2. NORMAT SHOQËRORE DHE LLOJET E NORMAVE SHOQËRORE
• Shoqëria njerëzore krijohet nga njerëzit dhe në kuadër të
kësaj shoqërie nuk veprojnë vetëm ligjet natyrore.
• Shoqëria njerëzore është turmë e organizuar e njerëzve e
jo vetëm një turmë mekanike.
• Në shoqëri nuk veprojnë vetëm normat e caktuara
natyrore.
• Shoqëria njerëzore e vetëdijshme fillon të krijojë norma të
caktuara të sjelljes.
• Çdo shoqëri njerëzore ka sjelljet e veta të vetëdijshme dhe
racionale.
• Kjo shpreh shkallën e lartë të kulturës shoqërore.
3. Çfarë nënkuptohet me fjalën normë?
• Normë – fjalë latine që do të thotë rregull.
• Karakterizohet me dy kuptime themelore:
– është rregull mbi sjelljen e njerëzve.
– është rregull – kërkesë që njerëzit kanë detyrim të sjellën
sipas të saja.
• “Nor. shoq. janë rregulla të sjelljes në një shoqëri të
caktuar që kanë për qëllim rregullimin e jetën shoqërore
në bazë të qëllimi të caktuar”
4. • Në esencë normat shoqërore përveç funskionit rregullatin
ato e kufizojnë sjelljen e individit të shoqërinë e caktuar – e
cila i drejtohet vetëdijës së njeriut.
• Andaj njeriu nuk e vendos normën sipas dëshirës dhe
tekeve të veta por atë e sjellë për shkak të përshtatjes së
vetdijshme me realitetin e kurrësesi si vullnet arbitrar.
• Në shoqëri ekzistojnë norma (rregulla) të llojllojshme që
bazuar në karakterin e tyre janë heterogjene.
5. Funksionet tjera të normës
• Sipas mënyrës së krijimit të tyre ato ndahen në:
– norma shoqërore.
– normat të cilat krijohen spontanisht (doket) dhe
– Normat të cilat krijohen më qëllim të caktuar (nga e drejta)
• Për aplikimin e secilës normë ekzistojnë sanksione të
caktuara në sat të mos zbatimit të tyre.
• P.sh. për moszbatimin e normës juridike janë sanksionet të
cilat i parasheh ligji.
• Nëse sanksionet janë të natyrës shtetërore – kemi të bëjmë
me norma juridike.
6. NORMAT SHOQËRORE
• Normat shoqërore dhe ndarja e tyre:
– Normat zakonore.
– Normat e moralit dhe
– Normat juridike
7. NORMAT ZAKONORE – Doket
• Normat zakonore – doket u takojnë grupit të normave
shoqërore.
• Normat zakonore historikisht janë normat me të vjetra të
cilat është konstatuar se kanë lindur që në komunitetin
primitiv.
• Ne veçanti dallojnë normat zakonore të cilat kanë qenë në
aplikim në shtetin skllavopronar romak.
• Veçori e caktuar konsiderohet edhe fakti se këto norma
janë të lidhura për shumë ngusht për shoqërinë dhe jeta e
tyre zgjatat nëse nuk vijnë në kundërshtim me botkuptimet
e shoqërisë.
8. Normat zakonore dhe ndikimi në zhvillimin e
tregtisë
– Zhvillimi i tregtisë duke i lehtësuar marrëdhëniet tregtare.
– Ndikuan në nxjerrjne e konventave dhe marrëveshjeve
ndërkombëtare mbi fushën e tregtisë.
– Ndikuan në normativave juridike dhe zhvillimit të së drejtës
ekonomike ndërkombëtare.
– Zhvillimi pozitiv i “dokeve afariste”.
– Thyerja e barrierave tregtare.
– Ligjet uniforme për lidhjen e kontratave.
9. NORMAT E MORALIT
• Normat e moralit po ashtu janë lloj i normave shoqërore të
cilat në vete përmbajnë rregullin e sjelljës i cili varet nga
botkuptimet morale të një shoqërie të caktuar.
• Normat e moralit dallojnë nga normat tjera shoqërore për
faktin se ato urdhërojnë që të bëhet apo për të cilën
shoqëria e konsideron si të mirë ose e ndalon atë si të
keqe.
• Zbatimi dhe kuptimi i tyre varet nga botëkuptimet morale.
• Sanksionet janë të natyrës morale.
• Sjelljet e moralshme në shoqëri.
• Ndodhë që në shoqëri të ketë botëkuptime të ndryshme
lidhur me normat e caktuara morale.
10. NORMAT E JURIDIKE
• Mund të konkludojmë se e drejta dhe shteti janë historike që u linden
dhe u krijuan në një kohë të caktuar të zhvillimit shoqëror – ekonomik
të shoqërisë njerëzore.
• Pra edhe e drejta e edhe shteti janë kategori historike të cilat u krijuan
në një kohë dhe në hapsirë të caktuar në bazë të një zhvillimi të caktuar
shoqëror – ekonomik.
• E drejta dhe shteti janë dukuri të kufizuara si në hapësirë ashtu edhe
kohë.
• Në komunitetin primitiv nuk ka pasur të drejtë për shkak të
pazhvillueshmërisë së fuqive prodhuese.
• Ekzistenca e njeriut në atë kohë ka qenë kryesisht e varur nga shoqëria.
• E drejta lindi aty ka fundi i ekzistencës së komunitetit primitiv.
• Lindja e të drejtës u kushtëzua edhe klasa sunduese ta dominonte
shoqërinë dhe ta ruante primatin – rolin në atë shoqëri.
• Epokat historike (primitive, skllavopronaria, feudalizmi, kapitalizmi,
socializmi)
