1. ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

2. Η τριπλι κατοχι
•
Οι Γερμανοί μόλισ ειςιλκαν ςτθν Ακινα (27 Απριλίου 1941) φρόντιςαν να
ορκίςουν κυβζρνθςθ, φιλικι προσ αυτοφσ κυβζρνθςθ με πρωκυπουργό το
ςτρατθγό Γεϊργιο Τςολάκογλου. Μετά τθν κατάλθψθ και τθσ Κριτθσ (Μάιοσ
1941) από τα γερμανικά ςτρατεφματα, ολόκλθρθ θ ελλθνικι επικράτεια βρζκθκε
κάτω από τθν κατοχι των δυνάμεων του Άξονα. Οι Ιταλοί και οι Βοφλγαροι
ακολοφκθςαν τουσ Γερμανοφσ ςτθν κατάλθψθ τμθμάτων τθσ χϊρασ και αμζςωσ
τζκθκε ςε εφαρμογι ςχζδιο διαμελιςμοφ τθσ Ελλάδασ. Η Ιταλία κατζλαβε τα
Επτάνθςα, ενϊ ςτθ Βουλγαρία παραχωρικθκε αρχικά θ ηϊνθ ανάμεςα ςτο
Στρυμόνα και ςτο Νζςτο, κακϊσ και τα νθςιά Θάςοσ και Σαμοκράκθ. Το τμιμα
αυτό επεκτάκθκε αργότερα ςχεδόν ωσ τθν Αλεξανδροφπολθ. Τόςο οι Ιταλοί ςτα
Επτάνθςα όςο και οι Βοφλγαροι ςτθν Ανατολικι Μακεδονία και Θράκθ
επιχείρθςαν να εφαρμόςουν πολιτικι αφελλθνιςμοφ. Η υπόλοιπθ χϊρα
διαιρζκθκε ςε δφο ηϊνεσ κατοχισ, μία γερμανικι και μία ιταλικι. Η γερμανικι
ηϊνθ περιλάμβανε τα 2/3 του νομοφ Ζβρου, τθν Κεντρικι και Δυτικι Μακεδονία,
όλα τα νθςιά του Βόρειου Αιγαίου εκτόσ από τθ Θάςο και τθ Σαμοκράκθ, τθν
Αττικι, τθν Κριτθ (εκτόσ από τον νομό Λαςικίου που ιταν υπό ιταλικι διοίκθςθ)
και από τισ Κυκλάδεσ τθ Μιλο. Η ιταλικι ηϊνθ περιλάμβανε όλθ τθν υπόλοιπθ
Ελλάδα.

4. Ποτζ δθμιουργικθκε και γιατί
• Το Εθνικό Απελευθερωτικό Μζτωπο (ΕΑΜ) ιδρφκθκε
ςτισ 27 Σεπτεμβρίου του 1941 ςτθν κατεχόμενθ
τότε Ακινα, με πρωτοβουλία του ΚΚΕ. Είχε προθγθκεί
θ ίδρυςθ άλλων οργανϊςεων, όπωσ θ «Ελευκερία»
ςτθ Θεςςαλονίκθ (15 Μαΐου1941), θ «Εκνικι
Αλλθλεγγφθ» ςτθν Ακινα (28 Μαΐου 1941), το
«Πατριωτικό Μζτωπο» ςτα Γιάννενα (2 Ιουνίου 1941)
Ο Εθνικόσ Δημοκρατικόσ Ελληνικόσ Σφνδεςμοσ (ΕΔΕΣ)
ιταν μια ελλθνικι αντιςταςιακι οργάνωςθ κατά τθ
διάρκεια τθσ κατοχισ τθσ Ελλάδασ από τισ δυνάμεισ
του άξονα. Ιδρφκθκε ςτισ 9 Σεπτεμβρίου του 1941.

5. Η εκνικι αντίςταςθ ςτισ πόλεισ
•
Ενϊ οι αντάρτεσ ςτα βουνά χτυποφςαν τουσ κατακτθτζσ, ςτισ πόλεισ ο αγϊνασ ζπαιρνε άλλθ
μορφι. Σ' αυτόν, με πρωτοπόρα τθ νεολαία, μετζχουν πολίτεσ κάκε κοινωνικισ τάξθσ και κάκε
πολιτικισ απόχρωςθσ. Δίπλα ςτουσ ανϊνυμουσ αγωνιςτζσ θ πνευματικι θγεςία του τόπου,
ακαδθμαϊκοί, δάςκαλοι, ςυγγραφείσ, καλλιτζχνεσ, δίνει κι αυτι το παρόν ςτο αντιςταςιακό
προςκλθτιριο. Στισ 25 Μαρτίου του 1942 θ Ακινα παίρνει το βάπτιςμα του πυρόσ με τθν πρϊτθ
φοιτθτικι διαδιλωςθ ενϊ ςτισ 22 Απριλίου του ίδιου χρόνου θ πρϊτθ κακολικι απεργία των
δθμοςίων υπαλλιλων αιφνιδιάηει και τθν κυβζρνθςθ Τςολάκογλου και τισ αρχζσ κατοχισ. Τον ίδιο
χρόνο, ςτισ 22 Σεπτεμβρίου, μια ςοβαρι αντιςταςιακι πράξθ πραγματοποιείται ςτθν
πρωτεφουςα. Μζλθ μιασ μικρισ αντιςταςιακισ οργάνωςθσ, τθσ ΠΕΑΝ (Πανελλινια Ζνωςθ
Αγωνιηομζνων Νζων), θ οποία ςυνεργαηόταν με τουσ Άγγλουσ, κατόρκωςαν να ανατινάξουν, ςτο
κζντρο τθσ Ακινασ τα γραφεία τθσ προδοτικισ φαςιςτικισ οργάνωςθσ ΕΣΠΟ (Εκνικι Σοςιαλιςτικι
Πατριωτικι Οργάνωςθ). Το Φεβρουάριο του 1943 το ΕΑΜ ιδρφει τθ νεολαιίςτικθ οργάνωςθ του
Ενιαία Πανελλαδικι Οργάνωςθ Νζων (ΕΠΟΝ) και μ' αυτιν οι αγϊνεσ τθσ νεολαίασ ςυντονίηονται.
Ενϊ ςτισ 28 Φεβρουαρίου θ κθδεία του ποιθτι Κωςτι Παλαμά μεταβάλλεται ςε αυκόρμθτθ λαϊκι
διαδιλωςθ του λαοφ τθσ Ακινασ κατά των κατακτθτϊν, ςτισ 5 Μαρτίου 1943 μια γενικι απεργία
ςτθν πρωτεφουςα ματαιϊνει τθν επιςτράτευςθ των Ελλινων εργατϊν, τουσ οποίουσ οι Γερμανοί
ςκόπευαν να τουσ ςτείλουν ςτθ Γερμανία για να δουλζψουν ςτα γερμανικά εργοςτάςια.

6. Το ξεκίνθμα τθσ ζνοπλθσ αντίςταςθσ
ςτθν φπαικρο
• Ήδθ από τον Ιοφλιο του 1941 δροφςαν ςτα Κροφςςια του
Κιλκίσ και ςτθ Βιςαλτία των Σερρϊν τα αντιςταςιακά
ςϊματα "Ακανάςιοσ Διάκοσ" και "Οδυςςζασ Ανδροφτςοσ",
αντίςτοιχα. Η πρϊτθ μαηικι εξζγερςθ του ελλθνικοφ λαοφ
θ οποία ζλαβε κακαρά μαχθτικό και επαναςτατικό
χαρακτιρα ςυνζβθ ςτθν περιοχι τθσ Δράμασ, όπου θ
βουλγαρικι κατοχικι διοίκθςθ επιχειροφςε με
μεκοδικότθτα τον εκβουλγαριςμό των κατοίκων. Ο
πλθκυςμόσ αντζδραςε ςτθν προςπάκεια αφελλθνιςμοφ.
Στισ 28 προσ 29 Σεπτεμβρίου 1941 ο λαόσ τθσ Δράμασ και
των γφρω χωριϊν εξεγείρεται και καταλφει τισ βουλγαρικζσ
αρχζσ. Η αυκόρμθτθ αυτι εξζγερςθ, καταπνίγεται από
τουσ Βοφλγαρουσ που εκτελοφν ομαδικά 3.000 πατριϊτεσ
ςτθν πόλθ τθσ Δράμασ και ςτο χωριό Δοξάτο.

7. Η κορφφωςθ τθσ ζνοπλθσ αντίςταςθσ
ςτθν φπαικρο
•
Από τισ αρχζσ του 1943 το κφμα τθσ ζνοπλθσ αντίςταςθσ ςτθν φπαικρο
ενδυναμϊκθκε. Στισ 12 Φεβρουαρίου 1943 διεξιχκθ θ μάχθ τθσ Οξφνειασ, κοντά
ςτο χωριό Οξφνεια ι Μερίτςα που βρίςκεται ςτθν ευρφτερθ περιοχι τθσ
Καλαμπάκασ. Στθν μάχθ που κεωρείται θ πρϊτθ μεγάλθ μάχθ τθσ εκνικισ
αντίςταςθσ, ςυγκροφςτθκαν δυνάμεισ του ΕΛΑΣ με Ιταλικι φάλαγγα 350
ςτρατιωτϊν που είχαν προθγουμζνωσ προχωριςει ςε λεθλαςία του χωριοφ. Το
αποτζλεςμα τθσ μάχθσ ιταν θ καταςτροφι τθσ ιταλικισ φάλαγγασ, ενϊ από τθν
πλευρά του ΕΛΑΣ υπιρξαν πολφ μικρζσ απϊλειεσ. Στισ αρχζσ Μαρτίου ομάδεσ του
ΕΛΑΣ ανατίναξαν ςιδθροδρομικι γζφυρα κοντά ςτθν Καρδίτςα. Το ιταλικό
ςτρατιωτικό ςϊμα που βριςκόταν ςτθν πόλθ τθσ Καρδίτςασ φοβοφμενο για
επίκεςθ ςτουσ ςτρατϊνεσ του αποχϊρθςε από τθν πόλθ, ςτθν οποία λίγο μετά
ειςιλκαν αγιματα του ΕΛΑΣ. Η Καρδίτςα απελευκερϊκθκε ςτισ 11 Μαρτίου 1943
και παρζμεινε ελεφκερθ μζχρι τισ 10 Οκτϊβριου 1943, όταν τθν ανακατζλαβαν οι
Γερμανοί. Κοντά ςτθν Καρδίτςα, ςτο οροπζδιο τθσ Νεβρόπολθσ Αγράφων
(καταλαμβάνεται ςιμερα από τθ λίμνθ Ταυρωποφ), τζκθκε ςε λειτουργία από τισ
9 Αυγοφςτου 1943, το αντάρτικο αεροδρόμιο με το οποίο εξαςφαλίςτθκε
ανεφοδιαςμόσ των αντάρτικων ςωμάτων από τισ ςυμμαχικζσ δυνάμεισ.

8. Η αντιπαλότθτα των αντιςταςιακϊν
ομάδων και θ Απελευκζρωςθ
•
Ενϊ αρχικά οι τρεισ βαςικζσ αντιςταςιακζσ οργανϊςεισ ςυνεργάηονταν, από τα
μζςα του 1943 άρχιςαν να εμφανίηονται τα πρϊτα ςθμεία ανταγωνιςμοφ μεταξφ
τουσ. Μεταξφ του ΕΑΜ και των άλλων δφο οργανϊςεων ΕΔΕΣ και ΕΚΚΑ,
αναπτφχκθκε αμοιβαία δυςπιςτία. Κατθγορίεσ για αντεκνικι δράςθ άρχιςαν να
εκτοξεφονται και από τισ δφο πλευρζσ. Ο ανταγωνιςμόσ απζκτθςε τελικά ζντονθ
πολιτικι απόχρωςθ. Στθν εξζλιξθ αυτι βαςικό ρόλο ζπαιξαν και οι Άγγλοι οι
οποίοι, ενϊ ςτθν αρχι εφοδίαηαν με όπλα και χριματα όλεσ τισ αντιςταςιακζσ
οργανϊςεισ, ςτθ ςυνζχεια ενίςχυαν με κάκε μζςο μόνο τον ΕΔΕΣ και τθν ΕΚΚΑ.
Στισ αρχζσ του 1944, όταν θ ϊρα τθσ απελευκζρωςθσ από τισ δυνάμεισ του Άξονα
πλθςιάηει, οι αντικζςεισ ανάμεςα ςτισ αντιςταςιακζσ οργανϊςεισ οδθγοφνται ςε
ανοιχτι ριξθ. Τον Απρίλιο του 1944 ο ΕΛΑΣ, μετά από ςκλθρζσ μάχεσ,
εξουδετερϊνει τισ ανταρτικζσ δυνάμεισ τθσ ΕΚΚΑ ςτθν περιοχι τθσ Γκιϊνασ. Ο
ςυνταγματάρχθσ Δθμιτριοσ Ψαρρόσ ςυλλαμβάνεται αιχμάλωτοσ και κάτω από
ανεξακρίβωτεσ ςυνκικεσ δολοφονείται από ζναν αντάρτθ του ΕΛΑΣ. Συγχρόνωσ ο
ΕΛΑΣ οργανϊνει ευρείασ κλίμακασ επίκεςθ εναντίον των ανταρτικϊν τμθμάτων
του ΕΔΕΣ και τα περιορίηει ςε ζνα τμιμα τθσ Ηπείρου. Ζτςι, τισ παραμονζσ τθσ
Απελευκζρωςθσ, ο ΕΛΑΣ ιταν κυρίαρχοσ ςτθν ελλθνικι φπαικρο.