1. HISTORIA KOMPUTERÓW
PRZENOŚNYCH
Adam Sirocki

2. Ewolucja notebooków jest nierozłącznie związana z produkcją i
rozwojem komputerów osobistych PC. O ile rozwój stacjonarnych
PC jest dośd stagnacyjny pod względem wyglądu o tyle rozwój
notebooków jest bardziej kolorowy. Od samego początku ich
produkcji dążono do tego by zmienid go z wielkiej nieporęcznej
walizki w małe cienkie pudełko, które będzie można łatwo
przenosid i z niego korzystad. Jednocześnie powinien on posiadad
wszystkie główne cechy komputera osobistego PC
(monitor, klawiatura, mysz, porty wejścia i wyjścia, napędy
magnetyczne, optyczne, itd.). Chciano wręcz by przenośny
komputer osobisty można było włożyd do kieszeni marynarki.

3. Pierwszy notebook
Premiera pierwszego przenośnego komputera
osobistego datowana jest na wrzesieo 1975r., czyli
miesiąc po premierze osobistego komputera firmy
Altair. IBM 5100; bo taką nazwę nosił pierwszy
notebook; tylko z nazwy był przenośnym komputerem.
To cudo ważyło ponad 20kg i nie przypominało
dzisiejszych komputerów przenośnych.

4. IBM 5100 było wynikiem projektu SCAMP, celem którego było
stworzenie małego komputera, którego można byłoby przenosid
oraz na którym można byłoby uruchomid język programowani IBM
APL. Nazwa projektu SCAMP pochodziła od Special Computer, APL
Machine Portable.
IBM 5100 był dostępny w 12 różnych modelach, w których
okresowo zmieniano rozmiary pamięci od 16 do 64KB. Dane można
było przechowywad na dwierd calowych napędach taśmowych.
Cena komputera wahała się w zależności od konfiguracji od 8975 -
19975$. W marcu 1982 roku, kiedy to IBM wprowadził pierwszy
komputer PC, komputer przenośny IBM 5100 przestał byd
produkowany.

5. Osborne 1
Chociaż IBM 5100 był pierwszym przenośnym
komputerem osobistym to wysoka cena
uniemożliwiała jego spopularyzowanie, aż do
kwietnie 1981 roku. Wtedy pojawił się Osborne 1,
który pomimo dość znacznego ciężaru był o
połowę lżejszy od swego poprzednika ze stajni
IBM. Istotną cechą charakterystyczną Osborne’a
była niekompatybilność z IBM.

6. Osborne miał bardzo ciekawy design. Aby go używad wystarczyło
położyd go na bok i otworzyd dolną ściankę zawierającą
klawiaturę, która odsłaniała dwa napędy dyskietek oraz maleoki
ekran CRT. Oprócz swojej “przenośności” Osborne1 posiadał
jeszcze jedną ważną cechę - posiadał zintegrowany system
operacyjny. Cena katalogowa Osborne1 wynosiła 1795$, czyli
nieporównywalnie mniej niż osobiste komputery PC. Osborne1 nie
był prostym w obsłudze komputerem przenośnym. Na swoim 5-
calowym wyświetlaczu nie mieścił standardowych 25 linii i 80
kolumn. Użytkownicy musieli przewijad ekran by zobaczyd to co
jest poza nim. Pomimo tego użytkownicy Osborne1 miło
wspominają jego walory użytkowe.

7. TRS-80 Model 100
Pierwsze laptopy, które pojawiły się we wczesnych
latach 80-tych tylko z nazwy przypominały osobiste
komputery przenośne. Ówczesne notebooki
przypominały bardziej tablety PC - dolna częśd
zawierała klawiaturę, górna zaś niewielki ekran.
Jednym z takich laptopów był TRS-80 Model 100
zaprezentowany w marcu 1983 roku przez firmę Radio
Shack. Chod komputer nie był kompatybilny z PC miał
wielu swoich gorących zwolenników ze względu na
swoją przenośnośd.

8. Model 100 wyglądał jak mała tablica o grubości 5-6cm. Połowa
wielkości komputera zawierała ekran LCD, druga połowa
klawiaturę. Wewnątrz znajdował się 8 bitowy procesor wraz z 8-
32MB RAM oraz 32MB ROM do której ładowany był system
operacyjny oraz edytor tekstów. Zasilanie dostarczane było przez 4
dośd duże baterie. Jednak nie te cechy laptopa miały dla
użytkowników największe znaczenie. Najważniejszą cechą tego
Modelu 100 była jego waga. Całośd ważyła około 1,5kg, dzięki temu
w latach 80-tych był standardowym narzędziem wielu
dziennikarzy.

9. Pierwszy Compaq
W sierpniu 1981 roku rynek komputerów osobistych
diametralnie się zmienił. Powodem zmiany było
wprowadzenie osobistych komputerów IBM, które
miały kosztowad mniej niż 3000$. Dni Osborene1 i
innych podobnych maszyn były policzone - co
oznaczało: co nie jest kompatybilne z IBM PC nie ma
racji bytu.

10. Krokiem milowym w dziedzinie komputerów przenośnych było
określenie kategorii “single-handedly” (zajmujący niewiele
miejsca, poręczny). W listopadzie 1982 roku; mniej więcej rok po
pojawieniu się IBM PC pokazano Compaq. W ogólnym kształcie
przypominał Osborne, aby go używad wystarczyło położyd go na
stole i odpiąd boczną ściankę, w której schowana była klawiatura.
Klawiatura odsłaniała zielony ekran CRT oraz napędy dyskietek.
Wewnątrz komputera znajdował się taki sam procesor, pamięd i
gniazda rozszerzeo jak w IBM PC. Compaq w przeciwieostwie do
innych producentów potrafił kopiowad wewnętrzny system BIOS
bez naruszania praw autorskich IBM.

11. IBM Portable PC
W lutym 1984 roku, 15 miesięcy po debiucie Compaq
IBM ogłosił swój nowy produkt IBM Portable Personal
Computer 5155 Model 68 . Kształtem przypominał
komputer Compaq, całośd mieściła się w poręcznej
walizce. W środku zainstalowany został 9 calowy
monitor, jedna stacja dysków 5 1/4 cala, druga zatoka
na kolejny napęd dyskietek, 83 klawiszowa
klawiatura, adapter video CGA, który potrafił
wyświetlad w dwóch odcieniach szarości. Zasilanie
stanowiło zasilacz 220V. Cały 15kg zestaw kosztował
4225$.

12. Cały system w IBM Portable PC był
identyczny z tym z IBM XT (pierwszy Główne parametry IBM 5155:
komputer wyposażony w dysk • mikroprocesor Inter 8088, prędkośd
zegara 4,77 MHz
twardy). Portable PC odczuwał brak
• 256 KB dynamicznej pamięci RAM
dysku twardego, jednak posiadał aż
• 9 calowy monitor CTR koloru
256KB pamięci. IBM XT był
bursztynowego
wyposażony w 8 slotów do których
• 40 KB pamięci ROM
można było włożyd karty rozszerzeo.
• możliwośd instalacji portu RS232c
W Portable PC ich liczba została • wymiary
ograniczona do dwóch, ze względu na (wysokośd/szerokośd/długośd *cm+) -
wielkośd całego komputera. Zasilanie 20/50/43
IBM 5155 było również identyczne jak • waga - około 15kg
w XT (z małymi kosmetycznymi • możliwośd instalacji do dwóch
napędów dyskietek 360 KB
zmianami).

13. Pudła śniadaniowe
Kolejnym etapem miniaturyzacji przenośnych systemów
komputerowych były próby stworzenia komputera o wymiarach
pudełek śniadaniowych. Stąd nazwa tej kategorii komputerów:
lunchbox. Projekt lunchbox był bardzo prosty - jedna strona
pudełka była klawiaturą, druga częśd stanowid miała ekran i
podzespoły. Kolejnym czynnikiem sprzyjającym miniaturyzacji było
wprowadzenie paneli LCD jako wyświetlaczy. Konstrukcja i budowa
takiego panelu jest niewielka, co sprawiło, że przenośne
komputery stały się o wiele mniejsze. Jednak cena takiego
komputera przenośnego oscylowała w granicach 20000-30000$.
Panele LCD zużywały również o wiele mniej energii niż monitory
CRT, co sprawiało, że praca bez zasilania mogła byd dłuższa.

14. IBM wprowadził na rynek dwa modele notebooków,
które były protoplastami dzisiejszych laptopów. Były to
IBM P70 i IBM P75. Panele LCD dopiero wkraczały
nieśmiało na rynek, dlatego też IBM w swych
modelach zastosował czarno-pomaraoczowe monitory
gazowo-plazmowe.
Specyfikacja P70 Specyfikacja P75
Data wprowadzenia do sprzedaży : Data wprowadzenia do sprzedaży:
czerwiec 1988 listopad 1990
Procesor - 20 MHz 386 Procesor - 33 MHz 486
Pamięd - 2-8 MB Pamięd - 8 - 16 MB
Video - VGA Video - XGA
Ekran - gazowo-plazmowy 10” Ekran - gazowo-plazmowy 10”
Napęd dyskietek - 3 1/2 cala Napęd dyskietek - 3 1/2 cala
Dysk twardy SCSI 30, 60, 120 MB Dysk twardy SCSI 160 - 400 MB
Przykładem “lunchboxa” jest
komputer Dolch FlexPAC P4 (zdjęcie
obok).

15. Laptop z prawdziwego
zdarzenia
Pierwszym laptopem, który nie był nim tylko z nazwy, był IBM PC
Convertible. Jego premiera odbyła się w kwietniu 1986 roku.
Konstrukcja Convertible nie odbiega od konstrukcji dzisiejszych
laptopów. O ile budowa laptopa nie odbiegała od wyglądu
dzisiejszych notebooków o tyle przechowywanie danych odbywało
się ciągle na dyskietkach 3,5 cala, ponieważ dyski twarde były
wciąż za duże i energochłonne by je umieszczad w komputerach
przenośnych. W środku biło serce procesora Intel 80C88 (wersja
procesora o zmniejszonym zapotrzebowaniu na energię, ta
sama, która występowała we wcześniejszych wersjach IBM PC) o
prędkości 4,77 MHz. Pamięd od 256 do 512 KB. Całośd ważyła około
7kg.

16. Na rynku dostępne były dwa modele PC Convertible. Model 2
wyposażony w procesor 80C88 4,77 MHz, 64 KB ROM i 256 KB
RAM, monitor LCD (80 kolumn, 25 wierszy), dwie stacje dysków
3,5 cala i 78 klawiszową klawiaturę. Całośd zasilana była z
zestawu baterii lub zasilania AC. Model 22 posiadał taką samą
konfigurację ale dołączano do niego zestaw narzędzi
diagnostycznych. Oba modele można było rozszerzyd o
dodatkową pamięd RAM - do 512 KB. Z tyłu każdego modelu
znajdował się 72 pinowy interfejs do dołączenia drukarki i
monitora CRT oraz w odłączany panel LCD. Kiedy komputer
pracował jako komputer biurkowy można było odpiąd panel LCD i
podłączyd zwykły monitor CRT. W zestawach oferowano również
specjalną drukarkę dedykowaną specjalnie do tego modelu, którą
można było łatwo dołączyd do komputera.

17. Zmniejszanie
wagi notebooków
Po roku od premiery IBM PC Convertible pojawiła się Toshiba
T1000. Nie wyróżniała się niczym szczególnym pod względem
wyposażenia. Posiadała taki sam procesor, pamięd i napędy.
Jednak była różnica, która miała duże znaczenie: waga. Toshiba
T1000 ważyła około 3 kg, czyli połowę wagi IBM-a.

18. O ile Toshiba i IBM wprowadzili lekkie, nowoczesne (na owe
czasy) komputery przenośne o tyle świat czekał na krok Compaq.
Prawie do kooca 1988 roku Compaq dalej sprzedawał swoje
ciężkie nieporęczne laptopy. Jednak na koniec roku w koocu
pojawiło się nowe dziecko Compaq model SLT/286.
Okazało się jednak, że Compaq SLT/286 nijak się miał do
konwencji “przenośny”. Ważył ok. 7kg, a do tego posiadał zasilacz
ważący ponad 1kg, popularnie zwany “cegłą”. Chod ciężki, jak na
dzisiejsze czasy, Compaq wprowadził kilka innowacji do swojego
notebooka. W przeciwieostwie do swoich rywali (np. Toshiby
T1000), które używały procesorów Intel 8088, Compaq został
wyposażony w szybszy model procesora 80286. Poza tym zamiast
dwóch napędów dyskietek zamontowano tylko jedną a całości
dopełniał 20MB dysk twardy z opcją rozbudowy do 40MB. Laptop
został wyposażony w nowy układ graficzny VGA o rozdzielczości
640×480, obraz był wyświetlany na 10 calowej matrycy.
Zastosowanie szybszego procesora, większego dysku i lepszej
grafiki a także nowy design Comapq zbliżył go do wyglądu
dzisiejszych notebooków. Ciekawostką była również odłączana
klawiatura.

19. Coś od Apple
Podobnie jak IBM Apple również miało “przenośne” wersje swoich
komputerów. W 1991 roku Apple przedstawił model PowerBook
100, który nie był w ogóle kompatybilny z systemami PC. Ciekawostką
było jednak rozwiązanie problemu poruszania kursorem. Projektanci
Apple przesunęli klawiaturę bardziej do tyłu a w wolnej przestrzeni z
przodu zamontowali trackball. Mechanizm ten znany był z wcześniejszych
modeli notebooków różnych producentów, jednak dopiero Apple
zamontował trackballa w wygodniejszym miejscu - czyli tam gdzie
zazwyczaj kładziemy nadgarstki na laptopie. Inną metodę opracowali
projektanci IBM-a, nazywając ją TrackPoint. Rozwiązanie to polegało na
umieszczeniu małego manipulatora pomiędzy klawiszami
klawiatury, dzięki temu ręce zawsze spoczywały na klawiaturze i nie
trzeba było ich odrywad aby przesunąd kursor myszy.

20. Era ThinkPad-ów
W 1991 roku IBM po raz pierwszy ogłosił nazwę dla swoich
komputerów. ThinkPad był nazwą nawiązującą do IBM-owskiego
sloganu Think stworzonego przez Sir Thomasa Watsona w 1914
roku.
W październiku 1992 roku IBM przedstawił swój najnowszy
model 700, wyposażony w procesor 25MHz (486 SLC), 4MB
pamięci RAM. Dostępny był w dwóch wersjach z
monochromatyczną lub kolorową matrycą. Obraz był
wyświetlany na matrycy TFT o przekątnej 10,4 cala (matryca
kolorowa, monochromatyczna miała 9,5 cala), która była
największą matrycą dostępną na rynku. Był to chyba jeden z
pierwszych notebooków, który można było “upgrade’owad”.
Zamiast procesora 25 MHz można było zamontowad 50MHz, dysk
120MB zmienid na 160MB a zwiększyd pamięd RAM do 16MB.
Bateria NiMH wystarczała na prawie 4 godziny pracy. Waga
Thinkpada 700 (wersja z kolorową matrycą) wynosiła ok. 3,7kg i
kosztowała 4350 dolarów.

21. Co dalej…
Pojawienie się Thinkpada 700 oraz Powerbooka 100 ujednoliciło
wygląd notebooków. Kolejne lata rynku laptopów to proces
nieustanego wyścigu o zmniejszenie wagi, zwiększenie
matrycy, zwiększenie długości pracy na bateriach. Producenci
prześcigali się w przedstawianiu światu coraz to nowszych
technologii zaimplementowanych do swoich produktów. Np. IBM
w swoim modelu ThinkPad 770 jako pierwszy (rok 1997)
zamontował napęd DVD-ROM, natomiast w marcu 2003 roku w
Thinkpadzie X31 została zamontowana bateria pozwalająca na
pracę przez 11 godzin.

22. Nieustanna miniaturyzacja sprzętu oraz chęd posiadania małych
przenośnych komputerów sprawiła, że z gałęzi notebooków
wyodrębniły się subnotebooki (malutkie laptopy, z niedużą matrycą,
pracujące pod kontrolą normalnych systemów PC), palmtopy, tablety
PC itd.
W chwili obecnej nowoczesne laptopy niczym nie ustępują osiągami
typowym komputerom PC. Co więcej notebooki posiadają nierzadko
wydajniejsze procesory, lepsze zarządzanie energią czy też lepszej
jakości matryce. W niektórych notebookach montowane są głośniki
czołowych producentów, np. Harman Kardon. Obudowy laptopów
również wykonywane są z bardzo wysokiej jakości plastiku, aluminium
czy stopów magnezu. A edycje specjalne pokrywane są nawet skórą.