POLITIKAT E BANKES QENDRORE

1. Pranoi: Anila Voci Punoi: Gloria Cara
Matilda Kamxhiu
Leridiana Jupa
Matilda Derstila

2.  Permbajtja:
 Historiku.
 Banka qendrore/perkufizimi.
 Funksionet e bankes qendrore.
 Instrumentet e politikes monetare.
 Politika e skontimit.
 Politika e tregut te hapur.
 Politika e rezervave te detyrueshme.
 Politika e rezervave te detyrueshme/struktura.
 Politika e kontrollit sasior te kredise.
 Zbatimi I politikes monetare.
 Politika valutore.
 Emetimi I parase.
 Sherbimet per qeverine.
 Bilanci i bankes qendrore dhe bazat
monetare.
 Referencat bibliografike.

3.  Për herë të parë Shqipëria pati një institucion të
bankës qendrore në vitin 1913.
 Në vitin 1925, ajo e rifilloi veprimtarinë e saj me emrin
Banka Kombëtare e Shqipërisë, me qendër
administrative në Durrës dhe me Komitetin
Administrativ në Romë.
 Në shkurt të vitit 1926, u bë edhe qarkullimi i
monedhës së parë kombëtare shqiptare.
 Në vitin 1945, Kryesia e Këshillit Antifashist Nacional-
Çlirimtar miratoi ligjin mbi anulimin e konvencionit të
Bankës Kombëtare të Shqipërisë dhe të aksioneve të
saj, i cili i hapi rrugë shtetëzimit të Bankës.
 Në fund të vitit 1990, ndërrimi i sistemit politik në
Shqipëri do të pasqyronte ndryshime thelbësore, duke
bërë që ekonomia të hynte në një fazë transformimi
nga një ekonomi shtetërore në një ekonomi tregu të
lirë, transformim ky që do ti jepte jetë sistemit bankar
dynivelësh në Shqipëri.

4.  Banka Qendrore mund të përkufizohet si
institucion specifik bankar, me funksione dhe
përgjegjësi për rregullimin dhe stabilitetin monetar
të vendit, ruajtjen e vlerës së jashtme të valutës
kombëtare dhe sigurimin dhe ruajtjen e likuiditetit
të vendit në pagesat ndërkombëtare.

5.  Si pushtet më i lartë monetar i një vendi, Banka Qendrore kryen këto
funksione:
 Rregullon qarkullimin e parasë dhe emetimin e kredisë në harmoni me
kërkesat për stabilitetin e brendshëm monetar dhe likuiditetin në
pagesat ndërkombëtare;
 Kujdeset për likuiditetin e sistemit kreditor dhe lidhur me të rregullon
dhe kontrollon punën e bankave brenda vendi, me qëllim që të ruajë
stabilitetin monetar të vendit;
 Kujdeset për bilancin e pagesave të vendit dhe lidhur me të, rregullon
punët valutore, me qëllim që të sigurohet likuiditeti në pagesat
ndërkombëtare;
 Emeton dhe shtyp para (metalike dhe bankënota);
 Kryen shërbime dhe transaksione të llojllojshme financiare në emër dhe
për llogari të qeverisë;
 Ndjek dhe i analizon rrjedhat monetare në tregjet financiare
ndërkombëtare dhe bashkëpunon me institucionet financiare ndër-
kombëtare kryesore dhe me bankat qendrore të vendeve të tjera, me
qëllim të kryerjes pa pengesa të transaksioneve financiare në tregjet
ndërkombëtare;
 Kryen punë specifike bankare, të cilat i janë përcaktuar me ligj.

6.  Instrumentet e politikës monetare janë:
 Politika e skontimit,
 Politika e tregut të hapur,
 Politika e rezervave të detyrueshme,
 Politika e kontrollit sasior të kredisë, dhe
 Politika kreditore selektive, përkatësisht kontrolli cilësor i
kredisë.

7.  Politika e skontimit e Bankës Qendrore po bëhet
rregullator me rëndësi në tregjet e parasë, të kredisë,
dhe të kapitalit, dhe po ndikon drejtpërdrejt në
gjendjen e bilancit të pagesave të vendit dhe në
stabilitetin e ecurive ekonomike.
 Veprimi i politikës së skontimit të Bankës Qendrore
është dydimensional:
 Brenda ekonomisë së një vendi, nëpërmjet
rregullimit të masës së parasë dhe kredisë, dhe
veprimit të tyre në ekonomi dhe
 Në fushën e rrjedhave të parasë dhe të kapitalit në
shkallë ndërkombëtare.

8.  Politika e tregut të hapur (open market policy, or open
market operations) paraqet një instrument të
ndërlikuar dhe efikas të politikës monetare të bankave
qendrore në vendet ekonomikisht të zhvilluara,
nëpërmjet së cilës Banka Qendrore blen dhe shet letra
me vlerë në tregun e hapur, me qëllim të rritjes,
përkatësisht të zvogëlimit të potencialit kreditor të
bankave të tjera.
 Supozim themelor për funksionimin e politikës së
tregut të hapur është funksionimi i tregjeve të
zhvilluara të obligacioneve, ku Banka Qendrore mund
të zbatojë me sukses politikën e blerjes dhe të shitjes së
obligacioneve, e përmes kësaj edhe politikën përkatëse
monetare.

9.  Politika e rezervave të detyrueshme, (reserve requirement
policy) është instrument i rregullimit të potencialit
kreditor të bankave dhe të likuiditetit të tyre.
 Në pajtim me politikën e tyre monetare, këtë instrument
sot e përdorin bankat qendrore gati të të gjitha vendeve.

10.  Bankat e nivelit të dytë në shumë vende janë të detyruara të mbajnë
një pjesë të depozitave si rezervë.
 Banka Qendrore përcakton strukturën e rezervave të detyrueshme
duke i vendosur ato sipas kategorisë së depozitave:
 Mbi depozitat e transaksioneve. Për shembull, në SHBA norma e
rezervës së detyrueshme është 3% për depozita deri në 40,5 milion
dhe 8 deri 14% mbi këtë shumë.
 Mbi depozitat me afat të firmave. Për shembull, 3% për depozitat
me afat maturimi 6 deri në 9 muaj, dhe 0 për depozitat mbi këtë
afat maturimi.
 Mbi depozitat në eurodollarë. Mund të vendoset një normë e
rezervës së detyrueshme (për shembull ajo ishte 3% deri në vitin
1988).
 Mbi depozitat vetjake me afat. Norma e rezervës së detyrueshme
zakonisht është zero për këto depozita, por në raste të veçanta
mund të vendoset mbi këtë nivel.

11.  Banka Qendrore e zbaton kontrollin sasior të kredisë
nëpërmjet këtyre aktiviteteve:
 Me kufizimin e rritjes së shumës së kredive afatshkurtra deri
në lartësinë e caktuar;
 Me ruajtjen e likuiditetit parësor të bankave të nivelit të dytë
në lartësinë e caktuar;
 Me përcaktimin e kushteve të aftësisë kreditore të bankave
të nivelit të dytë dhe
 Me përcaktimin e normës minimale të likuiditetit të bankave
të nivelit të dytë.

12.  Qëllimet themelore të politikës monetare janë:
 Stabiliteti i çmimeve,
 Punëzënie e lartë,
 Rritja ekonomike,
 Stabiliteti i normës së interesit,
 Stabiliteti i tregjeve financiare, dhe
 Stabiliteti i tregjeve valutore.
 Objektivat e politikës monetare ndahen në dy lloje:
 Objektivat vepruese në të cilat ndryshimi i instrumentit jep një
efekt të provuar mbi këtë objektiv si, për shembull, rezervat
bankare dhe norma e interesit (si norma e interesit të huas
ndërbankare).
 Objektiva ndërmjetëse në të cilat veprimi i një instrumenti
transmetohet nëpërmjet objektivave veprues si, për shembull,
oferta e parasë (M1, M2), dhe norma e interesit (si norma e
interesit mbi obligacionet).

13.  Një funksion tjetër kompleks dhe shumë i rëndësishëm i Bankës Qendrore
është ruajtja e vlerës së jashtme të valutës kombëtare dhe sigurimi i likuiditetit
në pagesat ndërkombëtare.
 Për sendërtimin me sukses të këtij funksioni, Banka Qendrore përdorë
instrumente të caktuara të politikave monetare dhe valutore. Si instrumente më
të rëndësishme me karakter të tillë, konsiderohen:
 Rregullimi i kursit të këmbimit të valutës kombëtare në pajtim me politikën
e përcaktuar të kursit real;
 Intervenimi në tregun e brendshëm valutor nëpërmjet shitjes dhe blerjes së
mjeteve valutore nga rezervat valutore, me qëllim të ruajtjes së likuiditetit
në pagesat ndërkombëtare dhe të ruajtjes së rezervave valutore në lartësinë e
përcaktuar;
 Rregullimi i marrëdhënieve kreditore me botën nëpërmjet kontrollit të
hyrjes borxh dhe lejimit të kredive personave të jashtëm, në pajtim dhe në
frymën e politikave të përcaktuara monetare dhe valutore dhe me gjendjen e
bilancit të pagesave të vendit;
 Rregullimi i qarkullimit të pagesave me botën në pajtim me rregullat
ndërkombëtare dhe me marrëveshjet e lidhura bilaterale dhe multilaterale
me vendet e tjera;
 Kontrolli i rrjedhave të arkëtimeve dhe pagesave valutore, në pajtim me
sistemin valutor dhe me gjendjen aktuale të rezervave valutore.

14.  Pozita e privilegjuar e Bankes Qendrore ne sistemin
financiar sigurohet me te drejten e emetimit te
parase(monedha dhe kartemonedha) per furnizimin e
ekonomise me valute kombetare te percaktuar dhe te
pranuar pergjithesisht si mjet i rendesishem dhe me
nje pergjegjesi te madhe.
 Kryerja efikase e ketij funksioni varet drejtperdrejte
nga shkalla e pavaresise se Bankes Qendrore nga
qeveria e vendit,e cila ne shumicen e rasteve kerkon
mbulimin e deficiteve buxhetore drejtperdrejte
permes shtypjes se parase,e qe ka implikime ne
cekuilibrimin e teresishem ekonomik duke
shkaktuar inflacion.

15.  Bankat qendrore ofrojnë shërbime bankare për qeverinë duke
mbajtur depozitat e saj. Përmes llogarisë të thesarit, Banka Qendrore
bën pagesa për institucione publike duke lëshuar çeqe.
 Ajo gjithashtu përmbushë nevojat për kreditim afatshkurtër duke i
shitur obligacionet e qeverisë tek publiku. Të ardhurat nga shitja e
obligacioneve depozitohen në llogarinë e thesarit pranë Bankës
Qendrore e cila pastaj bënë pagesa në emër të qeverisë dhe në këtë
mënyrë udhëheqë me detyrimet e tërësishme qeveritare.
 Thesari mund të financoj deficitin e përkohshëm duke marr hua nga
Banka Qendrore e cila i blen obligacionet drejtpërdrejtë nga thesari,
por gjithnjë duke marr parasysh ndikimin e këtij veprimi në masën e
parasë në qarkullim.

16.  Banka Qendrore e përcakton ofertën monetare, duke
ndikuar në radhë të parë mbi bazën monetare.
 Bilanci i Bankës Qendrore ndihmon në përcaktimin e
faktorëve që ndikojnë mbi bazën monetare.

17.  Aktivet Pasivet
 Certifikatat e arit dhe te SDR Paraja ne dore
 Letra me vlere shteterore Depozitat bankare
 Huat me skonto Depozitat shteterore
 Valuta me obligacione te huaja dhe te huaja.

18.  Roger LeRoy Miller, David D. VanHoose
 “ Modern Money and Banking”, Third Edition, McGraw-Hill International Editions,
New York, 1993.
 K. Thomas Liaw
 “ Capital Markets”, Thomson-Western, 2004.
 Frederic S. Mishkin, Stanley G. Eakins
 “ Financial Markets + Institutions”, Fourth Edition, Addison Wesley, New York, 2003.
 Peter S. Rose
 “ Money and Capital Markets”, 8th Edition, McGraw-Hill, New York, 2003.
 Freedman, Charles and Goodet, Clyde
 “ The Financial Service Sector: Past Changes and Future Prospects”, Technical Report
#82, Bank of Canada, 1997.
 Henry Kaufman
 “ On Money and Markets: A Wall Street Memoir”. New York: McGraw-Hill, 2000.
 Frederic S. Mishkin.
 “ The Economics of Money, Banking, and Financial Markets”, Sixth Edition Update.
New York: Addison Wesley, 2003.
 Lloyd B. Thomas
 “ Money, Banking, and Financial Markets”. New York: McGraw-Hill, 1997.
 Milton Friedman & Anna J. Schwartz
 “ A Monetary History of the United States, 1867-1960”. (Princeton, N.J.: Princeton
University Press, 1963).