como introducir a coeducación nos centros educativos

1. INTRODUCIÓN DOS
VALORES RELACIONADOS
COA IGUALDADE, NON
DISCRIMINACIÓN E
REXEITAMENTO DA
VIOLENCIA NOS CENTROS
Azucena Arias Correa

2. COMO
• De xeito contextualizado.
• Non illadamente ou puntualmente, senón
integradamente nas diferentes tarefas e ámbitos
do centro.
• Inducindo á reflexión.
• Incidindo na sensibilización cara á temática en
toda a comunidade escolar (con charlas, lecturas,
deseño de folletos, grupos de debate, entradas
específicas na web do centro ou no blog,...).
• Analizando o currículo oculto e tentando facelo
explícito.

3. A NIVEL DE
CENTRO

4. Nos diferentes documentos de centro, tanto nos que integran o
proxecto educativo como nos outros, neles deberá recollerse o
principio de equidade que garanta a igualdade de oportunidades,
a inclusión educativa e a non discriminación
(recollido na LOE no cap. 1 artigo 1)
• Incluíndo estes aspectos no PROXECTO EDUCATIVO do
centro:
decisións de centro que colaboren na promoción da
igualdade e non violencia, relacións que se establecerán
coas familias e coas institucións relacionadas coa non
discriminación e a igualdade, modelo de organización
participativa de centro, a comisión de “non discriminación”,
como se recollerá a educación para a igualdade e a non
violencia no currículo de centro, a potenciación da
autoestima e autocontrol, o desenvolvemento de
habilidades sociais, normas de convivencia negociadas.
Recollerá sobre todo os valores que o centro potenciará e
como fará o tratamento da educación en valores, os
obxectivos e prioridades de actuación do centro, a
distribución das actividades extraescolares, a concreción
destes aspectos no currículo de centro, a atención á
diversidade.

5. • Incluíndo no PLAN DE ACCIÓN TITORIAL: Un adecuado Plan de acollida
que traballe as normas, a resolución de conflitos na aula, o fomento da
non violencia, o desenvolvemento de estratexias para o traballo en valores
non discriminatorios, a planificación de actividades e actuacións dende a
titoría (puntuais e sistemáticas), a organización da aula, o reparto
igualitario de roles, o nomeamento de encargada e encargado, a xestión
dos tempos, o deseño dun programa afectivo-sexual adecuado, o debates
obre os antivalores (machismo, sexismo, clasismo, racismo,...),
• Incluíndo no PLAN DE CONVIVENCIA (previa análise da situación no
centro desvelando a violencia escolar e a súa posible marca de xénero) as
medidas, preventivas para mellorar a convivencia e as medidas de
intervención e actuación no centro ante os conflitos e as condutas
inadecuadas, todo dende un punto de vista de xénero. No plan
recolleranse as NORMAS DE ORGANIZACIÓN E FUNCIONAMENTO,
evitando calquera tratamento sexista na orde formal (diferenciar vestiario,
localización na aula, tempos de atención...), ou disciplinar.
• No PLAN DE ORIENTACIÓN EDUCATIVA, ACADÉMICA E
PROFESIONAL, facendo fincapé na promoción de valores relacionados
coa igualdade, nunha orientación profesional dende unha perspectiva de
xénero, promovendo no centro un traballo naqueles aspectos que dificultan
unha elección profesional adecuada (baixa autoestima, as presións
familiares, as convencións sociais, ...), un desenvolvemento persoal
adecuado (autoconfianza, independencia, responsabilidade, autonomía,...)
recollendo recursos diferenciados para desenvolver unha actuación
adecuada nestes eidos.

6. Dende o departamento
de orientación
• Valorando as necesidades neste ámbito e deseñando accións e programas
de intervención que axuden na prevención da violencia de xénero.
• Elaborando un plan de orientación educativo que atenda á igualdade entre
os sexos
• Coordinando o desenvolvemento do Plan de acción titorial e achegar
recursos. adecuados que fomenten a igualdade.
• Participando na elaboración do proxecto educativo asesorando para que se
inclúa un tratamento axeitado dos aspectos relativos á igualdade,
coeducación, non discriminación, non violencia,...
• Facilitando ao alumnado apoio e asesoramento en momentos cruciais para
o seu desenvolvemento académico, persoal e profesional de xeito que se
superen os hábitos, e actitudes discriminatorios.
• Impulsando a participación do profesorado en programas de innovación e
investigación nos ámbitos relacionados coas habilidades sociais,
interpersoais, persoais, de educación en valores,...
• Promovendo a cooperación familia-escola en aspectos relativos a unha
educación non sexista e que fomente a resolución adecuada de conflitos.
• Asesorando ao alumnado sobre as súas posibilidades académicas e
profesionais dende unha adecuada perspectiva de xénero.

7. Dende os servizos
administrativos do centro e
a secretaría
• Linguaxe administrativa non sexista
seguindo suxestións de organismos
nacionais e internacionais neste
senso.
• Documentos de centro, web do
centro, blogs,... na linguaxe non
sexista.

8. Nas relacións coa ANPA e
familias
• Informarlles dos obxectivos do centro con
respecto á igualdade.
• Facerlles suxestións sobre xoguetes,
distribución de tarefas, lecturas,...
• Informar a través dos plans de acollida
das familias sobre expectativas, roles, os
contos que se contan, a transmisión de
estereotipos, a publicidade e a imaxe,
responsabilidades, fomento da autonomía,
establecemento de normas,
autocontrol, ...

9. A NIVEL DE
AULA E OUTROS
SERVIZOS

10. • Desvelando o currículo oculto.
• Deseñando e desenvolvendo actividades que favorezan a
igualdade e que preveñan a discriminación e a violencia.
• Procurando recursos (contos, xogos, libros, materiais
dixitais, películas,...) que permitan traballar de xeito
diversificado ao redor desta temática.
• Sensibilizando, reflexionando, ... ao/co alumnado encol de
actuacións actuais e sociais relacionadas co tema.
• Elaborando proxectos de traballo, tarefas complexas,
unidades didácticas, obradoiros,... que recollan diferentes
ámbitos relacionados coa igualdade e a non violencia.
• Evitando a masculinización dos contidos das áreas.
• Promovendo unha organización de espazos, tempos e roles
igualitaria. Controlando a ambientación e o uso das cores
na decoración de espazos de xeito que non promovan
modelos sexistas.
• Traballando normas de convivencia.

11. • Colaborando na avaliación inicial da situación no centro.
• Propoñendo modelos alternativos positivos, visibilizando as
achegas das mulleres nos diferentes ámbitos do saber.
• Compartindo responsabilidades e tarefas.
• Fomentando a participación das nenas.
• Axudando ao alumnado a desentrañar mensaxes
discriminatorias, violentas, ...
• Traballando coa prensa e debatendo sobre feitos cotiás de
xeito que non pasen ao subconsciente como normais.
• Actuando sobre calquera conato de violencia verbal, física ou
psicolóxica. Evitar que o cotiá destes comportamentos poida
levar consideralos normais.Visibilizar o problema para poder
actuar conxuntamente.
• Establecer tempos periódicos de debate sobre condutas,
promover a mediación de conflitos. Ter espazos para analizar,
aprender a pensar, descubrir, ...
• Promover na aula o respecto, a igualdade dentro da
diversidade e a diferenza, o espírito crítico.
• Potenciando a expresión das emocións, da afectividade e dos
sentimentos (utilizando canles adecuadas).
• Fomentar valores de colaboración.

12. BIBLIOTECA
• Proporcionando recursos non
sexistas.
• Rrecollendo coleccións, vídeos,
folletos, ... relacionados coa
educación en valores.

13. PATIO
• Promovendo unha axeitada distribución das
actividades de lecer.
• Fomentando unha ocupación de espazos
igualitaria.
• Analizando as situación de violencia e conflito,
observando aquelas que teñan nesgo de xénero e
promovendo intervencións apropiadas.
• Actuando sobre calquera conato de violencia
verbal, física ou psicolóxica. Evitando que o cotiá
destes comportamentos poida levar consideralos
normais.

14. AULA DE INFORMÁTICA
• Proporcionando idéntico acceso.
• Achegando webs e xogos axeitados.
• Convidando ao alumnado a ser crítico cos
contidos verquidos.
• Promovendo un uso adecuado, saudable e
libre de perigos.
• Potenciando e fomentando a competencia
dixital sen deixarse influír por estereotipos
ou expectativas.

15. PROFESORADO
Nos centros sensibilizarase ao profesorado para:
• Realizar unha análise de xénero, cuestionarse os modelos
impostos polos roles tradicionais, abrir abano de
posibilidades diversas a nenas e nenos.
• Ter unha visión crítica dos materiais escolares e detectar a
reprodución de estereotipos.
• Realizar as transformacións necesarias nos documentos e
rótulos de centro e aula.
• Revisar as propias condutas e expectativas diante de
condutas concretas de nenos e nenas.
• Non esquecer implicar ás familias na educación en valores.
• Ser modelo para o alumnado.
• Analizar currículo oculto.

16. OUTROS
ASPECTOS

17. A TER PRESENTE NOS
CENTROS
• A linguaxe usada, debe abranguer a homes e a mulleres.
• A promoción de xogos e xoguetes non sexistas, non
asignados en función do sexo.
• A organización de espazos do centro que promovan a
participación, que sirvan de modelo de integración e que
permitan un reparto igualitario no seu uso.
• A expresión adecuada dos sentimentos, o control dos
impulsos e da ira, a independencia afectiva,..
• A toma de decisións.
• A valorización do traballo doméstico e a non división sexual
do traballo.
• O rexeitamento do uso indebido do corpo da muller na
publicidade, no cine, nas cancións,...
• O tempo de lecer.

18. TEMAS E TÓPICOS
Nos centros poderán traballarse temas e tópicos, e facer partícipes á
familia e á sociedade, temas e tópicos relacionados con:
• A tiranía da beleza
• A discriminación laboral, a dobre xornada
• A publicidade
• As noticias de xornal relacionadas co deporte, a violencia, as actividades
culturais,...
• aprender a dicir non
• A tolerancia
• A denuncia e a protección, combater o silencio e a complicidade ante as
agresións
• A visibilización dos tipos de violencia
• Prevención de perigos e autoprotección ante sinais de perigo, contextos
e condutas
• como actuar ante a violencia
• A educación afectivo-sexual
• ...