2. AMERIKAREN AURKIKUNTZA
1.- Errege- erregina Katolikoen erregealdia
Errege- erregina Katolikoek elkarrekin gobernatzen zuten
Gaztelako eta Aragoiko koroetan. 1492an, Granadako Erresuma
konkistatu zuten. Napoliko Erresuma (Italia) ere mendean hartu
zuten; eta Afrikako eta iparraldean lurralde txiki batzuk konkistatu
zituzten. Horrez gain, 1512an, Gaztelako Koroak Nafarroako
Erresuma anexionatu zuen. 1492an, Errege- erregina Katolikoek
Kristobal Kolonen espedizio finantzatu zuten. Kolonek Amerika
aurkitu zuen.

4. Amerikaren konkista
XV.mendean, jende askok uste zuen Lurra laua zela,
baina Kristobal Kolon ziur zegoen biribila zela.
Horregatik, Asiara iristea bere asmoa zen. 1492Ko
abustuaren 3an Huelvatik irten ziren, eta urriaren 12an
Japoniara iritsi zirela uzte zuten, baina konturatu ziren
kontinente berri bat zela eta Amerika izendatu zuten.
Ondoren espainiarrek Karibe itsasoko uharteak
konkiskatu zuten. Hauek izan ziren espediziorik
garrantzitzuenak: Hernan Cortesek, Mexiko eta
Francisco Pizarrok Peru konkistatu zuten.

5. Amerikaren konkista

6. Kolonaurreko herriak
Espainiarrak iritsi zirenean, Amerikar herria batzuk
zeuden, hauei Kolonaurreko herriak deritze. Herri asko
oso txikiak ziren, baina ere bazeuden inperio oso
handiak. Inkak gaur egun Peru, Ekuador eta Boliviaren
zati batean bizi ziren; aztekak Mexikoko haran osoan
bizi ziren eta maiak gaur egun Mexikoko hegoaldean,
Guatemalan eta Hondurasen. Herri horiek gauza asko
lantzen zuten, maiak, batez ere, oso adituak ziren
matematikan eta astronomian.

7. Lurraldearen antolamendua
1492tik aurrera, erregeek botere asko zuten. Horrez gain,
auzitegiak sortu ziren. Espainiarrek Amerikako baliabide guztiak
baliatu zituzten. Adibidez: Abeltzaintza-estantziak, nekazaritza-
etxaldeak, zilar- meatzeak... Horregatik, lapur askok lapurtzera
joaten ziren.

8. Gizartea
Hau da Amerikaren gizartearen datuak:
- Espainiarrak: Gobernu-karguak eta jabetza handiak.
- Mestizoak: Gizon espainiarren eta emakume
indiarren seme- alabak. Kargu garrantzitsuak edo
pobrezian bizi ziren.
- Indiarrak: Oro har, gehiegikeria ugari pairatu zuten,
nahiz eta haiek babesteko legeak egon.
- Beltzak: Afrikatik ekartzen zituzten esklaboak.
Lanik gogorrenak egiten zituzten.

9. INPERIO HISPANIKOA
XVl. mendean, Espainia oso
inperio handia bihurtu zen, inoiz
izandako handiena. Geroago,
ordea, hurrengo mendean, inperio
handi hori zatitu egin zen.
Espainiak Europan zuen
nagusitasuna galdu zuen, eta
Europako beste herrialde batzuek
jazarri egin zuten.

10. Inperioaren lurraldeak
Inperio hispanikoak lurralde mota asko zituen bere
barnean. Lurralde bakoitzak bere legeak eta
erakundeak zituzten, baina guztiek zuten errege bera.
Erabaki batzuk hartzeko beharrezkoa zen
Parlamentuek edo lurralde bakoitzeko batzardeek
onespena ematea. Gainera erresuma batzuek beren
erakundeak zituzten.

11. Karlos I.aren erregealdia
1520an Komunitateen Matxinada izan zen Gaztelako
hiri nagusietan. Espainiatik kanpo Frantzia bihurtu zen
arerio nagusia, Europako boterea lortzeko. Horrez
gain, turkiarren aurka borrokatu zuten. Gainera,
Europako erdialdean luteranoei egin zien aurre, ez
baitzuten Aita Santuaren autoritatea onartzen.

12. Filipe II.aren erregealdia
1556an Felipe II.ak inperio handienaren buruzagitza
hartu zuen. Hasieran, Frantzia garaitu zuen. Geroago,
1571an, turkiarrak garaitu zituen, Lepantoko Guduan.
Herbeherak oso eremu gatazkatsua izan ziren; izan
ere, 1576an, Espainiaren menderakuntzaren aurkako
altxamendua egin zuten. Ingalaterrak matxinoen alde
egin zuen, eta Felipe II.ak Itsas Armada Garaitezina
bidali zuen haien aurka egiteko. Gerra horiek guztiek
gastu izugarriak sortu zituzten. Horren ondorioz,
herritarrak pobretu egin ziren.

13. INPERIOAREN KRISIA
XVIII. mendean, beste dinastia batek hartu zuen Espainiako
tronua: borboitarrek. Politika antolatzeko ideia berriak ekarri
zituzten errege horiek.
Lermako
Dukea

14. Inperioaren zatikatzea
Filipe II.ak hil ostean, Inperio Hispanikoa ahuldu eta
zatitzen hasi zen. XVII. mendeko erregeek, balidoen
esku utzi zuten gobernua. Haietako batzuek botere
handia lortu zuten, hala nola Lermako dukeak eta
Olivaresko konde-dukeak. 1640. urtearen inguruan,
balidoek erregearen boterea areagotu nahi zutenez,
gobernatzeko kontuan hartu beharreko erakundeena
murrizten saiatu ziren. Horregatik, protesta-
altxamenduak izan ziren katalunian, Italian eta
Portugalen.

15. Ondorengotza Gerra
1700ean, Karlos II.a oinordekorik utzi gabe hil zen.
Karlos Atxidukea eta Filipe Anjoukoa aurkeztu ziren
hura ordezkatzeko. Egoera horretan, Ondorengotza
Gerra sortu zen: nazioarteko gerra eta gerra zibila izan
zen. Gerra 1713an amaitu zen, Utrechteko Itunen
bidez. Espainiako tronoa Filipe Anjoukoak hartu zuen:
Felipe V.a bihurtu zen.

16. Borboitarrek tronua hartu zuen
Filipe V.ak gobernu mota berri bat ezarri zuen:
monarkia absolutua; sistema horretan, erregeak zituen
estatuko botere guztiak. 1707tik eta 1716ra bitartean,
Planta Berriko Dekretuak aldarrikatu zituen: haien
bidez, Kataluniako, Aragoiko, Valentziako eta
Mallorcako Gorteak desegin eta bertako foruak edo
legeak bertan behera utzi zituen.

17. XVIII. mendeko erreformak
XVIII. mendeko erregeek- Filipe V.a, Fernando VI.a, Karlos
III.a eta Karlos IV.a- erreforma asko jarri zituzten abian:
Administrazioaren erreformak: Erregeari laguntzeko estatu-
idazkariak edo ministroak izendatu zituzten.
Lan publikoak: Errepideak eta ubideak eraiki zituzten, eta
komunikazio-bideak hobetu ziren.
Erreforma ekonomikoak: Ekonomia hobetzeko errege-
manufakturak sortu ziren, baita merkataritzak-konpainiak ere.

18. Aro Modernoaren amaiera
XVIII. mendean zehar, erregeek gatazkak izan zituzten
Britainia Handiarekin eta Portugalekin. Gerra horiek
gastu izugarriak sortu zituzten, eta haiei haurre
egiteko, erregeek zergak areagotu zituzten; horrek
herritarrak pobretzea eragin zuen. 1808an Aranjuezko
Matxinada izan zen, eta horren ondorioz, Karlos IV.ak
abdikatu egin behar izan zuen, bere seme Fernando
VII.aren alde.

19. GIZARTEA ETA KULTURA
XVI. mendearen erdialdetik XVII.
mendearen amaierara bitartean,
kalitate handiko literatura-lan eta
artelan ugari sortu ziren Espainian. Hori
dela eta, aldi horri Urrezko Mendea
esaten zaio.

20. Gizartea
Gizartea, bi taldetan banatuta zegoen: pribilegiodunak
eta pribilegio gabeak. Noblezia eta kleroa
pribilegiodunak ziren, pribilegiogabeak, berriz,
nekazariak eta burgesia ziren. Erlijioari dagokionez,
Aro Modernoko gizartea ez zen batere tolerantea izan.
1492an juduak kanporatu zituzten, eta 1609an,
moriskoak.

21. Literatura
Aro Modernoan, idazle bikainak izan ziren Espainian.
Gainera inprimategiak – XV. mendean asmatua- haien
lanak hedatzen lagundu zuen. XVI. mendean, idazle
hauek nabarmendu ziren: Sante Teresa Jesusena eta
San Joan Gurutzekoa, eduki espiritualeko lanen
idazlea; eta Garcilaso de la Vega olerkaria. XVII.
mendean, idazle nagusi ugari zeuden. XVIII.
mendean, ilustratuak nabarmendu ziren.

22. Artea
Herreriar estiloko eraikinak egin zituzten. XVII.
mendean, berriz, eraikin barrokoak nagusitu ziren.
Geroago, eraikin neoklasikoak eraiki zituzten.
Eskulturan, aldarea apaintzeko erretaulak eta zur
polikromatuzko erlijio-irudiak nabarmentzen dira.
Pinturan, Greco nabarmendu zen XVI. mendean: oso
irudi luzangak marrazten zituen. XVII. mendean,
errealismoa nagusitu zen pinturan.

23. ZIENTZIAREN GARAPENA XVIII. MENDEAN
XVIII. mendean, zientzia-erakunde asko sortu ziren,
hala nola museoak, behatokiak eta lorategi
botanikoak. Hezkuntzari ere garrantzi handia eman
zioten. Horregatik, akademiak sortu zituzten, hala nola
Hizkuntzaren Errege Akademia, bai eta elkarte
ekonomikoak ere, adituek ekonomiaz hausnartzeko.

24. Egileak:
Aitor Endika M. Mariana Antonio Aida