1. 52 • coac h l i n k m a g a z i n e
Verbinding
in woord
via techniek
louise arnold bik en anne ribbers
Binnenwerk CLM3 52Binnenwerk CLM3 52 24-04-15 13:0724-04-15 13:07

2. coac h l i n k m a g a z i n e • 53
L
ogisch dat in ons gezamenlijke verhaal veel aan-
dacht naar verbinding via geschreven tekst zou gaan.
Immers, dit is wat ons in verbinding heeft gebracht:
e-coaching en dan vooral asynchrone schriftelijke
coaching. Wij beiden zijn verbonden aan eCoachPro, een orga-
nisatie gespecialiseerd in e-coaching. De totstandkoming van
dit artikel past binnen de aard van onze verbintenis: het is
schriftelijk aangevlogen. We hebben ieder voor zich schriftelijk
onderzocht wat we onder verbinding verstaan en wat het voor
onze coaching betekent. In de stijl van een online dialoog dach-
ten we al schrijvend na over de veelzijdigheid van het feno-
meen verbinding. We deden dat aan de hand van een aantal
vragen die we samen formuleerden: verbinding in relatie tot
ons e-coachvak. Een waardevolle exercitie die heeft geleid tot
een mooie samenvatting waarom en hoe online begeleiding zo
persoonlijk is.
Welke verbinding is nodig om te kunnen (e-)coachen?
Louise: Dat roept de vraag op: waar verbind ik me mee als
coach? De term ‘verbinding’ roept bij mij allereerst ervaringen
op van mijn diepe verbinding van mens tot mens, het sociale
en ook het spirituele (van persoonlijke essentie tot het grote
geheel). Maar deze verbindingen geven weinig handen en voe-
ten voor de pure coachrelatie. Als coach sta ik in eerste instan-
tie neutraal ten opzichte van mijn coachee. Bij coachees blijf
ik zelfs neutraal bij gedrag en opvattingen waar ik in mijn
privéleven met een boog omheen loop. Daarbij blijf ik optimaal
gemotiveerd om er een succesvol coachtraject van te maken. Ik
verbind me dus in eerste instantie met de intentie en motivatie
van iemand om zich te ontwikkelen; met het coachtraject zelf.
De coachee en ik gaan een samenwerking aan om dat traject
vruchtbaar te laten verlopen. Daarin hebben we beiden onze
eigen rol. Verder verbind ik me met de settings waarin de coa-
chee zich beweegt; werk, leefsituatie … alle settings die langs-
komen in de coaching, al dan niet naar aanleiding van mijn
vragen. Wanneer de coaching een opdracht van een werkgever
is, dan is de ontwikkeling van de coachee zowel verantwoorde-
lijkheid van als belang voor de werkgever. Dan verbind ik me
ook met het reilen en zeilen van die organisatie.
De verbinding zit ’m in een gemeenschappelijke opgave: een
vruchtbaar coachtraject in het licht van de ontwikkelpunten
van de coachee. In zekere zin is dat zowel voor coachee als
coach een diepe verbinding met de ontwikkelingsmogelijk-
heden van die coachee waarin zijn kwetsbaarheid en kracht
aan de orde komt. Dat kan alleen als de coachee vertrouwen,
saamhorigheid en oorspronkelijke betrokkenheid ervaart. Voor
de coachee zelf is het coachtraject een uiterst persoonlijke ver-
binding.
Anne: Dit is een vraag die ik vanuit verschillende perspectieven
kan beantwoorden. Allereerst begint binnen e-coaching elke
coachrelatie met een online verbinding ;-). Je hebt minimaal
een computer of iPad nodig met een internetverbinding. De
technische verbinding is cruciaal in e-coaching en onmisbaar
voor een succesvol traject. Vervolgens heb je de verbinding met
het woord. In de eCoachPro-aanpak van e-coaching zijn we
grotendeels verbonden met het geschreven woord. Ik ervaar
zelf een klik met het geschreven woord. Van de coaches die wij
opleiden hoor ik ook veel terug dat het je moet liggen en ple-
zieren om met het geschreven woord te werken. Lezen komt
nauwer en schrijven wordt strategischer in de e-coaching. De
verbinding manifesteert zich op papier in de inhoud en vorm
van de tekst. Elk bericht dat ik schrijf aan mijn coachee ken-
merkt zich door een waarderende en positieve manier van
benadering waarmee ik aansluit op zijn vorige bericht. Ik start
daarom elk bericht met een erkenning of compliment. Mijn
coachees voelen zich gezien in hun ontwikkelproces. Door de
Nog steeds leeft de overtuiging dat voor de coachverbinding oogcontact nodig is en online begeleiding
onpersoonlijk, kil en zakelijk is. Een vreemde opvatting in deze tijd waar intieme verbintenissen
ontstaan op afstand, onder meer via social media. Het is dus de hoogste tijd om te laten zien dat
e-coaching superpersoonlijk is. Mits je weet hoe verbinding te creëren en faciliteren.
Lezen komt nauwer en schrijven wordt
strategischer in de e-coaching.
Binnenwerk CLM3 53Binnenwerk CLM3 53 24-04-15 13:0724-04-15 13:07

3. 54 • coac h l i n k m a g a z i n e
hoge contactfrequentie in de e-coaching krijgt de waarderende
benadering een continu karakter en draagt bij aan de manifes-
tatie van de verbinding. Een andere manier waarin de verbin-
ding zich manifesteert, is in het woordgebruik. Je zult in een
e-coachingstraject weinig het woord ‘ik’ vinden in de teksten
van de coach, maar vaker het woord ‘we’. Door het gebruik
van het woord ‘we’ veronderstel je een gezamenlijkheid die
vanuit de beleefdheidstheorie een toenadering impliceert. Als
e-coach bouw je online en in het geschreven woord een relatie
op met je coachee. In online coachtrajecten is de perceptie van
de mate van verbondenheid vaak groot. Ik ervaar een mate van
intimiteit die ik face-to-face minder snel ervaar. Je wordt als
het ware, in de stilte, een gesprekspartner van je coachee die
jou meeneemt in de diepte van zijn belevingswereld. Als coach
ben je daarbij volledig gericht op de coachee en diens ontwik-
kelproces. Aansluiting vinden bij de coachee is cruciaal. Het
gaat om zijn verhaal, zijn proces. Hij praat, de coach luistert
en, in ons geval, leest. Het gezicht van de coach wordt vager en
onzichtbaarder. Wat van de coach overblijft is zijn stem: zijn
vragen, reflecties en feedback.
Hoe geef je online via tekst de veelzijdige
coachverbinding vorm?
Louise: Dat geschreven woorden raken, is toch werkelijk niets
nieuws. Wanneer woorden raken, volgt direct een subjectieve
verbindingservaring. Iedereen kent wel een songtekst, dicht-
regel of vraag die op een bepaald moment precies geeft wat
je nodig hebt: erkenning, wake-upcall, saamhorigheid of een
lumineus idee. Wat een toegevoegde waarde heeft dat! Tekst
geeft verbinding als het iets oproept brengt bij de lezer. Dat kan
zowel cognitief als emotioneel zijn. Vragen kunnen de inte-
resse prikkelen en uitdagen. Het is de kwaliteit van de coach
om op het juiste moment met die vragen of bevestigingen
te komen die ondersteunend zijn voor de coachee, denk aan:
bevestigen prikkelen, ordenen en uitdagen.
Anne: Door aansluiting te vinden bij je cliënt; elke cliënt is
anders, ook op papier. Je vergroot de kans op verbinding door
het kiezen van de juiste woorden en formuleringen en door
de juiste vragen te stellen. Een andere factor die bijdraagt aan
verbinding in e-coaching is de hoge mate van contactfrequen-
tie. In de meeste gevallen heb ik twee tot drie keer per week
contact met mijn coachee. Hierdoor ontstaat er een soort con-
tinue dialoog tussen mij en mijn coachee. We werken altijd
binnen een bepaalde afgesproken periode. De online relatie die
ontstaat, is bijna hyperpersoonlijk te noemen. De online dia-
loog heeft namelijk een aantal communicatieve voordelen voor
beide partijen: je hebt strategische controle over wat je wel
en niet wilt communiceren, hoe je jouw boodschap wilt com-
municeren, hoe je wilt overkomen bij de ander (selectieve zelf-
representatie). Ook ervaren de beide partijen vaak een grotere
mate van intimiteit en sympathie dan binnen een vergelijkbare
relatie waarbij de interactie face-to-face plaatsvindt. Deze the-
orie is een interpersoonlijke communicatietheorie die ook wel
het Hyperpersonal Model wordt genoemd (uitgebreider toege-
licht in ons boek over e-coaching (Ribbers & Waringa, 2012).
Louise: Het contact verloopt inderdaad vloeiender en natuur-
lijker als we zeer regelmatig bondig contact hebben. Zeker bij
een spannende periode van de coachee – privé en in werksi-
tuatie – is dagelijks contact alsof je als coach haast naast de
coachee staat in de betreffende situatie. De coachee kan heet
van de naald ervaringen delen en op heel korte termijn onder-
steuning krijgen via bijvoorbeeld complimenten, meelevende
opmerkingen, bevestiging, feedback en tips. Toch coach ik op
deze manier ook mensen die eens per week reageren, vaak wel
met hele epistels. Voor mij is dat lastiger, want er is dan veel
tegelijk te lezen, met meervoudige onderwerpen. De kern daar-
uit destilleren is een hele klus. Overigens laat ik dat de coachee
bij voorkeur zelf doen door hem te vragen alles zelf nog eens
te lezen om leerpunten en inzichten te ontdekken. Sommige
coachees kun je ook vragen dit te systematiseren in een over-
zicht met tabellen, eventueel met scores. De voldoening voor
beiden is groot als een brij opeens overzichtelijk wordt en het
duidelijk wordt wat de eerstvolgende stappen zijn – om nader
te reflecteren of om te gaan doen. Wat heerlijk dat dat alle-
maal niet van het tijdstip afhangt en al dat materiaal geduldig
beschikbaar blijft.
Had je al een voorliefde voor schrijven of
een asynchrone vorm van communiceren?
Anne: Ik voel zelf een sterke verbondenheid in het uiten van
gedachten en gevoelens via het geschreven woord. Als kind
koos ik er vaak voor belangrijke onderwerpen te bespreken op
papier met de mensen om me heen. De sociale anonimiteit die
Wat van de coach overblijft is zijn stem:
zijn vragen, reflecties en feedback.
Binnenwerk CLM3 54Binnenwerk CLM3 54 24-04-15 13:0724-04-15 13:07

4. coac h l i n k m a g a z i n e • 55
je ervaart terwijl je schrijft, in alle rust en alleen, maakt dat je
verbondenheid voelt met je eigen verhaal. Je inhibitie neemt af,
het verhaal begint te stromen, je innerlijke stem manifesteert
zich op papier. Je bent verbonden met jezelf via het woord.
Een volgende stap kan zijn dat je wat je geschreven hebt, wilt
delen met een persoon in je omgeving. Op het moment dat de
ander jouw verhaal leest, vindt de overdracht van de commu-
nicatie asynchroon plaats. De ontvangende partij leest dat wat
geschreven is op een ander moment. Dat maakt dat de reflec-
tietijd toeneemt op de communicatie die ontvangen wordt. Het
niet direct hoeven te reageren creëert ruimte. En in dat delen
van jouw innerlijke stem met een andere persoon dan jezelf,
nodig je uit tot verbinding. De verbinding zit hem voorname-
lijk in het delen.
Louise: Zodra ik leerde schrijven, schreef ik sprookjes. Als ik
ze nog eens teruglees, herken ik door de jaren heen dezelfde
levensthema’s die erin zijn verstopt. Professioneel schreef ik
later onder meer over maatschappelijke thema’s, methodiek-
ontwikkeling en specifieke organisatievraagstukken. Altijd
weer ontvouwde zich tijdens het schrijven de kern van het
verhaal. Adequate woorden leggen de verbinding tussen de
boodschap en de lezers. Dat betekent dat elk woord het verschil
kan maken. In het schrijfproces wisselt mijn aandacht voort-
durend tussen de inhoud van de tekst en diegene die de bood-
schap ontvangt. Als ik, vroeger of later, de woorden vind die ik
als kloppend ervaar, geeft dat voldoening. Vervolgens moet ik
ze vertalen naar de woorden die kansrijk zijn om daadwerke-
lijk bij de lezer aan te komen. Wanneer uit reacties blijkt dat
ze die functie hebben gehad, geeft dat het uiteindelijke plezier.
Jaren geleden ontdekte ik dat via functioneel mailcontact ook
een gevoelsverbindingsgevoel kan ontstaan, toen iemand mij
tot muze verklaarde na wat e-mailverkeer. Veel vaker leggen
onbekenden via e-mail hun situatie en vraagstelling voor. Ik
reageer dan met bevestiging en vaak met een vraag. Niet zelden
krijg ik een bericht met nieuwe inzichten en een vriendelijk
bedankje. Natuurlijk is dat fijn, maar het brengt zo geen brood
op de plank. Toen iemand mij over e-coaching vertelde, was ik
als de kippen bij de eerste masteropleiding om nu ook bewust
bekwaam aan de slag te gaan.
Hoe manifesteert de coach verbinding
zich in die schriftelijke uitwisseling?
Anne: Coachen via het geschreven woord is echt een totale
andere vorm van coachen. Het enige wat je nog hebt is tekst.
Alle non-verbale communicatie lijkt weg te vallen en zonder
voelt een coach zich in beginsel vaak onthand. Het vraagt om
nieuwe vaardigheden of, beter gezegd, om jong aangeleerde
vaardigheden te versterken, aan te scherpen, te structureren
en bewust te krijgen. Die nieuwe vaardigheden leren je ook de
non-verbaliteit van teksten te herkennen. Het gaat om objec-
tief lezen en vervolgens strategisch en bewust schrijven: Wat
staat er in een tekst? Wat wil de cliënt overbrengen? Waar
zal ik op reageren? Wat staat er niet? Welke behoefte heeft
de cliënt? Dit zijn zomaar een aantal vragen die opkomen bij
e-coachen via het geschreven woord.
Louise: Op basis van een aantal bekende theorieën uit de taal-
kunde heeft eCoachPro een methode ontwikkeld voor geschre-
ven e-coaching. De taalhandelingen van Searle vormen de basis
voor het leren analyseren van teksten. De beleefdheidstheorie
van Brown en Levinson is een theorie die we gebruiken als
basis voor het strategisch schrijven. Deze theorie geeft weer
hoe wij in en met taal vorm, inhoud en betekenis geven aan
onze interpersoonlijke relaties. Een centraal thema in deze the-
orie is de sociale afstand. Is de sociale afstand groot tussen
twee personen (zoals in het begin van een nieuwe coachrelatie),
dan gebruikt men meer solidariserende middelen in de com-
municatie. De communicatie wordt als het ware meer aan-
gekleed met woorden die beleefdheid en saamhorigheid in de
communicatie uitdrukken. Naarmate de sociale afstand kleiner
wordt in een relatie, ontstaat er ruimte voor meer directe taal.
Door het bewuste gebruik van deze theorieën in de taal kun je
de sociale afstand tot de ontvanger verkleinen en de verbinding
vergroten. Deze theorie ligt als het ware ten grondslag aan ver-
binding maken met je cliënt via het geschreven woord.
Altijd weer ontvouwde zich tijdens
het schrijven de kern van het verhaal.
Binnenwerk CLM3 55Binnenwerk CLM3 55 24-04-15 13:0724-04-15 13:07