1. 2 8 n r 2 | 2 0 1 5
Literair wandelen door Maastricht
Pelgrims en pottemennekes
door Annemiek Haalboom
literaireuitstapjes
Henric van Veldeke schreef er in 1170 zijn Sint Servaas-
legende. Dichter Pierre Kemp stapte er elke werkdag op
de trein. Dichter Maarten van de Berg rijdt er ’s nachts
rond als taxichauffeur. Een literaire wandeling door hun
Maastricht voert langs standbeelden, dichtregels, de
Maas, de Jeker, boekhandels en bibliotheken. Van de
moderne wijk Céramique – met het Bonnefantenmu-
seum – tot in het oude stadscentrum.
Pierre Kemp wandelde dagelijks, van maandag tot en met
zaterdag, naar station Maastricht. Een loopje van vijf minuten.
Meer dan een kwart eeuw reisde hij met de boemeltrein naar
Eygelshoven.Daarverdiendehijdekostalsloonadministrateur
bij steenkolenmijn Laura. Tijdens die korte treinreizen schreef
Kemp honderden korte gedichten.
De literaire wandeling begint bij zijn woonhuis aan de Turen­
nestraat. De dichter woonde er bijna veertig jaar, tot zijn dood
in 1967. Een eenvoudige eengezinswoning. Naast de deur een
plaquette met zijn portret, zoals altijd in zwart pak en met
hoed. Vandalen hebben Kemps bril bekrast. Onder zijn portret
de dichtregels: Ik woon al lang in een huis van de lucht, iets hoger
dan de vogels in de bomen. Aan de boom voor zijn woning hangt
een rood vogelhuisje.
Centre Céramique
De wandeling gaat verder via de Rechtstraat, waar wel drie anti­
quariaten zijn (die net als boekhandels en bibliotheken in de
routekaart zijn opgenomen), naar de stadsbibliotheek in het Cen­
tre Céramique, een ontwerp van architect Jo Coenen. Het trotse
gebouwstaatophetvoormaligeterreinvaneenaardewerkfabriek
waar vooral servies en sanitair werden geproduceerd. Na de sloop
is er een compleet nieuwe wijk verrezen.
Op de begane grond van Centre Céramique roept een poster van
de Veldeke Krink Mestreech deelnemers op voor het Groet
Mestreechs Dictee. ‘Sjrijf uuch in!’ Er zijn wisselende tentoonstel­
lingen te zien. In een rij vitrines pronkt verder serviesgoed uit de
verdwenen fabriek. Hé, daar staat de theepot van oma! Een grijze
olifant, met een geel mannetje op zijn rug - het deksel.
In het leescafé op de eerste verdieping, waar de koffie goed is,
kijk je uit op de woontoren van de Portugese architect Álvaro
Siza. Op het caféraam staat Toren van Siza, een gedicht van
Frans Budé.
Weids is het uitzicht over de stad en de rivier vanuit de Velde­
kezaal op de vierde verdieping. Op de glazen wand van de
leeszaal staan de bekendste regels uit de Sint Servaaslegende
– het oudste boek in het Nederlands – van dichter Henric van
Veldeke uit 1170 waarin hij Maastricht beschrijft:
In eynen dall scoen ende liecht,
effen ende wael ghedaen
daer twee water tsamen gaen,
eyn groot ende eyn cleyne,
claer, schoen ende reyn;
dats die Jeker ende die Mase.
Beeld Henric van Veldeke
foto R. & P. van der Krogt, http://standbeelden.vanderkrogt.net
Bordenhal en Café Zuid
foto Annemiek Haalboom

2. n r 2 | 2 0 1 5 2 9
De Bordenhal even verderop is het enige fabrieksgebouw dat
nogovereindstaat.Indehal,uit1880,werdenkopjesenborden
beschilderd. Nu zit Toneelgroep Maastricht er in. En een groot
café, Café Zuid, met een ruim terras aan de Maas. Op een
zijmuur staat een gedicht van Wiel Kusters, een herinnering
aan de ‘pottemennekes’ die in de fabriek keihard moesten
werken en verder hun mond dichthouden:
Van aarde was de schotel, het bord
dat uit jouw hand ontstond, waarvan je at
en dat je brak. De fabrikant zijn naam
stond op de onderkant, jouw pseudoniem.
Kempland
De wandeling door Maastricht voert langs vijftien literaire
locaties. Het voormalige fabrieksterrein met de bibliotheek is
pas tip nummer drie. Je dwaalt er rustig een paar uur rond.
Dus hup, op een holletje de Maas over via De Hoeg Brögk, De
Hoge Brug. Op zoek naar het beeldje van Pierre Kemp in het
stadspark dat naar de dichter is vernoemd: Kempland.
In het park een nijlgans met een halsband, een minnekozend
paartje, fietsende scholieren en een druk telefonerende heer
in een zwarte mantel en met een zwarte hoed. Een pater of
een reïncarnatie van Pierre Kemp? Zijn groen bemoste beeld­
je staat helemaal achter in het park.
Dwars door de oude stadswal gaat de tocht verder richting
centrum. Langs beelden van Maastrichtse dichters en tekst­
schrijvers, langs dichtregels op verrassende plekken. Zoals in
de fietsenstalling van de universiteitsbibliotheek, op twee
blinde ramen boven een kapsalon en gebeiteld in de stoeprand
bij een taxistandplaats. De enige misser is een foeilelijk vorm­
gegeven gedicht in de hal van het Theater aan het Vrijthof.
Ruiters
Henric van Veldeke is de eerste dichter in de Nederlandse li­
teratuur van wie de naam bekend is. Hij schreef in opdracht
reclamegedichten over Maastricht om meer pelgrims naar de
stad te lokken. En hij schreef minneliederen. Boven op een
grasheuvel zit hij nu op zijn eigen plein, het Henric van Velde­
keplein, pal naast de Sint Servaaskerk en voor de Sint Jan.
MeteenschuinoogkijktVanVeldekenaardepoëzievannegen
eeuwen later. Tussen de twee kerken - aan het Vagevuur - lig­
gen twee stenen tafelen. Hierin is het gedicht Tussen de torens
gebeiteld van Maarten van de Berg. Geboren in 1970 is hij de
jongste dichter op deze literaire wandeling. Naast dichter,
beeldhouwer en schilder is Maarten van de Berg nachttaxi­
chauffeur.BijdetaxistandplaatsaandeMarktstaateencouplet
uit zijn Ruiters van de stad in de stoeprand:
Wij zijn gewetenloze ruiters
wij roken rauwe diesellucht
wij drinken steenkoolzwarte koffie
wij zijn de ruiters van de stad.
Kaarsje
Nieuwsgierig geraakt naar meer poëzie van Kemp, Kusters en
Van de Berg stappen we boekhandel Dominicanen in. Geves­
tigd in de ruim 700 jaar oude Dominicanenkerk, met in het
café een leestafel – in de vorm van een kruis – op het voorma­
lige priesterkoor. Er zijn veel boeken over Maastricht te koop,
maar de drie Maastrichtse dichters ontbreken. Dan steken we
in de Onze Lieve Vrouw ‘Sterre der Zee’ Basiliek even ver­
derop maar een kaarsje op voor Pierre Kemp.
De routebeschrijving van deze wandeling door
Maastricht is te vinden op:
www.vvvmaastricht.nl/maastricht-boekenstad.html,
onder ‘Literaire wandeling’.
Boekhandel Dominicanen
foto VVVMaastricht