1. UNIT: 01
Synthetic fibers
Polyester
Alco known as “Polyethylene Terepthalate”(PET)
Chemical composition:-
Polyester is a polymeric ester an ester is formed by reaction between Acid and
Alcohol.
In the case of polyester the acid is Terephthalic acid and the alcohol is Ethylene
glycol.
The polyester can also be made by polymerizing the Terphthalic acid and Ethylene
glycol.
This combination are result in polymer which has number of polymer with ester links.
Terphthalic acid + Ethylene glycol = Polyester
(Acid) (Alcohol)
Polyester fiber made in Uk is called “Terylene” and made in India it is called
“Terene”.
HO-CH2-CH2-OH + HOOC- - COOH
Ethylene glycol Terepthalic acid
O O
-O-CH2-CH2O-C- -C-
Polyester
Microscopic appearance of Polyester:-
The longitudinal appearance of the fibre is very regular glass rode and featureless
because of the near circular cross- section.
2. Physical Properties of Polyester
1. Tenacity
o Polyester filaments and staple fibre are strong due to their crystalline nature.
o The crystalline nature permits for the formation of highly effective hydrogen
bonds which provided the fibre its good tenacity.
2. Elastic Plastic Nature
o The very crystalline of the fibre prevents wrinkling and creasing.
o The stiffness and hard handle of polyester filament or staple fibres and their
textile materials are due to their extremely crystalline polymer system.
3. Hygroscopic Nature
o Filaments and staple fibres are hydrophobic.
o The lack of polarity and the very crystalline structure resists the entry of water
molecules into the polymer system.
o The hydrophobic nature of the polymer system attracts fats, greases, oils, acid
or any other greasy soils. It is believed to be oleophilic.
4. Thermal Properties
o It is a poor heat conductor and it has low resistance to heat. It melts on
heating.
o It is a thermoplastic fibre meaning that it is capable of being shaped or turned
when heated.
5. Static electricity:-
o Static electricity build up as it produces electric charges
Chemical Properties Of Polyester
1. Effect Of Acids
o These polymers are resistant to acids.
2. Effect Of Alkalis
3. o It has good resistant to the action of weak alkalis.
3. Effect Of Bleaches
o Not affected by oxidizing or reducing bleach but may be harmed by Chlorine
or strong oxidizing bleaches.
4. Sunlight
o Poor resistance to sunlight as prolonged exposure can weaken and cause
deterioration of colour and strength.
5. Color Fastness
o It is not easy for dye molecule to penetrate the fibre when dyed, it retains its
color after regular wash.
6. Micro-Organisms
o It is resistant to bacteria and other micro-organisms.
Polymerization: polymerization is the process to create polymers. During polymerization
smaller molecules, called monomers are chemically combined to create large molecules
called polymer. Ex: ethylene polymerizes to form polyethylene.
Nylon (Polyamide Fibre)
Nylon is a synthetic fibre.
The chemical compound or monomers used in making nylon are now obtained from
petroleum products called Petrochemicals.
Nylon is made of repeating units of a chemical called an “Amide”
So, nylon is a polyamide which is polymer. Nylon is a thermoplastic polymer (which can be
melted by heating).
Polyamide fibre formed by reaction between Amide and Acid, which linked to each other by
Amide- linkage are attached directly.
Nylon 6,6:- The most important polyamide fibre in terms of amount produced is Nylon 6,6 –
Poly hexa methylene adipamide. The notation 6,6 denotes that there are two monomers each
containing six carbon atoms.
Adipic acid and Hexamethylene diamine are used as raw material for Nylon 6,6 polymer.
H2N- (CH2)6- NH + HOOC (CH2)4- COOH
4. Hexamethylene Adipic
Diamide acid
Nylon 6:- Nylon 6 is the second most important polyamide fibre. It is extruded from
Polycapro- lactam. The notation 6 denotes that only one monomer containing six carbon
atoms.
Nylon 6 are obtained by the polymerization of Caprolactam.
-[-NH-(CH2)5-CO-]-n
Fibre Morphology:-
Nylon is a regular, translucent fine filament or staple fibre. Their longitudinal structure is
very regular and essentially featureless because of their almost circular cross- section. The
nylon filament or staple fibre may, in fact, be liked to a glass rod.
L.V C.S
Properties of Nylon
Physical Properties:-
1. Strength:- Through it is light in weight, but still it is very strong fibre.
2. Resiliency:- Good Drape, Good crease resistance and good recovery from wrinkling or
creasing.
3. Durability:- It is very tough, pliable fibre which can withstand extremes of rubbing.
4. Hydrophobic in nature:- Rate of absorption of moisture is slow and rate of Drying is quick.
5. Good Elasticity and recovery:- If the fibre is stretch to about 8% it as 100% recovery.
6. Easy to launder or dry clean:- dries quickly, Machine dry at low temperature, safe ironing
temperature limit is 122 degree Celsius.
5. Chemical properties:-
1. Effect of acid:-
Both have poor resistance to acids. Acids caused degradation of nylon polymer.
2. Effect of alkalis:-
Both have good resistance to alkalis.
3. Effect of light:-
Sunlight is destructive to nylon fibre unless special finishes are added.
4. Effect of moisture:-
Nylon fabrics absorb moisture to a very less extent. Therefore, these fabrics are easily
dried after washing.
5. Effect of microorganism:-
Nylon is resistance to attack of micro- organisms because it has law moisture
absorption.
Acrylic (Polyacrylonitrile- PAN)
Acrylic fiber is made from a polymer called Polyacrylonitrile.
It is a wool like fiber, it is soft warm like wool.
Acrylic fibers are those that comprise at least 85% acrylonitrile, modacrylics are those that
contain from 35 to 85% acrylonitrile.
Monomeric units acrylonitrile join together to form long chains of polymer through the
process of polymerization.
Modacrylics fibres are made from resins that are copolymers of acrylonitrile and other
materials, such as vinyl chloride, vinylidene chloride.
CH2 = CH + CH2 = CH -CH2- CH- CH2- CH
CN CN CN CN
Acrylonitrile
6. Microscopic appearance:-
Acrylic:
Longitudinal view:- rod like with smooth surface and profile
Cross- sectional view:- nearly round or bean shape
Modacrylics:
Longitudinal view:- lengthwise striations
Cross- sectional view:- dog-bone shaped
L.V C.V
Physical properties:-
1. Strength:-
Dry strength is 2.2 to 3.6 gm/d and wet strength 1.6 to 2.7 gm/dl.
2. Elastic recovery:-
Very high it resembles wool when the filament is stretch 1% recovery is 92 to 95%.
Than filament is stretch 10% recovery is 50 to 60%.
3. Moisture regain:-
The filament does not swell in water because it has a compact structure and
hydrophilic groups are not present.
4. Excellent resistance to sunlight and weathering
5. Good resistance to fungus and micro organisms and insects
6. Produces thick, fluffy, bulk fabric to lightweight and used to make warmer clothes for
winter season.
7. Good resistance to flame, slowly burns.
striation
Bean shape
Dog-bone shape
7. Chemical properties:
1. Good resistance to mineral acids alkalis and organic solvents
2. Acrylic is relatively resistant to action of strong inorganic salt.
3. It is resistant to action of oxidizing agent.
4. It is difficulty to dye because there are no functional group the polymer structure is
closely pack and it is hydrophobic nature.
5. Good resistance to fungus and micro organisms and insects.
Regenerated Fibres
Rayon:
It was also known as artificial silk, wood silk and art silk. It is a regenerated cellulose fibre.
Rayon is the general term, applied to the man- made fibres, which have a cellulosic base.
The cellulose required for making rayon is obtained from “Wood pulp”.
Wood pulp is dissolved in an alkaline solution (sodium hydroxide solution) to form a sticky
liquid called ‘viscose’.
Viscose is forced to pass through the tiny holes of a metal cylinder (spinneret) into a solution
of sulphuric acid when a silk like thread of rayon is formed.
Rayon fibres are normally white in color. The luster of rayon can be modified by the addition
of the delustering agent Titsnium dioxide to the solution before the fibres are extruted.
Microscopic appearance:-
Viscose filaments and staple fibres have many longitudinal striations (tiny grooves) which
gives them their characteristic microscopic appearance.
8. L.V C.V
Physical properties:-
1. Tenacity:
Because the polymer system of viscose is very amorphous, its filaments or staple fibre
are weaker than cotton and have only a fair tenacity. Rayon loose strength when wet.
When rayon is dry again, it completely regains its strength.
2. Elasticity:
Viscose rayon has moderate elasticity.
3. Hydroscopic nature:
The very amorphous polymer system of viscose, as well as its polar polymer, make
viscose the most absorbent fibre in common use.
4. Effect of heat:
Rayon fibre is damaged by excess of heat. On using hot iron, rayon will perish and
change from a dry lustrous fabric into a scratched fabric which hardens immediately
on cooling.
5. Effect of Friction:-
Friction causes holes or stretch the fabric and spoils its shape, so it should be avoided
while washing the rayon.
6. Heat conductivity:-
Rayon are good conductor of heat it has similar properties as cotton.
7. Exposure to light:
Exposure to light weakens the rayon and rayon article may perish if kept in sunshine
continuously.
Chemical properties:-
1. Action of acid:
Tiny
grooves
irregularly
serrated
9. All rayon are weakened even by dilute solutions of acids.
2. Action of alkalis:
Alkalis destroy the luster of rayon especially cellulose acetate rayon.
3. Effect of bleaches:
Rayon fibres are damaged by strong oxidizing bleaches. Reducing bleaches may be
used in cold dilute solution.
4. Affinity for dyes:
Rayon fibres absorb dyes evenly and can be dyed with direct, acid, chrome and
disperse dyes.
5. Effect of micro- organisms:
Rayon fibres are resistant to moths but in damp conditions damaged by mildew.
Lyocell
Lyocell is a new generation of cellulosic fibre. Lyocell fiber is another type of regenerated
cellulose fiber made from wood pulp.
Lyocell fiber is classified as a subcategory of rayon. The method to produce cellulose
solution is totally different from that of viscose rayon fiber. Lyocell fibres are manufactured
by wet spinning process.
The cellulose is directly dissolved in the solvent N- methylmorpholine n-oxide (NMMO)
and water. The solution is then filtered and spun through spinnerets to make the filaments,
which are spun into water. The NMMO solvent is recovered from this aqueous solution and
reused.
Properties of Lyocell:
o Lyocell have a dry strength higher than other cellulosic.
o They also retain 85 % of their strength when wet.
o They are wrinkle resistant and can be laundered easily.
o Stronger than any other cellulosic fibers, especially when wet
o Easy to process into yarns and fabrics alone or in blends
o Easy to blend (unique fiber presentation)
10. o Easy to spin to fine count yarns
o Very stable in washing and drying
o Thermally stable
o Easy to dye to deep vibrant colors
o Capable of taking the latest finishing techniques to give unique drape
o Comfortable to wear
Lyocell is used in:
Conveyer Belt
Specialty Paper
Medical Dressing
Surgical swabs, drapes, gowns
Floppy disc liners, filtration cloth
Lining materials
Modal
Modal is a fiber that has been regenerated. It is a rayon fiber of the next generation.
This fiber is made from “beech tree” wood chips. It’s a “high wet modulus fiber” made
with a modified viscose process and modified precipitating baths.
Modified cellulose from beech trees is used in the modal fiber.
Properties of Model:-
The modal fibres are smooth and soft, making them very suitable for clothing such as
intimate apparel.
They can be used alone or with other fibres (often cotton or spandax). They are highly
absorbent and quickly soak up water and thus the fabric remains dry.
Wet strength of modal fibers is higher than that of standard viscose fibers. It is abrasion
resistant while remaining soft to the touch.
It’s also a good draping fabric. Improved fiber properties include better wear, higher dry and
wet strengths, and better dimensional stability as a result of this process.
11. Uses of modal fiber:
Modal fiber is used to get comfort and aesthetics, lustre, sheen, shine and naturality. Modal
fiber is used to make following products:
T-Shirts.
Socks.
Sport wear.
Bed sheets.
Underwear.
Towels and Bathrobes.
Elastomeric Fibre
Polyurethane Fibre
Spandex is a synthetic polymer. It is also called Elastane Fiber.
Chemically, it is made up of a long-chain polyglycol combined with a short di-isocyanate,
and contains at least 85% polyurethane.
It is an elastomer, which means it can be stretched to a certain degree and it recoils when
released.
These fibers are superior to rubber because they are stronger, lighter, and more versatile. In
fact, spandex fibers can be stretched to almost 500% of their length.
This unique elastic property of the spandex fibers is a direct result of the material’s chemical
composition.
The fibers are made up of numerous polymer strands. These strands are composed of two
types of segments: long, amorphous segments and short, rigid segments.
12. In their natural state, the amorphous segments have a random molecular structure and make
the fibers soft. Some of the rigid portions of the polymers bond with each other and give the
fiber structure.
When a force is applied to stretch the fibers, the bonds between the rigid sections are broken,
and the amorphous segments straighten out. This makes the amorphous segments longer,
thereby increasing the length of the fiber.
When the fiber is stretched to its maximum length, the rigid segments again bond with each
other. The amorphous segments remain in an elongated state. This makes the fiber stiffer and
stronger.
Properties of Spandex:
Physical Properties of Spandex Fiber:
1. Density: The density of spandex filaments ranges from 1.15 to 1.32 g/cc, the fibers
lower density being based on polyesters.
2. Moisture regain: The moisture of fibers from which the surface finish has been
removed lies between 0.8 & 1.2%
3. Length: It can be of any length. It may be used as filament or staple fiber.
4. Color: It has white or nearly white color.
5. Luster: It has usually dull luster.
6. Strength: Low strength compared to most other synthetic fiber.
7. Elasticity: Elastic properties are excellent. This is the outstanding characteristic of the
fiber.
8. Heat: The heat resistance varies considerably amongst the different degrades over 300
F.
9. Flammability: It Burn slowly.
10. Electrical conductivity: It has Low electrical conductivity.
11. Breaking tenacity: 0.6 to 0.9grams/denier.
Chemical Properties of Spandex Fiber:
1. Acid: Good resistance to most of acids unless exposure is over 24 hours.
2. Alkalis: Good resistance to most of the alkalis, but some types of alkalis may damage
the fiber.
3. Organic solvents: Offer resistance to dry cleaning solvents.
4. Bleaches: Can be degraded by sodium hypo-chloride. Chlorine bleach should not be
used.
5. Dyeing: A full range of colors is available. Some types are more difficult to dye than
others
13. UNIT: 01
કૃત્રિમ ર ેસાઓ (Synthetic Fiber)
પોત્રિએસ્ટર
"પોલિઇલિલિન ટેરેપ્િાિેટ" (પીઇટી) તરીકે ઓળખાતી આલ્કો
રાસાયત્રિક રચના:-
પોલિએસ્ટર એ પોલિમલરક એસ્ટર છે. એલિડ અને આલ્કોહોિ વચ્ચેની પ્રલિયાિી એસ્ટર
રચાય છે.
પોલિએસ્ટરમાાં એલિડ ટર્ફિાલિક એલિડ અને આલ્કોહોિ ઇલિલિન ગ્િાયકોિ છે..
પોલિએસ્ટર ટર્ફિાલિક એલિડ અને ઇલિલિન ગ્િાયકોિનાં પોલિમરાઇલ ાંગ કરીને પણ બનાવી
શકાય છે.
આ િાંયોજન પોલિમરમાાં પલરણમે છે જે એસ્ટર લિાંક્િ િાિે પોલિમરની િાંખ્યા ધરાવે છે.
ટેર્ફ થાત્રિક એત્રસડ + ઇત્રથત્રિન ગ્િાયકોિ = પોત્રિએસ્ટર
(એત્રસડ) (આલ્કોહોિ)
યકેમાાં બનતા પોલિએસ્ટર ર્ાઇબરને "ટેલરલિન" કહેવામાાં આવે છે અને ભારતમાાં બનાવવામાાં
આવે છે તેને "ટેરેન" કહેવામાાં આવે છે..
HO-CH2-CH2-OH + HOOC- - COOH
ઇલિલિન ગ્િાયકોિ ટેરેપ્િાલિક એલિડ
O O
-O-CH2-CH2O-C- -C-
Polyester
પોત્રિએસ્ટરનો માઇક્રોસ્કોત્રપક દેખાવ:-
o ર્ાઇબરનો રેખાાંશીય દેખાવ (longitudinal view) ખૂબ જ લનયલમત કાચનો િલળયો હોય છે
અને નજીકના વતફળાકાર આડછેદને કારણે િક્ષણલવહીન હોય છે.
14. પોત્રિએસ્ટરના ભૌત્રિક ગુિધમો
1. Tenacity
પોલિએસ્ટરના તાંતઓ અને મખ્ય રેિા તેની crystalline પ્રકૃલતને કારણે મજબૂત હોય છે.
Crystalline પ્રકૃલત અત્યાંત અિરકારક હાઇડરોજન બાંધની રચના માટે પરવાનગી આપે છે જે
ર્ાઇબરને તેની િારી tenacity પૂરી પાડે છે.
2. ઇિાત્રસ્ટક પ્િાત્રસ્ટક પ્રકૃત્રિ
ખૂબ જ crystallinity ર્ાઈબરન ઓ કરચિી અને ખખડધજ િતી અટકાવે છે.
પોલિએસ્ટર લર્િામેન્ટ અિવા મખ્ય રેિા અને તેમના કાપડ પદાિોની જડતા અને િખત હેન્ડિ
તેમની અત્યાંત crystalline પોલિમર લિસ્ટમને કારણે હોય છે.
3. હાઇગ્રોસ્કોત્રપક પ્રકૃત્રિ
o લર્િામેન્્િ અને મખ્ય રેિાઓ હાઇડરોર્ોલબક હોય છે.
o ધ્રવીયતાનો અભાવ (lack of polarity) અને ખૂબ જ crystalline માળખાં પોલિમર લિસ્ટમમાાં
પાણીના અણઓના પ્રવેશનો પ્રલતકાર કરે છે.
o પોલિમર લિસ્ટમની હાઇડરોર્ોલબક પ્રકૃલત ચરબી, ગ્રીિ, તેિ, એલિડ અિવા અન્ય કોઇ ચીકણી
soilsને આકર્ષે છે. તે ઓલિયોલર્લિક હોવાનાં મનાય છે.
4. થમફિ ગુિધમો
o તે નબળાં ઉષ્માવાહક છે અને તે ગરમી િામે નીચો પ્રલતકાર ધરાવે છે. તે ગરમ િવા પર પીગળી
જાય છે.
o તે િમોપ્િાલસ્ટક ર્ાઇબર છે જેનો અિફ એ છે કે તે ગરમ િાય ત્યારે આકાર અિવા ર્ેરવવામાાં
િક્ષમ છે.
5. સ્ટેત્રટક ઇિેત્ર્ટિત્રસટી :-
o લસ્િર વીજળીનાં લનમાફણ િાય છે કારણ કે તે ઇિેલક્ટરક ચાજફ ઉત્પન્ન કરે છે
15. પોત્રિએસ્ટરના રાસાયત્રિક ગુિધમો
1. એત્રસડની અસર
o આ પોલિમર એલિડ િામે પ્રલતરોધક હોય છે.
2. આલ્કિીસનુું એર્ેટીસી
o તે નબળા આલ્કિીની લિયા િામે િારી રીતે પ્રલતરોધક છે.
3. બ્િીચની અસર
o ઓલક્િડાઇલ ાંગ અિવા બ્િીચને ઘટાડવાિી અિર િતી નિી પરાંત ક્િોલરન અિવા મજબૂત
ઓલક્િડાઇલ ાંગ બ્િીચ દ્વારા તેને નકિાન િઈ શકે છે.
4. સૂયફપ્રકાશ
o િાાંબા િમય િધી િાંપકફમાાં રહેવાને કારણે િૂયફપ્રકાશ િામે નબળો પ્રલતકાર નબળો પડી શકે છે
અને રાંગ અને તાકાતના બગાડનાં કારણ બની શકે છે.
5. કિર ર્ાસ્ટનેસ
o રાંગવામાાં આવે ત્યારે ડાયના અણ માટે ર્ાઇબરમાાં પ્રવેશવાં િરળ નિી, લનયલમત રીતે ધોયા પછી
તે તેનો રાંગ જાળવી રાખે છે.
6. સૂક્ષ્મજીવો
o તે બેક્ટેલરયા અને અન્ય micro-િજીવો િામે પ્રલતરોધક છે.
પોિીમરાઇઝેશનઃ પોલિમરાઇ ેશન એ પોલિમર બનાવવાની પ્રલિયા છે. પૉિીમરાઇ ેશન
દરલમયાન મોનોમિફ તરીકે ઓળખાતા નાના અણઓ રાિાયલણક રીતે જોડાઈને પોલિમર તરીકે
ઓળખાતા મોટા અણઓનાં િજફન કરે છે. દા.ત.: ઇલિલિન પોલિઇલિલિનની રચના કરવા માટે
પોલિમરાઇ િાય છે.
નાયિોન (પોિીઆમાઇડ ર્ાઇબર)
નાયિોન એક લિન્િેલટક ર્ાઇબર છે.
નાયિોન બનાવવામાાં વપરાતા રાિાયલણક િાંયોજન અિવા મોનોમિફ હવે પેટરોકેલમકલ્િ તરીકે
ઓળખાતા પેટરોલિયમ ઉત્પાદનોમાાંિી મેળવવામાાં આવે છે.
નાયિોન "એલમડે" (Amide) નામના રિાયણના પનરાવલતફત એકમોિી (repeating unit) બનેિાં છે
તેિી, નાયિોન એક પોલિએમાઇડ છે જે પોલિમર છે. નાયિોન એક િમોપ્િાલસ્ટક પોલિમર છે(જેને
ગરમ કરીને પીગળી શકાય છે).
16. એલમડે અને એલિડ વચ્ચેની પ્રલિયાિી રચાયેિા પોલિઆમાઇડ ર્ાઇબર, જે એલમડે-લિન્કેજ દ્વારા
એકબીજા િાિે જોડાયેિા હોય છે, તે િીધા જોડાયેિા હોય છે.
નાયિોન 6,6:- ઉત્પાલદત માત્રાની દ્રલિએ િૌિી મહત્વપૂણફ પોલિએમાઇડ ર્ાઇબર નાયિોન 6,6 -
પોિી હેક્િા લમલિલિન એલડપમાઇડ છે. 6,6ના િાંકેતલિલપ િૂચવે છે કે બે મોનોમિફ છે જે પ્રત્યેકમાાં
છ કાબફન પરમાણઓ હોય છે.
નાયિોન 6,6 પોલિમરના કાચા માિ તરીકે એલડપીક એલિડ અને હેક્ ાલમલિલિન ડાયમાઇનનો
ઉપયોગ િાય છે.
H2N- (CH2) 6- NH + HOOC (CH2) 4- COOH
હેક્ ાલમલિલિન એલડલપક
ડાયામાઇડ એલિડ
નાયિોન 6:- નાયિોન 6 બીજા નાંબરનાં િૌિી મહત્વનાં પોલિએમાઇડ ર્ાઇબર છે. તેને પોલિકેપ્રો-
િેક્ટમમાાંિી બલહષ્કૃત કરવામાાં આવે છે. િાંજ્ઞા 6 િૂચવે છે કે માત્ર એક જ મોનોમર છ કાબફન
પરમાણઓ ધરાવે છે.
નાયિોન 6 કેપ્રોિેક્ટામના (Caprolactam) પોિીમરાઇ ેશન દ્વારા મેળવવામાાં આવે છે.
-[-NH-(CH2)5-CO-]-n
Microscopic appearance:
નાયિોન એક લનયલમત, અધફપારદશફક િૂક્ષ્મ તાંત અિવા મખ્ય રેિા છે. તેમનાં રેખાાંશીય માળખાં
(longitudinal view) ખૂબ જ લનયલમત અને અલનવાયફપણે િક્ષણલવહીન હોય છે, કારણ કે તેમના
િગભગ વતફળાકાર આડછેદ હોય છે. નાયિોનના લર્િામેન્ટ અિવા મખ્ય રેિા, હકીકતમાાં, કાચના
િલળયાને (glass rod) પિાંદ કરી શકાય છે.
L.V C.S
નાયિોનના ગુિધમો
17. ભૌત્રિક ગુિધમો
1. િાકાિ (Strength): તેના દ્વારા વજનમાાં હિકાં હોય છે, પરાંત તેમ છતાાં તે ખૂબ જ મજબૂત
ર્ાઇબર હોય છે.
2. િચીિાપિુું (Resiliency): િારી ડરેપ, િારી િી પ્રલતરોધકતા અને કરચિીઓ પડવાિી કે
કરચિીમાાંિી િારી લરકવરી.
3. ટકાઉપિુું (Durability): તે ખૂબ જ અઘરાં, િાંવાળાં ર્ાઇબર છે, જે ઘિવાની ચરમિીમાનો
િામનો કરી શકે છે.
4. હાઇડિોર્ોત્રબક in nature: ભેજના શોર્ષણનો દર ધીમો હોય છે અને િૂકવવાનો દર ડપી હોય છે.
5. સારી ત્રસ્થત્રિસ્થાપકિા અને પુનઃપ્રાત્રતઃ જા ર્ાઇબરને 8 ટકા િધી ખેંચવામાાં આવે તો તે 100 ટકા
લરકવરી તરીકે ઓળખાય છે.
6. Easy to launder or dry clean: ડપિી િકાઈ જાય છે, મશીનને નીચા તાપમાને િૂકવવામાાં આવે
છે, િરલક્ષત ઇસ્ત્રીકરણ તાપમાનની મયાફદા 122 લડગ્રી િેલલ્િયિ છે.
રાસાયત્રિક ગુિધમો
1. એત્રસડની અસર :
બાંને એલિડ િામે નબળો પ્રલતકાર ધરાવે છે. એલિડને કારણે નાયિોન પોલિમરનાં ધોવાણ
િતાં હતાં.
2.આલ્કિીની અસર :
બાંનેનો આલ્કિીિ િામે િારો પ્રલતકાર છે.
2. પ્રકાશની અસર :
જ્ાાં િધી લવશેર્ષ લર્લનશ ઉમેરવામાાં ન આવે ત્યાાં િધી િૂયફપ્રકાશ નાયિોનના ર્ાઇબર માટે
લવનાશક છે.
3. ભેજની અસર :
નાયિોનના કાપડ ખૂબ જ ઓછા પ્રમાણમાાં ભેજને શોર્ષી િે છે. તેિી, આ કાપડને ધોયા
પછી િરળતાિી િૂકવવામાાં આવે છે.
4. સુક્ષ્મસજીવોની અસર:
નાયિોન િૂક્ષ્મજીવોના આિમણ િામે પ્રલતકારક છે કારણ કે તેમાાં કાયદાના ભેજનાં શોર્ષણ
હોય છે.
એક્રેત્રિક (Polyacrylonitrile- PAN)
એિેલિકના ર્ાઇબર પોલિએિીિોનાઇટરાઇિ નામના પોલિમરમાાંિી બને છે.તે ઊન જેવાં ર્ાયબર છે,
તે ઊનની જેમ નરમ ગરમ હોય છે.
એિેલિકના રેિા એવા હોય છે જે ઓછામાાં ઓછા 85% એલિિોનીટરાઇિનો િમાવેશ કરે છે,
મોડાિાયલિક્િ એવા હોય છે જે 35િી 85% એલિિોનાઇટરાઇિ ધરાવે છે.
18. મોનોમેલરક એકમો એિોિોનીટરાઇિ એક િાિે જોડાય છે અને પોલિમરાઇ ેશનની પ્રલિયા દ્વારા
પોલિમરની િાાંબી િાાંકળો રચે છે.
મોડાિાયલિક્િ રેિા રેલ નમાાંિી બને છે જે એિોિોનીટરાઇિના કોપોલિમિફ છે અને અન્ય પદાિો
જેવા કે લવનાઇિ ક્િોરાઇડ, લવનાઇિાઇડન ક્િોરાઇડ.
CH2 = CH + CH2 = CH -CH2- CH- CH2- CH
CN CN CN CN
એક્રીિોનીટિીિ
માઇક્રોસ્કોત્રપક દેખાવ:
એક્રેત્રિક:
Longitudinal view- િીિી િપાટી અને પ્રોર્ાઇિની જેમ િલળયા
િોિ-િેક્શનિ દૃશ્યઃ- િગભગ ગોળાકાર અિવા બીન આકાર
મોડાત્રક્રત્રિક:
Longitudinal view:- િાંબાઈ પ્રમાણેના striations
િોિ-િેક્શનિ view:- dog- bone આકારનો
ભૌત્રિક ગુિધમો:-
1.િાકાિઃ-
શષ્ક તાકાત ૨.૨ િી ૩.૬ ગ્રામ/ડી અને ભીની તાકાત ૧.૬ િી ૨.૭ ગ્રામ/ડીએિ હોય છે.
2.ઇિાત્રસ્ટક ત્રરકવરીઃ-
ખૂબ ઊ
ાં ચાં તે ઊન જેવાં િાગે છે જ્ારે લર્િામેન્ટ ખેંચાય છે ત્યારે 1% લરકવરી 92 િી 95% હોય છે.
લર્િામેન્ટ સ્ટરેચ હોય છે તેના કરતા 10% લરકવરી 50 િી 60% છે.
3.ભેજનુું પ્રમાિ પાછ
ુું મેળવોઃ-
striation
Bean shape
Dog-bone shape
19. લર્િામેન્ટ પાણીમાાં ર્ૂિતાં નિી કારણ કે તે કોમ્પેક્ટ સ્ટરક્ચર ધરાવે છે અને હાઇડરોલર્લિક જૂિો હાજર
નિી.
4.િૂયફપ્રકાશ અને હવામાન િામે ઉત્કૃિ પ્રલતરોધક
5.ર્ૂગ, િૂક્ષ્મજીવો અને જીવજાંતઓ િામે િારો પ્રલતરોધ
6.જાડા, રાંવાટીદાર, હળવા વજનના જથ્િામાાં ર્ેલિકનાં ઉત્પાદન કરે છે અને લશયાળાની ઋતમાાં
ગરમ વસ્ત્રો બનાવવા માટે ઉપયોગમાાં િેવાય છે.
7.જ્ોત િામે િારો પ્રલતરોધ, ધીમે ધીમે બળે છે.
રાસાયત્રિક ગુિધમો:-
1.ખલનજ એલિડ આલ્કિીિ અને કાબફલનક દ્રાવક િામે િારો પ્રલતરોધ
2.એિેલિક મજબૂત અકાબફલનક ક્ષારની લિયા િામે પ્રમાણમાાં પ્રલતરોધક છે.
3.તે ઓલક્િડાઇલ ાંગ એજન્ટની લિયા િામે પ્રલતરોધક છે.
4.તેને રાંગવામાાં મશ્કેિી પડે છે કારણ કે ત્યાાં કોઈ કાયાફત્મક જૂિ નિી પોલિમર માળખાં નજીકિી
પેક છે અને તે હાઇડરોર્ોલબક પ્રકૃલત છે.
5.ર્ૂગ, િૂક્ષ્મજીવો અને જાંતઓ િામે િારો પ્રલતકાર.
Regenerated Fibres:
ર ેયોન (Rayon)
તે કૃલત્રમ લિલ્ક, wood લિલ્ક અને આટફ લિલ્ક તરીકે પણ જાણીતાં હતાં. તે Regenerated સેલ્યુિોઝ
ર્ાઇબર છે.
રેયોન એ િામાન્ય શબ્દ છે, જે માનવ-લનલમફત રેિાઓ પર િાગ પડે છે, જે િેલ્યિોલ ક બે ધરાવે
છે.
રેયોન બનાવવા માટે જરૂરી િેલ્યિો "વુડ પલ્પ" માાંિી મેળવવામાાં આવે છે.
િાકડાનો પલ્પ આલ્કિાઇન દ્રાવણ (િોલડયમ હાઇડરોક્િાઇડ દ્રાવણ)માાં ઓગળીને 'લવસ્કો ' તરીકે
ઓળખાતાં ચીકણાં પ્રવાહી બનાવે છે.
જ્ારે રેયોનનો રેશમ જેવો દોરો રચાય છે ત્યારે લવસ્કો ને ધાતના નળાકાર (લસ્પનરેટ)ના નાના
લછદ્રોમાાંિી િલ્્યલરક એલિડના દ્રાવણમાાં પિાર િવાની ર્રજ પાડવામાાં આવે છે.
20. રેયોન રેિાઓ િામાન્ય રીતે િર્ેદ રાંગના હોય છે. રેયોનની ચમકને રેિાઓને બલહષ્કૃત કરવામાાં
આવે તે પહેિાાં દ્રાવણમાાં લડિસ્ટલરાંગ એજન્ટ લટ્િલનયમ ડાયોક્િાઇડ ઉમેરીને િધારી શકાય છે.
માઇક્રોસ્કોત્રપક દેખાવ:-
લવસ્કો તાંતઓ અને મખ્ય રેિા ઘણા longitudinal striations (tiny grooves) ધરાવે છે જે તેમને
િાક્ષલણક માઇિોસ્કોલપક દેખાવ આપે છે.
ભૌત્રિક ગુિધમો
1.Tenacity:
લવસ્કો ની પોલિમર લિસ્ટમ ખૂબ આકારહીન હોવાિી તેના તાંતઓ અિવા મખ્ય રેિા કપાિ કરતા
નબળા હોય છે અને માત્ર વાજબી મક્કમતા ધરાવે છે.
ઓરેયોન ભીની હોય ત્યારે શલિ ગમાવે છે. જ્ારે રેયોન ર્રીિી િૂકાઈ જાય છે, ત્યારે તે િાંપૂણફપણે
તેની શલિ પાછી મેળવી િે છે.
2.ત્રસ્થત્રિસ્થાપકિાઃ લવસ્કો રેયોન િાધારણ લસ્િલતસ્િાપકતા ધરાવે છે.
3.હાઇડિોસ્કોત્રપક પ્રકૃત્રિ:
લવસ્કો ની ખૂબ જ આકારહીન પોલિમર લિસ્ટમ તેમજ તેના ધ્રવીય પોલિમર, લવસ્કો ને િામાન્ય
ઉપયોગમાાં િૌિી વધ શોર્ષક ર્ાઇબર બનાવે છે.
4.ગરમીની અસર:
ગરમીના અલતરેકને કારણે રેયોન ર્ાઇબરને નકિાન િાય છે. ગરમ ઇસ્ત્રીનો ઉપયોગ કરવાિી રેયોન
નાશ પામે છે અને િૂકા ચમકદાર કાપડમાાંિી ઘિાયેિા કાપડમાાં પલરવલતફત િાય છે, જે ઠાંડાં િતાાં જ
કઠણ બને છે.
5.ઘર્ફિની અસર :-
ઘર્ષફણને કારણે કાપડમાાં લછદ્રો પડે છે અિવા ખેંચાય છે અને તેનો આકાર બગડે છે, તેિી રેયોન
ધોતી વખતે તેને ટાળવાં જાઇએ.
Tiny
grooves
irregularly
serrated
21. 6.ઉષ્માવાહકિા :-
રેયોન ગરમીનો િારો વાહક છે, તેમાાં કપાિ જેવા જ ગણધમો છે.
7.પ્રકાશના સુંપકફ માું આવવુું:
પ્રકાશના િાંપકફમાાં આવવાિી રેયોન નબળાં પડે છે અને જો તેને િતત તડકામાાં રાખવામાાં આવે તો
રેયોનનો િેખ નાશ પામી શકે છે.
રાસાયત્રિક ગુિધમો:-
1.એત્રસડની ત્રક્રયાઃ તમામ રેયોન એલિડના માંદ દ્રાવણો દ્વારા પણ નબળી પડે છે.
2.આલ્કિીની ત્રક્રયા: આલ્કિીિ રેયોન ખાિ કરીને િેલ્યિો એલિટેટ રેયોનની ચમકનો નાશ કરે
છે.
3.બ્િીચની અસર: રેયોન રેિાને મજબૂત ઓલક્િડાઇલ ાંગ બ્િીચિી નકિાન િાય છે. બ્િીચને
ઘટાડવાનો ઉપયોગ ઠાંડા માંદ દ્રાવણમાાં િઈ શકે છે.
4.રુંગો માટે આકર્ફિ: રેયોન રેિાઓ રાંગોને િમાનરૂપે શોર્ષી િે છે અને તેને િીધા, એલિડ,
િોમિી રાંગી શકાય છે અને રાંગોને લવખેરી નાખે છે.
5.સૂક્ષ્મજીવોની અસર: રેયોન રેિાઓ શિભ િામે પ્રલતરોધક હોય છે પરાંત ભેજવાળી લસ્િલતમાાં
માઇલ્્ય દ્વારા નકિાન િાય છે.
િાયોસેિ (Lyocell)
િાયોિેિ એ િેલ્યિોલ ક ર્ાઇબરની નવી પેઢી છે. િાયોિેિ ર્ાઇબર એ િાકડાના પલ્પમાાંિી
બનાવવામાાં આવતા બીજા પ્રકારનો ર્રીિી ઉત્પાલદત િેલ્યિો ર્ાઇબર છે.
લ્યોિેિ ર્ાઇબરને રેયોનની પેટાકેટેગરી તરીકે વગીકૃત કરવામાાં આવે છે. િેલ્યિો િોલ્યશન
બનાવવાની પદ્ધલત લવસ્કો રેયોન ર્ાઇબર કરતા તદ્દન અિગ છે. િાયોિેિ રેિાઓ ભીની લસ્પલનાંગ
પ્રલિયા દ્વારા બનાવવામાાં આવે છે.
િેલ્યિો િીધાં જ દ્રાવક એન-ત્રમથાઇિમોર્ોત્રિન એન-ઓ્સાઇડ (NMMO) અને પાણીમાાં
ઓગળી જાય છે. ત્યાર બાદ દ્રાવણને લર્લ્ટર કરવામાાં આવે છે અને લસ્પનરે્િ મારર્તે કાાંતવામાાં
22. આવે છે અને તાંતઓ બનાવવામાાં આવે છે, જેને પાણીમાાં કાાંતવામાાં આવે છે. એનએમએમઓ દ્રાવક
આ જિીય દ્રાવણમાાંિી પનઃપ્રાપ્ત કરવામાાં આવે છે અને તેનો ર્રીિી ઉપયોગ કરવામાાં આવે છે.
લ્યોસેિના ગુિધમો:
o લ્યોિેિમાાં અન્ય િેલ્યિોલ ક્િ કરતા શષ્ક શલિ વધારે હોય છે.
o જ્ારે તેઓ ભીના હોય ત્યારે તેમની 85% શલિ પણ જાળવી રાખે છે.
o તેઓ કરચિી પ્રલતરોધક છે અને િરળતાિી િોન્ડર કરી શકાય છે.
o અન્ય િેલ્યિોલ ક રેિાઓ કરતા વધ મજબૂત, ખાિ કરીને જ્ારે ભીના હોય ત્યારે
o યાનફ અને કાપડમાાં એકિા અિવા લમશ્રણમાાં પ્રલિયા કરવી િરળ
o લમશ્રણ કરવામાાં િરળ (અનન્ય ર્ાઇબર પ્રે ન્ટેશન)
o ર્ાઈન કાઉન્ટ યાનફને લસ્પન કરવામાાં િરળ
o ધોવા અને િૂકવવામાાં ખૂબ જ લસ્િર
o િમફિી લસ્િર
o ઊ
ાં ડા વાઇિેન્ટ રાંગોિી રાંગવામાાં િરળ
o અનન્ય ડરેપ આપવા માટે નવીનતમ અાંલતમ તકનીકો િેવામાાં િક્ષમ
o પહેરવામાાં આરામદાયક
િાયોસેિનો આમાું ઉપયોગ થાય છે:
કન્વેયર બેલ્ટ
સ્પેલશયાલિટી પેપર
તબીબી ડરેલિાંગ
િલજફકિ સ્વેબ્િ, ડરેપ્િ, ભ્ભો
્િોપી લડસ્ક િાઇનિફ, લર્લ્ટરેશન કાપડ
અસ્તર િામગ્રીઓ
Model:
મોડિ એ એક ર્ાઇબર છે જે ર્રીિી ઉત્પન્ન િયાં છે. તે આગામી generationનાં રેયોન ર્ાઇબર છે.
આ ર્ાઇબર "બીચ ટિી" િાકડાની લચપ્િમાાંિી બનાવવામાાં આવે છે. તે એક "ઉચ્ચ ભીના મો્યિિ
ર્ાઇબર" છે જે િાંશોલધત લવસ્કો પ્રલિયા અને િાંશોલધત અવક્ષેલપત સ્નાન િાિે બનાવવામાાં આવે
છે.
બીચના ાડમાાંિી િાંશોલધત િેલ્યિો નો ઉપયોગ મોડેિ ર્ાઇબરમાાં િાય છે.
મોડેિના ગુિધમો:-
23. મોડિ ર્ાઇબિફ િીિા અને નરમ હોય છે, જે તેને ઘલનષ્ઠ વસ્ત્રો જેવા વસ્ત્રો માટે ખૂબ જ અનકૂળ
બનાવે છે.
તેનો ઉપયોગ એકિા અિવા અન્ય રેિાઓ (મોટેભાગે કપાિ અિવા સ્પાન્ડેક્િ) િાિે િઈ શકે છે.
તે ખૂબ શોર્ષક હોય છે અને ડપિી પાણી પિાળી દે છે અને આમ કાપડ િૂકાં રહે છે.
મોડેિ ર્ાઇબરની ભીની તાકાત પ્રમાણભૂત લવસ્કો તાંતઓ કરતા વધારે હોય છે. તે ઘર્ષફણ
પ્રલતરોધક છે જ્ારે સ્પશફિી નરમ રહે છે.
તે એક િારાં ડરેલપાંગ ર્ેલિક પણ છે. આ પ્રલિયાના પલરણામે ર્ાઇબરના િધારેિા ગણધમોમાાં વધ
િારો ઘિારો, ઊ
ાં ચી શષ્ક અને ભીની તાકાત અને વધ િારી પલરમાણીય લસ્િરતાનો િમાવેશ િાય
છે.
મોડિ ર્ાઇબરના ઉપયોગોઃ
મોડિ ર્ાઇબરનો ઉપયોગ આરામ અને િૌાંદયફ શાસ્ત્ર, ચમક, ચમક, ચમક અને કદરતીતા મેળવવા
માટે િાય છે. મોડિ ર્ાઇબરનો ઉપયોગ લનમ્નલિલખત ઉત્પાદનો બનાવવા માટે િાય છેઃ
ટી-શટફ.
મોજાાં.
સ્પોટફ વેઅર.
ચાદરો.
અન્ડરવેર.
ટવાિ અને બાિરોબ્િ.
ઇિાસ્ટોમેત્રરક ર્ાઇબર
પોિીયુર ેથેન ર્ાઇબર
સ્પેન્ડેક્િ એક કૃલત્રમ પોલિમર છે. તેને ઇિાસ્ટેન ર્ાઇબર પણ કહેવામાાં આવે છે.
રાિાયલણક રીતે, તે િાાંબી-શૃાંખિાના polyglycolનુું બનેિાં હોય છે, જે ટૂાંકા ડાઇ-આઇસોસાયનેટ
િાિે જોડાય છે અને ઓછામાાં ઓછાં 85% પોિીયરેિેન ધરાવે છે.
24. તે એક ઇિાસ્ટોમર છે, જેનો અિફ એ છે કે તે અમક હદ િધી ખેંચી શકાય છે અને જ્ારે તે મિ
િાય છે ત્યારે તે િાંકોચાય છે.
આ તાંતઓ રબર કરતાાં ચલડયાતા હોય છે કારણ કે તે વધ મજબૂત, હળવા અને વધ િવફતોમખી હોય
છે. હકીકતમાાં, સ્પાન્ડેક્િ રેિાઓને તેની િાંબાઈના િગભગ 500% િધી ખેંચી શકાય છે.
સ્પેન્ડેક્િ તાંતઓનો આ અનન્ય લસ્િલતસ્િાપક ગણધમફ એ પદાિફની રાિાયલણક રચનાનાં િીધાં
પલરણામ છે.
તાંતઓ અિાંખ્ય પોલિમર િેરના બનેિા હોય છે. આ િેર બે પ્રકારના ખાંડોના બનેિા હોય છેઃ િાાંબા,
આકારહીન ખાંડો અને ટૂાંકા, કઠોર ખાંડો.
તેમની પ્રાકૃલતક અવસ્િામાાં આકારહીન ખાંડો અવ્યવલસ્િત આલવવક માળખાં ધરાવે છે અને
તાંતઓને નરમ બનાવે છે. પોલિમરના કેટિાક કઠોર ભાગો એકબીજા િાિે જોડાય છે અને
ર્ાઇબરનાં માળખાં આપે છે.
તાંતઓને ખેંચવા માટે જ્ારે બળ િગાડવામાાં આવે છે ત્યારે કઠોર લવભાગો વચ્ચેના બાંધ તૂટી જાય
છે અને આકારહીન ખાંડો િીધા િાય છે. તેના કારણે આકારહીન ખાંડો િાાંબા િાય છે, જેિી
ર્ાઇબરની િાંબાઇ વધે છે.
જ્ારે ર્ાઇબર તેની મહત્તમ િાંબાઈ િધી ખેંચાય છે, ત્યારે કઠોર ખાંડો ર્રીિી એકબીજા િાિે જોડાય
છે. આકારહીન ખાંડો લવસ્તૃત અવસ્િામાાં રહે છે. તેનાિી ર્ાઇબર વધ કડક અને મજબૂત બને છે.
સ્પેન્ડે્સના ગુિધમો:
સ્પેન્ડે્સ ર્ાઇબરના ભૌત્રિક ગુિધમોઃ
1. Density: સ્પાન્ડેક્િ લર્િામેન્્િની ઘનતા 1.15િી 1.32 ગ્રામ/િીિીની હોય છે અને ર્ાઇબરની
ઓછી ઘનતા પોલિએસ્ટર પર આધાલરત હોય છે.
2. ભેજ પાછો મેળવો : જે તાંતઓમાાંિી િપાટીની પૂણાફહલત દૂર કરવામાાં આવી હોય તેનો ભેજ 0.
8 અને 1.2% ની વચ્ચે હોય છે.
૩િુંબાઈઃ તે કોઈ પણ િાંબાઈની હોઈ શકે છે. તેનો ઉપયોગ લર્િામેન્ટ અિવા મખ્ય ર્ાઇબર તરીકે
િઈ શકે છે.
25. 4. રુંગ : તેનો રાંગ િર્ેદ અિવા િગભગ િર્ેદ હોય છે.
૫. િસ્ટર (Luster) : તેમાાં િામાન્ય રીતે લનસ્તેજ ચમક હોય છે.
6. િાકાિઃ મોટા ભાગના અન્ય કૃલત્રમ ર્ાઇબરની તિનામાાં ઓછી તાકાત.
7. ત્રસ્થત્રિસ્થાપકિા (Elasticity) : લસ્િલતસ્િાપક ગણધમો ઉત્તમ હોય છે. આ ર્ાઇબરની ઉત્કૃિ
િાક્ષલણકતા છે.
8. ઉષ્મા ( Heat) : 300 ર્ે.િી વધના જદા જદા અધઃપતન વચ્ચે ઉષ્મા પ્રલતરોધકતા નોાંધપાત્ર રીતે
બદિાય છે.
૯. જ્વિનશીિિા : તે ધીમે ધીમે બળે છે.
10. ત્રવદ્યુિવાહકિા : તે નીચી લવદ્યતવાહકતા ધરાવે છે.
11. બ્રેત્રકુંગ ટેત્રનત્રસટી : 0.6િી 0.9 ગ્રામ/ડેલનયર.
સ્પેન્ડે્સ ર્ાઇબરના રાસાયત્રિક ગુિધમોઃ
1. એત્રસડઃ 24 કિાકિી વધ િમય િધી િાંપકફમાાં ન આવે તો મોટા ભાગના એલિડ િામે િારો
પ્રલતરોધ.
2. આલ્કિીસઃ મોટા ભાગના આલ્કિી િામે િારો પ્રલતરોધ, પરાંત કેટિાક પ્રકારના આલ્કિી
ર્ાઇબરને નકિાન પહોાંચાડી શકે છે.
૩. જૈત્રવક દ્રાવકઃ િૂકા િાર્ કરવા માટેના દ્રાવક િામે પ્રલતરોધકતા પૂરી પાડે છે.
4. બ્િીચઃ િોલડયમ હાયપો-ક્િોરાઇડ દ્વારા તેનાં અધઃપતન િઈ શકે છે. ક્િોલરન બ્િીચનો ઉપયોગ
ન કરવો જોઇએ.
5. ડાઇુંગઃ રાંગોની િાંપૂણફ શ્રેણી ઉપિબ્ધ છે. કેટિાક પ્રકારો બીજાઓ કરતાાં રાંગવાનાં વધ મશ્કેિ
હોય છે
