
Beschrijving hist orie
perceel
[1] Zie gecomnineerd
e opgave gewassen
Mini sterie EZ
[2] 1 = Zwar e Klei 2
= Licht e Klei 3 = Zwak
[1] Zie gecomnin
Lem ig Zand
[3] 259 = mais r otati eerde opgave gewassen Mini steri 4 = St erk Lem ig Zand 5 = Veen
e,
e
[2] 1 = Zwar e Klei 259c = mais cont inue, 266 = tijde EZ
2 = Licht e Klei 3 =
lijk
Zwak Lem ig Zandgr as (< 6 jaar), 265 = perm anen
4 = St erk Lem ig Zand
t gr as
[3] 259 = mais r otati
5 = Veen
e, 259c = mais cont
inue, 266 = tijdelijk
gr as (< 6 jaar), 265
= perm anent gr as
2 Bodemanalyse
Zuurgraad (pH) [4]
2 Bodemana
Organischeb St of (%) lyse
[4]
Zuurgraad (pH) [4]
Organischeb St of (%)
[4]
[4] Zie bodemanal yse
perceel, indien aanw
ezig,
ander s inschatten
[4] Zie bode
manal yse perceel,
indien aanw ezig, ande
3 Bodem Conditie Sc
r s inschatten
ore (BCS)
3 Bodem Conditie Sc
Wegings
ore (BCS) fact or
1 Zuurgraad (pH)
2 Bodemstructuur
1 Zuurgraad
3 Regenworm en (pH)
2 Bodemstruc
4 Aantal gek leur de tuur
vlek ken
3 Regenw
5 Beworteling orm en
4 Aantal gek leur de
vlek ken
6 Kleur
5 Bew
7 Ploegzoolorteling
6 Kleur
8 Gewasbedekking
7 Ploegzool
8 Gew
Totaal BCSasbedekking
Totaal BCS
2
Wegingsfact or
3
2
3
3
2
3
3
2
2
3
3
2
2
3
2
Scor e: (0 = onvoldoe
nde, 1 = matig,
[score]
[score x wegingsfact
or]
[score]
[score x wegingsfact
or]
2 = goed)
Scor e: (0
= onvoldoende, 1 =
matig,
4 Aanvullende waarn
emingen
Vochtigheid
4 Aanvullende waarn
emingen
Plasvorm ing
2 = goed)
Vochtig
Scheuren heid
Plasvorm
Spoorvorming ing
Scheuren / vert r apping
Spoorvorming / vert
r apping Beoordeling: (0
= geen, 1 = matig, 2
= v eel)
5 Resul taten
5 Resul taten
Score:
Score:
Beoordeling: (0 = geen
, 1 = matig, 2 =
0
8
0
6 Opmerkingen
16
8
Slecht
6 Opmerkingen
v eel)
Slecht
24
16
Onvoldoende
Onvoldoende
32
24
Mat ig
Mat ig
32
Goed
Goed
Zeer Goed
Zeer Goed

32. Kringloopwijzer worden!

33. Hoge melkprijs?
investeer eens in een lange termijn
voedervoorziening en hoge efficiencies ipv
meer koeien!
bedankt voor uw aandacht!
www.boerenverstand.nl

34. Kringloopwijzer!
www.mijnkringloopwijzer.nl

35. Kringloopwijzer!
www.mijnkringloopwijzer.nl

36. Prestaties of diernormen?
De KringloopWijzer is niets meer en niets minder dan
een rekeninstrument om de N, P en C kringloop op
melkveebedrijven te bereken.

37. Niets in het leven is zeker!
Wel zeker: Kringloopwijzer geeft meer inzicht in de
bedrijfsvoering en legt (onafhankelijk) krachtvoer en
kunstmest gebruik bloot, bedrijfsbenuttingen, etc.
Ook zeker: ondersteunen van kringlooplandbouw levert
uiteindelijk winst voor boer & milieu!
Maar het invullen van de kringloopwijzer maakt zeker
nog geen kringloopboer

38. Hoe functioneert de bodem onder mijn bedrijf?
Hoe ziet voederwinnings er uit? Hooiland?
Van welk percelen haal ik snel eiwit? Of structuur?
Hoe zorg ik dat ik voldoende en betere (andere) kwaliteit
krijg? Inkuilen, maaien (kneuzen ja/nee)
Wat ligt er op het erf? Welke kwaliteiten en
hoeveelheden zijn beschikbaar?

39. Bodem

41. MijnBodem conditi e:
K
MijnBodem conditi e: uilmeting
Kuilmeting
Wil je de BodemCond
itieScore online uitr
ekenen?
Ga dan naar www.mij
nbodem conditie.nl
Wil je de BodemCond
itieScore online uitr
ekenen?
Ga dan naar www.mij
nbodem conditie.nl
Dat um
1 Algemeen
Naam bedrijf
1 Algemeen
Naam uitvoerder
Naam bedrijf
Per ceel/volgnumm
er [1]
Naam
Bodemt ype uitvoerder
[2]
Per ceel/volgnumm
er [1]
Bodemt
[2]
Beschrijving ype orie
hist
perceel
Dat um
Positie bodemk uil
/GPS coor d. W
4 1
3 2
/GPS coor d. N
Positie bod
/GPS coor d. W
Gewascode [3] emk uil
4 1
3 2
/GPS coor d. N
Gewascode [3]
Beschrijving hist orie
perceel
[1] Zie gecomnineerd
e opgave gewassen
Mini sterie EZ
[2] 1 = Zwar e Klei 2
= Licht e Klei 3 = Zwak
[1] Zie gecomnin
Lem ig Zand
[3] 259 = mais r otati eerde opgave gewassen Mini steri 4 = St erk Lem ig Zand 5 = Veen
e,
e
[2] 1 = Zwar e Klei 259c = mais cont inue, 266 = tijde EZ
2 = Licht e Klei 3 =
lijk
Zwak Lem ig Zandgr as (< 6 jaar), 265 = perm anen
4 = St erk Lem ig Zand
t gr as
[3] 259 = mais r otati
5 = Veen
e, 259c = mais cont
inue, 266 = tijdelijk
gr as (< 6 jaar), 265
= perm anent gr as
2 Bodemanalyse
Zuurgraad (pH) [4]
2 Bodemana
Organischeb St of (%) lyse
[4]
Zuurgraad (pH) [4]
Organischeb St of (%)
[4]
[4] Zie bodemanal yse
perceel, indien aanw
ezig,
ander s inschatten
[4] Zie bode
manal yse perceel,
indien aanw ezig, ande
3 Bodem Conditie Sc
r s inschatten
ore (BCS)
3 Bodem Conditie Sc
Wegings
ore (BCS) fact or
1 Zuurgraad (pH)
2 Bodemstructuur
1 Zuurgraad
3 Regenworm en (pH)
2 Bodemstruc
4 Aantal gek leur de tuur
vlek ken
3 Regenw
5 Beworteling orm en
4 Aantal gek leur de
vlek ken
6 Kleur
5 Bew
7 Ploegzoolorteling
6 Kleur
8 Gewasbedekking
7 Ploegzool
8 Gew
Totaal BCSasbedekking
Totaal BCS
2
Wegingsfact or
3
2
3
3
2
3
3
2
2
3
3
2
2
3
2
Scor e: (0 = onvoldoe
nde, 1 = matig,
[score]
[score x wegingsfact
or]
[score]
[score x wegingsfact
or]
2 = goed)
Scor e: (0
= onvoldoende, 1 =
matig,
4 Aanvullende waarn
emingen
Vochtigheid
4 Aanvullende waarn
emingen
Plasvorm ing
2 = goed)
Vochtig
Scheuren heid
Plasvorm
Spoorvorming ing
Scheuren / vert r apping
Spoorvorming / vert
r apping Beoordeling: (0
= geen, 1 = matig, 2
= v eel)
5 Resul taten
5 Resul taten
Score:
Score:
Beoordeling: (0 = geen
, 1 = matig, 2 =
0
8
0
6 Opmerkingen
16
8
Slecht
6 Opmerkingen
v eel)
Slecht
24
16
Onvoldoende
Onvoldoende
32
24
Mat ig
Mat ig
32
Goed
Goed
Zeer Goed
Zeer Goed