POTENCIALET NATYRORE DHE KULTURORE, BAZE PER ZHVILLIMIN E TURIZMIT NE BASHKIN...
Shqiperia
1.
2.
3. Relievi i Shqipërise është kryesisht malor. Vargmalet e para alpine u formuan nga mbarimi i jurasikut, ndërsa
gjatë erës kenozoike u shpejtua procesi malformues në tërësine e Albanideve, që aktualisht përbëjne tokën e
nëntoken e Shqipërise. Lartësia mesatare e relievit është 708 metra, ose 2 herë më e lartë se mesatarja e Evropës.
Lartësitë më të mëdha gjenden në Alpet shqiptare dhe në malet e Lindjes (Korabi 2751 metra mbi nivelin e detit,
përben edhe majën më të lartë të Shqipërisë).
Fushat zene kryesisht pjesën perëndimore, pergjatë bregdetit Adriatik, por ka edhe në pjesë të tjera të vendit.
Fushat më të larta janë ato të pellgut të Korçes, mbi 800 metra mbi nivelin e detit. Fushat gjenden kryesisht
përgjate lumenjve kryesore si: Vjose, Devoll, Osum,Shkumbin, Erzen, Mat e Drin, ku gjenden, gjithashtu, edhe
tokat bujqësore e qendra të mëdha banimi, si dhe përshkohen nga rrugë te rëndësishme komunikimi. Relievi i
trevave shqiptare shtrihet nga niveli i detit deri ne Iartesine 2751m (mali i Korabit). I gjithe ky ndryshim i
lartesise ndikon ne ndryshimet e medha klirnatike, ne bimesi, si dhe ne dendesine e vendosjes se qendrave te
banuara ne drejtim vertikal. Ne relievin e tyre mbizoterojne kodrat dhe malet. Duke u nisur nga lartesia mbi
nivelin e detit, dallohen: relievi i ulet, i mesem dhe i larte. Relievi i ulet shtrihet nga niveli i detit, den ne 200 m
mhi kete nivel. Ai perfshin fushat dhe kodrat e uleta prane brigjeve detare te Adriatikut e Jonit dhe pergjate
sektoreve te mesem te luginave lumore. Relievi i mesem shtrihet nga 200 m, deri ne 1000 ra nbi nivelin e detit.
Ai ka shtrirjen me te madhe dhe perfshin: kodrat, gropat, fushegropat dhe luginat kryesore. Relievi i larte
shtrihet mbi 1000 m inbi nivelin e detit dhe perfshin malet dhe sistemet malore. Pjesa me e madhe e ketyre
maleve ka lartesi den ne 2000 m. Malet me lartesi me to madhe se 2000 m kane shtrirje te kufizuar. Keto male
gjenden ne pjesen qendrore, veniore dhe jugore te trevave shqiptare. Larmi formash dhe copetim i madh i
relievit Malet, kodrat, gropat dhe fushegropat, lugjet dhe luginat, qe perbejne format kryesore te relievit,
nderthuren dhe nderpriten me njeratjetren, duke formuar nje mozaik to vertete dhe shume te larmishem. Malet
dhe kodrat formojne vargje me shtrirje kryesisht veriperendim-juglindje, sidomos ne pjesen perendimore te
trevave shqiptare. Takohen edhe vargje malore dhe kodrinore me drejtime te tjera (harku yen-jug, verilindje-
jugperondim etj.). Te shumta jane edhe zonat ku malet kane drejtime te ndryshme. Edhe forma e maleve dhe e
kodrave eshte e ndryshme. Jane te shumta malet me maja cihe shpate te thepisura, krejt te zhveshura, si: ne
Alpet Shqiptare, ne Sharr, ne Kopaonik (ne veri te Kosoves), ne malet e Camerise
Per nga perberja dallohen shkembijte:sedimentar , magmatik dhe metaforik .Brenda tyre gjenden pasuri te
ndryshme minerale.Keto pasuri gjenden ne rezerva te medha dhe grupohen ne lende te djegshme (nafta gazi
4. Ne Evrope trevat shqiptare radhiten ne vendet me llojshmeri bimore me te madhe, qe lidhet me ndryshimet e
klimes, te tokave, te relievit etj. Ne rajonet perendimore dhe bregdetare mbizoterojne llojet mesdhetare te
bimesise (mareja, shqopa, ilqja etj.), kurse ne brendesi te tyre, bimet e Evropes Lindore dhe Qendrore
(dushku, ahu, bredhi, pisha e zeze etj.). Gjithashtu jane te shumta bimet endemike, pra bimet qe rriten vetem
ne trevat shqiptare. Vetem ne Republiken e Shqiperise rriten rreth 30 te tilla.
Per shkak te mbizoterimit te relievit kryesisht kodrinoro-malor, qe kushtezon ndryshime te dukshme te
klimes dhe te faktoreve te tjere, bimesia eshte e shkallezuar ne drejtim vertikal ne kater breza: brezi i
shkurreve dhe i pyjeve mesdhetare; brezi i ahishteve dhe i haloreve dhe brezi i kullotave alpine.
Brezi i shkurreve dhe i pyjeve mesdhetare (deri rreth 700 m. Lartesi) gjendet ne trevat perendimore dhe
jugperendimore. Pjesen e poshtme te tij e zene shkurret me gjelberim te perhershem (makiet) si: mareja,
shqopa, xina, gjineshtra, dafina etj. Se bashku me keto shkurre rriten edhe disa drure te larte, si: selvia,
valanidhi, pisha e bute dhe e eger etj. qe, ne disa raste, formojne pyje te vogla. Pjesen e siperme te brezit te
shkurreve mesdhetare e zene shkurrct qe i rrezojne gjethet gjate stines se dimrit, si: shkoza e bardhe dhe e
zeze etj.
Brezi i dushqeve shtrihet mbi brezin e shkurreve mesdhetare deri ne rreth 1000 m lartesi. Ka perhapje me te
madhe se brezat e tjere bimore, sidomos ne brendesi te trevave shqiptare. Bimet me karakteristike te ketij
brezi bimor jane: disa lloje dushqesh, bliri, frashri, malleza, panja, geshtenjna etj.
Brezi i ahut dhe i haloreve shtrihet mbi brezin e dushqeve deri ne rreth 1600 - 1800 m lartesi. Ahishtet, duke
kerkuar me shume lageshti, jane me te perhapura ne malet e trevave veriore dhe lindore shqiptare dhe ne
shpatet perballe veriut dhe lindjes. Ne shume zona ahishtet jane te perziera me haloret (bime qe e kane
gjethen ne formen e gjilperes), si: pisha, bredhi etj. Ne kete brez ndodhen pyjet me te dendura, qe perbejne
fondin kryesor te lendes se drurit.
5. Pozita gjeografike e trevave shqiptare, shumellojshmeria e peizazheve gjeografike pasuria
bimore, relievi i copetuar dhe pasuria ujerave te brendshme dhe bregdetare kane krijuar kushte
per zhvillimin e nje bote shtazore te pasur dhe te larmishme, tokesore dhe ujore.
Bota shtazore tokesore perbehet nga gjitare te llojeve te ndryshme, si: urithi, qe gjendet ne
zonat kodrinore dhe fushat bregdetare lakuriqi i nates, qe jeton ne koloni te medha ne shpella
dhe zgavra; ujku, dhelpra, cakalli, shqarthi, ne brezin e dushkut dhe te ahut zardafi dhe
kunadhja, ne zonat pyjore te larta; ariu i murme, ne pyjet e dendura te dushkut, ahut dhe
pishes; macja e eger, ne pyjet e larta etj. Mjaft te perhapur jane gjitaret barngrenes ,si derri i
eger ne brezin e dushkut dhe te ahut; lepuri i eger, ne zonat fushore dhe kodrinore me shkurre.
Me rralle gjendet kaprolli ne brezin e shkurreve, ne dushkajat dhe ahishtet, si dhe dhia e eger
ne brezin e kullotave alpine te disa maleve te larta.
Te shumellojshem jane shpendet shtegtare dhe te perhershem. Ndermjet tyre ka edhe shpende
te rralle me vlera te vecanta, si: pelikani kacurrel, ne lagunen e Divjakes, kurse ne lartesite e
maleve gjendet shqiponja.
Ne ujerat bregdetare gjenden lloje te ndryshme peshqish, si: sardelja, qefulli, levreku, kota dhe
merluci, kurse ne ujerat e brendshme, trofta, korani dhe belushka ne (liqenin e Ohrit), qe
dallohen per mishin e shijshem, dhe shume peshq te tjere, si: krapi, skobuzi, klenji ngjala etj.
Gjenden edhe disa gjitare, Si: delfini (ne ujerat detare) dhe vidra.
6. Shqipëria bën pjesë në brezin subtropikal dhe përfshihet në zonën klimaterike
mesdhetare, me dimër relativisht të shkurtër e te butë dhe me vere të nxehtë e
shumë të thatë. Klima e Shqipërise ka ndryshime të mëdha nga një krahinë në
tjetrën dhe kontraste të mëdha në temperature, reshje, ndricimin diellor,
lagështiren e ajrit, etj.
Ndricimi diellor lëviz nga 2731 orë në vit në Xarë të Sarandës, në 2722 orë në vit
në Vlorë, 2560 orë në vit në Tiranë, 2246 orë në Peshkopi dhe 2046 orë në vit në
Kukës.
Bien mesatarisht 1430 mm reshje në vit dhe vijnë duke u pakësuar nga
perëndimi në lindje.
Klima e trevave shqiptare eshte e larmishme , e pa qendrueshme dhe shpesh
dallohet per vlera te skajshme me temperatura dhe rreshje.Kane klime mesatare
mesdhetare.Kjo klime takohet me pjesen perendimore te ketyre trevave qe
dallohet per vere te nxehte dhe te thate dhe dimer te bute dhe te lagesht.
Ne brendesi drejt lindjes shfaqet klima kontinentale me dimer te ashper dhe
vere te nxehte.
Klima malore karakterizohet nga lartesite e maleve me vere te fresket dhe dimer
te ashper me rreshje bore.
Trevat shqiptare dallohen per pranine e mikroklimave.
7. Uji eshte nje pasuri natyrore me viera te medha kombetare. Ai ka perdorim te
madh ne bujqesi, ne industri dhe per furnizimin e qendrave te banuara. Pozita
gjeografike ne brigjet e detit Adriatik dhe te detit Jon, kushtet klimatike, relievi
i thyer, kryesisht kodrinoro-malor, perhapja e madhe e shkembinjve te
pershkueshem nga uji dhe veprimtaria e njeriut kane kushtezuar pasurite e
medha ujore dhe shumellojshmerine e tyre: dete, liqene, lumenj, perrenj dhe
buriine ujore.Për shkak të veçorive morfologjike, Shqipëria është shumë e pasur
në lumenj. Më shumë se 152 lumenj dhe përrenj, formojnë përfundimisht 8
lumenj të mëdhenj, që rrjedhin nga juglindja drejt veriperëndimit, kryesisht
drejt bregdetit Adriatik. Rreth 65% e pellgut ujëmbledhës të tyre shtrihet
brenda territorit shqiptar. Këta lumenj shkarkojnë në detin Adriatik
mesatarisht 1’308 m3/s (min. 649 dhe maks. 2’164 m3/s); moduli mesatar i
rrjedhjes është 30,2 l/s . km2. Nga prurja e përgjithshme vjetore prej 42,25
miliardë m3, vetëm 12,8 miliardë u përkasin ujërave nëntokësore. Mesatarja
vjetore e rreshjeve në territorin shqiptar është 1’430 mm/vit, por të shpërndara
jo uniformisht përgjatë vitit: rreth 40% në dimër, 32% në pranverë, 17% në
vjeshtë dhe vetëm 11% në verë.
8. Shqiperia është e pasur me liqene, ajo ka 247 liqene
natyrore dhe mbi 800 arrtificiale. Siapas gjenezës ,
liqenet natyrore ndahen në liqene tektonike,
tektoniko-karstike, akullnajore, karstike dhe
bregdetare.
9. Liqeni I Ohrit eshte liqeni me I thelle ne
Ballkan me thellsi maksimale 295 metra me
siperfaqe 362.6 km.Ndodhet ne lartesin 695
metra mbi nivelin e detit.Ndahet midis
Republikes se Shqiperise dhe Republikes ish
–Jugosllave te Maqedonise. Dallohet per
gjallesa endemike , per tejdukshmeri te
madhe te ujrave dhe per specie te vecanta
ujore (KORANI)
10. I njohur në lashtësi si Palus Labeatis. Pasqyra e tij ujore
gjendet në një lartësi 6 metra mbi nivelin e detit, dhe ka një
sipërfaqe prej 368 km², nga të cilat 149 km² me një gjatësi
brigjesh prej 57 km i përkasin Republikës së Shqipërisë;
ndërsa 2/3 Malit të Zi, ku me 1983 e shpalli Park Kombëtar
liqenin. Ka një breg shumë të larmishëm të tipit të ultë të
"marsheve" në veri dhe shkëmbor në jug. Në bregun jugor
shquhen plazhet në rrugën nga Shkodra për
në Shirokë e Zogaj, ku më i madhi është Zalli i bardhë.
Fauna e liqenit është e shumëllojshme dhe e pasur me 45
lloje peshiqsh e 270 lloje shpendësh. Këto shpendë
përbëjnë 87% të gjithë Ornitofaunës të Shqipërisë. Një
perlë e kësaj pasurie është padyshim pelikani, zogu më i
madh në Europë. Pika më e thellë e liqenit është rreth 45
metra. Në skajin jug-lindor shtrihet Shkodra, nga ku merr
edhe emrin.
11. Prespa ose Liqeni i Prespës, është njëri ndër
liqenet me ujëra të freskëta në Evrope që u takon tre
shteteve Maqedonisë Shqipërisë dhe Greqisë me një
sipërfaqe të përgjithshme prej 313.6 km2 nga të cilat
190 km² i takojnë Maqedonisë, 84.8 km² Greqisë dhe
38.8 km² Shqipërisë. Prespa është liqeni më i thellë
tektonik në Ballkan me 853 metra thellësi.
Prespa si tërësi ndahet në dy liqe: Prespa e Madhe dhe
Prespa e Vogël.
12. Lumi Gjatësia brenda Shqipërisë
(në km)
Sipërfaqja
(në km²)
Lartësia
mesdetare
(në m)
Drini 285 14,173 97.1
Semani 281 5,649 863
Vjosa 272 6,706 855
Shkumbini 181 2,444 753
Mati 115 2,441 746
Erzeni 109
760
435
