Erdas Imagine

ERDAS IMAGINE TEMEL YAZILIMI
ÖNSÖZ
Görüntü işleme konusunda, temel seviyedeki bilgi ve uygulamaları içeren Türkçe “ERDAS IMAGINE Temel Yazılımı” kitabı; “IMAGINE Viewer”, “Veri Görüntülemek”, “Görüntü haritalarını oluşturmak”, “Özellikleri çıkarmak” ve “Coğrafi Bilgi Sistemi analizleri” konularını içeren beş kısımdan oluşmuştur. Veriyi ithal etme ve görüntüleme, rektifikasyon, sahaları hesaplama, ilgi sahasını belirleme, sahanın topografyasını tesbit, vector ve raster veri kullanımı, görüntü yönetimi, batch işlemleri, geometrik düzeltme, basit sınıflandırma ve harita çıktılarını düzenlemeye olanak sağlamaktadır.
Bu kitap, aşağıda belirtilen yayınlardan istifade edilerek hazırlanmıştır.
• Fundamentals of ERDAS IMAGINE
• ERDAS IMAGINE Tour Guides V 8.5
• ERDAS IMAGINE Field Guides V 8.5
“ERDAS IMAGINE Temel Yazılımı”nın daha kolay anlaşılması ve kullanılması için “ERDAS IMAGINE EĞİTİM DOKÜMANI VE VERİLERİ” isimli iki CD-ROM ile desteklenmiştir. Takip eden sahifede detayları verilen bu sayısal media; kitabın pdf formatındaki metinlerini ve değişik uygulamalara olanak sağlayan verileri içerecek tarzda düzenlenmiştir.
İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ i ŞUBAT 2002

ERDAS IMAGINE EĞİTİM DOKÜMANI VE VERİLERİ
(EGTF_CD.1 ve EGTF_CD.2 )
DOKÜMAN: EITY1.pdf ve EITY2.pdf
VERİLER:
EGTF_CD.1
ƒ Scene 01
ƒ 281.img
ƒ 47123B51.tif, 47123B54.tif, 47123B62.tif, 47123B63.tif
47123C54.tif, 47123C63.tif
ƒ Calibration
ƒ dem_99.img
ƒ erdas_logo.img
ƒ gcp281
ƒ hydro_00.e00
ƒ hydro_75.e00
ƒ mosaic_anno.ovr
ƒ ortho_282
ƒ river
ƒ Salmon Hazards
ƒ Sensitivity.ckb
ƒ Shelton.tif
ƒ sky.chp
ƒ sky.img
ƒ soils_95.e00
ƒ soils_95.img
ƒ usa_avhrr_class.img
ƒ water shed.aoi
ƒ wynoochee.gif
ƒ wynoochee_cuts
ƒ wynoochee_drain
ƒ zonal.gmd
EGTF_CD.2
ƒ tm_88.img
ƒ g23a3
ƒ g23a4
ƒ inpts.dat
ƒ eldodem.img
ƒ eldoatm.img
İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ i i ŞUBAT 2002

İ Ç İ N D E K İ L E R
K O N U L A R
SAYFA NO
CİLT - I
1. GİRİŞ
1
2. YAZILIMIN ÇALIŞTIRILMASI, MENÜLERİ, İKONLARI VE İŞLEVLERİ
2
a. MENÜLER
3
(1) SESSION MENÜSÜ
3
(2) MAIN MENÜSÜ VE IKONLAR
4
(3) TOOLS MENÜSÜ
6
(4) UTILITIES MENÜSÜ
7
(5) HELP MENÜSÜ
8
b. İKONLAR
8
BÖLÜM-I
ERDAS IMAGINE TEMEL
11
KISIM-1
IMAGINE VIEWER
11
MOUSE KULLANIMI
11
WINDOWS TERMİNOLOJİSİ
11
VIEWER EKRANI
12
VIEWER MENÜLERİ
13
FİLE MENÜSÜ
13
UTILITY MENÜSÜ
13
VIEW MENÜSÜ
14
AOI MENÜSÜ
14
HELP MENÜSÜ
14
RASTER MENÜSÜ
15
VECTOR MENÜSÜ
15
ANNOTATION MENÜSÜ
16
VİEWER ALETLERİ
16
UYGULAMA 1: GÖRÜNTÜLERİ ANLAMAK
18
SAFHA 1: IMAGINE VIEWER’DA VERİ GÖRÜNTÜLEMEK
18
SAFHA 2: THEMATİC MAPPER VERİSİNİ ANLAMAK
25
UYGULAMA 2: DİĞER VERİ TİPLERİNİ GÖRÜNTÜLEMEK
29
SAFHA 1: VERİYİ İTHAL ETMEK
29
SAFHA 2: GÖRÜNTÜLERİ KARŞILAŞTIRMAK
33
SAFHA 3: GÖRÜNTÜDEN GÖRÜNTÜYÜ REKTİFİYE ETMEK
35
SAFHA 4: İLİŞKİLİ VERİ SETLERİ
43
UYGULAMA 3: ÖZNİTELİKLER ÜZERİNDE ÇALIŞMAK
47
SAFHA 1: SEÇİLEN BİLGİYİ GÖRÜNTÜLEMEK
47
SAFHA 2: SAHA ORANLARINI HESAPLAMAK
48
UYGULAMA 4: BİR ÇALIŞMA SAHASINI İNCELEMEK
53
UYGULAMA 5: GÖRÜNTÜLERİ SUNULAR HALİNDE DÜZENLEMEK VE OYNATMAK
58
İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ i i i ŞUBAT 2002

K O N U L A R
SAYFA NO
KISIM-2
VERİ GÖRÜNTÜLEMEK
61
UYGULAMA-1: ÖZEL BİR SAHAYI GÖRÜNTÜLEMEK VE İNCELEMEK
61
SAFHA 1: GÖRÜNTÜLERİN ÖZEL BİR KISMINI AÇMAK
61
SAFHA 2: AREA OF INTEREST (AOI) KULLANIMI İLE BİR SAHAYI BELİRLEMEK
63
SAFHA 3: SAHANIN TOPOGRAFYASI ÜZERİNDE ÇALIŞMAK
65
UYGULAMA-2: ÇOKLU DOSYA İŞLEMLERİ - “BATCH TOOL” KULLANILARAK PİRAMİT KATMANLARINI ÜRETMEK
69
UYGULAMA-3: GÖRÜNTÜLERİ DÜZENLEMEK VE ÇOKLU GÖRÜNTÜLERİ EKRANA AÇMAK
73
UYGULAMA-4: 3 BOYUTLU GÖRÜNTÜLERİ AÇMAK VE GELİŞTİRMEK
78
KISIM-3
GÖRÜNTÜ HARİTALARINI OLUŞTURMAK
84
UYGULAMA-1: ORTHOREKTİFİYE GÖRÜNTÜLERİ ÜRETMEK
84
UYGULAMA-2: GÖRÜNTÜLERİ BİRARAYA GETİRMEK
99
SAFHA-1: HAVA FOTOĞRAFLARINI MOZAİKLEMEK
99
CİLT - II
SAFHA-2: UYDU GÖRÜNTÜLERİNİ MOZAİKLEMEK
107
UYGULAMA-3: ANNOTATION KATMANLARINI ÜRETMEK
110
SAFHA-1: YENİ ANNOTATION KATMANINI OLUŞTURMAK
110
SAFHA-2: AĞAÇSIZ SAHALARI HESAPLAMAK
113
SAFHA-3: METİN ÜRETMEK
114
UYGULAMA-4: HARİTA BASKI ÇIKTISINI HAZIRLAMAK
117
SAFHA-1: HARİTA ÇIKTISINI DÜZENLEMEK
117
SAFHA-2: HARİTA ÇERÇEVESİNİ ÜRETMEK
119
SAFHA-3: “MAP COMPOSER” EKRANINA “ÖLÇEK ÇUBUĞU”, “KUZEY OKU” VE “KİTABE EKLEMEK
124
SAFHA-4: “MAP COMPOSER” EKRANINA “METİN” VE BAZI HARİTA ELEMANLARINI EKLEMEK
128
KISIM-4
ÖZELLİKLERİ ÇIKARMAK
130
UYGULAMA-1 : GÖRÜNTÜYÜ İNDİRGEMEK
130
UYGULAMA-2 : TAYFSAL ÖZELLİKLERİ KULLANMAK
134
SAFHA-1: BAND KOMBİNASYONLARINI DEĞİŞTİRMEK
134
SAFHA-2: BAND KOMBİNASYONLARINI DEĞİŞTİRMEK
138
UYGULAMA-3: BAND ARİTMETİĞİNİ KULLANMAK
142
UYGULAMA-4: SHAPE DOSYALARINI (Shapefiles) ÜRETMEK VE GÜNÇELLEŞTİRMEK
146
UYGULAMA-5: DEĞİŞİKLİKLERİ TESBİT ETMEK VE TANIMAK
149
İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ i v ŞUBAT 2002

K O N U L A R
SAYFA NO
KISIM-5
COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ (GIS) ANALİZLERİ
153
UYGULAMA-1: UNSUPERVISED SINIFLANDIRMA
153
SAFHA-1: ITERATIVE SELF-ORGANIZING ANALYSIS TECHNIQUE (ISODATA)
153
SAFHA-2: SINIFLARI BELİRLEMEK VE ETİKETLEMEK
156
SAFHA-3: SINIFLARI BİRLEŞTİRMEK VEYA TEKRAR KODLAMAK
158
UYGULAMA-2: ANALİZLERE YÖNELİK SINIFLANDIRMA HAZIRLIĞI
160
SAFHA-1: KÜMELENDİRİLMİŞ GÖRÜNTÜYÜ ÜRETMEK
160
SAFHA-2: KÜMELERİN ÇEVRE UZUNLUĞUNU HESAPLAMAK
161
SAFHA-3: KESİLMİŞ ORMAN SAHALARINI GÖRÜNTÜ ÜZERİNE ÇİXMEK
164
SAFHA-4: SAHALARI MASKELEMEK
166
SAFHA-5: SAHALAR ETRAFINDA TAMPON BÖLGELERİNİ OLUŞTURMAK
169
SAFHA-6: KESİLEN ORMAN SAHALARINA YÖNELİK OLUŞTURULAN GÖRÜNTÜLER VE KATMANLARI EKRANA AÇMAK
172
UYGULAMA-3: EXPERT SİSTEM İLE NEHRİN HASSASİYETİNİ BELİRLEMEK
174
KISIM-6
TOPOGAFİK ANALİZ
178
UYGULAMA-1: SAYISAL YÜKSEKLİK MODELİNİ ÜRETMEK
178
1. ASCII TİPİ VERİDEN SAYISAL YÜKSEK MODELİNİ ÜRETMEK
179
2. LINE COVERAGE TİPİ VERİDEN SAYISAL YÜKSEK MODELİNİ ÜRETMEK
181
UYGULAMA-2: EĞİM GÖRÜNTÜLERİNİ ÜRETMEK
182
UYGULAMA-3: BAKI GÖRÜNTÜLERİNİ ÜRETMEK
186
UYGULAMA-4: GÖLGELİ KABARTMA GÖRÜNTÜLERİ ÜRETMEK
188
UYGULAMA-5: RENKLİ KABARTMA GÖRÜNTÜLERİ ÜRETMEK
190
UYGULAMA-6: RASTER MÜNHANİ GÖRÜNTÜLERİNİ ÜRETMEK
191
UYGULAMA-7: GÖRÜNÜRLÜK ANALİZİ
192
UYGULAMA-8: ANAGLYPH METODU İLE 3 BOYUTLU STEREO GÖRÜNTÜ ÜRETMEK
198
İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ v ŞUBAT 2002

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ v i ŞUBAT 2002

ERDAS IMAGINE YAZILIMI
1. GİRİŞ:
Erdas Imagine yazılımı, komple görüntü işleme ve coğrafi Bilgi Sistemi paketi olup, grafikleri kullanan bir arayüze sahiptir. Yazılım aşağıda belirtilen 3 ana kısmı ve muhtelif modülleri içermektedir.
• ANA KISIMLAR:
• Imagine Essentials (Temel seviyede)
• Imagine Advantage (Orta seviyede)
• Imagine Professional (Profesyonel seviyede)
• MODÜLLER:
• Imagine Radar Mapping Suite
• Imagine Radar Interpreter
• Imagine OrthoRadar
• Imagine Stereo SAR DEM
• Imagine IFSAR DEM
• Imagine OrthoBASE
• Imagine OrthoMAX
• Imagine VirtualGIS
• Imagine Vector
• Imagine NITF
• Imagine Developer’ Toolkit
• Imagine Subpixel Classifier
• ERDAS Map Sheet
• ERDAS Stereo Analyst
Yazılımın ana kısımları ve yaygın olarak kullanılan modüllerinin özet olarak olanakları aşağıdaki parağraflarda açıklanmıştır.
IMAGINE ESSENTIALS:
Imagine Essentials; veriyi görüntüleme, vektör ve raster veriyi kullanma, görüntü yönetimi, geometrik düzeltme, basit sınıflandırma ve görüntüyü haritalama işlemlerini yapmak için gerekli temel aletleri içeren bir yazılımdır. Yazılımın kalbini teşkil eden “Viewer” etkileşimli ve güçlü bir tarzda görüntüleri; gösterir, birleştirir ve analiz eder.
IMAGINE ADVANTAGE:
Orta seviyedeki olanaklara sahip olan Imagine Advantage yazılımı, Imagine Essentials’ın; sahip olduğu imkanlara ilaveten daha hassas haritalamave görüntü işleme niteliklerine sahiptir. Ortho düzeltme, arazi yüzeyinin interpolasyonu, mozaikleme, mekansal analiz ve modelleme dili olanaklarına sahiptir.
İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ 1 ŞUBAT 2002

IMAGINE PROFESSIONAL:
Her iki yazılımın olanaklarını içeren bu yazılım; grafik veri modelleme, gelişmiş sınıflandırma ve radar analiz aletleri profesyonel alandaki gereksinimlere imkan sağlamaktadır.
IMAGINE ORTHOBASE:
Sayısal fotgrametri işlemlerini içeren bir modüldür. Kameralar ve uydu sensörleri tarafından algılanan görüntülerin süratli ve doğru bir tarzda üçgenlenmesi ve ortho rektifikasyon işlemlerini otomatik olarak yapmaktadır. Özellikle ortho foto haritalarının yapımında kullanılmaktadır.
IMAGINE VIRTUALGIS:
Gerçek zamanlı olarak birçok raster katmanı, muhtelif sembolleri ve vektor görüntülerini 3 boyutlu olarak gösterme, görünürlük analizi ve üretilen arazi modeli üzerinde uçuş yapma olanaklarını sağlamaktadır.
ERDAS STEREO ANALYST:
3 boyutlu coğrafik veriyi toplama, kıymetlendirme ve görüntüleme olanaklarını sağlayan bir modüldür. Sayısal arazi modeli olmaksızın, muhtelif görüntü kaynaklarından, 2 ve 3 boyutlu Cografi Bilgi Sistemi (CBS) verisini doğru olarak toplama, mevcut 2 boyutlu vektör verisini 3 boyutlu CBS verisine aktarma ve CBS verisine ilişkin mekansal öznitelik bilgilerini üretme imkan ve kabiliyetlerini içermektedir.
2. YAZILIMIN ÇALIŞTIRILMASI, MENÜLERİ, İKONLARI VE İŞLEVLERİ:
Erdas Imagine yazılımı;
• Bilgisayar ekranına daha önce konulmuş olan ”IMAGINE” ikonunun üzerine çift click uygulanarak, veya
• Start / Programs / ERDAS IMAGINE 8.5 / ERDAS IMAGINE 8.5 ifadeleri seçilerek, çalıştırılır.
Yazılım çalıştırıldığında ekrana ana ikon paneli açılır. Yazılımın tüm fonksiyonları; bu panelden veya otomatik olarak ekrana gelen “Viewer” kapsamındaki menü ve aletlerden istifade ile sağlanır. Bu panel satın alınan modüllere bağlı olarak muhtelif ikonları ve menüleri içermektedir. İstenmesi halinde ikon panelinin ebadları, “Session” menüsü kapsamındaki “Preference” seçeneğine bağlı “Preference Editor” dialoğundaki “Icon Panel Display Options” penceresinin kullanımı ile değiştirilebilmektedir.
İkon paneli; “Session”, “Main”, “Tools”, “Utilities”, “Help” menülerini ve “Viewer”, “Import”, “DataPrep”, “Composer”, “Interpreter”, Catalog”, “ERDAS IMAGINE Credits”, “Classifier”, “Modeler”, “Vector”, “Radar”, “VirtualGIS”, “OrthoBASE” vb. ikonları içermektedir.

a. MENÜLER:
(1) SESSION MENÜSÜ:
ERDAS IMAGINE yazılımı uygulamalarını ve sistemin çalıştırılması işlemlerini düzenler.
SEÇENEK
İŞLEVİ
Preferences (Ctl+P)
“Preference Editor” dialoğunu ekrana açar. ERDAS IMAGINE yazılımının birçok parametresini ve default verilerini içerir. İsteğe bağlı olarak bunların düzenlenmesine olanak sağlar.
Configuration (Ctl+C)
“Configuration Editor” dialoğunu ekrana açar. Yazılımda kullanılacak teyp, printer, CD-ROMS gibi çevre birimlerinin düzenlenmesini sağlar.
Session Log (Ctl+S)
“Session Log” dialoğunu ekrana açar. Çalışma esnasında yapılan işlemleri ve hata mesajlarını içerir.
Active Process List
“Process List” dialoğunu ekrana açar. Üzerinde çalışılan imagine işlemlerinin listesini içerir. Listedeki herhangibir işlemi durdurmak için, işlem seçilir ve takiben “Kill” düğmesine basılır.
Commands
“Session Command History” penceresini ekrana açar. Çalışma esnasında oluşturulmuş komutların listesini içerir. Pencerenin altındaki “Command” kısmına ise istenen komutlar girilir ve uygulanır.
Enter Log Message ( Ctl+L)
“Log Message” dialoğunu ekrana açar. “Session Log” içine ithal edilmesi istenen metnin ithal edilmesine olanak sağlar.
Start Recording Batch Commands
“Batch Wizard” dialoğunu ekrana açar. IMAGİNE komutlarından bir veya birden fazlasının daha sonra çalışmasına yönelik düzenlemeye olanak sağlar.
Open Batch Command File
“Batch Command File” dialoğunu ekrana açar. Mevcut Batch komutları dosyaların listesini içerir. İstenen dosya seçilerek açılabilir.

SESSION MENÜSÜ
SEÇENEK
İŞLEVİ
View Offline Batch Queue
“Scheduled Batch Job List” dialoğunu ekrana açar. Sıraya girmiş tüm işlerin listesini gösterir. Liste kapsamındaki herhangibir işin; görüntülenmesine, güncelleştirilmesine, iptal edilmesine ve çalışma zamanının değiştirilmesine olanak sağlar.
Flip Icons
Yatay durumdaki ikon panelinin, ekranın sol tarafında ve dikey bir durumda görünmesini sağlar.
Tile Viewer
Birbirini kapatacak tarzda ekrana açılmış iki veya daha fazla Viewer’ın, birbirini kapatmayacak tarzda ekranda görünmesini sağlar. Bir viewer için kullanıldığında, bu viewer tüm ekrana yayılır.
Close All Viewers
İkon paneli hariç, tüm Viewer’ları kapatır.
Main
“Main” menüsüne tali erişimi sağlar.
Tools
“Tools” menüsüne tali erişimi sağlar.
Utilities
“Utilities” menüsüne tali erişimi sağlar.
Help
“Help” menüsüne tali erişimi sağlar.
Properties
“ERDAS IMAGINE Properties” dialoğunu ekrana açar. Sistemin ID, code words modül vb. bilgileri içerir.
Exit IMAGINE (Ctl+Q)
“Quit” dialoğunu ekrana açar. Çalışmadan çıkışı sağlar.
(2) MAIN MENÜSÜ VE IKONLAR
Ikon paneli üzerinde bulunan tüm ikonların, olanaklarını içeren bir menüdür.
SEÇENEK
İŞLEVİ
IMAGİNE Credits
Imagine yazılımının versiyon numarası, tarihi ve gelişmesine ilişkin bilgileri içerir
Start IMAGINE Viewer
Ekrana yeni bir “Viewer” açar. Viewer; raster, vektör, AOI ve annotation katmanlarını görüntüleyen ana penceredir.
Import / Export
“Import / Export” dialoğunu ekrana açar. ERDAS IMAGINE yazılımı kapsamındaki raster ve vektör verilerinin ithalini veya ERDAS IMAGINE dosyalarına ihraç işlemlerini yapar.

MAIN MENÜSÜ VE IKONLAR
SEÇENEK
İŞLEVİ
Data Preperation
“Data Preperation” dialoğunu ekrana açar. Veri hazırlama işlemlerine yönelik; “Create New Image”, “Create Surface”, “Subset Image”, “Image Geometric Correction”, “Mosaic Images”, “Unsupervised Classification” ve “Reproject Images” alt menülerini içerir.
Map Composer
“Map Composer” dialoğunu ekrana açar. Harita çıktılarının hazırlanmasına yönelik; “New Map Composition”, “Open Map Composition”, Print Map Composition”, “Edit Composition Map”, “Map Series Tool” ve “Map Database Tool” alt menülerini içerir.
Image Interpreter
“Image Interpreter” dialoğunu ekrana açar. Görüntülerin geliştirilmesi, yönetimi ve izlenmesine yönelik; “Spatial Enhancement”, “Radiometric Enhancement”, “Spectral Enhancement”,“HyperSpectral Toos”, “Fourier Analysis” “Topographic Analysis”, “GIS Analysis” ve “Utilities” alt menülerini içerir.
Image Catalog
“Image Catalog” veri tabanını ekrana açar. Raster görüntü ve coğrafik olarak seçilen dosyaların yönetimini ve otomatik arşivini içerir. Bu veri tabanında görüntüye ilişkin olarak; “File Name”, “Layers”, “Row”, “Cols”, “Type”, “Pixel”, “Projection-”, “Ulx”, “Uly” vb. bilgiler bulunmaktadır.
Image Classification
“Image Classification” dialoğunu ekrana açar. Görüntü kapsamındaki arazi örtüsü, arazi kullanımı vb. konuların sınıflandırılmasına yönelik olarak; “Signature Editor”, “Unsupervised Classification”, “Supervised Classification”, “Threshold”, “Fuzy Convulation”, “Accuracy Assessment”, “Feature Space Image”, “Feature Space Thematic”, “Knowledge Classifier” ve “Knowledge Engineer” alt menülerini içerir.
Spatial Modeller
“Spatial Modeler” dialoğunu ekrana açar. Birçok GIS hesaplamalarına ve modellemesine olanak sağlar. “Model Maker” ve “Model Librarian” alt menülerini içerir.
Vector
“Vector Utilities” dialoğunu ekrana açar. Muhtelif vektör işlemlerine olanak sağlar; “Clean Vector Layer”, “Build Vector Layer Topology ”, “Copy Vector Layer”, “External Vector Layer”, “Rename Vector Layer”, “Delete Vector Layer”, “Display Vector Layer Info”, “Subset Vector Layer”, “Mosaic Plygon Layer”, “Transform Vector Layer”, “Create Ploygon Label”, “Raster to Vector”, “Vector to Raster”, “Start Table Tool”, “Zonal Attributes”, “ASCI to Point Vector Layer” alt menülerini içerir.
Radar
“Radar” menüsünü ekrana açar. Radar görüntülerinin işlenmesine yönelik olarak; “IFSAR”, “StereoSAR”, “OrthoRadar”, “Radar Interpreter” ve “Generic SAR Node” alt menülerini içerir.

MAIN MENÜSÜ VE IKONLAR
SEÇENEK
İŞLEVİ
VirtualGIS
“VirtualGIS” menüsünü ekrana açar. IMAGINE yazılımının ayrı lisansla çalışan bir modülüdür. Arazinin gerçek ve perspektif görünüşünü ve uçuş yapma olanaklarını sağlar. “VirtualGIS Viewer”, “Virtual World Editor”, “Create Movie” ve “Create Viewshed Layer” alt menülerini içerir.
OrthoBASE
“OrthoBASE Startup” dialoğunu ekrana açar. IMAGINE yazılımının ayrı lisansla çalışan bir modülüdür. Muhtelif kameralardan ve uydu sensörlerinden sağlanan görüntülerin süratli ve doğru olarak üçgenlenmesini ve ortho rektifikasyonunu sağlar.
(3) TOOLS MENÜSÜ:
Muhtelif metinlerin ve görüntü dosyalarının görüntülenmesi ve güncelleştirilmesini sağlar. Özel modüller ile ilişkili değildir.
SEÇENEK
İŞLEVİ
Edit Text Files
“Editor” metin dialoğunu ekrana açar. ASCII metin dosyalarının üretilmesini ve güncelleştirilmesini sağlar.
Edit Raster Attributes
“Raster Attributes Editor” dialoğunu ekrana açar. IMAGINE yazılımı herbir raster katmanı ile ilişkili öznitelik tablosunu içermektedir. Bu tablolar, herbir pixelin değeri ile öznitelik setini kapsamaktadır. Bu öznitelikler; görüntülenebilir, güncelleştirilebilir ve analiz edilebilir.
View Binary Data
“Data View” dialoğunu ekrana açar. Binary dosyalarının içeriğini görüntüler.
View IMAGINE HFA File Structure
“HfaView” dialoğunu ekrana açar.
Annotation Information
“Annotation Info” dialoğunu ekrana açar. Annotation dosyasının “Header” bilgilerini görüntüler. Bu bilgi, objelerin sayısını ve ilgili harita bilgisini içerir.
Image Information
“Image Info” dialoğunu ekrana açar. Seçilen raster görüntüye ilişkin tüm bilgileri kapsar.
Vector Information
“Vector Info” dialoğunu ekrana açar. Seçilen vektöre ilişkin tüm bilgileri kapsar.

TOOL MENÜSÜ
SEÇENEK
İŞLEVİ
Image Command Tool
“Image Command” dialoğunu ekrana açar. Görüntünün yönetiminde sık sık kullanılan birçok özelliğe erişimi sağlar.
Coordinate Calculator
“Coordinate Calculator” dialoğunu ekrana açar. Bir spheroid veya datuma ilişkin koordinatların diğerine aktarımını sağlar.
Create/Display Movie Sequences
“Movie” ekranını açar. Üretilmiş film tarzı sahnelere ilişkin görüntü serilerini sıralı olarak gösterir.
Create/Display Viewer Sequences
“VUE Player” dialoğunu ekrana açar. IMAGINE Viewer’dan kaydedilmiş görüntü serilerini tablo halinde gösterir.
Image Drape
“Image Drape” ekranını açar. Statik perspektif sahnelerin üretilmesini sağlar.
(4) UTILITIES MENÜSÜ
ERDAS IMAGINE yazılımı kapsamındaki genel işlemlerin yapılmasını sağlar.
SEÇENEK
İŞLEVİ
JPEG Compres Image
“JPEG Compression” dialoğunu ekrana açar. JPEG sıkıştırma tekniği ile, görüntüyü sıkıştırır.
Decompres JPEG Image
“JPEG Decompression” dialoğunu ekrana açar. JPEG tekniği ile sıkıştırılmış görüntüyü, normal durumuna getirir.
Convert Pixels to ASCII
“Pixels To Table” dialoğunu ekrana açar. Çıktı veri dosyası değerlerini ASCII dosyası haline getirir.
Convert ASCII to Pixels
“Table To Pixels” dialoğunu ekrana açar. ASCII dosyasından görüntü üretir.
Convert Images to Annotation
“Raster to Annotation” dialoğunu ekrana açar. Raster görüntüyü annotation dosyası içindeki bir poligona dönüştürür.

UTILITIES MENÜSÜ
SEÇENEK
İŞLEVİ
Convert Annotation to Raster
“Annotation to Raster” dialoğunu ekrana açar. Vektör grafikleri içeren annotation dosyasını, raster görüntüye dönüştürür.
Create/Update Image Chips
“Image Chips Maker” dialoğunu ekrana açar. IMAGINE yazılımında herbir görüntü, Chip (CHP) dosyalarında depolanmış seçime tabi chiplerle ilişkilidir. Bir veya daha fazla görüntü için chip’lerin direk üretimini sağlar.
Create Font Tables
“Font Table Maker” dialoğunu ekrana açar. Harita üretiminde kullanılacak özel font karekterlerini içerir.
Font to Symbol
“Font to Symbol Maker” dialoğunu ekrana açar. Font karekterlerinden sembol üretimini sağlar.
Compare Images
“Image Compare” dialoğunu ekrana açar. İki görüntü arasında tanımlanmış özelliğin mukayesesini yapar.
Reconfigure Raster Formats
Yeni raster DLL’leri eklendiğinde, raster DLL listesini güncelleştirir.
Reconfigure Vector Formats
Yeni Vektör DLL’leri eklendiğinde, Vektör DLL listesini güncelleştirir.
(5) HELP MENÜSÜ:
Yazılıma ilişkin olarak hazırlanmış tüm dokümanlara ON-LINE erişimi sağlar.
SEÇENEK
İŞLEVİ
Help for Icon Panel
ERDAS IMAGINE dokümanının Icon Paneli bilgilerine direk erişimi sağlar.
IMAGINE Online Documentation
ERDAS IMAGINE dokümanı konularına; alfabetik ve indekse göre veya başlığının yazılarak erişilmesini sağlar.
IMAGINE Version
Çalışmakta olan Imagine yazılımının versiyon bilgisine erişimi sağlar.
IMAGINE DLL Information
“DLL Version Tool” dialoğunu ekrana açar. Yazılımda kullanılan; “Raster File Formats”, “Font Filters”, “Geometric Models”, “EML” uygulama fonksiyonlarını gösteren DLL (Dynamically Loaded Libraries)sınıf ve örnek bilgileri ile açıklamalarına erişimi sağlar.
b. İKONLAR:
Ikon Panelindeki 13 adet ikon, Main menüsü kapsamında açıklanan aynı işlevleri yapmaktadır. Bunlar ekrana; Standard -Etketli, Standard - Etketsiz ve küçük ebatlarda getirilebilmektedir.

İKONLAR
İŞLEVİ
Imagine yazılımının versiyon numarası, tarihi ve gelişmesine ilişkin bilgileri içerir
Ekrana yeni bir “Viewer”açar. Viewer; raster, vektör, AOI ve annotation katmanlarını görüntüleyen ana penceredir.
“Import / Export” dialoğunu ekrana açar. ERDAS IMAGINE yazılımı kapsamındaki raster ve vektör verilerinin ithalini veya ERDAS IMAGINE dosyalarına ihraç işlemlerini yapar.
“Data Preperation” dialoğunu ekrana açar. Veri hazırlama işlemlerine yönelik; “Create New Image”, “Create Surface”, “Subset Image”, “Image Geometric Correction”, “Mosaic Images”, “Unsupervised Classification” ve “Reproject Images” alt menülerini içerir.
“Map Composer” dialoğunu ekrana açar. Harita çıktılarının hazırlanmasına yönelik; “New Map Composition”, “Open Map Composition”, Print Map Composition”, “Edit Composition Map”, “Map Series Tool” ve “Map Database Tool” alt menülerini içerir.
“Image Interpreter” dialoğunu ekrana açar. Görüntülerin geliştirilmesi, yönetimi ve izlenmesine yönelik; “Spatial Enhancement”, “Radiometric Enhancement”, “Spectral Enhancement”,“HyperSpectral Toos”, “Fourier Analysis” “Topographic Analysis”, “GIS Analysis” ve “Utilities” alt menülerini içerir.
“Image Catalog” veri tabanını ekrana açar. Raster görüntü ve coğrafik olarak seçilen dosyaların yönetimini ve otomatik arşivini içerir. Bu veri tabanında görüntüye ilişkin olarak; “File Name”, “Layers”, “Row”, “Cols”, “Type”, “Pixel”, “Projection-”, “Ulx”, “Uly” vb. bilgiler bulunmaktadır.
“Image Classification” dialoğunu ekrana açar. Görüntü kapsamındaki arazi örtüsü, arazi kullanımı vb. konuların sınıflandırılmasına yönelik olarak; “Signature Editor”, “Unsupervised Classification”, “Supervised Classification”, “Threshold”, “Fuzy Convulation”, “Accuracy Assessment”, “Feature Space Image”, “Feature Space Thematic”, “Knowledge Classifier” ve “Knowledge Engineer” alt menülerini içerir.
“Spatial Modeler” dialoğunu ekrana açar. Birçok GIS hesaplamalarına ve modellemesine olanak sağlar. “Model Maker” ve “Model Librarian” alt menülerini içerir.

İKONLAR
İŞLEVİ
“Vector Utilities” dialoğunu ekrana açar. Muhtelif vektör işlemlerine olanak sağlar.; “Clean Vector Layer”, “Build Vector Layer Topology ”, “Copy Vector Layer”, “External Vector Layer”, “Rename Vector Layer”, “Delete Vector Layer”, “Display Vector Layer Info”, “Subset Vector Layer”, “Mosaic Plygon Layer”, “Transform Vector Layer”, “Create Ploygon Label”, “Raster to Vector”, “Vector to Raster”, “Start Table Tool”, “Zonal Attributes”, “ASCI to Point Vector Layer” alt menülerini içerir.
“Radar” menüsünü ekrana açar. Radar görüntülerinin işlenmesine yönelik olarak; “IFSAR”, “StereoSAR”, “OrthoRadar”, “Radar Interpreter” ve “Generic SAR Node” alt menülerini içerir.
“VirtualGIS” menüsünü ekrana açar. IMAGINE yazılımının ayrı lisansla çalışan bir modülüdür. Arazinin gerçek ve perspektif görünüşünü ve uçuş yapma olanaklarını sağlar. “VirtualGIS Viewer”, “Virtual World Editor”, “Create Movie” ve “Create Viewshed Layer” alt menülerini içerir.
“OrthoBASE Startup” dialoğunu ekrana açar. IMAGINE yazılımının ayrı lisansla çalışan bir modülüdür. Muhtelif kameralardan ve uydu sensörlerinden sağlanan görüntülerin süratli ve doğru olarak üçgenlenmesini ve ortho rektifikasyonunu sağlar.
İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ 1 0 ŞUBAT 2002

BÖLÜM-I
ERDAS IMAGINE TEMEL
ERDAS IMAGINE yazılımı, kullanıcının gereksinimlerine cevap verecek tarzda; “Erdas Imagine Temel”, “Erdas Imagine Orta seviye” ve “Erdas Imagine Profesyönel olmak üzere 3 ana kısmı içermektedir. Erdas Imagine Temel yazılımı uygulamaları;
• Imagine Viewer
• Veri Görüntüleme (Visualizing Data)
• Görüntü Haritalarını Oluşturmak (Creating Images Maps)
• Özellikleri Ortaya çıkarmak (Feature Extraction)
• Coğrafi Bilgi Sistemleri Analizi (GIS Analysis)
başlıkları altında 5 kısımda anlatılacaktır.
KISIM-1
IMAGINE VIEWER
Yazılımın kalbini teşkil eden ve tüm işlemlerinin yapıldığı “Imagine Viewer” konusuna ve uygulamalarına geçmeden önce; “Mouse Kullanımı”, “Windows Terminolojisi”, “Viewer Ekranı”, “Viewer Menüleri” ve “Viewer Aletleri”ne yönelik özelliklerin bilinmesi gerekmektedir.
MOUSE KULLANIMI:
Mouse’un kapsamındaki düğmelerin kullanımı ile, görüntüler üzerindeki muhtelif işlemler yapılmaktadır. Mouse’un düğme yapısı aşağıda gösterilmiştir.
Mouse’un Sol Düğmesi
Mouse’un Orta Düğmesi
Shift ve Mouse’un Sol Düğmesi
Mouse’un Sağ Düğmesi
WINDOWS TERMİNOLOJİSİ:
Title Bar (Başlık Barı)
Menu Bar (Menu Barı)
Icon Bar (Icon Barı)
Status Bar (Durum Barı)

Text Box
(Metin Kutusu)
Disabled Button
(Pasif Düğme)
Pull-down Arrow
Enabled Button
(Aktif Düğme)
Pop-up List
Enabled Checkbox
(Seçilmiş Kontrol kutusu)
Tool Palette
Disabled Checkbox
(Seçilmemiş Kontrol kutusu)
Scroll Bar
(Liste Barı)
Radio Button (Enabled)
Radyo Düğmesi (Seçili)
Nudgers
VIEWER EKRANI:
Title Bar
(Başlık Barı)
Icon Bar
(Icon Barı)
Status Bar
(Durum Barı)
Menu Bar
(Menü Barı)
Image Display
(Görüntü Sahası)
Title Bar: Pencerenin başlığını, Viewer seçenekleri (Asgari, azami ve kapatma)
Menu Bar: Uygulama işlevlerine erişim. Icon Bar: Sık sık kullanılan işlevlere kısa yoldan erişim. Status Bar: Cursor tanımı ve bilgiler

VIEWER MENÜLERİ:
Imagine yazılımının çalıştırılması ile ekrana açılan Viewer ekranı; “File”, “Utility”, “View”, “AOI” ve “Help” menülerini içerir. Bu ekran, kullanılacak katmana bağlı olarak “Raster”, “Vector” ve “Annotation” menülerini de kapsar. Bu menülerin işlevleri, uygulamalar esnasında açıklanacaktır.
FİLE MENÜSÜ:
UTILITY MENÜSÜ:

VIEW MENÜSÜ:
AOI MENÜSÜ:
HELP MENÜSÜ:

RASTER MENÜSÜ:
VECTOR MENÜSÜ:

ANNOTATION MENÜSÜ:
VİEWER ALETLERİ:
ŞEKLİ
ADI
İŞLEVİ
Open Layer
Default olarak, raster katmanlarını içeren “Select Layer To Add” dialoğunu ekrana açar.
Close Top Layer
Viewer’a açılmış olan katmanlardan en üsttekini kapatır.
Show Information for Top Raster, Vector or Annotation Layer
“Image Info”, “Vector Info”, “Annotation Info”, dialoğları vasıtasıyla üstteki katmana ilişkin bilgileri gösterir.
Save Top Non-AOI Layer in Viewer
Viewer’a açılmış olan katmanlardan en üsttekini kayıt eder.
Print Contents of Viewer
Viewer kapsamındaki verileri basar
Remove Contents From Viewer
Viewer’daki veriyi ekrandan çıkarır.
Reset Zoom
Görüntüyü, ekrana 1.0 faktörü ile zoomlar.
Zoom in By Two
Görüntüyü, merkezden dışa doğru 2 misli büyütür.
Zoom out By Two
Görüntüyü , dışdan merkeze doğru 2 misli küçültür.

ŞEKLİ
ADI
İŞLEVİ
Measure Points, Lines and Areas
“Measurement Tool for Viewer” dialoğunu ekrana açar. Noktalara, çizgilere ve poligonlara ilişkin ölçüleri çıkarır
Start / Update Inquire Cursor
“Inquire Cursor”u (sorgulama Hatları) görüntü üzerine getirir ve katmana ilişkin bilgileri içeren dialoğu açar.
Show Tool Palette for Top Layer
Üstteki katmana ilişkin alet paletlerini (raster, Vector, AOI) ekrana getirir.
Start Profile Tools
“Spectral”, “Spatial” ve “Surface” tarzı profillerin yapılmasına olanak sağlayan “Selected Profile Tool” dialoğuna ekrana açar.
Reset Window Tools
Penceredeki aletlerin tekrar düzenlenmesini sağlar
Interactive Zoom In
Etkileşimli olarak görüntüyü, merkezden dışa doğru 2 misli büyütür.
Interactive Zoom Out
Etkileşimli olarak görüntüyü , dışdan merkeze doğru 2 misli küçültür.
Roam / Rotate Image
Mouse’un sol düğmesi vasıtasıyla görüntünün sağa, sola, aşağı ve yukarıya doğru hareket ettirilmesine ve orta düğme veya CTRL+ sol düğmenin kullanımı ile görüntünün merkezi ekseni üzerinde döndürülmesini sağlar.
Start the GPS Tool
“GPS Controller” dialoğunu ekrana açar. Viewer üzerindeki görüntünün, küresel konum sistemi (GPS) alıcısı ile senkronizesini sağlar.
Imagine Viewer kısmında; “Görüntüleri Anlamak ( Understanding Imagery)”,
“Diğer Veri Tiplerini Görüntülemek ( Viewing Other Data Types)”, “Öznitelikler Üzerinde Eksersiz ( Examining Attributes)”, “Bir Saha üzerinde Eksersiz (Examining a Study Area)”, “Sunuları Üretmek (Creating Presentations)” konuları uygulamalı olarak işlenecektir. Bu kısmın amaçı ve kullanılacak aletler aşağıda belirtilmiştir.
AMAÇ:
Imagine Viewer kullanılarak, raster verilerin değişik tiplerini görüntülemek ve vektör katmanları üzerinde çalışmaktır. Konu, su kalitesi ve muhtelif çevresel faktörlerden etkilenen alabalık veya salmon balığı üretim miktarı üzerinde odaklanmıştır. Takiben yapılacak uygulamada, aletlerin kullanımı üzerinde durulacak ve toprak erozyonuna uğrayan bölgelerdeki veri sıralaması belirtilecektir. Son uygulamada ise, görüntünün nasıl elde edileceği ve sunum olarak tekrar görüntülenmesi açıklanacaktır.
KULANILACAK ALETLER:
Viewer
Veri katmanlarını görüntüleme, büyütme/küçültme, sorgulama, ölçeği düzenleme ve ölçme
Raster Options
Görüntü setlerini değiştirme
Attribute Editor
Raster ve vektör katmanları ile ilişkili özellikleri görüntüleme ve güncelleştirme
Vector Viewing Properties
Vektör dosyaları görüntü setlerini değiştirme
VUE Player
IMAGINE kapsamında üretme ve sunuları görüntüleme

UYGULAMA 1
GÖRÜNTÜLERİ ANLAMAK
Bu uygulama, Imagine Viewer kullanımı ile, büyük ölçekteki verinin anlaşılması amacını taşımaktadır.
SAFHA 1
IMAGINE VIEWER’DA VERİ GÖRÜNTÜLEMEK
1. Imagine yazılımı çalıştırılarak ekrana, “Icon Paneli” ve “Viewer” açılır.
“Viewer” ekranı otomatik olarak ekrana gelmemişse, “Icon paneli” üzerindaki “Viewer” ikonu üzerine click uygulanır.
Şekil-1
Icon Paneli ve Viewer
2. “Viewer” ekranı üzerinden, “File / Open / Raster Layer” ifadeleri seçilerek “Select Layer To Add” dialoğuna erişilir.
“Select Layer To Add” dialoğuna ayrıca;
• “Viewer” ekranı üzerindeki “Open Layer” düğmesi veya
• Klevye üzerindeki “Ctrl+R” tuşlarına basılarak, kolayca ulaşılabilir. İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ 1 8 ŞUBAT 2002

Şekil-2
File / Open / Raster Layer menü ve ifadeleri
Imagine örnek veri dosyalarının bulunduğu “Select Layer To Add” dialoğunun içerdiği kısımlar ve işlevleri aşağıdaki şekil üzerinde gösterilmiştir.
Sürücü veya kütük seçim kısmı
Kütükdeki
dosyalar
En son kullanılan dosyaların listesi
En son bakılan kütüklerin listesi
Seçilen dosyanın ön görüntüsü
Açılacak dosya tipinin seçileceği kısım
Şekil-3
Select Layer To Add dialoğu
3. Dosya tipinin “Files of Type” default olarak “IMAGINE image ( *.img)” olduğu kontrol edilir.
4. “EGTF_CD.1” isimli CD-ROM sürücüye takılır, “Look in” penceresine “CD-ROM” ifadesi getirilir ve CD kapsamındaki “usa_avhrr_class.img” dosyası seçilir.
İLAVE BİLGİLER:
Raster katmanları; ya ham / çoklu katmanlar tarzında “Continous data” (devamlı veri) ya da kategorilendirilmiş / tek katmanlı tarzda “Thematic data” (tematik veri) olabilir.
Devamlı veriler, nicel ve devamlı değerlere sahiptir. Tematik veriler ise, nitel ve kategoriktir.

5. “Select Layer To Add” dialoğu üzerindeki “Raster Options” düğmesine basılarak görüntüye ilişkin parametrelere ulaşılabilir. Buradaki “Display as” penceresinde görüntünün default olarak “Pseudo color” olduğu görülür.
Şekil-4
Görüntüye ilişkin Raster Options parametreleri
İLAVE BİLGİLER:
“Pseudo color” seçeneği değiştirilmek isteniyorsa, “Display as” penceresi üzerindeki ok işaretine basılır ve ekrana gelen “True color”, “Gray scale” ve “Relief” olanaklarından arzu edilen biri seçilir.
Görüntü tekniğini değiştirme
Band kombinasyonunu değiştirme
Ekrandan görüntüyü çıkarmak
Görüntüyü Viewer sahasına uyarlama
Pixel setlerinin değeri sıfır (siyah ise zemin şeffaf olacaktır
Şekil-5
Lanier.img görüntüsüne ilişkin True color seçenekleri İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ 2 0 ŞUBAT 2002

İLAVE BİLGİLER:
True Color
Gerçek renkleri yansıtan görüntülerdir. Devamlı katmanlar veya bandlar birarada görüntülenir. Herbir katman kırmızı, yeşil ve mavi renklerlerle ilişkilidir. Herbir rengin yoğunluğu, herbir katmandaki değerler tarafından kontrol edilir.
Pseudo Color
Yalancı renkleri yansıtan görüntülerdir. Tek katmanlıdır. Bir renk ile temsil edilen sınıf değerleri ile ilişkili tematik (sınıflandırılmış ) görüntülerdir.
Grayscale
Devamlı katma (band) görüntüleridir.Band değerleri gri ölçekteki renklerle ilişkilidir. Düşük değerler koyu, yüksek değerler ise parlaktır.
Relief
Kabartma görüntülerdir.Yükseklik verisini görüntülemede kullanılır. Pixel değerlerinde aşırı değişiklikler arzu edilir.
6. “OK” düğmesine basılarak görüntü Viewer ekranına getirilir.
Şekil-6
“usa_avhrr_class.img” görüntüsü
7. Mouse, viewer’daki görüntü üzerine getirilir ve sağ düğmesine basılır. Ekrana gelen “Quick View” dialoğundan “Fit Image to Window” ifadesi seçilir. Böylece görüntünün Viewer ekranına uyarlanması sağlanır.
İLAVE BİLGİLER:
Bu uyarlama, 6 ncı madde de belirtilen “OK” düğmesine basmadan önce “Select Layer to Add” dialoğu, “Raster Options” olanakları kapsamındaki “Fit to Frame” penceresinin işaretlenmesi ile de yapılabilir.

Şekil-7
Quick View seçenekleri
Şekil-8
Ekrana uyarlanmış “usa_avhrr_class.img” görüntüsü
Tanımayı geliştirmek amacıyla, bu büyük kapsamlı görüntü üzerine, aşağıda belirtilen işlemlerin uygulanması ile ABD vektör haritası açılır.
8. “Open Layer” aleti üzerine basılır.
9. “Select Layer to Add” dialoğu üzerindeki “Files of type” penceresine “Arc covareges” ifadesi getirilir.

10. “File Name” penceresine “$IMAGINE_HOME/etc/backdrops” ifadesi yazılır ve “Enter” tuşuna basılır. Ekrana gelen dialog üzerinden “usa” dosyası seçilir.
11. Aynı dialog üzerindeki “Vector Options” düğmesine basılarak “Clear Display” penceresinin pasif (işaretsiz) olduğu kontrol edilir.
12. “OK” düğmasina basılır. Böylece görüntü üzerine ABD’nin sınırlarını içeren vektör katmanı açılmış olur.
Şekil-9
“usa_avhrr_class.img” görüntüsü ve üzerine açılmış ABD eyaletlerini gösteren vektör katmanı
13. Viewer ekranındaki “View” menüsünden “Zoom / In by 2” ifadesi seçilerek görüntünün 2 misli büyütülmesi veya “Zoom / Out by 2” ifadesi seçilerek 2 misli küçültümesi sağlanır.
İLAVE BİLGİLER:
Aynı işlemler Viewer ekranındaki “Zoom In by 2” ve “Zoom out by 2” aletlerinin seçilmesi ile de yapılabilir
Diğer tarafdan “Interactive Zoom In” ve “Zoom Zoom out” aletleri seçilerek ve mouse’un görüntü üzerinde sürükleme hareketi istenen bir bölge büyütülebilir veye küçültülebilir.
14. Viewer ekranındaki “Roam/Rotate Image” aleti seçilir. Mouse’un sol tuşuna basılarak, görüntü sağa, sola,aşağı ve yukarı doğru hareket ettirilir.

15. “Ctrl + sol tuş” kullanımı ile, görüntü kendi ekseni etrafında döndürülür.
16. Viewer ekranı üzerindeki “View” menüsünden “Scale / Scale Tool” ifadeleri seçilir ve ekrana, “Frame Scale” dialoğu gelir.
Şekil-10
Frame Scale dialoğu
17. Dialoğdaki “Scale 1:” penceresine örneğin 20000000 gibi bir ölçek değeri yazılır ve “Apply” düğmesine basılır. Böylece görüntünün istenen bir ölçekte görüntülenmesi sağlanır. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.
18. Üzerinde çalışılan bu görüntü, ileride kullanılacak ise “File” menüsünden “Save / View” ifadeleri seçilerek “View” dialoğuna erişilir.
Şekil-11
View dialoğu
19. Görüntüye isim vermeden önce, kaydedileceği kütük, “Look in” penceresinden seçilir.
20. “File name” penceresine görüntü için örneğin “united_states” ifadesi yazılır ve enter tuşuna basılarak ifadenin sonuna dosyayı tanımlayan “.vue” ibaresi eklenir. Takiben “OK” düğmesine basılarak kayıt işlemi tamamlanır. “Files of type” penceresi otomatik olarak “View(*.vue)” ifadesini içermektedir.

SAFHA 2
THEMATİC MAPPER VERİSİNİ ANLAMAK
Bu çalışma, Landsat thematic mapper (TM) “tm_88.img” verisi ve “usa_avhrr_class.img” görüntüsü kullanılarak yapılacaktır. TM verisinde fazla detay bulunmamaktadır. Görüntü ise, çok fazla detay bilgisini içermektedir.
1. “Open Layer” aleti kullanılarak ekrana, “Layer To Add” dialoğu açılır.
2. “EGTF_CD2” den “tm_88.img” verisi seçilir. Bu esnada “Files of type” penceresinin “IMAGINE Image (*.img)” ifadesini kapsaması sağlanır.
3. “Raster Options” düğmesine basılır. “Clear Display” penceresinin seçili yani aktif olduğuna dikkat edilir. “Fit to Frame” ve “Background Transparent” pencereleri seçilerek aktif hale getirilir.
4. “OK” düğmesine basılarak, görüntü ekrana açılır.
Şekil-12
“tm_88.img” görüntüsü
5. “Raster Options” dialoğundaki “Fit to Frame” seçeneğinin default tarzda aktif olmasını sağlamak için; ERDAS IMAGINE ana menülerinden “Session” menüsü ve “Preferences ifadesi” seçilerek ekrana “Preference Editor” dialoğu açılır.
6. Editor’ün “Category” penceresinden “Viewer” ifadesi seçilir.
7. Sağ tarafdaki parametrelerden “Fit to Frame” penceresi işaretlenir.
8. Editör üzerindeki “User Save” ve “Close” düğmelerine basılır.

Şekil-13
“Preference Editor” dialoğu
9. Aynı Viewer ekranda açık iken “Open Layer” aletine basılır.
10. Ekrana açılan “Select Layer to Add” dialoğundan “EGTF_CD1” e ulaşılır ve “usa_avhrr_class.img” dosyası seçilir. Takiben “Raster Options” düğmesine basılır.
11. “Raster Options” dialoğundaki “Clear Display” ve “Fit to Frame” pencereleri pasif hale getirilir. Takiben “OK” düğmesine basılır. Böylece her iki görüntü aynı viewer üzerine gelir.
Şekil-14
Aynı viewer üzerinde getirilmiş ve birbirini örtmüş “tm_88.img”, “usa_avhrr_class.img” görüntüleri ve “Arrange Layers” dialoğu
12. “View” menüsünden “Arrange Layers” ifadesi seçilerek aynı isimli dialoğun ekrana açılması sağlanır.

13. Görüntülerin birbirini örtmesini ortadan kaldırmak için; ya dialogda üstteki görüntü katmanı üzerine çift click uygulanır veya alttaki görüntü katmanı seçilir ve sürüklenerek yukarıya götürülür.
14. Dialog üzerindeki “Apply” ve takiben “Close” düğmelerine basılır.
Şekil-15
“tm_88.img” ve “usa_avhrr_class.img” görüntüleri
15. Mouse ile, “Interactive Zoom In” aleti seçilir. Sürükleme ile görüntü üzerindeki bir alan büyütülür.
16. “View” menüsünden “Scale / Scale Tool” ifadeleri seçilir.
17. Ekrana açılan “Frame Scale” dialoğundaki pencereye örneğin 10000000 değeri girilir ve takiben “Apply” düğmesine basılır. Böylece TM ve AVHRR görüntülerinin mukayesesine olanak sağlanır.
Bir görüntü kapsamındaki belirgin unsurları tanımak için en iyi görüntünün belirlenmesinde, LANDSAT TM gibi çok bandlı görüntülerde band kombinasyonunu değiştirmek fayda sağlamaktadır.
18. Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Band Combinations” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Set Layer Combinations for..” dialoğundaki default 4,3,2 kombinasyonu, 5,4,3 (R,G,B) olarak değiştirilir.
Şekil-16
“Set Layer Combinations for..” dialoğu
19. Dialog üzerindeki “Apply” düğmesine basılır. Band kombinasyonları değiştirilerek bazı unsurların tanınınması sağlanır.

Şekil-17
4,3,2 (sol), 5,4,3 (orta) ve 6,5,4 (sağ) band kombinasyonundaki görüntüler
İLAVE BİLGİLER:
Farklı band kombinasyonları bitkiler ve nehirler gibi farklı unsurların tanınmasını sağlarlar. Bu konuya ilerideki parağraflarda detaylı olarak değinilecektir.
Muhtelif sensörlerin kendine özgü band kombinasyonları bulunmaktadır. Bunlar dialoğlarda default olarak yer almaktadır.
Kombinasyon değerlerine; “Session” ana menüsünden ve “Preferences” ifadesinin seçilmesi ile ekrana gelen “Preference Editor” dialoğundaki “Category” penceresi altındaki “User Interface & Session” ifadesinin seçilmesi ile sağ pencereden erişilmektedir.
Şekil-18
Default band kombinasyonlarını gösteren “Preference Editor” dialoğu
20. Görüntünün tüm ekranı kaplayacak hale getirilmesi için, mouse’un sol düğmesi ile Viewer’ın “Title Bar”ı üzerine basılır. Ekrana açılan dialoğdan “Maximize” ifadesi seçilir. Tekrar eski haline getirmek için ise “Restore” ifadesi seçilir
21. Görüntüyü kaydetmek için Viewer’daki “File” menüsünden “Save / View” ifadeleri seçilerek “View” dialoğuna erişilir.
22. Dialoğdan görüntünün kaydedileceği kütük belirlenir. “File Name” penceresine örneğin ”tm” ifadesi yazılır. “Enter” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.
23. Viewer ekranı üzerindeki görüntüyü kaldırmak için, Viewer üzerindeki “Remove Contents From Viewer” aleti kullanılır.

UYGULAMA 2
DİĞER VERİ TİPLERİNİ GÖRÜNTÜLEMEK
AVHRR, TM ve vb. görüntüler kaba mekansal çözümlemeleri nedeniyle bazı özelliklere ilişkin yeterli detayı sağlayamamaktadır. Bu uygulamada, hassas mekansal çözümlemeli SPOT uydu görüntüsü kullanılacak ve sağladığı detaylar izlenecektir.
SAFHA 1
VERİYİ İTHAL ETMEK
1. CD sürücüsüne “EGTF_CD.1”si takılır. IMAGINE icon paneli üzerindeki “Import” ikonuna basılarak “Import / Export” dialoğuna erişilir.
2. Dialog üzerindeki “Type” penceresine “SPOT” , “Media” penceresine ise “CD-ROM” ifadeleri getirilir.
3. “Input CDROM” penceresinde CD-ROM’un hangi drive da olduğu gözlenir ve muse’un sol düğmesi ile seçilir.
4. “Output File (*.img)” penceresine görüntünün ismi örneğin “spot4_99.img” olarak yazılır. Takiben “Enter” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.
Şekil-19
“Import / Export” ve “Import SPOT” dialoğları
5. Görüntüye ilişkin muhtelif bilgileri içeren “Import SPOT” dialoğu ekrana gelir. Dialog üzerindeki “Calibrate image” penceresi seçilerek aktif hale getirilir. Eğer görüntü birden fazla ise, bunlara ait bilgilere ulaşmak için “Next Image” düğmesine basılır. İstenmesi halinde “Preview Options” düğmesine basılarak ekrana açılan aynı isimli dialogdan, görüntüye ilişkin ön bilgilere erişilir.

Şekil-20
“Preview Options” dialoğu
Keza görüntünün ön görünüşünü, dolayısıyle doğru görüntünün seçilip seçilemediğini kontrol için, “Preview” düğmesine basılır. Ekrana açılan “Import” dialoğu vasıtasıyla yapılan otomatik işlemler sonuçunda görüntü Viewer üzerine gelir.
Şekil-21
Preview işlemlerini yapan “Import SPOT” dialoğu
Şekil-22
“spot4_99.img” görüntüsünün ön görünüşü

6. Dialog üzerindeki “Import Options” düğmesine basılır. Ekrana açılan aynı isimli dialog üzerindeki “Ignore Zero in Output Stats” penceresi seçilir ve “OK” düğmesine basılır.
Şekil-23
“Import Options” dialoğu
Takiben “Import SPOT” dialoğundaki “OK” düğmesine basılır ve “Import / Export” dialoğu, “Close” düğmesine basılarak kapatılır.
7. İthal işlemi tamamlanan görüntü, herhangi bir kütük tanımı yapılmamış ise, otomatik olarak “users” kütüğü altında toplanır. Bu görüntüyü tekrar Viewer’a açmak için “Open Layer” aleti kullanılarak “users” kütüğüne ulaşılır.
Şekil-24
Viewer’a import edilmiş “spot4_99.img” görüntüsü

IMAGINE yazılımı SPOT4 verisini default olarak, MSS verisinin 4,2,1 kombinasyonunda ekrana getirir. Bu kombinasyon, “Session” menüsü kapsamındaki “Preference Editor” den değiştirilebilir.
8. “Viewer” ekranındaki “Raster” menüsünden “Band Combinations” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Set Layer Combinations for” dialoğundaki; kırmızı band 3, yeşil band 2 ve mavi band 1 olarak değiştirilir.
Şekil-25
“Set Layer Combinations for” dialoğu ve “Infrared Color Composite” olarak düzenlenmiş görüntü
9. Dialoğ üzerindeki “OK” düğmesine basılır. Bu band kombinasyonu “Infrared Color Composite” olarak bilinmektedir.
10. IMAGINE ana menülerinden “Session” menüsünden “Preferences” ifadesi seçilerek “Preference Editor” dialoğuna erişilir. Dialoğdaki “Category” penceresine “User Interface&Session” ifadesi getirilir. Sağdaki pencereden “MSS Red Band Default” ifadesi karşısındaki 4 değeri yerine 3 değeri girilir.
11. Dialoğ üzerindeki “user save” ve “Close” düğmelerine basılır.
12. İşlemleri tamamlanan görüntüyü kaydetmek için, Viewer üzerindeki “File” menüsünden “Save / View” ifadeleri seçilir. Ekrana açılan dialoğ üzerinde kaydedilecek kütük belirlenir. “File Name” penceresine örneğin “spot.vue” ifadesi yazılır, “Enter” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.

SAFHA 2
GÖRÜNTÜLERİ KARŞILAŞTIRMAK
1. IMAGINE icon panelindeki “Viewer” ikonunun kullanımı ile ekrana ikinci Viewer açılır.
2. “Viewer1” aktif hale getirilir. “Open Layer” aleti üzerine basılır.
3. Ekrana açılan “Select Layer To Add” dialoğu vasıtasıyla “tm_88.img” görüntüsü bulunur. “Raster Options” dialoğundaki “Fit to Frame” penceresinin seçili olduğu kontrol edilir ve “OK” düğmesine basılır.
Takiben “Viewer2” aktif hale getirilerek yukarıdaki işlemler aynen tekrarlanarak, “Spot4_99.img” görüntüsü ekrana getirilir.
Görüntülerin çözümlemelerini ve onların uzantılarını karşılaştırmak amacıyla, her görüntü için aşağıdaki işlemler aynen uygulanır.
4. “Session” ana menüsünden “Tile Viewer” ifadesi seçilerek 2 görüntünün ekranda yan yana gelmesi sağlanır.
5. Viewer’daki “View” menüsünden “North Arrow” ifadesi seçilir. Böylece görüntüler üzerine kuzey okunun gelmesi sağlanır.
6. Viewer’daki “View” menüsünden “Scale Bar” ifadesi seçilir. Böylece görüntüler, ölçek bilgileri ile donatılmış olur.
7. “Zoom in” ve “Roam / Rotate Image” aletleri kullanılarak görüntüler karşılaştırılır. “Zoom in” ve “Zoom out” aletleri kullanıldığında görüntünün ölçeği otomatik olarak değişir.
8. “Spot4_99.img” görüntüsünün bulunduğu viewer aktif hale getirilir. “View” menüsünden “Link / Unlink Viewers ve Geographical ” ifadeleri seçilerek “Link / Unlink Instructions” dialoğuna erişilir.
Şekil-26
“Link / Unlink Instructions” dialoğu
İLAVE BİLGİLER:
İki görüntü arasındaki link işlemlerini kısa yoldan yapmak için; mouse’un sağ düğmesine basılır ve ekrana açılan “Quick View ” dialoğundan “Geo. Link / Unlink” ifadesi seçilir. İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ 3 3 ŞUBAT 2002

9. Dialoğdan “Clicking in this Viewer will link with current Viewer” şekli seçilr ve “tm_88.img” görüntüsü üzerine basılır. Böylece iki görüntünün birbiri ile ilişkisini sağlayan, merkezinde bir dikdörtgen şekli bulunan link işareti ekrana gelir.
Şekil-27
Birbiriyle ilişkilendirilmiş görüntüler
10. Birinci görüntü üzerindeki link dikdörtgeninin içerdiği saha, 2 nci görüntüdeki tüm sahayı içermektedir. Bu işaretin ortasından veya çizğilerinden biri seçilerek yapılacak sürükleme ile değişen alanlar karşılaştırılabilir.
11. Mouse’un sol düğmesine basılarak görüntü üzerine default olarak gelen link işareti dikdörtgeninin bir köşesi seçilir, sürükleme ile büyütülebilir veya küçültülebilir.

SAFHA 3
GÖRÜNTÜDEN GÖRÜNTÜYÜ REKTİFİYE ETMEK
1. Çalışma 2 deki TM ve SPOT görüntüleri ekranda iken, TM görüntüsünün bulunduğu “Viewer 1” üzerindeki “Utility” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek, işaretin ekrana gelmesi sağlanır. Takiben ekran üzerindeki “Inquire Cursor” işareti seçilir ve sürükleme ile kaydırılarak doğrusal özellikler incelenir.
Şekil-28
“Inquire Cursor” ile techiz edilmiş görüntüler
2. Kalibre edilmiş “Spot4_99.img” görüntüsü dışındaki diğer görüntü ve dialoğlar kapatılır.
3. “Raster” menüsünden “Geometric Correction” ifadesi seçilerek ekrana “Set Geometric Model” dialoğu açılır. Dialoğ üzerinden “Polynomial” ifadesi seçilir ve “OK” düğmesine basılır.
Şekil-29
“Set Geometric Model” dialoğu

4. Ekrana “Geo Correction Tools” ve “Polynomial Model Properties” dialoğları açılır. “Polynomial Model Properties” dialoğu üzerindeki “Polynomial Order” penceresinde 1 rakamının bulunduğuna dikkat edilir ve “Projection” düğmesine basılır.
Şekil-30
“Geo Correction Tools” ve “Polynomial Model Properties” dialoğları
5. SPOT görüntüsünün TM görüntüsü ile aynı projeksiyona getirilmesi amaçıyla, dialoğ üzerindeki “Set Projection from GCP Tool” düğmesine basılır ve ekrana “GCP Tool Reference Setup” dialoğu açılır.
6. Dialoğ üzerindeki “İmage Layer (new Viewer)” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.
Şekil-31
“GCP Tool Reference Setup” ve “Reference Map Information” dialoğları
7. Süratle “Reference File”a (Referans dosyası) erişmek için; “Recent” düğmesine basılır, “tm_88.img” görüntüsü bulunur, seçilir ve “OK” düğmesine basılır.
8. Ekrana açılan “Reference Map Information” dialoğu üzerinde “Spot4_99.img” görüntüsüne atanacak olan projeksiyon bilgileri bulunmaktadır. İncelemeyi takiben “OK” düğmesine basılır.

İLAVE BİLGİLER:
Polynomial
Bir koordinat sistemini yeni bir sisteme dönüştürmek için kullanılan bir denklemdir.
Polynomial Order 1
Çözümleme için arzu edilen, en asgari bilgiyi içeren basit bir denklemdir.
Reference File
Yer kontrol noktaları (GCP) için, gerçek dünya koordinatlarını sağlayan bir görüntü veya katmandır.
9. Ekrandaki rektifiye edilen “Spot4_99.img” görüntüsünün (Viewer1) yanına;
• Referans görüntü “tm_88.img” (Viewer2),
• Yer Kontrol Noktalarının (GCP) girileceği (Viewer3),
• Yer Kontrol Noktalarının (GCP) referans edileceği (Viewer4),
• “Geo Correction Tools” dialoğu,
• “GCP Tools” dialoğu, otomatik olarak açılır.
Ekranda daha önceki işlemlerden kalan, “Polynomial Model Properties” dialoğu, üzerindeki “Apply” ve “Close” düğmelerine basılarak kapatılır. Viewer 2’ deki “tm_88.img” görüntüsü mevcut olmasına rağmen ayarsız olması nedeniyle görünmemektedir. Viewer’ın altında ve sağında bulunan düğmeler kaydırılarak görüntü ekrana ayarlanır.
Şekil-32
4 adet Viewer “Geo Correction Tool” aleti ve“GCP Tool” dialoğu

DİKKAT EDİLECEK ÖNEMLİ HUSUS
Create GCP aleti default olarak seçilmiş olduğundan, görüntü üzerine arzu edilmeyen yerlere basılmamalıdır.
10. “GCP Tool” dialoğundan “Select GCP” aleti seçilir.
11. Şayet “GCP Tool” dialoğu tercihleri değiştirilmeyecekse, “Toggle Fully Automatic GCP Edit Mode” aleti seçilmiş olacaktır. Bu husus otomatik olarak aşağıda belirtilen aletleri aktif hale getirmektedir.
• “Set Automatic Transformation Calculation” aleti
• “Find Selected Point in Input” aleti
• “Find Selected Point in Reference” aleti
İLAVE BİLGİLER:
Görüntülerin rektifikasyonu için öncelikle 4 adet Yer Kontrol Noktası (GCP) tesbit edilir. Bu çalışma için belirlenmiş GCP noktaları ve büyütülmüş durumları aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
Yer Kontrol Noktaları için köprü, yol kavşakları vb. değişmeyen özellikler seçilmeli ve bunlar her iki görüntüde de bulunmalıdır.
GCP 1
GCP 4
GCP 2
GCP 3
Şekil-33
“spot4_99.img” görüntüsü üzerinde belirlenmiş Yer Kontrol Noktaları İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ 3 8 ŞUBAT 2002

12. “Link boxes” hareket ettirilerek, 1 nci Yer kontrol noktası (GCP 1), Viewer1 ve Viewer2 ile büyütülmüş görüntüleri üzerinde tesbit edilir.
13. Evvela “GCP Tool” dialoğundaki “Toggle Fully Automatic GCP Edit Mode” aleti pasif hale getirilir. Takiben “Keep Current Tool” ve “Create GCP” aletleri seçilir. Input (Viewer1) ve referans (Viewer2) görüntüler üzerinde belirlenmiş olan yerler üzerine click uygulanır. (Noktanın hassas olarak yerleştirilmesi için genelde büyütülmüş görüntüler (Viewer3 ve Viewer4) tercih edilir. GCP#1 noktası istenmeyen bir yere konmuşsa, “Select GCP” aleti seçilir, mouse’un sol düğmesine basılarak, nokta üzerine click uygulanır, sürükleme ile istenen yere taşınır.
14. GCP noktaları işaretlerinin daha iyi görünmesi istendiğinde, renkleri değiştirilebilir. Bunun için “GCP Tool” dialoğundaki “Color” sütunu altında renği değiştirilecek olan GCP noktasına ilişkin boş kutu üzerine, mouse’un sol düğmesi ile basılır. Ekrana açılan renk paletinden arzu edilen bir renk seçilir.
Şekil-34
“Color” sütunu ve renk paleti
15. 2 nci ve 3 ncü Yer Kontrol Noktalarını görüntüler üzerine yerleştirmek için, Yukarıda 12 nci ve 13 ncü maddelerde açıklanan işlemler aynen yapılır. İstenmeyen GCP noktalarını “GCP Tool” dialoğundan silmek için “Point #” sütunu altındaki GCP numarası, mouse’un sol düğmesi ile seçilir. Takiben sağ düğmeye basılarak ekrana açılan dialoğdan “Delete Selection” ifadesi seçilir.
Şekil-35
Her iki görüntü üzerine yerleştirilmiş Yer Kontrol Noktaları İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ 3 9 ŞUBAT 2002

16. 4 ncü Yer Kontrol Noktasının, referans görüntü üzerinde otomatik ve yaklaşık olarak yerini saptamak için; 4 ncü GCP noktası Input görüntüsü üzerinde bulunur. “Toggle Fully Automatic GCP Edit Mode” aleti aktif hale getirilir ve “Create GCP” aleti ile bu nokta üzerine basılır.
Hatayı asgariye indirmek için yukarıda belirtilen işlemler tekrarlanarak Yer Kontrol noktalarının sayıları arttırılır.
17. 3 adet Yer Kontrol Noktası belirlendiğinde “GCP Tool” dialoğu, Polynomial aktarımı sağlar ve yerleştirmeden kaynaklanan hataları üretir. Bu hata “Root mean Square Error: RMSE” (Ortalama karekök hatası) olarak tanımlanmıştır.
İLAVE BİLGİLER:
RMS hatası, “Tranformation matrix” (aktarım matrisi) kullanarak hesaplamaları yapmaktadır. Ölçülen noktalar yeni bir koordinat sistemine aktarılır. Takiben tekrar orijinal sistemine aktarılır. Orijinal ve tekrar aktarım arasındaki fark karekök hatasıdır.
Toplam RMS’in (Total RMS) 1.0 pixel’ den daha küçük olması arzu edilir. Büyük bir sonuç elde edildiğinde, “GCP Tool” dialoğunun “Contrib” sütunundaki RMS değeri büyük olan GCP noktaları iptal edilir, düzeltilir veya yenilenir.
18. 4 adet Yer Kontrol Noktasının belirlenmesini takiben aynı teknik kullanılarak, her iki görüntü üzerine, ilave 4 Yer Kontrol Noktası daha yerleştirilir. Böylece RMSE, mümkün olabilen en küçük değere getirilmiş olur.
19. İşlemlerin tamamlanmasını takiben yapılan çalışmayı kaydetmek için, “GCP Tool” dialoğundaki “File” menüsünden “Save Input As” ve “Save Reference As” ifadeleri seçilir dosyalara isim verilir ve “OK” düğmesine basılır.
20. “Geo Correction Tools” kontrol panelinden “Display Resample Image Dialog” aleti seçilerek ekrana “Resample” dialoğu getirilir. Dialog üzerindeki; “Output File [*.img]” penceresine “spot4_99_rect.img” ifadesi yazılır, “Resample Method” penceresine “Bilinear Interpolation” ifadesi getirilir, “Ignore Zero in Stats]” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.
Calibrate Image
Display Model
Properties
Display Resample
Image Dilog
Start GCP Editor
Şekil-36
“Geo Correction Tools” kontrol paneli

Şekil-37
“Resample” dialoğu
21. “Spot4_99_rect.img” görüntüsünün resample (tekrar örnekleme) işlemleri tamamlandığında, “OK” düğmesine basılarak kayıt edilmesi sağlanır.
22. Ekrana yeni bir Viewer açılır ve “Open Layer” aleti vasıtsıyla “Spot4_99_rect.img” dosyasına erişilir ve seçilir. “Raster Options” düğmesine basılarak ekrana açılan dialoğ üzerindeki “Background Transparent” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.
Takiben “tm_88.img” dosyasına ulaşılır. “Raster Options” düğmesine basılarak “Clear Display” penceresi pasif duruma getirilir ve “OK” düğmesine basılır.
“Viewer” menüsünden “Arange Layer” ifadesi seçilir. Ekrana açılan dialoğ üzerindeki “tm_88.img” katmanı üzerine çift click uygulanır ve “Apply” düğmesine basılır. Böylece her iki görüntünün aynı ekran üzerine gelmesi sağlanır.
Şekil-38
Aynı ekrana açılmış “Spot4_99_rect.img” ve “tm_88.img” görüntüleri

23. Viewer üzerindeki “Utility” menüsünden “Swipe” ifadesi seçilerek ekrana “Viewer Swipe” dialoğu açılır. Görüntü büyültülür, takiben taramanın dikey veya yatay olarak yapılması tercihine göre “Vertical” veya “Horizontal” penceresi işaretlenir. Taramanın diğer bir deyişle süpürmenin mekaniki veya otomatik olarak yapılması kararlaştırılır. Mekaniki tarama için cursor sağa veya sola hareket ettirilir, otomatik tarama için ise “Auto Mode” penceresi işaretlenir.
Bu taramanın amaçı her iki görüntüdeki özelliklerin üst üste çakışıp çakışmadığını görmek dolayısıyle yapılan rektifikasyonunun hassasiyetini belirlemektir. İnceleme tamamlandığında dialoğ üzerindeki “Cancel” düğmesine basılır.
Şekil-39
“Viewer Swipe” dialoğu
24. “View” menüsünden “Arrange Layers” ifadesi seçilir. Ekrana açılan dialoğdaki “tm_88.img” katmanı üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve “Delete Layer” ifadesi seçilerek “Apply” düğmesine basılır.
25. “Arrange Layer” dialoğundaki. “Close” düğmesine basılır.
26. “Geo Correction Tools” kontrol panelindeki “Exit” düğmesine basılarak ekrana “Verify Save on Close” dialoğu açılır. Değişiklikleri kayıt etmek için “Yes” düğmesine basılır, görüntüye “Spot4” ismi verilir ve “OK” düğmesine basılır. Bu görüntü girdi olarak otomatikman “Spot4.gms” olarak kaydedilir.
Şekil-40
“Verify Save on Close” dialoğu

SAFHA 4
İLİŞKİLİ VERİ SETLERİ
Bu çalışmada, hidrolojik kapsamlı “Arc_Interchange to covarege” dosyası ithal edilecek ve diğer veri setleri ile birlikte, nehirlerdeki alabalık/salmon balıklarının miktarını etkileyen coğrafik özellikler incelenecektir.
1. CD ROM sürücüsüne “EGTF_CD1” takılır ve “Import” ikonuna basılır. Ekrana açılan “Import/Export” dialoğundaki “Import” penceresinin seçili olduğuna dikkat edilir. Takiben “Type” penceresine “Arc_Interchange to coverage” ve “Media” penceresine ise “File” ifadesi getirilir.
2. “Input File:[*.e00]” penceresine basılır. Ekrana açılan “Input File” dialoğundaki “Look in” penceresine “CD-ROM” ifadesi getirilir. Ekrana gelen dialoğdan “hyro_00.e00” dosyası seçilir ve “OK” düğmesine basılır.
Tekrar ekrana gelen “Import/Export” dialoğundaki “Output File” penceresine otomatik olarak “hydro_00” dosyasının geldiğine dikkat edilir, sol alt pencerede yer alan “hyro_00.e00” ifadesi seçilir ve “OK” düğmesine basılır.
3. Ekrana açılan “Import ARC_INTERCHANGE” dialoğundaki “OK” düğmesine basılır. “Import Arc/Info Interchange Files” dialoğunda otomatik olarak yapılan işlemlerin tamamlanmasını takiben “OK” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine basılarak “Import/Export” dialoğu kapatılır.
Şekil-41
“Import ARC_INTERCHANGE” ve
“Import Arc/Info Interchange Files” dialoğları
4. Ekrana yeni bir Viewer açılır ve “Open Layer” aleti kullanımı ile “spot4_99_rect.img” görüntüsüne erişilir ve seçilerek ekrana açılır.
5. Tekrar “Open Layer” aleti seçilerek ekrana açılan “Select Layer To Add” dialoğundaki “Files of type” penceresine “Arc Coverage” ifadesi getirilir ve ekrana açılan dialoğdan “hydro_00” dosyası seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

Böylece spot görüntüsü üzerindeki Wynoochee nehrinin (görüntünün orta sağ kısmında) üzerine “Arc Coverage” dosyası gelir. Nehir bölgesi zoomlama ile büyütülür.
Şekil-42
Spot görüntüsündeki bir nehir üzerine açılmış coverage ve “dem_99.img” (Sayısal Yükseklik Modeli) görüntüsü
6. Bölgenin arazi yapısını anlamak için, buraya ilişkin Sayısal Yükseklik Modeline (DEM) gereksinim bulunmaktadır.
Mevcut olan DEM’i ekrana getirmek için; ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” aleti kullanılarak ekrana getirilen dialoğ üzerindeki “Files of type” penceresine “IMAGINE image [*.img]” ve “Look in” penceresine ise “CD-ROM” ifadesi getirilir. “dem_99.img” isimli dosya seçilr ve “OK” düğmesine basılır.
7. “spot4_99_rect.img” görüntüsü üzerine mouse’un sağ tuşu ile basılır. “Quick View” dialoğundan “Geo. Link/Unlink” ifadesi seçilir ekrana gelen “Link/Unlink Instruction” dialoğundan “Clicking in this Viewer will link with current Viewer” ifadesi seçilir ve “dem_99.img” görüntüsü üzerine basılır. Böylece iki görüntü birbiri ile ilişkilendirilir.
8. Sayısal Yükseklik Modelindeki (DEM) yükseklikler hakkında daha detaylı bilgi elde etmek için, DEM görüntüsü aktif hale getirilir. “Utility” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek görüntülerin cursor ile techizi sağlanır.
Ekrana açılan “dem_99.img” dialoğu üzerindeki “Map” penceresine “Lat/Lon” (paralel /meridyen) ifadesi getirilerek görüntünün projeksiyonu coğrafik koordinat sistemine dönüştürülür. Böylece dialoğ üzerindeki UTM koordinat değerlerini gösteren X ve Y pencerelerinin coğrafik koordinatları göstermesi sağlanır.

9. Spot görüntüsü üzerindeki Cursor, 1230 38’ 45” W, 470 10’ 43” N koordinatındaki açık saha üzerine getirilir. Bu saha ağaçlardan temizlenmiş olup muntazam bir şekilde ve çevreye göre daha parlak olarak görünmektedir.
Şekil-43
“Inquire Cursor” dialoğu
10. Spot görüntüsüne ilişkin “Inquire Cursor” dialoğu üzerindeki “Go To Next Linked Viewer” düğmesi üzerine basıldığında, dialoğ değişerek “dm_99.img” nin pixel değerlerini gösterir.
11. Dialoğdaki “File Pixel” değeri yüksekliği belirtmektedir. Görüntünün ve vektörün değer ölçüsü onların projeksiyonlarına göre belirlenmektedir.
12. Vektör kapsamı içeren görüntü üzerindeki “Show Information for…Layer” aleti (üst katmanı açar) seçilerek ekrana “Vector Info” dialoğu gelir. Bu bilgi dialoğu genel ve projeksiyon bilgilerine sahip olup bunlara “General” ve “Projection” düğmeleri ile ulaşılmaktadır.
Şekil-44
“Vector Info:” “General” ve “Projection” dialoğları
13. Diğer katmanların sırasını düzenlemeden “ImageInfo” bilgilerine; IMAGINE ana menüsündeki “Tool” menüsünden “Image Information” ifadesi seçilir. Ekrana bilgi içermeksizin açılan “ImageInfo” dialoğundaki “Opens a. img file for viewing the info” düğmesine basılır. Takiben “Recent” düğmesi vasıtasıyla, “dem_99.img” ve “spot4_99_rect.img” görüntüleri bulunur ve seçilerek erişilir.

14. “ImageInfo” dialoğları kapatılır. Ağaçlardan temizlenmiş sahadan nehre kadar olan mesafeyi belirlemek için; “Utility” menüsünden “Measure” ifadesi seçilerek “Measurement Tool for Viewer” dialoğuna erişilir.
15. “Measurement Tool for Viewer” dialoğu; uzunluk ve açı, gayrimuntazam sahanın çevre uzunluğu ve alanı, dikdörtgen sahanın çevre uzunluğu ve alanı, elips sahanın çevre uzunluğu ve alanını ölçen aletlerle, bunların sonuçlarını gösteren bir pencereye sahiptir.
Measure Lengths and Angles
Measure Perimeters and Areas
Measure Rectangular Areas
Measure Ellipses Areas
Şekil-45
“Measurement Tool for Viewer” ve “Set Units” dialoğları
16. Dialoğ üzerindeki “Measure Lengths and Angles” aleti seçilir.
• Mouse’un sol düğmesine basılır ve görüntü üzerindeki başlangıç noktası üzerine gelinir.
• Ölçülecek hat veya hatlar çizilir. Devam eden ve birden fazla hat çizilecekse 2 hattın birleştiği düğüm noktasında mouse’un sol düğmesi bırakılır.
• En son hattın bitim noktasında çift click uygulanır. Uzunluk ve açı değerleri ekrandan okunur.
Default ölçü birimlerini değiştirmek için, dialoğ üzerindeki “Edit” menüsünden “Set Units” ifadesi seçilerek ekrana açılan aynı isimli dialoğdan, istenen ölçü birimleri seçilir ve “OK” düğmesine basılır.
17. Ölçülen değerler kayıt altına alınacaksa “File” menüsünden “Save” ifadesi seçilerek erişilen “Save file as [*.mes]” penceresine örneğin “Proximity” ifadesi yazılır, “Enter” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.
18. Herbir görüntünün kayıt edilmesi için, Viewer’ları üzerindeki “File” menüsünden “Save ve View” ifadeleri seçilir. Ekrana açılan dialoğlara örneğin “spot_rivers” ve “dem” ifadeleri yazılır. Takiben “Enter” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.
19. ERDAS IMAGINE ana menülerinden “Session” menüsünden “Close All viewers” ifadesi seçilerek çalışma yapılan tüm Viewer’lar kapatılır. İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ 4 6 ŞUBAT 2002

UYGULAMA 3
ÖZNİTELİKLER ÜZERİNDE ÇALIŞMAK
Bu uygulama, toprak özelliklerini temsil eden öznitelikler üzerinde yapılacaktır. Bu paralelde; toprak tiplerinin tanımlanması, görüntülenmesi, erozyona hassasiyet gösteren tiplerinin belirlenmesi ve sahaların oransal olarak hesaplanması konuları işlenecektir.
SAFHA 1
SEÇİLEN BİLGİYİ GÖRÜNTÜLEMEK
1. EGTF_CD.1’den “soil_95” görüntüsü seçilerek ekrana getirilir. Takiben aynı görüntü üzerine “hydro_00” vektör katmanı (coverage) açılır. “View” menüsünden “Arrange Layers” ifadesi seçilerek ekrana açılan dialoğda “hydro_00” katmanının üstte olduğuna dikkat edilir. “soil_95”, bölgedeki toprak tiplerini içeren tematik bir bir görüntü olup her bir renk, farklı toprak tipini temsil etmektedir.
Şekil-46
“soil_95” görüntüsü ve “hydro_00” vektör katmanı
2. Hangi rengin, hangi tip toprağı temsil ettiğini belirlemek için, “Raster” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek ekrana “Raster Attributes Editor” dialoğu açılır.
Şekil-47
“Raster Attributes Editor” dialoğu

3. Mouse’un sol düğmesine basılarak görüntüdeki bir renk üzerine basıldığında, “Raster Attributes Editor” dialoğunda o renk ve temsil ettiği toprak tipi sarı renkte ve göze batacak şekilde görünür.
4. Görüntüdeki toprağı temsil eden renkleri değiştirmek için dialoğun “Color” sütunu altındaki değiştirilecek renk üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılır ve ekrana açılan renk paletinden uygun renk seçilir.
5. En son yapılan renk değişikliğini eski haline getirmek için dialoğ üzerindeki “Edit” menüsünden “Undo Last Edit” ifadesi seçilir.
Bu çalışmada oluşturulan Viewer, Çalışma 2’de de kullanılacağı için ekranda bırakılır.
SAFHA 2
SAHA ORANLARINI HESAPLAMAK
Bu çalışmada, kriterlere dayalı olarak toprak tipleri seçilecektir. Diğer tarafdan, en yüksek erozyon riskini taşıyan toprak tiplerine ilişkin bilgi ve hesap oranlarının eklenmesi işlemleri yapılacaktır. Böylece “Raster Attributes Editor” dialoğu kapsamındaki veriler, güncelleştirilecek ve görüntüde toprak tiplerinin kaplama yüzdeleri belirlenecektir.
1. “Raster Attributes Editor” üzerindeki “Edit ” menüsünden “Add Area Column” ifadesi seçilir.
2. Ekrana açılan aynı isimli dialogdaki “OK ” düğmesine basılarak dialoğa “Area” sütununun eklenmesi sağlanır.
Şekil-48
“Add Area Column” ve “Area” sütunu eklenmiş “Raster Attributes Editor” dialoğu
3. “Raster Attributes Editor” dialoğu üzerindeki “Area” ifadesi mouse’un sol düğmesi ile seçilir.
4. “Edit” menüsünden “Compute Stats.” ifadesi seçilerek “Statistics” dialoğunun açılması sağlanır. Sahalara ilişkin toplam bilgileri içeren bu dialoğ ekranda açık olarak bırakılır.

Şekil-49
Seçilmiş “Area” sütunu ve “Statistics” dialoğu
5. “Raster Attributes Editor” dialoğu üzerindeki “Area” ifadesinin üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana açılan dialoğdan “Select None” ifadesi seçilir.
6. “Edit” menüsünden “Column Properties” ifadesi seçilerek ekrana “Column Properties” dialogunun açılması sağlanır. Bu işlem kısa yoldan “Column Properties” aleti üzerine basılarak da yapılabilir.
7. Dialoğdaki “Columns” penceresindeki red, green ve blue sütunlarının görünmesine gerek bulunmamaktadır. Kaldırılması için dialoğ üzerindeki “Color” ifadesi seçilir ve dialoğun sağındaki “Show RGB” penceresi kapatılır.
8. “Percent” olarak adlandırılmış bir sütunun ilave edilmesi için; evvela dialoğdaki “New” düğmesine basılır. Takiben dialoğun solundaki “Title” penceresine “Percent” ifadesi yazılır. “Type” penceresine ise “Real” ifadesi getirilir.
9. “Format” ifadesi karşısındaki “More” düğmesine basılarak “Number Format” dialoğuna erişilir, “Standard Formats” penceresinden “0.00” değeri seçilir ve “OK” düğmesine basılır.
Şekil-50
“Column Properties” ve “Number Format” dialoğları İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ 4 9 ŞUBAT 2002

10. “Formula” ifadesi karşısındaki “More” düğmesine basılarak “Formula” dialoğunun açılması sağlanır. “Columns” penceresi altındaki “Area” ifadesi seçilir.
11. Dialoğun alt penceresine otomatik olarak gelen $”Area” ifadesinden sonra “/” işareti yazılır, takiben ekranda açık bırakılan “Statistics” dialoğundaki “Total Number” penceresi karşısında bulunan “431181.63” değeri aynen yazılır ve “OK” düğmesine basılır.
Şekil-51
“Formula” dialoğu
12. Tekrar ekrana gelen “Column Properties” dialoğu üzerindeki “Apply on OK” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.
13. Ekrana açılan “Raster Attribute Editor” dialoğunun sonundaki “Percent” sütunu altındaki değerlere bakılarak hesaplamanın doğru olarak yapıldığına dikkat edilir.
14. Dialoğdaki “Row” başlığı altındaki bir yere mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana açılan kutudan “Criteria” ifadesi seçilerek “Selection Criteria” dialoğuna erişilir. Bu dialoğ, toprak seçimi için oluşturulacak kriterlerin kullanılmasına olanak sağlamaktadır.
Yüksek erozyon riskini içeren toprak tipi için bu çalışmada, zengin humuslu ve ince dokulu toprak örnek olarak kullanılacaktır.
15. Örneğe yönelik olarak; ($”Characteristics”contains humus and $”Characteristics” contains fine) ifadesinin meydana getirilmesi için; “Columns” sütunu altındaki “Characteristics”, “Compares” sütunu altından “contains” ifadeleri seçilerek bunların dialoğun “criteria” penceresinde yer alması sağlanır. Takiben bu ifadenin yanına “humus and” ifadesi yazılır. Tekrar “Characteristics” ve “contains” ifadeleri seçilir. Bunların pencereye eklendiği gözlenir ve “fine” ifadesi yazılır.

Şekil-52
“Selection Criteria” dialoğu
16. Dialoğdaki “Select” düğmesi üzerine basılır. Tüm toprak tipleri tanımlanan bu kriterlere göre otomatik olarak karşılaştırılarak sarı renk ile gösterilmiş iki toprak tipi ortaya çıkar. Kriter ifadelerinin düzenlenmesinde herhangi bir hata yapılmış ise, “Select” düğmesi seçilerek işlem tekrar yapılır.
Şekil-53
“Raster Attribute Editor” dialoğu üzerinde kriterlere göre seçilmiş iki toprak tipi
17. “Close” düğmesine basılarak “Selection Criteria” dialoğu kapatılır.
18. Seçili iki toprak tipinin dışındaki toprak tiplerini maskelemek, diğer bir deyişle ekrandaki görünürlüğünü kaldırmak için “Row” sütunu altındaki herhangi bir yere mouse’un sağ düğmesi ile basılır. Ekrana gelen komut dizininden “Invert Selection” ifadesi seçilerek 2 toprak tipinin dışındaki toprakların sarı renkte ekrana gelmesi sağlanır.

Şekil-54
“Invert Selection” komutu ile seçilmiş diğer toprak tipleri
19. Dialoğdaki “Color” sütunu altında seçili olan (sarı çerceveli) renklerden herhangibirinin üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılır, ekrana açılan renk paletinden “Others” ifadesi seçilerek ekrana “Color Chooser” dialoğunun açılması sağlanır. Bu dialoğ, genelde arzu edilen bir renği meydana getirmek için kullanılmaktadır. Bu çalışmadaki kullanım amaçı ise, seçilmiş toprakların şeffaf olmayan (opacity) durumunu değiştirmektir.
20. “Color Chooser” dialoğu üzerindeki “Use Color” penceresindeki işaret kaldırılarak pasif duruma, “Use Opacity” penceresi ise seçilerek aktif duruma getirilir.
21. Seçilmiş toprak tiplerinin tümünü şeffaf hale getirmek için, hareketli sürgü sola doğru çekilerek sıfır (0) değerine getirilir.
22. Dialoğ üzerindeki “Apply” ve “OK” düğmelerine basılarak dialoğ kapatılır.
Şekil-55
“Color Chooser” dialoğu
23. Seçili toprak tipleri, Viewer üzerinde otomatik olarak gelir. Çalışma kayıt altına alınacak ise, viewer üzerindeki “File” menüsünden “Save ve View” ifadeleri seçilir. Ekrana açılan dialoğdaki “File Name” penceresine örneğin “masksoils.vue” ifadesi yazılır ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-56
Maskelenmis toprakların görüntüsü
24. Bu çalışma sonuçunda “Remove Contents From Viewer” aleti kullanılarak tüm görüntüler Viewer üzerinden çıkarılır.
UYGULAMA 4
BİR ÇALIŞMA SAHASINI İNCELEMEK
Bu uygulamada; aynı nehir bölgesine ilişkin olarak 1975 tarihinde üretilmiş bir coverage gözden geçirilecektir. Bu vektör katmanının kullanımı ile, değişen çevre koşulları nedeniyle nehirdeki salmon balığının hassasiyeti görülecektir.
3. CD ROM sürücüsüne “EGTF_CD1” takılır ve “Import” ikonuna basılır. Ekrana açılan “Import/Export” dialoğundaki “Import” penceresinin seçili olduğuna dikkat edilir. Takiben “Type” penceresine “Arc_Interchange to coverage” ve “Media” penceresine ise “File” ifadesi getirilir.
4. “Input File:[*.e00]” penceresine basılır. Ekrana açılan “Input File” dialoğundaki “Look in” penceresine “CD-ROM” ifadesi getirilir. Ekrana gelen dialoğdan “hyro_75.e00” dosyası seçilir ve “OK” düğmesine basılır.
Tekrar ekrana gelen “Import/Export” dialoğundaki “Output File” penceresine otomatik olarak “hydro_75” dosyasının geldiğine dikkat edilir, sol alt pencerede yer alan “hyro_750.e00” ifadesi seçilir ve “OK” düğmesine basılır.
5. Ekrana açılan “Import ARC_INTERCHANGE” dialoğunda, “Coverage” penceresinin seçili olduğuna dikkat edilir ve “OK” düğmesine basılır.
6. “Import Arc/Info Interchange Files” dialoğunda otomatik olarak yapılan işlemlerin tamamlanmasını takiben “OK” düğmesine basılır.

7. Aynı Viewer üzerine, “Open Layer” aleti kullanımı ile “Soils_95.img” görüntüsü ve “Hydro_75” katmanı açılır.
Şekil-57
“Soils_95.img” görüntüsü / “Hydro_75” vektör katmanı ve “Properties for” dialoğu
8. Viewer üzerindeki “Vector” menüsünden “Viewing Properties” ifadesi seçilerek “Properties for” dialoğu ekrana açılır.
9. Dialoğdaki “arcs” penceresinin işaretli olduğuna dikkat edilir. Karşısındaki pencere kenarında bulunan düğmeye basılarak çizgi stillerini içeren “As Is” dialoğuna erişilir ve üzerindeki “Other” ifadesi seçilir.
Şekil-58
“As Is” ve “Line Style Chooser” dialoğları
10. Ekrana açılan “Line Style Chooser” dialoğu üzerindeki “width” penceresine “1.50” değeri getirilir takiben “Outher Color” düğmesi üzerine basılır ve ekrana gelen renk paletinden mavi renk seçilir ve “OK” düğmesine basılır.
11. Düzenlenen çizgi, “Properties for” dialoğunun “arcs” ifadesinin karşısındaki pencereye gelir. Dialoğ üzerindeki “Apply” düğmesine basılarak Viewer üzerindeki vektör katmanındaki çizgilerin değişmesi sağlanır. Takiben “Close” düğmesine basılır ve ekrana açılan dialoğdaki “No” düğmesine basılır.

12. Viewer üzerindeki “Vector” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek “Attributes for” dialoğunun ekrana gelmesi sağlanır.
Şekil-59
“Attributes for” dialoğu
13. Dialog üzerindeki “Record” sütunu altındaki herhangibir yere mouse’un sağ düğmesi ile basılır. Ekrana açılan komut dizininden “Criteria” ifadesi seçilerek “Selection Criteria” dialoğu ekrana açılır.
Dialoğun “Criteria” penceresinde; $”SEN_IDX”= = 1 veya $”SEN_IDX”= = 2 kriter dizini üretilir. Bunun için; dialoğun “Columns” penceresinden “SEN_IDX” ifadesi seçilir. “Criteria” penceresinde yer alan bu ifadenin yanına “Compares” penceresinde ve yanında bulunan aritmatik operatörler kullanılarak “= =1” veya “= =2” ifadesi yazılır.
Şekil-60
“Selection Criteria” dialoğu
İLAVE BİLGİLER:
Şayet hassasiyet: == 1 ise, nehir yüksek sedimantasyona sahiptir.
== 3 ise, nehir düşük sedimantasyona sahiptir.
14. Dialog üzerindeki “Select” düğmesine basılır. Böylece “Attributes for” dialoğu üzerindeki kayıtlar ve görüntü üzerindeki nehir sarı renge dönüşür.
15. “Attributes for” dialoğu üzerindeki “Record” sütunu altındaki herhangibir yere mouse’un sağ düğmesi ile basılır. Ekrana açılan komut dizininden “Select None” ifadesi seçilir. Böylece seçililik durumu ortadan kaldırılmış olur. “Close ” düğmesine basılarak “Selection Criteria” dialoğu ekrandan çıkarılır. Takiben “Attributes for” dialoğu kapatılır. İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ 5 5 ŞUBAT 2002

16. Viewer üzerindeki “Vector” menüsünden “Symbology” ifadesi seçilerek “Symbology for” dialoğunun açılması sağlanır.
Şekil-61
“Symbology for” ve “Unique Value” dialoğları
17. Dialoğdaki “Automatic” menüsünden “Unique Value” ifadesi seçilerek aynı isimli dialoğunun ekrana açılması sağlanır.
18. “Unique Value” dialoğundaki pencereye “SEN_IDX” ifadesi getirilir. Takiben “Generate New Styles” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.
19. Ekrana 3 sınıf sembolü içerecek tarzda açılan “Symbology for” dialoğu üzerindeki “Automatic” menüsünden “Equal Divisions” ifadesi seçilerek ekrana aynı isimli dialoğun açılması sağlanır.
Şekil-62
“Equal Divisions” dialoğu
20. Dialoğdaki pencereye “SEN_IDX” ifadesi “Number of Classes” penceresine “2” rakamı getirilir. “Generate New Styles” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.
21. Ekrana açılan “Symbology for” dialoğu üzerindeki “Class Name” penceresi altındaki “1-1” ve “1-2” değerleri “1-2” ve “3-5” olarak değiştirilir. İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ 5 6 ŞUBAT 2002

22. Dialoğdaki “Expression” sütunu altındaki default olarak gelen ifadeler aşağıda belirtilen şekilde değiştirilir:
Row 1: $”SEN_IDX” == 1 or $”SEN_IDX” == 2
Row 2: $”SEN_IDX” >=3
Bu düzeltme “Expression” penceresi altına click uygulandığında ekrana açılan “Edit Expression” dialoğu üzerinde yapılır ve “OK” düğmesine basılarak otomatik olarak “Symbology for” dialoğunda yer alması sağlanır. İşlemlerin tamamlanmasını takiben “Apply” düğmesine basılır.
Şekil-63
“Edit Expression” ve “Symbology for” dialoğları
21. Farklı kısımlardaki sembolojiyi değiştirmek için, “Symbology for” dialoğunda “Symbol” ifadesi altındaki bir sembol üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılır. Ekrana açılan “As Is” dialoğundan “Other” ifadesi seçilerek ekrana “Line Style Chooser” dialoğu açılır. Bu dialoğda:
Class 1-2 için; “width” penceresine “2” değeri “Outher Color” penceresine “Cyan” renği
Class 3-5 için; “width” penceresine “0.5” değeri “Outher Color” penceresine “Mavi” renk,
getirilir ve “OK” düğmesine basılır.

22. “Symbology for” dialoğundaki “Apply” düğmesine basıldığında, görüntü üzerindeki nehir, 2 sınıfı temsil eden sembol ve renklerde görünür. Dialoğu kapatmak için “Close” düğmesine basıldığında, ekrana “Attention” dialoğu açılır. Üretilen semboller kayıt altına alınmayacaksa “No” düğmesine basılır. Kayıt edilecekse “Yes” düğmesine basılarak ekrana açılan “Save Symbology As” dialoğunda, dosyaya örneğin “hydro_75.evs” ismi verilir.
23. Bu çalışma sonuçunda elde edilen ürünü kayıt altına almak için ise, Viewer üzerindeki “File” menüsünden “Save ve View” ifadeleri seçilir. Ekrana açılan dialoğda bir kütük belirlenir ve “File Name” penceresine örneğin “sens75.vue” ismi yazılarak “OK” düğmesine basılır.
UYGULAMA 5
GÖRÜNTÜLERİ SUNULAR HALİNDE DÜZENLEMEK VE OYNATMAK
Çalışmalar sonucunda oluşturulmuş dosyaların bir düzen ve süre içerinde gösterilmesini sağlayan bir uygulamadır. Bu uygulama IMAGINE VUE player olanağı kullanılarak yapılacaktır.
1. ERDAS IMAGINE icon panelindeki “Tool” menüsünden “Create Display Viewer Sequences” ifadesi seçilerek ekrana “VUE Player” dialoğunun açılması sağlanır.
Şekil-64
“VUE Player” dialoğunun
2. Dialoğ üzerindeki “Edit” menüsünden “Add View” ifadesi seçilerek ekrana aynı isimli dialoğun açılması sağlanır.
3. Daha önce yapılan çalışmalar sonuçunda üretilen dosyalardan arzu edilenler seçilir. Bunlar; “united_states.vue”, “tm.vue”, “spot.vue”, “dem.vue”, “spot_rivers.vue”, “masksoils.vue”, “sens75.vue”, dosyalarıdır. “Add View” dialoğu üzerindeki “Recent ve/veya Go To” düğmeleri kullanılarak bu dosyalara erişilir. İstenen dosyalar seçilir ve “OK” düğmesine basılarak bunların “VUE Player” üzerinde yer alması sağlanır

Şekil-65
“Add View” ve “List of Recent Filenames” dialoğları
4. Hazırlanan listeyi kaydetmek için dialoğ üzerindeki “File” menüsünden “Save As” ifadesi seçilir. Ekrana açılan dialoğ üzerindeki “File Name” penceresine örneğin “Introduction.vpl” ifadesi yazılır ve “OK” düğmesine basılır.
Şekil-66
Seçilmiş dosya bilgilerini içeren “VUE Player” dialoğu
5. Dialoğdaki “View” menüsünden “Auto Wrap” ifadesi seçilir.
6. Ekrana ard arda gelecek görüntüler arasındaki zaman fasılasını düzenlemek için “View” menüsünden “Set Display Interval” ifadesi seçilerek aynı isimli dialoğun ekrana açılması sağlanır.

Şekil-67
“Set Display Interval” dialoğu
7. Dialoğ üzerindeki “Speed” penceresine, örneğin görüntülerin 5 saniye ara ile Viewer’a açılması isteniyorsa 5 değeri getirilir ve “OK” düğmesine basılır.
8. Düzenlenen görüntüleri ileriye doğru oynatmak için dialoğ üzerindeki “Display Views Forward from current View” aletine basılır.
9. Tanımlanan süreler içinde ekrana açılan sunumları geriye doğru oynatmak için “Display Views Backward from current View” aleti üzerine, durdurmak için için ise “Stop” aleti üzerine basılır.
10. ERDAS IMAGINE tool iconu üzerindeki “Session” menüsünden “Close All Viewers” ifadesi seçilerek tüm Viewer’lar kapatılır.
11. Kapatılmış sunuyu tekrar açmak ve oynatmak için, “Tool” menüsünden “Create Display Viewer Sequences” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “VUE Player” dialoğu üzerindeki “File” menüsünden “Open” ifadesi seçilir. Ekrana gelen “Open VUE Player List” dialoğundan daha önce kayıt edilmiş olan dosya bulunur, seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

KISIM-2
VERİ GÖRÜNTÜLEMEK
AMAÇ:
Bu kısımda, daha önce tanımlanmış ve üzerinde çalışılmış bölgeler kullanılacaktır. Uygulama, topografik yapı ve arazi örtüsünün görüntülenmesi ve geliştirilmesine odaklanmıştır. Muhtelif açıklama ve çalışmalardan oluşan bu uygulamada, bölgenin raster görüntüleri ve sayısal yükseklik modeli (DEM) kullanılacaktır. Böylece bölgenin görünürlük analizine yönelik olarak, 3 boyutlu bir sahne üretilecektir.
KULLANILACAK ALETLER:
Area of Interest (AOI) Layers
Çalışma yapılacak özel bir sahanın tanımlanmasını sağlar.
Profile Tool
Arazinin kesitinin (Makta) veya profilinin çıkarılmasını sağlar.
Batch Tool
Çok büyük işlemlerin hemen veya daha sonra yapılmasını düzenler.
Image Catalog
Görüntü dosyalarının kataloğlanmasını ve gösterimini sağlayan grafik arayüzüdür.
Image Drape
Relief (kabartma) ve perspektif 3 boyutlu görüntüleri ve sayısal yükseklik modelini beraberce göstermek, diğer bir deyişle sayısal yükseklik modelini relief veya perspektif görüntülerle kaplamayı sağlar.
UYGULAMA-1
ÖZEL BİR SAHAYI GÖRÜNTÜLEMEK VE İNCELEMEK
SAFHA-1
GÖRÜNTÜLERİN ÖZEL BİR KISMINI AÇMAK
1. Ekrana 2 Viewer açılır. “Session” ana menüsünden “Tile Viewer” ifadesi seçilerek Viewer’ların ekranda yan yana gelmesi sağlanır.
2. “Viewer#1” ekranı aktif hale getirilir. “Open Layer” aleti kullanılarak “EGTF_CD.2” dosyalarına erişilir, “tm_88.img” görüntüsü bulunur ve seçilir. “Raster Options” düğmesi üzerine basılır ve ekrana açılan dialoğdaki “Fit to Frame” penceresi pasif, “Set View Extent” penceresi ise seçilerek aktif hale getirilir. Takiben “OK” düğmesine basılarak “View Extent” dialoğuna erişilir.
3. Dialoğ üzerindeki default değerlerin yerine aşağıda belirtilen değerler girilir.
ULX: 439268.0000 LRX: 466231.0000
ULY: 5241183.0000 LRY: 5217302.0000
4. “Map Coords” penceresinin seçili olduğuna dikkat edilir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-67
“View Extent” dialoğu
5. “Select Layer To Add” dialoğundaki “OK” düğmesine basılarak tanımlanan bölgenin Viewer’a açılması sağlanır.
6. “Viewer#2” ekranı aktif hale getirilir. “Open Layer” aleti kullanılarak “EGTF_CD.1” dosyalarına erişilir, “dem_99.img” görüntüsü bulunur ve seçilir. Takiben “Select Layer To Add” dialoğundaki “Raster Options” düğmesine basılır.
7. “Fit to Frame” penceresi pasif, “Set View Extent” penceresi aktif hale getirilerek “View Extent” dialoğuna erişilir. Takiben “tm_88.img” görüntüsü için girilen ve 3 ncü madde belirtilen, koordinat değerleri dialoğa aynen girilir ve “OK” düğmesine basılır.
8. “Select Layer To Add” dialoğundaki “OK” düğmesine basılarak sayısal yükseklik modelinin (DEM) Viewer#2 üzerine açılması sağlanır. Böylece tanımlanmış aynı bölgenin görüntüsü ve sayısal yükseklik modeli yan yana ekrana getirilmiş olur.
Şekil-68
Tanımlanmış “tm_88.img” ve “dem_99.img” görüntüleri

SAFHA-2
AREA OF INTEREST (AOI) KULLANIMI İLE BİR SAHAYI BELİRLEMEK
1. “tm_88.img” görüntüsü aktif hale getirilir. Viewer üzerindeki “AOI” (İlgi Sahası) menüsünden “Tools” ifadesi seçilerek “AOI” aletleri kutusuna erişilir. Bu kutu görüntü sahalarının tanımlanmasında kullanılan muhtelif aletleri içermektedir.
Select AOI Elements
Cut Selected Objects
Add Selected Raster / Vector / Annotation to Specified AOI Layer
Create Polygon AOI
Cut All Raster From AOI
Create Ellipse AOI
Undo Last Edit
Region Growing Properties
Create Point AOI
Ungroup Selected Objects
Open Existing Tablet Configuration
Grop Selected Objects
Display AOI Styles
Dismiss AOI Tools
Display Selected AOI Properties
Create New Tablet Configuration
Create Rectangle AOI
Link AOI to Specified Window
Lock Current Tool
Region Grow AOI
AOI Tools Help
Box Select AOI
Reshape Polyline or Polygon
Create Polyline AOI
Invert Region Grown Area
Şekil-69
“AOI” aletleri kutusu ve aletlerin işlevleri
2. “AOI” aletleri kutusundan “Create Polygon” aleti seçilir.
• Mouse’un sol düğmesi ile görüntü üzerindeki açık sahanın herhangibir yerine basılır.

Erdas Imagine

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Mais procurados (14)

Semelhante a Erdas Imagine

Semelhante a Erdas Imagine (16)

Mais de BCanKARA

Mais de BCanKARA (15)

Erdas Imagine