Entrevista realizada por alumnos de 2º Bach de Literatura Galega do sXX do IES Manuel García Barros

1. Alfonso Álvarez Cáccamo
Entrevista
IES Manuel García Barros
A Estrada
Literatura Galega
do Século XX e da Actualidade
Texto: © Cc-by-sa-3.0
Fotos: © Todos os dereitos reservados
Alfonso Álvarez Cáccamo (Vigo, 1952) ten publicado
poesía (Na flor do vento // Sebes contra o vento),
mais polo que máis é coñecido é polo seu labor
narrativo, xa for en relato curto en obras como Xente
de mala morte (Premio Álvaro Cunqueiro de
Narrativa)... xa for en narrativa longa con obras como
As baleas de Eduardo Reinoso (Premio Xerais de
Novela, 1990), O espírito de Broustenac (Premio de
Novela Manuel García Barros, 1996)... A súa última
novela en ver a luz foi Os Gotten.
martes 17 de noviembre de 2015

2. O ambiente familiar influíu, está claro. Non eramos unha familia adiñeirada e o meu pai, que fora sancionado polas súas ideas
políticas coa perda do seu posto de traballo como mestre, facía mil traballos para manter economicamente á familia, pero tiñamos
a riqueza dos libros e unha boa colección de cadros na casa. O meu pai era propietario dunha libraría de vello, e eu gozaba
rebuscando libros curiosos naqueles andeis. Os meu pai e a miña nai lían moito, e ese exemplo cunde. Con todo, eu creo na arte
innata, na facilidade que un pode ter para determinadas artes. Tamén influíu en min unha excelente profesora que tiven no
Instituto Santa Irene de Vigo, onde estudei todo o bacharelato. Aquela profesora de Lingua e Literatura, apelidada Castro, soubo
motivar aos alumnos na lectura dunha forma extraordinaria e en min deu cun campo fértil pois gocei sempre lendo e escribindo.
Alfonso Á. Cáccamo
1.- Á hora de comezar a escribir supoñemos que se cruzaron circunstancias abondas (herdanza cultural familiar, sociedade da época,
arte innata...). Que foi o que marcou a arte literaria de don Alfonso Álvarez Cáccamo?
2.- E como, vivindo no seu dunha familia tan inmiscida na nosa cultura, a súa obra -cando menos a nivel de publicación- foi un tanto
tardía, ou non tanto?
Comecei a escribir de neno. Teño poemas, modestia aparte, dunha madureza sorprendente para aquela idade, e xa escribía contos
desde os oito anos. Os meus profesores/as de Lingua salientaban a beleza das miñas redaccións. Os de Matemáticas non salientaban
ninguna beleza miña como alumno. Aos catorce anos gañei o Premio de Narrativa da Deputación de Ovieu ao que se presentaran
escolares de toda Asturies, cun conto titulado “El crímen de la carnicera”. Visto agora, desde a distancia, non considero que fose
tarde comezar a publicar aos trinta e tantos anos.
3.- Realmente os seus comezos literarios foron para lectores de idades máis temperás? Hoxe a nosa literatura infantil e xuvenil está
nun momento moi importante, pero como estaba daquela cando Vostede comezou a producir?
Eu só escribín dous contos para nenos aínda que inventei centos deles para durmir aos meus fillos. Un deses contos recibiu o premio
da “Asociación Cultural O Facho” en 1985. Despois centreime na literatura para adultos. A Literatura infantil e xuvenil en Galiza
está nun momento esplendoroso, daquela todo era máis difícil e precario.
martes 17 de noviembre de 2015

3. A miña primeira novela, Peito de vímbio, escribina só un ano despois de ter gañado o Premio
da Asociación O Facho cun conto titulado “Historia de Fertolpo”. Daquela xa sabía eu que o
meu mundo literario estaba na narrativa para adultos/as e na poesía.
Alfonso Á. Cáccamo
4.- E que o levou a se mergullar a continuación nun mundo literario para outras idades e non continuar con este tipo de literatura tan
gratificante e normalizador?
5.- Dende logo que dando unha ollada aos premios por Vostede acadados, impresiona... Que supón
para un escritor un premio... un impulso para seguir a producir, un respecto para seguir ou
simplemente un fondo recoñecemento ao traballo ben feito?
Os premios literarios foron para min un importante estímulo e, obviamente animáronme a
seguir escribindo porque moitos deles levaban incluída a publicación da obra. Sen embargo, co
tempo fun sabendo que non todas as obras premiadas son boas e que, pola contra, a maioría
das excelentes novelas ou relatos que teño lido non acadaron ningún premio. Presentarse a un
premio literario é un pouco como xogar á lotaría. Gañar un premio anima, pero non gañalo non
debe desanimar a ninguén. O mellor estímulo para min, que son autocrítico, é o traballo
constante e saber que, co tempo, a miña obra gusta. Desde 1998, cando gañei o Premio Manuel
Murguía, decidín non presentarme máis a concursos literarios. Hai que abrir o campo á xente
nova.
6.- E falando de premios, aquí na Estrada acadou un dos maiores recoñementos que un narrador
pode recibir a nivel galego, o “Premio de novela Manuel García Barros” coa obra O espírito de
Broustenac... Que supuxo este premio e esta novela para Vostede?
Foi moi emocionante porque é un premio de grande prestixio. Leveino ex aequo con Xavier Queipo pola súa novela O paso do
Noroeste. Fixémonos amigos desde aquela e até o día de hoxe. O Espírito de Broustenac e A Revolución dos globos son, para min, as
dúas mellores novelas miñas. Tivo unha excelente acollida e unhas críticas moi boas. Ademais coincidiu nunha das épocas da miña
vida na que máis necesitaba crer en min mesmo como escritor.
Portada: “Xente de mala morte”
martes 17 de noviembre de 2015

4. Non, afortunadamente, e probe daquel autor/a que teña como medida da súa “consagración” a
de ter acadado un par de premios literarios. Os ingleses, moi afeccionados a catalogar todo, din
que só é escritor/a aquel que teña publicado sete libros. Nin esa parvada nin a estupidez de
caer no erro de crerse un premio Nobel de Literatura por ter sorte nos premios. O malo é que
hai escritores/as en Galiza e en España que si o cren. Cómpre sernos máis modestos, menos
fachendosos e, polo tanto, máis intelixentes.
Alfonso Á. Cáccamo
7.- Claro que este premio xa foi un digno colofón para un narrador xa que antes acadara o “Premio
Xerais” con As baleas de Eduardo Reinoso...Cando un narrador se fai acredor de dous premios
coma estes xa está plenamente convencido de que é un narrador medianamente consagrado?
8.- Outro apartado importante na súa vida foi o ensino... Que supuxo estoutra circunstancia para
don Alfonso Álvarez Cáccamo?
Comecei a dar clase aos 23 anos e xubileime aos 60. Foron trinta e sete anos de profesión, un 61
´666 por cento da miña vida, bastante máis da metade dela. Desfrutei moito dando clase, e
aprendín moito dos alumnos e alumnas cos que tiven sempre unha excelente relación. Con eles/as
apliquei sempre a Pedagoxía do “Logro” fronte á habitual Pedagoxía do “Ogro”. Sen ánimo de
presumir, direi que aprenderon moito coas miñas clases relaxadas pero esixentes, nas que o
humor e o rigor compartían espazo. Bótoos de menos e, estou seguro, eles/as a min. No ano 2012
xa era o tempo de retirarme. Comprobo tres anos depois que un xamais deixará de ser profesor.
9.- Estes días tivemos nas nosas mans un artigo -para o comentario de textos- que Vostede publicara en “Faro de Vigo” “A
imposibilidade de vivir en castelán en Galiza”, un artigo totalmente irónico que tamén recibiu unha máis que inocente resposta...
Como se postula Vostede perante o conflito lingüistico actual aquí no noso país?
A Lingua Galega está marxinada. Padece un claro ataque por parte das institucións, da Xunta e dos medios de comunicación. Produce
dor ver como corre un claro perigo de extinción. Aquí non hai conflito lingüístico, porque os conflitos se producen entre rivais de
talla semellante, de par a par. Aquí hai esmagamento lingüístico, calculado e frío. En que país se consintiría que o seu presidente,
neste caso Feijóo, falase horriblemente a língua da súa nación e non se preocupe por aprendela? Que dirían os españois se Rajoi
falase de “el leche” “el miel” ou colocase todos os pronomes ao revés? Esta transposición idiomática que poño como exemplo é a
mostra do desprezo e o desleixo que teñen os dirixentes de Galiza pola súa lingua e, ao cabo, pola súa terra.
Foto: Alfonso Á. Cáccamo
martes 17 de noviembre de 2015

5. Alfonso Á. Cáccamo
10.- E que futuro lle agarda ao noso idioma coas perspectivas actuais?
Se seguen así as cousas, o futuro para a Lingua Galega está moi negro.
11.- Cando da súa vida persoal e de todo o que rodeou hai nas súas obras? Pode un autor ser alleo a
si mesmo, á súa vida?
12.- Foi, e é, Vostede un asiduo colaborador xornalístico... Dende logo que o galego no noso
xornalismo anda un tanto esquecido, non? Pode ser o xornalismo dixital unha saída ou axuda a
esta circunstancia?
É imposible ser alleo aos sucesos que cadaquén vive, tanto na literatura como na propia
existencia. Todo o que escribo é a realidade que me arrodea, aínda que eu teña a posibilidade
de deturpala, ironizala, mesturala ou disimulala.
O Galego non só anda esquecido no noso xornalismo senón que sofre un continuo acoso na
nosa vida cotíá. O xornalismo dixital semella ser máis libre e de grande cualidade pero
chega a un reducido número de lectores/as.
Foto: Alfonso Á. Cáccamo
martes 17 de noviembre de 2015

6. 14.- Na súa familia tamén estivo presente o mundo editorial (“Edicións Castrelos”). Como
xulga Vostede o mundo editorial galego actual?
Alfonso Á. Cáccamo
Naqueles tempos que unha modesta editorial como Edicións Castrelos sobrevivise só puido
ser posible pola inmensa sabedoría e un coñecemento sen fendas da nosa literatura que
tiña o meu pai. Hoxendía, ademais de estarnos nunha democracia con liberdade de
publicación (agás certos exemplos como o da intocable monarquía), os medios técnicos e
económicos son moi superiores. Sen embargo, esa falta de axudas institucionais están
provocando serias dificultades ao mundo da edición en galego.
13.- E falando deste xornalismo... a desaparición dun xornal como era “A Nosa Terra” tivo que
significar ben máis que a simple desaparición dun xornal, non?
A desaparición de “A Nosa Terra” é a mostra do acoso contra a nosa Lingua.
“A Nosa Terra” sobreviviu mentres recibiu axudas. Esas axudas que reciben os xornais
como “La Voz de Galicia” polo seu teimudo peloteo ao PP, con columnistas reaccionarios.
A Prensa en galego deixou de recibir axudas porque non interesa que o Galego medre. O
colectivo de ensinantes, en xeral, somos o grupo social que estamos á cabeza na defensa
da nosa Lingua. As propias familias van caendo no seu desuso e a xuventude pérdeo pinga
a pinga até que se produza a desangramento e o Galego pase a ser un idioma de museu. O
meu avó era italiano (Cáccamo), a miña avoa era austriaca, a miña nai madrileña, pero eu
falo sempre en galego porque na miña familia fixéronme ver que tiñamos un tesouro que
cumpría protexer e mimar.
Portada: “As baleas de Eduardo Reinoso”
15.- E non podiamos rematar sen lle preguntar cómo se sentiu Vostede cando viu recoñecido o
importante labor do seu pai co “Día das Letras Galegas”...
Sentín unha inmensa ledicia e un alivio ao comprobar que a xustiza da memoria literaria
se cumpría. Xosé María Álvarez Blázquez foi un home sabio que amou a Galiza e que fixo
un traballo inmenso a prol da nosa cultura, e foi un gran narrador e un excelente poeta.
martes 17 de noviembre de 2015

7. CUESTIONARIO
martes 17 de noviembre de 2015

8. O Monumento á
Transparencia, de
Olafson Mokk.
Un monumento
salientábel?
Rosalía de Castro e Cantares
Gallegos e toda a obra de Valle
Inclán que aínda que está escrita
en castelán, é galega..
Un/ha autor/-a e unha obra
literaria galegos?
Admiro a unha longa lista de artistas de
todas as artes, homes e mulleres, de todas
as nacións e de todas as épocas. De fóra de
Galiza non admiro a ningún políitico. De
Galiza admiro a figura irrepetible e
valente de Alexandre Bóveda.
Un personaxe galego e
un estranxeiro?
Amacord, Ollos negros, Xulia, pero, sobre todo
Novecento, de Bertolucci. Actualmente gústanme
moito as películas nas que intervén como actor
Ricardo Darín.
Unha película de cine?
Ás veces identifícome co profesor Franz de
Compenhague do TBO, pero normalmente
abóndame con identificarme comigo
mesmo..
Un personaxe literario co que
se identifique?
Todo o que me arrodea e vivo, a
memoria dos feitos que vivín, e as
historias que soño mentres durmo.
Cal é a súa fonte de
inspiración
É moi difícil escoller un só, hai tantos e tantas…
Dostoiesky, Thomás Mann, García Márquez, Irene
Nemirowski. Na miña infancia a miña lectura foron os
tebeos, que tamén son literatura, moito máis importante do
que cremos. Nos cómic coñeces aos primeiros personaxes de
ficción aos que colles simpatía, antipatía, ou que espertan
tenrura, compaixón, carraxe… Na miña mocidade lin toda
a obra de Xulio Verne e considero que foi importantísima
para a miña formación como escritor, pero, ao tempo
disfrutaba lendo as comedias bárbaras de Valle Inclán que
o meu pai tiña no seu despacho. Hoxe sigo disfrutando coa
lectura dos clásicos pero tamén lendo as novelas de Stieg
Larsson, Benjamin Black ou de Mankell.
Un/ha autor/-a e unha obra
literaria estranxeiros?
Unha obra teatral?
Cinco horas con Mario, de Delibes.
martes 17 de noviembre de 2015

9. ¡Teño tantos! Entre os mais
sinxelos de realizar, unha tarfea á
que non me poño por falta de
tempo, é aprender a tocar o
saxofón, un instrumento que
chora e ri.
Un anceio por realizar?
Son feliz onde vivo, en Oia,
entre a montaña e o mar.
Mundo rural/urbano?
Praia/montaña?
Fáltanme por coñecer moitos países. Soño
con visitar Arxentina. O meu lugar preferido
para descansar é Cabeza de Manzaneda.
Un lugar para visitar? e un lugar
para descansar?A proclamación da
II República
española.
Un feito histórico?
A república galega
socialista
Unha utopía?
Na miña casa, sobre
todo pola noite.
Un lugar axeitado para a
lectura?
Gústame todo tipo de música, agás o rap, pero
especialmente escollo a música clásica. Unha
peza musical que sempre me emociona é o Ma
penssiero, o coro dos escravos da ópera Nabucco,
de Verdi. Tamén me emociona escoitar cantar,
sexa o que sexa, a Alfredo Krauss, o mellor
tenor de todos os tempos. Tamén me gustan
moitísimo os tangos.
Un tipo de música? Unhacanción?
Con todas e todos os escritores/as galegosque non tomen o nome de Galiza en van.
Un/ha autor/-a con quen se
identifique?
Pintar, debuxar, tocar o
piano ou o acordeón, cantar,
ler, escoitar música,
viaxar...
Outro entretemento
ademais da lectura?
martes 17 de noviembre de 2015