1. Тогтвортой амьжиргаа-II
төслийн ХШҮ-ний заавар
М.Нарантуяа, ХШҮ-ний мэргэжилтэн

2. Зааврын зорилго, ач холбогдол
Энэхүү гарын авлага нь
 төслийн дотоод хяналт-шинжилгээ, үнэлгээг
хийхэд баримтлах үндсэн зарчмууд,
 үндэсний, аймаг/нийслэлийн, сум/дүүргийн
түвшин дэх ХШҮ-ний зохион байгуулалтыг
харуулсан ба
 иргэдийн оролцоотой ХШҮ-г хийх дэлгэрэнгүй
зааварчилгааг өгсөн ажлын удирдамж юм.

3. ХШҮ-ний зорилго, зорилтууд
Тогтвортой амьжиргаа- II төслийн
хяналт, шинжилгээ ба үнэлгээний (ХШҮ) зорилго
нь
төслийн үйл ажиллагаа бүх түвшинд зорилгынхоо
-
дагуу хэрэгжиж, зорьсон ашиг хүртэгсдэдээ үйл
ажиллагаа нь хүрч буй эсэхэд дүгнэлт хийх,
төслийн удирдлагыг чухал шаардлагатай
-
мэдээллээр ханган зөв шийдвэр гаргахад нь
туслах, төсөл хэрэгжих явц дахь шаардлагатай
өөрчлөлтүүдийг харуулах,
хэрэгжилтэд хяналт тавих, төсөл хэрэгжсэнээр
-
хэрэглэгч болон бусад оролцогчдод үзүүлсэн
нөлөөллийг үнэлэхэд оршино.

4. Заавар ямар харилцааг зохицуулж
байна вэ?

5. ХШҮ-ний бүтэц, зохион байгуулалт

6. Тогтвортой амьжиргаа-II төслийн ХШҮ-
ний тогтолцоо нь нэгдмэл тогтолцоо
тул ТАТ-ийн зохицуулагчид
ОНС
-
БМААЭУ
-
БСХ бүрэлдэхүүн хэсэг тус бүрийн
-
ХШҮ-ний мэдээллийг цуглуулж, дүн
шинжилгээ хийж ажиллана

7. Төслийн хөгжлийн зорилт
Олон нийтийн ядууралд
өртөмтгий, эмзэг байдлыг багасгах
үр дүнтэй механизмыг улсын
хэмжээнд хэрэгжүүлэх замаар
тэдний амьжиргааг найдвартай
болгож тогтворжуулна.

8. Хөгжлийн зорилгын түвшинд тодорхойлсон үр
дүнгийн шалгуур үзүүлэлтүүд:
à Бэлчээрийн эрсдлийг бууруулахад чиглэгдсэн тодорхой

алхмуудыг хийж буй малчид, засаг захиргаа болон бусад
хамтрагчдын эзлэх хувь 80 хувьд хүрсэн байх;
б. Төслийн үйл ажиллагаа нь бэлчээрийн ашиглалт болон

газар эзэмшилтийг сайжруулахад үр дүнгээ өгч байгаад сэтгэл
ханамжтай малчид, бодлого боловсруулагчид болон бусад
хамтрагчдын эзлэх хувь 80 хувьд хүрсэн байх;
в. Олон нийтийн санаачилгын хөрөнгө

оруулалт, хэрэгжилтийн арга замууд нь иргэдийн 60 хувийнх
нь сэтгэлд нийцсэн байх;
г. Сум/дүүрэг, баг/хороодын түвшинд зээлийн үр шимийг

хүртэгчдийн тоо суурь судалгаа хийсэн үетэй харьцуулахад 25
хувиар нэмэгдсэн байх;
д. Сум/дүүрэг, баг/хороодын түвшинд зээлийн үр шимийг

хүртэгчдийн орлогын хэмжээ суурь судалгаа хийгдсэн үетэй
харьцуулахад 25 хувиар нэмэгдсэн байх;

9. Бэлчээрийн Мал Аж Ахуйн
Эрсдлийн Удирдлага (БМААЭУ)
бүрэлдэхүүн хэсгийн ХШҮ

10. МАА-н Эрсдэлийг Урьдчилан Мэдээлэх Тогтолцоо
/МААЭУМТ/ хэрэгжилтийн шалгуур үзүүлэлтүүд
а. Тогтвортой амьжиргаа II төслийн эцэст МААЭУМТ
нь сонгогдсон аймаг, сумдын малчдад хүрч
хэрэгжсэн байх;
б. Гэнэтийн бэлэн байдлын болон бэлчээрийн
менежментийн чадавхийг үндэсний, аймаг, сумын
түвшинд нэмэгдүүлсэн байх;
в. Малчдын хоршиж ажиллах хэлбэр нь үр дүнтэй
болох нь батлагдах;

11. Бэлчээрийн менежментийн үр дүнгийн шалгуур
үзүүлэлт
А. Төслийн бүх сумдад бэлчээрийн менежментийн
болон гэнэтийн бэлэн байдлын төлөвлөгөөг
малчдын оролцоотойгоор хийж, хэрэгжүүлдэг
байх;
Б. Төслийн сумдад малчид хоршиж ажиллах, хамтын
ажиллагааны туршлагууд нэгтгэгдэж, түгээгдсэн
байх;
в. Ашиглагдаж буй бэлчээрийн хэмжээ нэмэгдсэн
байх;
г. Талхлагдсан бэлчээрийн хэмжээ буурсан байх;
д. Өвс хадлан тэжээлийн хүртээмж нэмэгдсэн байх;

12. Үндэсний хэмжээний зохицуулах механизмын
шалгуур үзүүлэлт
А.Бэлчээрийн Удирдлага, зохион байгуулалтыг уялдуулан
зохицуулах зөвлөл (БУЗБУЗЗ) нь батлагдсан
төлөвлөгөөтэй байх;
б.Засгийн Газрын агентлаг, Яамдын хоорондын уялдаа
холбоо нэмэгдсэнийг гэрчлэх үйл явдал, баримттай
байх
в. МАА-н эрсдлийг бууруулахад чиглэгдсэн бодлогын
болон эрхзүйн баримтууд батлагдсан байх;
г. БУЗБУЗЗ –ийн бүтэц, зохион байгуулалт, үйл
ажиллагаанд хамтран ажилладаг болон сонирхлын
бүлгүүд сэтгэл ханамжтай байх;
д. Шинэлэг санаачлага, туршлагыг тодорхойлох түгээн
дэлгэрүүлсэн байх;
е. Төслийн үйл ажиллагааг бусад төслүүд болон
байгууллагуудын үйл ажиллагаатай уялдуулсан
байдал, зохицуулгын баримт бичгүүдийг боловсруулж
гаргасан байх;

13. Үр дүнтэй бэлчээрийн менежментийн
чиглэлээр бий болох орон нутгийн
чадавхийн шалгуур үзүүлэлт
а. Сумын БМААЭУ-ын техникийн хороо нь сумын
бэлчээрийн менежментийн төлөвлөгөөг байнга
шинэчлэн сайжруулах;
б. Сумын бэлчээрийн менежментийн төлөвлөгөөний
90% нь төслөөс тодорхойлж өгсөн шалгуур
үзүүлэлтийг хангах;
в. Аймгийн БМААЭУ-ын Ажлын хэсэг, сумын
БМААЭУ-ын техникийн хороо нь малчидтай
ажиллах үр дүнтэй аргуудыг эзэмшсэн байх;

14. Малчдад гарч буй хандлагын өөрчлөлтийн
шалгуур үзүүлэлт
а. МАА-н эрсдлийг бууруулах арга хэмжээ авч буйг
гэрчлэх малчид болон малчдын бүлэг хоршоодын
үйл ажиллагаа
б. Сумын бэлчээрийн менежментийн төлөвлөгөөнд
малчдын өгч буй саналыг тусгасан баримт
бичгүүд;
в. Бэлчээрийн асуудал хэлэлцэх БИНХ-д малчдын
ирцийн бүртгэл;
г. Сумын эрсдлийн болон бэлчээрийн менежментийн
төлөвлөгөөний талаар мэдээлэлтэй, зөв ойлголттой
малчдын эзлэх хувь;
д. Бэлчээрийн менежментийн төлөвлөгөөнд сэтгэл
хангалуун малчдын хувь;

15. Олон Нийтийн
Санаачилга (ОНС)
бүрэлдэхүүн хэсгийн ХШҮ

16. ОНС бүрэлдэхүүн хэсгийн
хэрэгжилтийн шалгуур үзүүлэлт
а. Төслийн үйл явц болон чанарын талаарх
иргэдийн сэтгэл ханамжийн түвшин/
хувь;
б. Аймгийн МХА болон ажил хүлээж авах
комисоос хангалттай үнэлгээ авсан
сум, төслийн тоо;
в. Санхүүгийн зөрчилгүй сум, аймгийн тоо;

17. Үр дүнтэй ОНС-ын удирдлагын
чадавхийн шалгуур үзүүлэлт
а. Сум/дүүргийн ТАТЗ-өөр батлагдсан, хасагдсан төслийн
талаар мэдээлэлтэй байгаа иргэд, байгууллагын тоо/
хувь / алслагдсан багууд/ ;
б. Төслийн эрэмблэл хийх аргачлал, олон нийтэд
тулгуурласан хяналт шинжилгээ, үнэлгээний
туршлагыг үйл ажиллагаандаа хэрэглэж эхэлсэн
сум/дүүргийн ТАТЗ/ЗДТГ-ын гишүүдийн тоо/ хувь;
в. Хуваарилсан төсвийг 100 хувь ашигласан сум, аймгийн
тоо/хувь;
г. Орон нутгийн хандив санхүүгийн оролцоотой төслийн
тоо / хувь;
д. Аймаг/нийслэлийн ТАТЗ/ЗДТГ- т хэрэгжиж дууссан
болон үнэлгээ хийгдсэн төслүүдийн мэдээллийг цаг
хугацаанд ирүүлсэн сумын тоо;
е. Нийгмийн хамгааллын болон байгаль орчны үнэлгээ
хийгдсэн төслийн тоо;

18. Сумын түвшний шийдвэрийн оролцоот
байдлын шалгуур үзүүлэлтүүд
а. Алслагдсан багуудын төслийн
санал эрэмбэлэх хурлаас өмнө
хийгдсэн сумын төвийн багийн
ИНХ-ын тоо багассан байх;
б. БИНХ-ын ирцийн хувь;

19. ОНС-ын мэдээллийн ил тод байдал
а. Аймаг/нийслэлийн
ТАТЗ/ЗДТГ, ТАТГ, Дэлхийн Банкны
хяналт шалгалт хийгдсэн бүх
сумдад төслийн мэдээллийн
самбарууд байрлуулсан байх;
б. Иргэдийн ихэнхи нь төслийн
санхүүжилт, хэрэгжих боломжтой
үйл ажиллагааны талаар
мэдээлэлтэй байх;

20. Бичил Санхүүгийн Хөгжил
( БСХ) бүрэлдэхүүн хэсгийн ХШҮ

21. ТАТГ нь БСХ бүрэлдэхүүн хэсгийн шалгуур
үзүүлэлтүүдийн хэрэгжилтийг хянаж
ажиллана.Үүнд:
а. Сум/дүүрэг, баг/хороодын хөдөөгийн ядуу
иргэдэд хүртээмжтэй зээлийн төрлийн тоо;
б. Сум/дүүрэг, баг/хороодын түвшинд үйл
ажиллагаа явуулж байгаа ОСБ-ын тоо;
в. 5% болон түүнээс багагүй хувийн хэвийн бус
зээлтэй ОСБ-ын тоо/хувь;

22. БСХ бүрэлдэхүүн хэсгийн
менежментийн шалгуур үзүүлэлт
а БСХС-ийн зээлийн үйлчилгээний талаар
мэдээлэлтэй иргэдийн тоо/ хувь;
б. БСХС-ийн зээлийн хүртээмж, үйлчилгээний чанарт
сэтгэл хангалуун байгаа иргэдийн тоо/ хувь;
в. ОСБ-ын үйл ажиллагаанд сэтгэл ханамжтай
иргэдийн тоо/ хувь ;

23. БСУН-ийн ХШҮ
Зээлдэгчид болон арилжааны банкуудын багц зээлийн хяналт,
шинжилгээ доорх чиглэлээр тогтмол хийгдэнэ.
а. ОСБ- аар дамжин зээлийн хөрөнгө иргэдэд хүрэх үйл явц;
зээлийн зориулалтын дагуу ашиглалт;
б. Хөрөнгийн зохистой байдал, хөрвөх чадвар, Монгол Банкнаас
арилжааны банкуудад тавьж буй шаардлагууд болон
Санхүүгийн Зохицуулах Хорооноос гаргасан ББСБ -ын журмын
хэрэгжилт;
в. Иргэдэд хүрч буй зээлийн хүү;
г. Ядуу эмзэг бүлгийн хүртээмж;
д. Сум болон багийн түвшинд ядуу болон бага орлоготой иргэдэд
хуваарилсан зээлийн хувь;
е. Зээлийн багцын чанар, эргэн төлөх хуваарь, хүүгийн хэмжээ
болон бусад нөхцлүүд гэх мэт

24. Тайлан, мэдээний урсгал
3 түвшинд хийгдэнэ:
Сум/дүүргийн түвшинд

Аймаг/нийслэлийн түвшинд

ТАТГ-ын түвшинд


25. ¯ð øèìèéã øóóä õ¿ðòýã÷ид
Үр шимийг шууд хүртэгчид гэдгийн дор
төслийн хүрээнд нийлүүлэгдсэн бараа,
үйлчилгээний үр шимийг нь хүртэж буй
хувь хүн, бүлэг, олон нийтийг
хэлнэ.Төслийн үр шимийг хүртэгчдэд
хэнийг тооцох талаархтайлбарыг
Хавсралт 3-аас үзнэ үү.
Хуудас 61-62

26. УМС
ÓÌÑ íü òºñëèéí õýðýãæèëò болон ¿р

д¿нгийн талаарх Õد-íèé мэдээллийн
ºãºãäëèéí ñàí þì.
ÓÌÑ íü òºñëèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äèéí

¿ð ä¿íòýé, íýãäìýë, õýðýãëýõýä õÿëáàð
мэдээлэл солилцооны ¿éë
àæèëëàãààã õàíãàíà.

27. ÒÀÒÃ-ûí Õد-íèé ìýðãýæèëòíèé ¿¿ðýã
à. УÌÑ-èéí ìýäýýëëèéí àãóóëãûã òºñëèéí ¿ð ä¿íòýé
уÿëäóóëан хянаж, үнэлэлт дүгнэлт хийх;
á. ХШҮ-ний шàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã
áîëîâñðóóëàõ, øèíý÷ëýõ;
â. ХШҮ-ний тàéëàãíàõ òîãòîëöîîã õÿíàõ, ñàéæðóóëàõ;
ã. Òºñëèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã òóñ á¿ðýýð ÓÌÑ-ä îðæ áóé ¿ð
ä¿íãèéí ба îðîëöîîíû ìýäýýëëèéã ¿ндэсний т¿вшний ¿р
д¿н, үр íºëººòýé óÿëäóóëàí áîëîâñðóóëàõ, õÿíàõ;
ä. ÓÌÑ-èéí ìýäýýëëèéã ò¿ãýýõ, õàìòðàí àæèëëàäàã
áàéãóóëëàãóóäòàé мэдээлэл солилцох;
å. Òºñëèéí ¿ð ä¿í ¿ð íºëººã Õد-íèé øàëãóóð
¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã íýãòãýæ ÎÕد-íèé òîãòîëöîîíû
õýðýãæèëòèéã õàíãàõ Төслийн үр дүн, үр нөлөөг ХШҮ-
ний шалгуур үзүүлэлтүүдийг үндэслэн нэгтгэж, ОХШҮ-
ний тогтолцооны хэрэгжилтийг хангах талаар хийсэн
ажил, үр дүнг нэгтгэсэн тайлан бичих;

28. Сум/дүүргийн ТАТ-ийн зохицуулагчийн
гүйцэтгэх үүрэг
а. ХШҮ-ний мэдээллийг цуглуулж,
хугацаанд нь нэгтгэнаймаг/нийслэлийн
ТАТЗ/ЗДТГ-д ирүүлнэ. Жич: Дүүргийн
түвшинд гарч буй үр дүнг дүүргийн ТАТ-
ийн зохицуулагч УМС-д оруулах;
б. Иргэдийн оролцоог хангаж, түргэвчилсэн
үнэлгээг Маягт 2-оор байнга хийх;
в. Олон нийтийн хянагч, үнэлээч нарт
зөвлөн туслах, чиглүүлэх, хяналт тавьж
ажиллах;

29. Òîãòâîðòîé àìüæèðãàà -II òºñ뺺ñ äàðààõ
¿ð ä¿íã ¿íýëæ àõèöûã òîîöîæ áàéíà. ¯¿íä
Á¿õ àéìàã, ñóìä áýë÷ýýðèéí ýðñäëèéí óäèðäëàãûí òºëºâëºãººã

õýðýãæ¿¿ëñýí áàéõ;
Áýë÷ýýðèéí ýðñäëèéí óäèðäëàãûí òºëºâëºãºº íü õàìòðàí

àæèëëàäàã áàéãóóëëàãà, õ¿ì¿¿ñèéí õîîðîíäûí õàìòûí
àæèëëàãààã õàíãàñàí áàéõ;
Áýë÷ýýðèéí ýðñäëèéí óäèðäëàãûí ìýäýýëýë ¿ð ä¿íã

ìýäýðñýí, ¿éë àæèëëàãààíä íü íºëººëñºíã áàòëàõ ìàë÷äûí áîëîí
ìàë÷äûí á¿ëýã õîðøîîäûí òîî íýìýãäñýí áàéõ;
ÌÀÀ- ýðñäëèéã óðüä÷èëàí ìýäýýëýõ òîãòîëöîîíû ¿íýí

çºâ, íàéäâàðòàé ìýäýýëëèéã ò¿ðãýí øóóðõàé àâäàã, ¿éë
àæèëëàãààíäàà àøèãëàäàã ìàë÷äûí òîî íýìýãäñýí áàéõ;
ÎÍÑ-èéí äýä òºñë¿¿ä õýðýãæñýí ñóìäàä èðãýäèéí ñàíàëä

ò¿øèãëýñýí øèéäâýð ãàðãàõ ¿éë ÿâö íýâòýðñýí áàéõ;
Ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûí øóäàðãà ºðñºë人íèéã îðîí

íóòàãò äýìæñýíýýð æèæèã çýýëèéí ¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàð
õ¿ðòýýìæ íýìýãäñýí áàéõ;

30. Äóíä øàòíû үнэлгээ
ÁÝÓ-ûí õýðýãæèëòèéí ñóäàëãàà. Ýíýõ¿¿ ñóäàëãààíû õ¿ðýýíä

áýë÷ýýðèéí ýðñäëèéí óäèðäëàãûã ¿íäýñíèé,àéìãèéí, ñóìûí ò¿âøèíä
õàíãàõ ÷àäàâõèéã òîãòîîíî
Бэлчээрийн эрсдлийн îðîëöîîт удирдлагын ñóäàëãàà. Ýíýõ¿¿

ñóäàëãààíû õ¿ðýýíä àéìàã, îðîí íóòãèéí õýìæýýíä ìàë÷äàä õ¿ð÷
àæèëëàõ ìåõàíèçìóóä õýðõýí òºëºâøñºí áàéäëûã òîãòîîíî.
Îðîí íóòãèéí õºãæèëä èðãýäèéí îðîëöîîã õàíãàõ ÷àäàâõèéí ñóäàëãàà.

Ýíý ñóäàëãààíû õ¿ðýýíä îðîí íóòãèéí ò¿âøèíä òºñëèéí ñàíàë
õýëýëöýõ, ìýäýýëýë ò¿ãýýõ, èðãýäèéí îðîëöîîã õàíãàõ, õÿíàëò
øèíæèëãýý õèéõ ÷àäàâõèéã ñóäàëíà.
Ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàð õ¿ðòýýìæèéí ñóäàëãàà. Ýíýõ¿¿

ñóäàëãààíû õ¿ðýýíä èðãýäèéí çýýëèéí ¿éë÷èëãýýýíä õàìðàãäñàí
áàéäàë, çýýëèéí óäèðäëàãûí ÷àäàìæ ñóìûí ò¿âøèíä áèé áîëñîí
áàéäàë, äýä çýýëäýã÷äèéí ñýòãýë õàíàìæèéã ñóäàëíà.

31. ͺ뺺ëëèéí ¿íýëãýý
ÁÌÀÀÝÓ- ûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéí õ¿ðýýíä ìàë÷äûí

ýðñäýëä áýëýí áàéãàà áàéäàë;
Áýë÷ýýðèéí Ýðñäëèéí îíîâ÷òîé óäèðäëàãûí áîëîí

çîõèöóóëàëòûí òîãòîëöîî á¿ðäñýí áàéäàë
ÎÍÑ- èéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéí õ¿ðýýíä èðãýäèéí

ñàíàëûí äàãóó íèéãìèéí ñóóðü ¿éë÷èëãýýíèé
õ¿ðòýýìæ ÷àíàð íýìýãäñýí áàéäàë;
ÁÑÕÑ- èéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéí õ¿ðýýíä íèéãìèéí

ýìçýã õýñýãò õóâààðèëñàí çýýëèéí õýìæýý;

32. Àíõààðàë òàâüñàíä áàÿðëàëàà.