Μοσχομύρισε το σχολείο. Πασχαλινά κουλουράκια από τους μαθητές της Γ΄ τάξης.pptx
Γλώσσα Ε΄ 6.2. ΄΄Ιστορίες με φίλους΄΄
1. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής
Γλώσσα Ε΄ Τάξης – Ενότητα 6 – Κεφάλαιο 2
΄΄Ιστορίες με φίλους΄΄
- Ευθύς και πλάγιος λόγος
- Είδη προτάσεων
- Αντωνυμίες
- Διάκριση αδύνατων τύπων προσωπικών
αντωνυμιών με άρθρα
http://e-taksh.blogspot.gr/
2. Ενότητα 6η – Ιστορίες με φίλους
Παγκαλάκης Γεώργιος
1 Δεκ.
Γιατί ήρθες εδώ Μίκι ;
Για να σου φέρω
ένα δώρο Μίνι .
Η Μίνι ρώτησε τον Μίκι γιατί ήρθε και
αυτός απάντησε ότι ήρθε για να της δώσει
ένα δώρο .
Τι δώρο
θέλεις
Πλούτο ;
Θέλω να μου
φέρεις ένα
κόκαλο .
Όνομα : _____________________________________________________
Γραμματικό φαινόμενο : Ευθύς και πλάγιος λόγος
Όταν ακούμε τα λόγια όπως τα λέει το πρόσωπο που μιλάει έχουμε:
Ευθύ λόγο
Π.χ.
Όταν όμως ακούμε τα λόγια ενός προσώπου, όχι όπως τα είπε το ίδιο
το πρόσωπο , αλλά όπως τα μεταφέρει κάποιο άλλο πρόσωπο , τότε
έχουμε: Πλάγιο λόγο .
Π.χ.
Για να μετατρέψουμε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο προσθέτουμε τα
ονόματα των προσώπων που μιλάνε χρησιμοποιούμε συνδέσμους για
να ενώσουμε τις προτάσεις , χρησιμοποιούμε ρήματα όπως ( ρώτησε ,
απάντησε , είπε ) ή άλλο αντίστοιχο και αλλάζουμε το πρόσωπο των
ρημάτων από πρώτο σε τρίτο.
Άσκηση : Να μετατρέψετε τον ευθύ σε πλάγιο λόγο
3. Ενότητα 6η – Ιστορίες με φίλους
Παγκαλάκης Γεώργιος
1 Δεκ.
Γραμματικό φαινόμενο : Προσωπικές Αντωνυμίες – Δυνατοί και
αδύνατοι τύποι .
Οι προσωπικές Αντωνυμίες φανερώνουν τα τρία πρόσωπα του
λόγου.
Ενικός Αριθμός
Ά πρόσωπο ΄Β πρόσωπο ΄Γ πρόσωπο
Ονομ. Εγώ Εσύ Αυτός (τος) Αυτή (τη) Αυτό
(το)
Γεν. Εμένα (μου) Εσένα (σου) Αυτού (του) Αυτής
(της)
Αυτού
(του)
Αιτ. Εμένα (με) Εσένα (σε) Αυτόν (τον) Αυτήν(την) Αυτό
(το)
Κλ. ---------- Εσύ -------------- ------------- --------
Πληθυντικός αριθμός
Ά πρόσωπο ΄Β πρόσωπο ΄Γ πρόσωπο
Ονομ. Εμείς Εσείς Αυτοί (τοι) Αυτές (τες) Αυτά(τα)
Γεν. Εμάς (μας) Εσάς (σας) Αυτών
(τους)
Αυτών
(τους)
Αυτών
(τους)
Αιτ. Εμάς (μας) Εσάς (σας) Αυτούς
(τους)
Αυτές (τες,
τις)
Αυτά(τα)
Κλ. ---------- Εσείς -------------- ------------- --------
Πως ξεχωρίζουμε τις προσωπικές αντωνυμίες από τα άρθρα ;
Θυμόμαστε ότι οι αντωνυμίες συνοδεύουν ρήματα ενώ τα άρθρα
συνοδεύουν ουσιαστικά .
Π.χ. « Ενώ τα συλλογιζόταν όλα αυτά , τα πόδια της Κάτυ
γαντζώθηκαν στα κάγκελα του παραθύρου».
τα : προσωπική αντωνυμία συνοδεύει το ρήμα «συλλογιζόταν»
της : Άρθρο συνοδεύει το ουσιαστικό «Κάθυ» .
4. Ενότητα 6η – Ιστορίες με φίλους
Παγκαλάκης Γεώργιος
1 Δεκ.
Άσκηση 2η
: Αφού διαβάσεις προσεχτικά το κείμενο να υπογραμμίσεις
τα άρθρα και να βάλεις σε κύκλο τις προσωπικές αντωνυμίες.
« Κουβέντα δεν είχε πει για όλα αυτά σε κανένα. Δεν της αρέσει να
την παινεύουν και να την στολίζουν με γενναιόδωρους
χαρακτηρισμούς. Η χαρά και η ικανοποίηση που νιώθει από αυτό
που έκανε της φτάνει και της περισσεύει. Τώρα όμως τη λένε
εγωίστρια και μάλιστα η ίδια της η αδερφή! Γιατί ; Είναι άδικο !
Άφησε ότι έκανε και έτρεξε στο δωμάτιό της».
Άσκηση 3η
: Αφού διαβάσεις καλά τον παρακάτω διάλογο να
χαρακτηρίσεις τις προτάσεις ως προς το περιεχόμενό τους.
Παρακαλώ ; (…………………………………..)
Γιάννη εσύ είσαι ; ( ……………………………………)
Επιτέλους μας θυμήθηκες ! ( ……………………………………….)
Μη με στενοχωρείς . (……………………………………………..)
Εγώ πάντα σας θυμάμαι . ( ……………………………………….)
Είχα φύγει όμως για δουλειές στην Κρήτη. ( ………………………………..)
Υπέροχη η Κρήτη ! ( …………………………………………….)
Να μας δείξεις τις φωτογραφίες που έβγαλες . ( ………………………………..)
Φωτογραφίες ; ( …………………………………………)
Δεν είχα μαζί ούτε τη φωτογραφική μου μηχανή. (……………………………)
Δεν πήγα πουθενά εκτός από το γραφείο μας στο Ηράκλειο .
(………………………………………….)
Ας πήγαινες τουλάχιστον στην Κνωσό . ( ………………………………………….)
Ήμουν πνιγμένος στη δουλειά . ( ……………………………………………..)
Την επόμενη φορά θα πάμε μαζί . ( ………………………………………..)
5. 1
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ
ΠΡΟΤΑΣΗ
Η οργανωμένη ομάδα λέξεων που εκφράζει μόνο ένα νόημα, με σύντομη
συνήθως διατύπωση, λέγεται πρόταση.
Τα είδη των προτάσεων
Ως προς το
περιεχόμενό τους
Ως προς την
ποιότητά τους
Ως προς τη σχέση
τους με άλλες
Ως προς τη δομή τους
( τους όρους )
1) κρίσεως
ο ομιλητής θέλει να
πληροφορήσει, να
δηλώσει κάτι, να
διατυπώσει μια γνώμη ή
να κρίνει κάτι:
Αύριο φεύγουμε ταξίδι.
Θα πάμε στην Κρήτη.
Οι άλλες φωτογραφίες
ήταν καλύτερες.
2) επιθυμίας
ο ομιλητής θέλει να
εκφράσει παράκληση,
προτροπή, προσταγή,
ευχή και γενικά μια
επιθυμία του:
Έλα τότε μαζί μας.
Πάρε και το φαγητό σου
μαζί.
3) επιφωνηματικές
προτάσεις με τις οποίες
εκφράζεται έκπληξη ή
θαυμασμός και γενικά
έντονο συναίσθημα:
Αυτό είναι υπέροχο!
Θα επισκεφτείτε όλους
τους αρχαιολογικούς
χώρους !
Στο τέλος συνοδεύονται
από θαυμαστικό ( ! )
4) ερωτηματικές
ο ομιλητής διατυπώνει
μια ερώτηση, για να
πληροφορηθεί κάτι που
δεν ξέρει:
Πού θα πάμε;
Θα πάτε για φαγητό;
Στο τέλος συνοδεύονται
από ερωτηματικό ( ; )
1) καταφατική
Κάθε πρόταση
( κρίσεως, επιθυμίας,
ερωτηματική κτλ )
μπορεί να είναι
καταφατική, δηλαδή
το ρήμα της να είναι
θετικό:
Θα πάμε βόλτα.
Έλα μαζί μας να
παίξουμε.
2) αρνητική
Κάθε πρόταση
( κρίσεως, επιθυμίας,
ερωτηματική κτλ )
μπορεί να είναι
αρνητική, δηλαδή το
ρήμα της να
συνοδεύεται από
άρνηση:
Δε θα πάτε έξω.
Δε θα πάμε βόλτα.
Η αρνητική λέγεται
και αποφατική.
1) κύρια ή
ανεξάρτητη
Μία πρόταση που
μπορεί να σταθεί
μόνη της στο λόγο:
Ήρθαμε χθες το
βράδυ.
Προσπάθησα πολύ.
2) δευτερεύουσα
ή εξαρτημένη
Μία πρόταση, που δε
μπορεί να σταθεί
μόνη της στο λόγο,
αλλά χρησιμεύει, για
να προσδιορίσει μια
άλλη πρόταση ή έναν
όρο προτάσεως:
Δεν πήγε σχολείο,
γιατί ήταν άρρωστος.
Πρόβαλε ένας
άνδρας, που φορούσε
σκούφο.
1) απλή
Η πρόταση που
αποτελείται μόνο από
το υποκείμενο, και το
κατηγόρημα μαζί
λέγεται απλή:
Τα παιδιά έπαιζαν.
2) σύνθετη
Μία πρόταση που έχει
περισσότερα από ένα
υποκείμενα ή
κατηγορούμενα λέγεται
σύνθετη:
Ο πατέρας, η μητέρα
και η γιαγιά έφαγαν.
Ο Γιώργος είναι τίμιος,
και δίκαιος.
3) επαυξημένη
Η πρόταση στην οποία
υπάρχουν
συμπληρώματα των
κύριων όρων:
Ο διευθυντής του
σχολείου είναι καλός.
Ο Σταύρος, ο φίλος του
Γιώργου, είναι καλό
παιδί.
4) ελλειπτική
Η πρόταση που της
λείπουν όροι. Συνήθως
είναι μονολεκτικές:
- Καλημέρα.
- Καλημέρα.
- Για πού;
- Για καφέ.
- Ωραία, πάμε.
6. 2
Παρατακτική Σύνδεση των προτάσεων
Παρατακτική σύνδεση έχουμε, όταν δύο ή περισσότερες προτάσεις συνδέονται
μεταξύ τους με τους λεγόμενους παρατακτικούς / συμπλεκτικούς συνδέσμους ( και,
ούτε ), τους διαχωριστικούς ( ή, είτε ) και τους αντιθετικούς ( αλλά, μα ).
Στην παρατακτική σύνδεση οι προτάσεις δε χωρίζονται με κόμμα. Μπροστά
από τους συμπλεκτικούς και τους διαχωριστικούς συνδέσμους δε βάζουμε κόμμα.
Βάζουμε κόμμα μπροστά από τους αντιθετικούς συνδέσμους, όταν αντιθέτουν
προτάσεις όχι όταν αντιθέτουν όρους.
Π.χ. Ο Θόδωρος παίζει και γελάει.
Διάβασα τα Μαθηματικά, αλλά δε τα κατάλαβα.
Υποτακτική Σύνδεση των προτάσεων
Υποτακτική σύνδεση έχουμε, όταν δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με
κύριες. Οι δευτερεύουσες προτάσεις συνδέονται με τις κύριες με τους υποτακτικούς
συνδέσμους, με αντωνυμίες και με επιρρήματα.
Στην υποτακτική σύνδεση οι προτάσεις χωρίζονται μεταξύ τους με κόμμα,
εκτός από τις ειδικές, τις βουλητικές, τις διστακτικές ή ενδοιαστικές και τις πλάγιες
ερωτηματικές.
Οι Δευτερεύουσες προτάσεις διακρίνονται σε :
Ονοματικές προτάσεις, δηλαδή αυτές που χρησιμοποιούνται, όπως
συνήθως τα ονόματα, ως υποκείμενα, ως αντικείμενα, ονοματικοί
προσδιορισμοί.
Τέτοιες είναι οι :
Ειδικές προτάσεις : η πρόταση αρχίζει με έναν από τους ειδικούς συνδέσμους
πως, που ότι και χρησιμοποιείται ως αντικείμενο, υποκείμενο ή επεξήγηση.
Π.χ. Ομολόγησε ότι έκανε λάθος. Αντικείμενο ( χωρίς κόμμα ).
Φαίνεται πως θα χιονίσει. Υποκείμενο ( χωρίς κόμμα ).
Πείθω τους άλλους, όταν μιλάω με επιχειρήματα. Επεξήγηση ( με κόμμα ).
Βουλητικές προτάσεις : εισάγονται με το να και χρησιμοποιούνται ως
αντικείμενο, υποκείμενο ή επεξήγηση.
Π.χ. Είχα σκοπό να φάω. Αντικείμενο ( χωρίς κόμμα ).
Πρέπει να είμαι προσεκτικός. Υποκείμενο ( χωρίς κόμμα ).
Ένα πράγμα δε ξέρω, να λέω ψέματα. Επεξήγηση ( με κόμμα ).
Ενδοιαστικές ή διστακτικές προτάσεις : εισάγονται με το μη ( ν ), μήπως
και χρησιμοποιούνται ως αντικείμενο ή επεξήγηση.
Π.χ. Πρόσεξε μη σε κοροϊδέψει. Αντικείμενο ( χωρίς κόμμα ).
Κάθε μέρα έχει άγχος, μήπως κάνει κάποιο λάθος. Επεξήγηση ( με κόμμα ).
7. 3
Πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις : εξαρτώνται από ρήματα λεκτικά,
γνωστικά όπως : λέω, ρωτώ, σκέφτομαι, αναρωτιέμαι, απορώ, αμφιβάλλω,
καταλαβαίνω, γνωρίζω, ξέρω, θέλω να μάθω κτλ. Εισάγονται με ερωτηματικές
αντωνυμίες ( ποιος, πόσος, τι κτλ. ) ερωτηματικά επιρρήματα ( πού, πότε, πώς
κτλ. ) συνδέσμους ( αν, γιατί, μήπως, κτλ. ) και χρησιμοποιούνται κυρίως ως
αντικείμενο, υποκείμενο ή επεξήγηση.
Π.χ. Ρώτησε τι κάνουμε. Αντικείμενο ( χωρίς κόμμα ).
Είναι ζήτημα αν διάβασε μία ώρα. Υποκείμενο ( χωρίς κόμμα ).
Ένα πράγμα δε καταλαβαίνω, ποια είναι η διαφωνία μας. Επεξήγηση ( με
κόμμα ).
Αναφορικές ονοματικές προτάσεις : ( Δε βάζουμε κόμμα ). Εισάγονται με
αναφορικές αντωνυμίες ( που, όποιος, ο οποίος, ό,τι ) και χρησιμοποιούνται ως
υποκείμενο, κατηγορούμενο, αντικείμενο, επιθετικός προσδιορισμός ή
ετερόπτωτος προσδιορισμός.
Π.χ. Όποιος βιάζεται σκοντάφτει.
Η βροχή είναι το μόνο πράγμα που με φοβίζει.
Μην κάνεις ό,τι δεν πρέπει.
Επιρρηματικές προτάσεις, δηλαδή αυτές που προσδιορίζουν
κυρίως το ρήμα μιας προτάσεως ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί.
Τέτοιες είναι οι :
Αιτιολογικές προτάσεις : χωρίζονται με κόμμα και εισάγονται με τους
αιτιολογικούς συνδέσμους, ( γιατί, επειδή, αφού ) ή με αιτιολογικές λέξεις και
φράσεις ( που, καθώς, μια και, μια που κ.ά. ) και φανερώνουν την αιτία για την
οποία γίνεται αυτό που δηλώνει η πρόταση που προσδιορίζεται.
Π.χ. Κοιμάμαι νωρίς το βράδυ, επειδή θα σηκωθώ νωρίς το πρωί.
Χαίρομαι, που μου απάντησες αμέσως στο αίτημά μου.
Τελικές προτάσεις : ( μόνο το για να χωρίζεται με κόμμα ), εισάγονται με
τους τελικούς συνδέσμους ( να, για να ) και δείχνουν σε ποιο σκοπό αποβλέπει
αυτό που δηλώνει η πρόταση που προσδιορίζει.
Π.χ. Πήγε να πάρει ένα τετράδιο.
Έτρεχε, για να μη χάσει το τρένο.
Αποτελεσματικές ή συμπερασματικές προτάσεις : ( χωρίζονται με
κόμμα ), εισάγονται με τους συμπερασματικούς συνδέσμους ( ώστε, λοιπόν,
άρα, επομένως, που ) ή με εκφράσεις που χρησιμοποιούνται ως
αποτελεσματικοί σύνδεσμοι ( ώστε να, που να, για να ) και φανερώνουν ποιο
είναι το αποτέλεσμα του περιεχομένου της πρότασης που προσδιορίζεται.
Π.χ. Μιλά δυνατά, ώστε να ακούγεται σε όλη την αίθουσα.
Είναι καλός άνθρωπος, που τον αγαπούν όλοι.
Υποθετικές προτάσεις : ( χωρίζονται με κόμμα ), εισάγονται με τον
υποθετικό σύνδεσμο αν ( εάν ). Η υποθετική πρόταση λέγεται και υπόθεση, ενώ
η πρόταση που προσδιορίζεται απ’ αυτή λέγεται απόδοση. Η υπόθεση και η
απόδοση μαζί λέγονται υποθετικός λόγος.
Π.χ. Αν θα έχει καλό καιρό, θα πάμε εκδρομή.
8. 4
Εναντιωματικές : εισάγονται με τους αντιθετικούς συνδέσμους αν και, ενώ,
μολονότι, καθώς και με τα μόλο που, και που, που, και ας, ας κτλ και
φανερώνουν ισχυρή αντίθεση προς αυτό που δηλώνει η πρόταση που
προσδιορίζεται.
Π.χ. Αν και ξέρει την απάντηση, δε μπορεί να την πει σωστά.
Ζει δυστυχισμένος, και ας έχει πολλά λεφτά.
Παραχωρητικές προτάσεις : εισάγονται με τα : και αν, και, να, που να, να,
ας ….και και φανερώνουν εναντίωση και παραχώρηση.
Π.χ. Και να μη μου το έλεγες, εγώ θα το έκανα.
Δεν το έκανες ποτέ, ας ήταν και για μία φορά.
Χρονικές προτάσεις : ( χωρίζονται με κόμμα ), εισάγονται με τους χρονικούς
συνδέσμους ή με λέξεις και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται ως χρονικοί
σύνδεσμοι ( όσο, ότι, εκεί που, όσο που να, έως ότου να ) και προσδιορίζουν
χρονικά μια άλλη πρόταση.
Π.χ. Όταν θυμάται, χαίρεται.
Πριν φύγει, είπε κι ένα τραγούδι.
Αναφορικές επιρρηματικές προτάσεις : εισάγονται με αναφορικά
επιρρήματα (όπου, που, όπως, πως, όσο, καθώς, σαν, ωσάν ) ή με άλλους
αναφορικούς επιρρηματικούς προσδιορισμούς και προσδιορίζουν ένα
επίρρημα ή έναν άλλο επιρρηματικό προσδιορισμό μιας πρότασης. Οι
προτάσεις αυτές δηλώνουν : τόπο, χρόνο, τρόπο, ποσό, συμφωνία, εναντίωση ή
παραχώρηση, παρομοίωση.
Π.χ. Να φας όποια ώρα θέλεις.
Τακτοποίησε τα πράγματά σου όπως θέλεις.
Αμετάβατα και μεταβατικά ρήματα
Τα ρήματα που φανερώνουν ότι το υποκείμενό τους ενεργεί,
λέγονται ενεργητικά και διακρίνονται :
σε αμετάβατα, που δείχνουν ότι το υποκείμενό τους ενεργεί, αλλά η
ενέργειά του δεν πηγαίνει σε άλλο πρόσωπο ή πράγμα. Τα ρήματα
αυτά δεν έχουν αντικείμενο.
Π.χ. Τα ντραμς χτυπούν.
σε μεταβατικά, που δείχνουν ότι το υποκείμενό τους ενεργεί και η
ενέργειά του πηγαίνει σε άλλο πρόσωπο ή πράγμα, ή το επηρεάζει.
Τα ρήματα αυτά έχουν αντικείμενο.
Π.χ. Ο γιατρός εξετάζει τον ασθενή.
Ο μάστορας βάφει την αίθουσα.
9. 5
Ονοματικό – Ρηματικό σύνολο
• Το λεκτικό σύνολο που έχει πυρήνα του ένα όνομα (ουσιαστικό ή
επίθετο) λέγεται ονοματικό σύνολο. ( Ο.Σ. )
• Το λεκτικό σύνολο που έχει πυρήνα του ένα ρήμα, λέγεται ρηματικό
σύνολο. ( Ρ. Σ. )
Η μαμά έκοψε το ψωμί με το μαχαίρι.
Ο.Σ. Ρ.Σ.
• Το Ο.Σ που φανερώνει ποιος ενεργεί ή δέχεται μια ενέργεια ή
βρίσκεται σε μια κατάσταση, λέγεται υποκείμενο του ρήματος. Το
υποκείμενο είναι πάντοτε σε πτώση ονομαστική και το βρίσκουμε
απαντώντας στην ερώτηση που σχηματίζεται με το ποιος ( ποια, ποιο,
ποιοι, ποιες, ποια ) και το ρήμα της πρότασης.
• Το πρόσωπο ή το πράγμα στο οποίο πηγαίνει η ενέργεια του
υποκειμένου, λέγεται αντικείμενο. Το αντικείμενο μπαίνει συνήθως σε
πτώση αιτιατική και το βρίσκουμε όταν ρωτήσουμε τι, ή ποιον, ή
ποιανού, ή σε ποιον και το ρήμα της πρότασης.
• Τα ρήματα είμαι, γίνομαι, φαίνομαι κ.τ.λ. συνδέουν ονόματα με τα
υποκείμενά τους. Το όνομα σ’ αυτές τις περιπτώσεις, δίνει μια ιδιότητα
στο υποκείμενο και λέγεται κατηγορούμενο. Τα ρήματα είμαι, γίνομαι,
φαίνομαι κ.τ.λ. επειδή συνδέουν το κατηγορούμενο με το υποκείμενο,
λέγονται συνδετικά. Το κατηγορούμενο κανονικά μπαίνει στην ίδια
πτώση με το υποκείμενο, δηλαδή στην ονομαστική. Όταν όμως είναι
ουσιαστικό, μπορεί να μπει και σε πτώση γενική.
Το κατηγορούμενο το βρίσκουμε με την ερώτηση : τι είναι ; τι
έγινε ; τι φαίνεται ;
• Απλό ρηματικό σύνολο είναι εκείνο που αποτελείται:
1. Από ένα ρήμα μόνο.
2. Από ένα ρήμα μαζί με το αντικείμενο.
3. Από ένα συνδετικό ρήμα μαζί με το κατηγορούμενο
10. 6
Η καθεμιά από τις τρεις απλές μορφές του ρηματικού συνόλου, λέγεται
και κατηγόρημα.
• Η μητέρα έτρεξε.
υποκείμενο ρήμα ή κατηγόρημα
Ο. Σ. Ρ. Σ.
• Ο Γιάννης χτύπησε την πόρτα.
υποκείμενο ρήμα αντικείμενο
Ο. Σ.
κατηγόρημα
Ρ. Σ.
• Ο Γιώργος έδωσε τον αναπτήρα στον παππού.
υποκείμενο ρήμα αντικείμενο αντικείμενο
Ο. Σ.
Κατηγόρημα
• Η Ελένη είναι αδύνατη.
υποκείμενο συνδετικό κατηγορούμενο
Ο. Σ. ρήμα
κατηγόρημα
• Η Μαρία έγινε δασκάλα.
υποκείμενο συνδετικό κατηγορούμενο
Ο. Σ. ρήμα
κατηγόρημα
Η πρόταση που αποτελείται από ένα υποκείμενο και κατηγόρημα,
λέγεται απλή. Το υποκείμενο και το κατηγόρημα, λέγονται κύριοι όροι
της πρότασης.
Η πρόταση που έχει εκτός από τους κύριους όρους και δευτερεύοντες
όρους ή προσδιορισμούς, λέγεται επαυξημένη.
Οι προσδιορισμοί είναι πληροφορίες που εξηγούν, καθορίζουν,
αναπτύσσουν περισσότερο ή συμπληρώνουν την έννοια των κύριων όρων.
11. ΤΣΑΠΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΠΕ02
Να μετατρέψεις τον ευθύ λόγο σε πλάγιο και τον πλάγιο σε ευθύ:
1. Ο καθηγητής μου είπε: «Γράψε πιο καθαρά»
……………………………………………………………………………………..
2. Άκουσα στο ράδιο πως στην Κίνα έγινε φοβερός σεισμός
……………………………………………………………….........................
3. Ο Γιάννης μου φώναξε από μακριά: «αν έλθεις νωρίς , θα πάμε στο
θέατρο»………………………………………………………………………….
4. Με ρώτησε τι θέλω………………………………………………………….
5. Με ρώτησε : «Θα πας ταξίδι;»
…………………………………………………………………………………………
6. Του φώναξε θυμωμένος : «Φύγε γρήγορα από εδώ»
………………………………………………………………………………………….
Να υπογραμμίσεις τις πλάγιες ερωτήσεις και να τις μετατρέψεις σε πλάγιες
ερωτήσεις κάνοντας τις αναγκαίες αλλαγές.
1. Κανένας δεν ξέρει για ποιο λόγο με τιμώρησαν.
…………………………………………………………………………………………………..
2. Ρώτησε τον αν θα μείνει στο σπίτι μας ή θα πάει στο ξενοδοχείο.
……………………………………………………………………………………………………
3. Απορώ πώς έγραψε τόσο καλά στις εξετάσεις.
……………………………………………………………………………………………………
4. Σκέψου γιατί συμπεριφέρθηκε έτσι.
…………………………………………………………………………………………………….
5. Όλοι νοιάζονταν πώς θα με βοηθήσουν.
……………………………………………………………………………………………………...
Τις παρακάτω ευθείες ερωτήσεις να τις μετατρέψετε σε πλάγιες , αφού τις
εξαρτήσετε από το ρήμα που βρίσκεται στη δεξιά στήλη.
1. Πήρες το γράμμα που σου έστειλα; Τον ρώτησε ...................................................
..........................................................................
2. Πώς ζει άραγε το παιδί μου; Αναρωτιόταν……………………………………………….
…………………………………………………………………..
3. Πόσο θα μας κοστίσει αυτή η
δουλεία;
Σκεφτόταν……………………………………………………..
……………………………………………………………………..
4. Έχεις την πρόθεση να μας
συμπαρασταθεί;
Αμφιβάλλω…………………………………………………….
………………………………………………………………………..
5. Τι θα κάνουμε αύριο; Σκέφτονται………………………………………………………
………………………………………………………………………..
ΕΥΘΥΣ - ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ ΣΤΗ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
12. ΤΣΑΠΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΠΕ02
Στο κείμενο του Ηροδότου που ακολουθεί, οι δυο νέοι Σπαρτιάτες που πήγαν
στην Περσία, για να θυσιαστούν για την πατρίδα τους , είπαν τα εξής στον
Πέρση στρατηγό Υδάρνη, όταν τους πρότεινε να γίνουν υπήκοοι του Πέρση
βασιλιά.
«Υδάρνη, η συμβουλή που μας απευθύνεις δε δίνεται με ίσους όρους , γιατί
μας συμβουλεύεις έχοντας εμπειρία από το ένα , ενώ είσαι άπειρος από το
άλλο. Ξέρεις δηλ. καλά τι σημαίνει να είσαι δούλους , δε γνώρισες όμως ακόμη
την ελευθερία ούτε ξέρεις αν είναι ή δεν είναι ευχάριστη. Γιατί, αν την είχες
δοκιμάσει, θα μας συμβούλευες να πολεμάμε γι΄ αυτήν όχι μόνο με δόρατα
αλλά και τσεκούρια.»
Να μεταφέρετε το κείμενο που βρίσκεται μέσα σε εισαγωγικά από τον ευθύ
λόγο σε πλάγιο , εξαρτώντας το από τη φράση:
Οι δυο νέοι Σπαρτιάτες απάντησαν στον Υδάρνη……………………………………………
..…………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
Να μετατρέψεις το παρακάτω κείμενο σε διάλογο (τον πλάγιο λόγο σε ευθύ )
Ο μαθητής ζήτησε από τη μητέρα του να μαντέψει το βαθμό που πήρε στο
μάθημα της Ιστορίας. Εκείνη πρότεινε τον αριθμό 19 , όμως ο μαθητής την
ενημέρωσε ότι ήταν πολύ χαμηλότερος, δηλ. 11. Η μητέρα δήλωσε ότι είναι
απογοητευμένη από την επίδοση του παιδιού της, αφού η ίδια τον εξέτασε μια
μέρα πριν τη γραπτή δοκιμασία. Τότε ο μαθητής απάντησε ότι αγχώθηκε πολύ..
..…………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………..
13. ΤΣΑΠΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΠΕ02
ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ ΟΤΙ:
ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ :Τα λόγια κάποιου που ακούγονται άμεσα(όπως
ο ίδιος τα απευθύνει) π.χ. θα σου απαντήσω…
ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ: Τα λόγια κάποιου , όπως μεταφέρονται
έμμεσα σε κάποιον άλλο π.χ. Μου είπε πως θα μου
απαντήσει…
ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΕΥΘΕΩΣ ΛΟΓΥ ΣΕ ΠΛΑΓΙΟ:
Ο ΚΥΡΙΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΡΙΣΕΩΣ ΜΕΤΑΤΡΕΠΟΝΤΑΙ ΣΕ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΙΔΙΚΕΣ
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ: π.χ.
ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ: Δέχτηκα ένα σημαντικό τηλεφώνημα.
ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ: Είπε ότι δέχτηκε ένα σημαντικό τηλεφώνημα.(δ. ειδική προτ.)
(ρήμα εξάρτησης)
ΟΙ ΚΥΡΙΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ ΜΕΤΑΤΡΕΠΟΝΤΑΙ ΣΕ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ
ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ: π.χ.
ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ: Μην αποφεύγεις το θέμα
ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ: Τον προέτρεψε να μην αποφύγει το θέμα. (δ. βουλητική προτ.)
(ρήμα εξάρτησης)
ΟΙ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΡΕΠΟΝΤΑΙ ΣΕ ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ π.χ.
ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ: Πού θα πας;
ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ: Τον ρώτησε πού θα πάει. (πλάγια ερώτηση)
(ρήμα εξάρτησης)
ΟΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΑΡΑΜΕΝΟΥΝ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ
ΙΔΙΟΥ ΕΙΔΟΥΣ π.χ.
ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ: Το έκανα , επειδή τον σέβομαι (δευτερεύουσα αιτιολογική)
ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ: Είπε ότι το έκανε , επειδή τον σέβεται ( δ. αιτιολογική)
(ρήμα εξάρτησης) (δ. ειδική)
ΟΙ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΑΦΟΡΟΥΝ:
I. Στα ρηματικά πρόσωπα :συνήθως το α΄ και β΄ ενικό /πληθυντικό
πρόσωπο τρέπεται σε γ΄ πληθυντικό.
II. Στα πρόσωπα των αντωνυμιών: α, β΄ πρόσωπο τρέπεται σε γ΄ πρόσωπο.
III. Στους ρηματικούς χρόνους:
-Αν η εξάρτηση είναι αρκτικού χρόνου , ο χρόνος διατηρείται: π.χ.
Ε.Λ. : Είναι σίγουρο πως θα φύγει.
Π.Λ. Λέει ότι είναι σίγουρο πως θα φύγει
-Αν η εξάρτηση είναι ιστορικού χρόνου , έχουμε τις παρακάτω
αλλαγές:
ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ
Ο ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ/ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ
ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ/ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ
ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ /ΘΑ +ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ
ΘΕΩΡΙΑ ΕΥΘΥ –ΠΛΑΓΙΟΥ ΛΟΓΟΥ
14. ΤΣΑΠΡΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΠΕ02
IV. Στα τοπικά ή χρονικά επιρρήματα:
Τώρα τότε.
Αύριο την επομένη.
Σήμερα την ίδια ημέρα.
Χθες την προηγούμενη ημέρα.
Αυτή τη στιγμή εκείνη τη στιγμή.
16. ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ
• Ο λόγος, κατά τον οποίο ακούμε, ή διαβάζουμε
τα λόγια κάποιου προσώπου, έτσι ακριβώς όπως
τα είπε, λέγεται ευθύς λόγος.
• Στον ευθύ λόγο τα λόγια του προσώπου που
μιλάει τα βάζουμε μέσα σε εισαγωγικά («» )
ή βάζουμε μπροστά τους μια παύλα ( - )
«Τι θα κάνουμε σήμερα στη μουσική;»
ή
- Τι θα κάνουμε σήμερα στη μουσική;
Γιάννης Φερεντίνος
17. ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ
• Ο λόγος κατά τον οποίο ακούμε ή διαβάζουμε
τα λόγια κάποιου προσώπου όχι όπως
ακριβώς τα είπε, αλλά όπως μας τα
μεταφέρει ένα άλλο πρόσωπο λέγεται
πλάγιος λόγος.
Τα παιδιά ρώτησαν τη δασκάλα τι θα κάνουν σήμερα στη
μουσική.
Γιάννης Φερεντίνος
18. Πώς μετατρέπουμε τον ευθύ λόγο σε
πλάγιο;
Όταν μετατρέπουμε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο,
κάνουμε και ορισμένες αλλαγές σχετικά με:
τα πρόσωπα που μιλούν
τους συνδέσμους
τα ρήματα
τα πρόσωπα των ρημάτων
Γιάννης Φερεντίνος
19. Μετατρέπουμε τον ευθύ λόγο σε
πλάγιο, αλλάζοντας:
τα πρόσωπα που μιλούν, τα οποία πρέπει να
τα δηλώνουμε είτε με το όνομά τους είτε με
κάποια αντωνυμία.
Ευθύς λόγος
«Πότε θα φύγεις;»
«Σε δυο μέρες θα φύγω».
Πλάγιος λόγος
Η Μαρία ρώτησε το Νίκο πότε θα
φύγει κι εκείνος απάντησε πως θα
φύγει σε δυο μέρες
Γιάννης Φερεντίνος
20. Μετατρέπουμε τον ευθύ λόγο σε
πλάγιο, αλλάζοντας:
τους συνδέσμους (ότι, πως, να ,αν κ.ά. ) που
πολλές φορές είναι απαραίτητο να τους
προσθέσουμε, για να συνδεθούν οι
προτάσεις μεταξύ τους.
Ευθύς λόγος
«Φύγε αμέσως» του φώναξε.
«Θα φύγω όποτε θέλω» της
είπε.
Πλάγιος λόγος
Του φώναξε να φύγει αμέσως
κι εκείνος είπε πως θα έφευγε
όποτε ήθελε.
Γιάννης Φερεντίνος
21. τα ρήματα που χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε,
αν δε μας δίνονται, για να εισάγουμε τον πλάγιο
λόγο.
• Τα ρήματα που χρησιμοποιούμε συνήθως είναι τα:
λέω, υποστηρίζω, αναφέρω, απαντώ, ρωτώ,
διατάζω, παρακαλώ, ζητώ κ.ά.
Μετατρέπουμε τον ευθύ λόγο σε
πλάγιο, αλλάζοντας:
Ευθύς λόγος
«Θα έρθεις μαζί μου;»
«Δεν ξέρω ακόμα»
Πλάγιος λόγος
Τον ρώτησε αν θα έρθει μαζί της κι
εκείνος απάντησε ότι δεν ήξερε ακόμα.
Γιάννης Φερεντίνος
22. Μετατρέπουμε τον ευθύ λόγο σε
πλάγιο, αλλάζοντας:
τα πρόσωπα των ρημάτων ( που αλλάζουν,
μπαίνουν στο γ΄ ενικό ή πληθυντικό πρόσωπο)
ή τις αντωνυμίες
Ευθύς λόγος
«Εγώ δε θέλω να έρθω».
Πλάγιος λόγος
Είπε ότι αυτή δεν θέλει να έρθει.
Γιάννης Φερεντίνος
23. Να θυμάσαι ότι:
A. Όταν μετατρέπουμε τον ευθύ λόγο σε
πλάγιο, μπορεί να υπάρξουν αλλαγές και
στους χρόνους των ρημάτων, ανάλογα με το
τι θέλει να πει κάθε φορά ο ομιλητής.
Ευθύς λόγος
«Πού πας;» με ρώτησε.
Πλάγιος λόγος
Με ρώτησε που πάω.
ή
Με ρώτησε που πήγα.
Γιάννης Φερεντίνος
24. Να θυμάσαι ότι:
Β. Στον πλάγιο λόγο δε βάζουμε εισαγωγικά ή
παύλες.
Πχ. Η μητέρα ρώτησε την Ελένη αν έγραψε τις ασκήσεις των
μαθηματικών κι εκείνη απάντησε ότι έχει τελειώσει τις
μισές.
Γιάννης Φερεντίνος
27. • Όταν ακούμε κάποιον
να μιλάει, λέμε ότι ακούμε
«ευθύ λόγο».
• Όταν ακούμε τα λόγια κάποιου, από
κάποιον άλλον, ακριβώς όπως τα είπε,
επίσης λέμε ότι τα ακούμε σε «ευθύ
λόγο».
28. Παραδείγματα:
• Τι κάνεις;
• Είμαι κουρασμένος!
• Είπε αυτό ακριβώς: «Ελπίζω να μην σε
ξαναδώ να πειράζεις τον αδελφό μου!»
• κλπ.
29. Υπάρχουν, δηλαδή, δύο τρόποι
για να εκφραστούμε
σε ευθύ λόγο:
1. Να γράψουμε απ’ ευθείας τα λόγια
κάποιου:
Άνοιξε το παράθυρο!
2. Να γράψουμε μέσα στο κείμενό μας τα
λόγια κάποιου, ακριβώς όπως τα είπε, τα
οποία τα ξεχωρίζουμε βάζοντας πριν
άνω-κάτω τελεία και εισαγωγικά:
Ο Πέτρος δήλωσε: «Δεν ξαναπάω εκεί!».
31. Εάν τα λόγια κάποιου
δεν τα λέμε ακριβώς το ίδιο,
αλλά τα περιγράφουμε,
τότε λέμε πως έχουμε
πλάγιο λόγο.
• Με ρώτησε να του πω τι ώρα είναι.
• Τους ανακοίνωσε πως θα παντρευόταν
σε λίγο καιρό.
• κλπ.
32. Από ανεξάρτητη, δηλαδή,
που είναι η πρόταση
στον ευθύ λόγο,
στον πλάγιο γίνεται εξαρτημένη:
• «Δώσε μου το βιβλίο μου!»
«Του ζήτησε να της δώσει το βιβλίο της.»
• «Τα γατιά δεν έφαγαν το φαγητό τους!»
«Διαπίστωσε πως τα γατιά δεν είχαν φάει
το φαγητό τους.»
34. 1. Γράφουμε τα ονόματα
των προσώπων
(Ο Γιάννης είπε πως...,
η Μαρία πρότεινε να...).
2. Βάζουμε συνδέσμους
για να ενώσουμε τις προτάσεις.
3. Χρησιμοποιούμε διαφορετικά ρήματα και
όχι μόνον το «είπε» (για ποικιλία),
όπως: απάντησε, διέταξε, ρώτησε,
ανακοίνωσε, πρότεινε, κλπ.
35. 4. Μετατρέπουμε
τις κύριες προτάσεις
σε εξαρτημένες:
«Δώσε μου το ποτήρι!»
«Του ζήτησε να του δώσει το ποτήρι.»
«Θα πάω να δουλέψω!»
Τους ανακοίνωσε πως θα πήγαινε να
δουλέψει.»
5. Αλλάζουμε το πρόσωπο των ρημάτων,
από πρώτο (ή δεύτερο) σε τρίτο:
Έλα, κοντά μου!»
«Του ζήτησε να πάει κοντά του.»
36. 6. Τις περισσότερες φορές
αλλάζουμε τους χρόνους
των ρημάτων
(ο Ενεστώτας γίνεται Παρατατικός,
ο Αόριστος και ο Παρακείμενος
γίνονται Υπερσυντέλικος, κλπ.).
«Πηγαίνω σινεμά.»
«Είπε πως πήγαινε σινεμά.»
«Δεν πεινάω! Έχω φάει.»
Είπε πως δεν πεινούσε επειδή είχε
φάει.»