Αποτελεί ιδιαίτερη πρόκληση η προσπάθεια να αρθρωθεί ένας νέος λόγος για τη διαπολιτισμική εκπαίδευση στο σύγχρονο πλαίσιο της, συχνά συγκρουσιακής επαφής διαφορετικών γλωσσών, πολιτισμών και θρησκειών που καλούνται να συνυπάρξουν στο σύγχρονο ελληνικό κοινωνικό και εκπαιδευτικό πλαίσιο, τώρα περισσότερο από κάθε άλλη φορά στη σύγχρονη ιστορία μας. Στην παρούσα ανακοίνωση γίνεται μια προσπάθεια προσέγγισης του θέματος της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και επικοινωνίας από το πρίσμα της επαφής και σύγκρουσης διαφορετικών πολιτισμών. Τα νέα δεδομένα δημιουργούν νέες προκλήσεις και νέους προβληματισμούς. Επίσης, απαιτείται η δημιουργία νέας γνώσης που θα μπορέσει να οδηγήσει σε νέα ευέλικτα εκπαιδευτικά εργαλεία.

1. Συνέδριο
«O Κοινωνικός και Πολιτικός Λόγος
Σήμερα για την Ξενόγλωσση
Εκπαίδευση στην Ε.Ε.»
4-6 Νοεμβρίου 2016
O νέος πολιτικός λόγος για τη
διαπολιτισμική εκπαίδευση
Ρούλα Τσοκαλίδου

2. O νέος πολιτικός λόγος για τη
διαπολιτισμική εκπαίδευση
• Δια-πολιτισμικότητα
– Διά-λογος
– Δια-μάχη
– Δια-δίκτυο
– Δια-γλωσσικότητα
– Δια-πραγμάτευση
Συνδέονται και πώς?

3. O νέος πολιτικός λόγος για τη
διαπολιτισμική εκπαίδευση
• Καμία χώρα δεν επιθυμεί να γίνει
πολυπολιτισμική, αλλά όλες αναγκάζονται να
αντιδράσουν/απαντήσουν σε μία υπαρκτή
κατάσταση (Ozolins & Clyne, 2001)

4. Συνύπαρξη: αναγκαία, επιβεβλημένη,
διαφορετικά δόγματα,
συγκρούσεις και ‘άλυτα’ ζητήματα
Συνύπαρξη: συνεχής προσπάθεια εύρεσης
σημείων τομής και συνάντησης διαφορετικών
αναγνώσεων του κόσμου
Η μόνη δυνατή επιλογή

5. • Η διαπολιτισμική πρόκληση: η αναζήτηση όλο
και περισσοτέρων αξιακών, γλωσσικών και
πολιτισμικών σημείων επαφής.
• Σημεία που μας ενώνουν: γλώσσες ?
• Σημεία που μας χωρίζουν: θρησκείες ?
• Σημεία που αλλάζουν: συνήθειες, έθιμα,
καθημερινότητα, όλα τα παραπάνω?

6. Σύγχρονη Διαπολιτισμικότητα
Αναζήτηση σημείων τομής-συνθήκες
αμοιβαιότητας 
διάλογος ή διαμάχη ανάμεσα σε
διαφορετικές ομάδες αλλά και σε κάθε άτομο
χωριστά;
Οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος;

7. Σύγχρονη Διαπολιτισμικότητα
Διαδίκτυο: ο νέος χώρος έκφρασης προσωπικών
και συλλογικών πολιτικών θέσεων
Ελευθερία στη χρήση γλωσσών, ειδών λόγου

8. Σύγχρονη πραγματικότητα
Πριν ριζώσουμε σε μία χώρα, έχουμε ξεριζωθεί από μια άλλη.
..Φύγαμε επειδή χρειάστηκε κάτι να απορρίψουμε – την
καταπίεση, την ανασφάλεια, τη φτώχεια, την έλλειψη
προοπτικής, τον κίνδυνο να χάσουμε τη ζωή μας…Τα αισθήματα
απέναντι στη χώρα που μας έχει υποδεχθεί δεν είναι λιγότερο
αμφίσημα….ήρθαμε για μια καλύτερη ζωή, για τον εαυτό μας
και για τους οικείους μας, η προσδοκία μας όμως συμβαδίζει
και με το φόβο που προκαλεί το άγνωστο-κυρίως σε όσα άτομα
βρίσκονται σε δυσμενή συσχετισμό δυνάμεων, φοβόμαστε
μήπως μας απορρίψουν, μας ταπεινώσουν, έχουμε τα μάτια
μας ανοιχτά μήπως μας περιφρονήσουν, μας ειρωνευτούν, μας
οικτίρουν Συνύπαρξη ελπίδας και φόβου μέσα στο κάθε
άτομο
(προσαρμοσμένο από Μααλούφ, 1999)

9. Σύγχρονη Διαπολιτισμικότητα
• ένα μείγμα από κουλτούρες και οπτικές
γωνίες, το οποίο για κάποιους είναι
ακατανόητο και για άλλους ανησυχητικό.
(Brutt-Griffler & Varghese, 2004: 94)
• Πέρα από τη διγλωσσία στη δι-γλωσσική
συνύπαρξη και δημιουργία, στην καθιέρωση
όρων συνεργασίας για τα δίγλωσσα άτομα

10. Διαγλωσσικότητα /translanguaging
• Αποτελεί έναν ισχυρό μηχανισμό ή μια στρατηγική γλωσσική
επιλογή που κάνουν τα δίγλωσσα άτομα για να εκφράσουν τις
εμπειρίες τους, να αποδώσουν νόημα και να ερμηνεύσουν τον
‘διγλωσσικό’ τους κόσμο μέσα από την καθημερινή χρήση των
δύο γλωσσών τους. Έτσι, επιτυγχάνεται η κατανόηση,
χτίζονται νοήματα, εκφράζονται άλλες οπτικές και
πραγματοποιείται η διαμεσολάβηση των νοημάτων ανάμεσα
στις γλωσσικές ομάδες
• (Garcia, 2009)
• Παραπέμπει σε διαπραγμάτευση

11. Διαγλωσσικότητα /translanguaging
• Η πραγματοποίηση της επικοινωνίας μέσα από την
ενεργοποίηση των πολλαπλών πτυχών της
ατομικής/συλλογικής ταυτότητας
– Ανάδειξη πολλών κανονικοτήτων
– Ανάδειξη φωνών μέσα από τις γλώσσες
– Ανάδειξη διαφορετικών γραφών
– Ανάδειξη πολλών γλωσσών
Μονογλωσσική/πολυγλωσσική διάσταση διαπολιτισμική εκπαίδευση
Νέα δεδομένα για τον πολιτικό λόγο γύρω από τη διαπολιτισμικότητα

12. Σύγχρονη Διαπολιτισμικότητα
• Τι συνεπάγεται η διαμεσολάβηση νοημάτων
και το χτίσιμο νοημάτων από πολλαπλές
οπτικές
1. Ανάγκη για υιοθέτηση νέων όρων στην
έρευνα
2. Ανάγκη για προβολή μη κυρίαρχων οπτικών

13. 1. Όροι στην έρευνα
‘Αλλόγλωσσοι’, ‘αλλοδαποί’,
‘μουσουλμανόπαιδες’, ‘παλιννοστούντες’
Υπάρχουν και ποιοι είναι;
Οι όροι που χρησιμοποιούνται στην έρευνα
γύρω από τη διαπολιτισμική εκπαίδευση στην
Ελλάδα ανταποκρίνονται στις πραγματικότητες
που εκφράζουν;
(Τσοκαλίδου, 2015)

14. • Νέα πραγματικότητα: άνθρωποι στην τομή
των γλωσσών και των πολιτισμών
• Μπορεί να περιγραφεί η ανθρώπινη
συμπεριφορά με έναν ‘όρο εργασίας’ χωρίς
να θυσιαστεί το μεγαλύτερο μέρος του
περιεχομένου της;

15. Θυμάμαι να διαβάζω κάποιον που έγραφε για το πώς ήταν να
είσαι Καναδός πρώτης γενιάς και άκουγα. Ήμουν έτοιμος να
κλάψω για όσα άκουγα, γιατί είχε δίκιο. Δε φαινόσουν
διαφορετικός, αλλά ήσουν διαφορετικός και κανείς δεν ήξερε
γιατί. Και έλεγε ότι ήταν ουκρανικής καταγωγής ή κάτι τέτοιο,
όπου το όνομά σου είναι διαφορετικό, το φαγητό που τρως είναι
διαφορετικό, δεν κάνεις πάντα τα ίδια πράγματα, φαίνεσαι
‘κανονικός’, αλλά δεν είσαι. Και ήταν σα να είναι κάτι κρυφό και
οι άλλοι σε έβλεπαν σαν κάτι παράξενο, αλλά δεν μπορούσαν να
καταλάβουν γιατί είσαι διαφορετικός. Και εσύ ευχόσουν να
μπορούσαν όλα αυτά να εξαφανιστούν.
(απόσπασμα από το Kouitzin 1997, στο Πολύδρομο, 2: 21)

16. Είναι οι γλώσσες και οι ομάδες ‘μειονοτικές’ ή
‘μειονοτικοποιημένες’ (Garcia, 2016,
Τσοκαλίδου, 2016)?
Υπάρχουν ‘γλώσσες χωρίς όνομα’;
Γλώσσες καταγωγής, heritage languages,
community languages, Languages Other Than
English (Clyne, 1991)

17. • Όροι εργασίας, δι-εργασίας ή συν-εργασίας;
• Γιατί δε χρησιμοποιούνται οι όροι στο
ελληνικό πολυγλωσσικό/πολυπολιτισμικό
πλαίσιο;
• Εθνόλεκτος (ethnolect), πολυεθνόλεκτος
(multiethnolect) (Clyne, 2000) για να
εκφράσουν τη δια-εθνοτική επικοινωνία στην
Ελλάδα; Μας απασχολεί η διεθνοτική
επικοινωνία, γιατί όχι; Τα θέματα της
πολυεθνικής/πολυεθνοτικής ταυτοτικής
διαδικασίας;

18. Οι άξονες της ταυτότητάς μας
The two axes of our identity
аз съм
Mo wa
Ben
म� हूँ
јас сум
მე ვარ
unë jam

19. Η συνεισφορά της ξενόγλωσσης εκπαίδευσης
είναι ιδιαίτερα σημαντική για την ανάπτυξη
ενός νέου ‘πολιτικού’ λόγου για τη
διαπολιτισμικότητα
Μέσα από τη διδασκαλία των ξένων γλωσσών
σε ένα πολυπολιτισμικό πλαίσιο μπορεί να
ξεκινήσει η διαμόρφωση ενός πολυγλωσσικού,
διαγλωσσικού χώρου συνάντησης γλωσσών και
πολιτισμών, ενός χώρου όπου μπορεί να
πραγματοποιηθεί η παράλληλη ενδυνάμωση
γλωσσών με διαφορετικό status

20. Μέσα από τη συμμετοχή μας στην ομάδα
‘Πολύδρομο’, θεωρούμε ότι έχουμε ήδη πάρει μια
ξεκάθαρη πολιτική θέση υπέρ της παράλληλης
ενδυνάμωσης όλων των εμπλεκομένων στην
εκπαιδευτική διαδικασία

21. • Διαπραγμάτευση= η μόνη ουσιαστική
επιλογή?
• Πώς απαντάμε στη συνάντηση των γλωσσών
και των πολιτισμών;
Σύγχρονη Διαπολιτισμικότητα
2. Προβολή μη κυρίαρχων οπτικών

22. Πιθανές απαντήσεις στη συνάντηση γλωσσών/πολιτισμών
Οπτική κυρίαρχης κοινωνίας
Αποδοχή
Acceptance
Άρνηση
Rejection
Διαπραγμάτευση
Negotiation
Yes…
No!
?

23. Στρατηγικές αντίδρασης /Αιτίες-Κίνητρα
Στρατηγική Άρνηση
Ιδεολογική στάση Μονοπολιτισμός
Ζητήματα ταυτότητας Κίνδυνος απώλειας της
εθνικής/κυρίαρχης ταυτότητας
Εκπαιδευτικές/
Γλωσσικές πρακτικές
Επίσημη εκπαίδευση
Επίσημη γλώσσα
Αποτέλεσμα Μονογλωσσία, ξεκάθαρη
κυριαρχία μίας
γλώσσας/πολιτισμού
Μάλιστα... të mos
flasin
shqip

24. Στρατηγική Αποδοχή
Ιδεολογική στάση Πολυπολιτισμός
Ζητήματα ταυτότητας Συνεχής
αναζήτηση/εξέλιξη
Εκπαιδευτικές/
Γλωσσικές πρακτικές
Επίσημη και ανεπίσημη
εκπαίδευση,
διαπολιτισμικότητα
Αποτέλεσμα Γλώσσες καταγωγής και
επίσημη γλώσσα
Στρατηγικές αντίδρασης παιδιών/Αποτέλεσμα
Τι
κάνεις;
;
Σο
κερντά;

25. Στρατηγική Διαπραγμάτευση
Ιδεολογική Στάση Ποικίλες αναγνώσεις του
πολυπολιτισμού
Διαγλωσσικότητα
Ζητήματα ταυτότητας Πολλές, μεταβαλόμενες
ταυτότητες, σε συνεχής
αναζήτηση
Ταυτότητες ‘υπό
διαπραγμάτευση’
Εκπαιδευτικές/
Γλωσσικές πρακτικές
Δίγλωσσα βιβλία,
μεταναστευτικές οπτικές, κείμενα
ταυτότητας, προβολή πολλαπλών
‘φωνών’
Bilingual books, immigrant views,
multiple voices, identity texts
Αποτέλεσμα Σεβασμός στους πολιτισμούς,
Χώρος στις γλώσσες
Ανθρώπινα δικαιώματα-
πολιτισμικές αξίες, κατά
περίπτωση

26. Πιθανές απαντήσεις στη συνάντηση πολιτισμών
Οπτική εθνοπολιτισμικών ομάδων
Αποδοχή
Acceptance
Άρνηση
Rejection
Διαπραγμάτευση
Negotiation
Μάλιστα...
Yes… Όχι!
No!
?

27. Στρατηγικές αντίδρασης /Αιτίες-Κίνητρα
Στρατηγική Άρνηση
Ιδεολογική στάση Καχυποψία, φόβος
Ζητήματα ταυτότητας Κίνδυνος απώλειας ταυτότητας
καταγωγής
Εκπαιδευτικές/
Γλωσσικές πρακτικές
Άτυπα σχολεία, θρησκευτικές
οργανώσεις
Αποτέλεσμα Περιχαράκωση
Μάλιστα... të mos
flasin
shqip

28. Στρατηγική Αποδοχή
Ιδεολογική στάση Ένταξη, συνύπαρξη
Ζητήματα ταυτότητας Παράλληλες γλώσσες
και πολιτισμοί
Εκπαιδευτικές/
Γλωσσικές πρακτικές
Εκμάθηση της κυρίαρχης
γλώσσας,
(διατήρηση της γλώσσας
καταγωγής?)
Αποτέλεσμα Συνύπαρξη
διαφορετικών
εθνοπολιτισμικών
ομάδων
Στρατηγικές αντίδρασης παιδιών/Αποτέλεσμα
Τι
κάνεις;
;
Σο
κερντά;

29. Στρατηγική Διαπραγμάτευση
Ιδεολογική Στάση Αμοιβαιότητα
Ζητήματα ταυτότητας Τομή νέων στοιχείων με στοιχεία
καταγωγής
Εκπαιδευτικές/
Γλωσσικές πρακτικές
Οι γλώσσες στην εκπαίδευση
Χρήση γλωσσών καταγωγής στους
δημόσιους χώρους
Αποτέλεσμα Μικτές οικογένειες, σύνδεση
παρόντος με παρελθόν

30. Στρατηγική Άρνηση Αποδοχή Διαπραγμάτευση
Ιδεολογική στάση Μονοπολιτισμός
Φόβος, καχυποψία
Πολυπολιτισμός
Ένταξη, συνύπαρξη
Διαγλωσσικότητα
Αμοιβαιότητα
Ζητήματα
ταυτότητας
Κίνδυνος απώλειας
ταυτότητας (καταγωγής)
Ταυτότητες σε εξέλιξη
Παράλληλες γλώσσες,
μικτές οικογένειες
Μεταβαλόμενες
ταυτότητες
Τομή διαφορετικών
στοιχείων
Εκπαιδευτικές/
Γλωσσικές
πρακτικές
Επίσημη εκπαίδευση
Θρησκευτικές ομάδες,
άτυπες εκπαιδευτικές
πρωτοβουλίες
Διαπολιτισμικότητα
Εκμάθηση επίσημης
γλώσσας
Μεταναστευτικές οπτικές,
πολλαπλές ‘φωνές’,
διαγλωσσικότητα
οι άλλες γλώσσες σε
δημόσιο χώρο
Αποτέλεσμα Μονογλωσσία
Περιχαράκωση
Γλωσσική διατήρηση,
Συνύπαρξη
Ανθρώπινα δικαιώματα -
πολιτισμικές αξίες
Σύνδεση παρελθόντος με
παρόν
Στρατηγικές αντίδρασης
κυρίαρχης κοινωνίας & εθνοπολιτισμικών ομάδων

31. Συνάντηση γλωσσών- μη κυρίαρχη οπτική
• Το πρώτο αντανακλαστικό δεν είναι να
διατυμπανίσεις τη διαφορετικότητά σου,
είναι να περάσεις απαρατήρητος/η, αν έχεις
αυτή την επιλογή. Τις περισσότερες φορές,
όμως, δεν τα καταφέρνουμε. Δεν έχουμε την
κατάλληλη προφορά, την κατάλληλη
απόχρωση στο δέρμα, το όνομα, το επώνυμο,
τα απαραίτητα χαρτιά….

32. • Αναμφίβολα, τα λόγια μου είναι λόγια μετανάστη,
λόγια μειονοτικού. Μου φαίνεται όμως πως
αντανακλούν μια ευαισθησία που τη μοιράζονται
όλο και περισσότερο οι σημερινοί άνθρωποι. Δεν
είναι άραγε χαρακτηριστικό της εποχής μας να έχει
κάνει κατά κάποιον τρόπο όλους τους ανθρώπους
μετανάστες και μειονοτικούς; Είμαστε όλοι/όλες
αναγκασμένοι/ες να ζούμε σε ένα σύμπαν που δεν
μοιάζει σε τίποτα με τον τόπο από τον οποίο
καταγόμαστε. Πρέπει να μάθουμε όλοι και όλες κι
άλλες γλώσσες, άλλους τρόπους ομιλίας, άλλους
κώδικες. Κι έχουμε την εντύπωση πως η ταυτότητά
μας, έτσι όπως την ξέραμε, απειλείται.
• (Μααλούφ, 1999)

33. • Οι εντάσεις λόγω της συνύπαρξης
διαφορετικών παραδόσεων έχουν αντίκτυπο
στις ατομικές συμπεριφορές και δημιουργούν
πολιτικές αντιπαραθέσεις, στο κοινωνικό και
στο εκπαιδευτικό πλαίσιο. Από εμάς
απαιτείται σύνεση και καθαρή σκέψη
• (Μααλούφ, 1999)

34. • Η σύνεση είναι ένα φαράγγι, ένα στενό μονοπάτι ανάμεσα σε
δύο γκρεμούς, δύο ακραίες αντιλήψεις
– H χώρα/κοινωνία/το σχολείο υποδοχής αποτελούν λευκή
κόλλα στην οποία το κάθε νέο μέλος μπορεί να γράψει ό,τι
θέλει, χωρίς να αλλάξει τίποτα από τις συνήθειές του
– Η χώρα/κοινωνία/το σχολείο υποδοχής είναι σελίδες που
έχουν ήδη γραφτεί και τυπωθεί, με νόμους, αξίες και
χαρακτηριστικά που έχουν παγιωθεί και όλα τα νέα μέλη
θα πρέπει να συμμορφωθούν.

35. Σύγχρονη διαπολιτισμική/διαγλωσσική
εκπαίδευση
• Ο όρος ‘διαγλωσσικότητα’ μας επιτρέπει να
αναδείξουμε και να αξιοποιήσουμε, σε ένα
ευρύτερο πλαίσιο, ιδεολογικά ζητήματα
διαχείρισης και αξιοποίησης των γλωσσών και
ποικιλιών
• Παραπέμπει στη σύνθετη και μονίμως
μεταβαλλόμενη σχέση μας με τις γλώσσες και
ποικιλίες που συγκροτούν την προσωπική και
συλλογική μας ταυτότητα.

36. Διαπολιτισμικότητα, διαγλωσσικότητα
και εκπαιδευτικές εφαρμογές
 Identity texts are “products of students‘ creative work or
performances carried out within the pedagogical space
orchestrated by the classroom teacher. Students invest their
identities in the creation of these texts which can be written,
spoken, visual, musical, dramatic, or combinations in
multimodal form. The identity text then holds a mirror up to
students in which their identities are reflected back in a
positive light” (Cummins & Early, 2011:7, Κούρτη-Καζούλλη &
Τζανετοπούλου, 2003)


37. Διαγλωσσικότητα και εκπαιδευτικές
εφαρμογές-κείμενα ταυτότητας
Η Busch (2010) πρότεινε τα ‘language portraits’,
μια πολυτροπική προσέγγιση με προσωπικά
κείμενα (ταυτότητας), χρώματα και σχήματα που
συναποτελούν το ατομικό πολυγλωσσικό
πορτρέτο των παιδιών
(See also The Bilingual bilingual project,
Tsokalidou, 2005)

39. Χτίζοντας γέφυρες επικοινωνίας
• http://stavrodromiglwsswn.auth.gr/files/Child
rens_book_in_3_languages.pdf
– Τρίγλωσσο παιδικό βιβλίο Το πρώτο μου βιβλίο
για τη διγλωσσία: ανάμεσα στον ελληνικό και τον
αραβικό κόσμο (2012, Θεσσαλονίκη: Πολύδρομο)
(ελληνικά, αγγλικά και αραβικά)

42. • To αραβικό αλφάβητο
• Η αραβική γλώσσα έχει 28 γράμματα. Το αλφάβητό
της είναι αυτό (διαβάζουμε από τα δεξιά στα
αριστερά):
• Σημειώνουμε ότι τα περισσότερα γράμματα στα
αραβικά, ανάλογα με τη θέση τους στη λέξη,
αλλάζουν τρόπο γραφής, π.χ. το γράμμα ‫ع‬στην
αρχή της λέξης όταν ακολουθείται από το γράμμα ‫ن‬
γράφεται ‫ﻋن‬και στη μέση της λέξης γίνεται το
σύμβολο που βλέπετε στη μέση της λέξης ‫ﻧﻌم‬ , η
οποία σημαίνει ‘Ναι’.

43. • Το πολύγλωσσο εγχείρημα με τίτλο ‘Το ταξίδι της Χαλιμάς’
επιχειρεί να εξοικειώσει τα παιδιά με το προσφυγικό βίωμα
και να δώσει φωνή στα ίδια τα παιδιά που βρίσκονται στην
Ελλάδα ως πρόσφυγες (σύνδεσμος:
http://thejourneyofhalima.com/).

44. Όταν γράφω, η μητρική μου γλώσσα συνομιλεί, συχνά, με
τα ελληνικά. Σαν να συζητούν μεταξύ τους τον τρόπο που
μπορεί να συγκροτηθεί στο μυαλό μου μια εικόνα ή μια
έννοια με τη μέγιστη δυνατή ένταση. Η αλβανική είναι
πάντοτε παρούσα όταν μετράω. Οι αριθμοί έχουν πάντα
το σχήμα της μητρικής γλώσσας. Δεν μπορώ να πω με
σιγουριά σε ποια γλώσσα σκέφτομαι… Οι γλώσσες
μπερδεύονται εκεί στη σιωπή της σκέψης, γίνονται ένα
κουβάρι, εναλλάσσονται μεταξύ τους χωρίς να πέσουν
καθόλου σε αντιφάσεις.
Γκαζμέτ Καπλάνι (2010, 316-317)

45. Κείμενο ταυτότητας
«...Έτρωγα μόνος και ποτέ δεν έπαιζα γιατί απλά
ήμουν ο ‘Ρωσοπόντιος’ εδώ, και στη Γεωργία ο
Πόντιος. Μέχρι την 4η δημοτικού με έδιωχναν
από τις παρέες και ούτε στις γιορτές συμμετείχα.
Αλλά άρχισα να μεγαλώνω και να μαθαίνω να
αμύνομαι σε τέτοιες καταστάσεις. Όσο και να
αλλάζουν οι εποχές, ό,τι και να γίνει, ήμασταν,
είμαστε και θα είμαστε στα ξένα Έλληνες και στην
Ελλάδα ξένοι!».
(κείμενο μαθητή γυμνασίου που γράφει για το πώς βίωσε ο
ίδιος τον ρατσισμό, Πολύδρομο, τεύχος 1ο, Απρίλης 2009,
βλ. την ιστοσελίδα: www.polydromo.gr)

46. Θα θέλαμε να γινόμασταν
κάπως, σαν διαφορετικοί. Να
έχουμε μια δουλειά σταθερή,
να τα φέρουμε βόλτα. Θα
θέλαμε να τελειώνουν τα
παιδιά το σχολείο, να
σπουδάσουν και να
παντρευτούν. Θα θέλαμε να
δούμε τα εγγονάκια μας να
μεγαλώνουν, εδώ στην αυλή
να παίζουνε έξω και να
είμαστε εμείς κάπου εκεί πέρα
να τους βλέπουμε και να
χαιρόμαστε. Θα θέλαμε να
μάθουμε να τους διαβάζουμε
παραμύθια.
(Δημοπούλου, Δημοπούλου
& Σαμπάνη, 2014)
Μπαλαμοί (5 χρονών) ζωγραφίζουν Ρομά

47. We would like to be
somewhat different. To have
a stable job, to make do. We
would like our children to
finish school, to study and
get married. We would like
to see our grandchildren
grow up, here in the yard, to
play outside and for us to be
around there and watch
them and feel happy. We
would like to be able to read
stories to them.
(Dimopoulou, Dimopoulou
& Sampani, 2014)

48. Συμπεράσματα
• Ο νέος πολιτικός λόγος για τη διαπολιτισμική
εκπαίδευση
• Διάλογο (διαμάχη)συμμετοχή,
διαπραγμάτευση
• Γλώσσα, αλφάβητα γλώσσες/
• διαγλωσσικότητα/πολλαπλές οπτικές, γραφές
• Ετερότητα κανονικότητα
• Ακαδημαϊκόςδιερευνητικός, πολυτροπικός,
ευέλικτος (διαδίκτυο)

49. References
• Clyne, M. (1991) Community Languages: The Australian experience. New York: Cambridge University Press.
• Clyne, M. (2000) Lingua Franca and Ethnolects in Europe and Beyond. Sociolinguistica, 14, 83-89.
• Δημοπούλου, Ε., Δημοπούλου, Ε. & Σαμπάνη, Σ. (2014) Τεέλ μπαχταλό! Πολύδρομο, 7: 52-55.
• García, O. (2009). Bilingual education in the 21st century: a global perspective. Oxford: Wiley-Blackwell.
• García, O. 2016. Living and studying polyd(r)omously: A self reflection. Polydromo, 9, 7-10.
• Ozolins, U. & Clyne, M. (2001) Immigration and language policy in Australia. Στο: Extra, G. & Gorter, D. (eds.) The other
languages of Europe. Clevedon, Multilingual Matters, 371-390.
• Καπλάνι, Γκ. (2010). Με λένε Ευρώπη. Αθήνα: Λιβάνης.
• Μααλούφ, Α. (1999). Οι φονικές ταυτότητες. Αθήνα: Ωκεανίδα.
• Πολύδρομο τεύχος 2, τεύχος 1
• Τσοκαλίδου, Ρ. (2015) Αναστοχαστικότητα και ανάπτυξη όρων συν-εργασίας στην έρευνα γύρω από την ετερογένεια του
σχολείου. Στο Χοντολίδου, Ε., Τσοκαλίδου, Ρ., Τεντολούρης, Φ., Κυρίδης, Α. & Βακαλόπουλος, Κ. (επιμ) Μνήμη Σωφρόνη
Χατζησαββίδη Γλωσσ(ολογ)ικές & Παιδαγωγικές Προσεγγίσεις. Αθήνα: Gutenberg, 355-369
• Τσοκαλίδου, Ρ. 2016. Μεταφράζοντας την Οφέλια. Πολύδρομο, 9, 12-17.
• Tsokalidou, R. 2016. Beyond language borders to translanguanging within and outside the educational context. In Carroll E.
Wilson (ed.) Bilingualism: Cultural Influences, Global Perspectives and Advantages/Disadvantages. Nova Science Publishers,
108-118.
Lingua Franca and Ethnolects in Europe and Beyond. Sociolinguistica, 14, 83-89

50. Χρήσιμοι Σύνδεσμοι
• http://stavrodromiglwsswn.auth.gr/files/odigos_mousefir.pdf
• (Musefir Guide)
•
• http://www.polydromo.gr/dialogos/index.html
– Υλικό από το πρόγραμμα ‘Διάλογος’ με πληροφορίες σχετικά με την εκπαίδευση στα ελληνικά,
αλβανικά, ρωσικά, αγγλικά και αραβικά
• http://stavrodromiglwsswn.auth.gr/files/Childrens_book_in_3_languages.pdf
– Τρίγλωσσο παιδικό βιβλίο Το πρώτο μου βιβλίο για τη διγλωσσία: ανάμεσα στον ελληνικό και τον
αραβικό κόσμο (2012, Θεσσαλονίκη: Πολύδρομο) (ελληνικά, αγγλικά και αραβικά)
• https://www.youtube.com/watch?v=oKy74xpCyi0
• (τραγούδι στα αραβικά για παιδιά)