2. Un batán (chamado
tamén, folón, cutián ou
pisón) é unha máquina
que funciona coa
enerxía hidráulica e
que se usaba para
mazar os tecidos de la.
3. Está formado por
unha roda hidráulica
en posición vertical
que activa os mazos
que baten os tecidos
ata compactalos.
4. Os panos de la, despois de
tecidos, colocábanse en pías
con auga onde se golpeaban
para estreitar e enlear as
febras e darlles corpo e
suavidade.
O proceso podía durar unhas
30 horas e a manta diminuía
as súas dimensión ata máis
de metade, ao compactarse
a la.
5. O eíxo leva uns espigóns
que actúan de leva e
moven os mazos
alternativamente
6.
7. A orixe dos batáns é
descoñecida. Aparellos
semellantes utilizábanse en
Oriente desde tempos antigos.
As referencias máis antigas en
Europa aparecen no século XII.
En España hai referencias a
muíños trapeiros en Girona
(1166) Cuenca (1190-1191) e
Teruel.
Antigo batán de panos.
Padua (século XVII)
14. Foron moi
empregadas en
Galicia, e a maior
parte estiveron en
funcionamento
ata finais do
século XIX.
Lucas Labrada fai
referencia á existencia
en Galicia de 166 batáns
no século XVIII,
concentrados sobre todo
na zona costeira.
Debuxo de Xaquín Lourenzo
15. Por toda a xeografía galega consérvanse moitos topónimos que fan referencia aos
Batáns do
Mosquetín, en
Vimianzo