1. 1
ຍົຈ຋ີ 5
ທິ຋ີກາຌຘບຍຘທຌ Interrogating Methods
1. ກາຌ຾ຖືບກທິ຋ີກາຌ.
2. ນົທຂ໅ກາຌຘາຑາຈ.
3. ຿ຍຍຘບຍຊາຓ.
4. ຍັຌນາ຋ີ຾ກີຈຂບຄກາຌຍໄ ຓີຉບຍກັຍ.
ກາຌຏະຖິຈ ຿ຖະ ກາຌຌາແຆ໅ຂບຄຎບຓ຋ີໄ ກໄ ຽທຂ໅ບຄກັຍນຼາງກໄ ຓຂບຄ຃ົຌ-ຏ໅ຏະຖິຈ, ແຌຎັຈ຅ຍັຌ ຿ຖະ
ບາຈ຾ກີຈຂື໅ຌກັຍຖກ຃໅າຏ໅ຆື໅ ຿ຖະ ຏ໅ແຆ໅ຏະຖິຈຉະຑັຌ-຋ີໄ ຓີຎະຘົຍກາຌ, ຃ທາຓປ໅ ນຼື ຃ທາຓຎາຈຊະໜາ຾ຎັຌຂ໅
ຓຌ຋ີໄ ຓີ຃ຌ຃ໄ າ຋ີໄ ຋ໄ າຌຘາຓາຈ຾ກັຍກາເຈງຘບຍຘທຌ.
ກໄ ບຌ຋ີໄ ຅ະ຾ຖີໄ ຓທາຄ຃າຊາຓກັຍ຃ົຌ, ຓັຌ຾ຎັຌກາຌ຿ຌະຌາແນ໅຾ຖືບກ຋ີໄ ຅ະກາຌົຈທໄ າຂບຍ຾ຂຈຂບຄກາຌ
ຘບຍຘທຌຂບຄ຋ໄ າຌ. ຓີຘບຄກາຌຉັຈຘິຌແ຅຋ີໄ ຋ໄ າຌ຅ະຉ໅ບຄ຾ປັຈ຃ື:
1. ກາຌົຈ຾ຂຈກາຌຘຶກຘາ ເຈງຊາຓຉົທ຋ໄ າຌ຾ບຄ຾ຆີໄ ຄ຿ຓໄ ຌຎະຆາຆົຌ ນຼື ຐຄຆົຌ຋ັຄໝົຈຂບຄ຃ົຌ຾ນຼົໄ າຌັ໅ຌຏ໅
຋ີໄ ຓີ຃ທາຓປ໅ ຿ຖະ ຃ທາຓ຃ິຈ຾ນັຌ຋ີໄ ຋ໄ າຌຉ໅ບຄກາຌ຋ີໄ ຅ະ຾ກັຍກາ? ຓັຌຓັກ຅ະ຾ຎັຌນຼາງ ນຼື ນຌ໅ບງ
຋ີໄ ກາຌົຈໂທ໅ຂບຄ຃ົຌຍໄ ບຌ຋ີໄ ຃ົ໅ຌຑົຍຂບຄ຋ໄ າຌ຅ະຊືກຌາແຆ໅ແຌກຖະຌີເຎຼ຿ກຼຓຈັໄ ຄກໄ າທ຾ຎັຌ຋ີໄ ຃າຈກາຌ.
2. ຾ຖືບກ຃າຊາຓ ຉົທດໄ າຄ ຾ຆີໄ ຄ຅ະຊືກ຿ກ໅ໂຂແຌຘຈ຋໅າງ, ຊ໅ານາກ຋ໄ າຌຍໄ ຘາຓາຈ ນຼື ຍໄ ຉ໅ບຄກາຌ຋ີໄ ຅ະຂ
ແນ໅ຎະຆາຆົຌ຋ັຄໝົຈ຋ີໄ ກາຌົຈໂທ໅ຂ໅າຄ຾຋ີຄຌີ໅. ຉົທດໄ າຄ Random ຋ີໄ ຈີ຋ີໄ ຘຈ຃ືແຌນຼັກກາຌ, ຿ຉໄ ທໄ າແຌ
຋າຄຎະຉິຍັຈຓັຌຓັກ຅ະ຾ຎັຌ຾ຖືໄ ບຄງາກ຋ີໄ ຅ະ຾ຂົ໅າ຾ຊີຄ ຿ຖະ ຾ຖືບກຆັກຆທຌ຃ົຌ຋ີໄ ຅ະ຾ຂົ໅າປໄ ທຓ, ຘະ
ຌັ໅ຌຓັຌ຾ຎັຌຎົກກະຉິ຋ີໄ ນຼາງຎະ຾ຑຈຂບຄກາຌຘໄ ຓ ຉົທດໄ າຄ ຃ທາຓຘະຈທກຘະຍາງ຋ີໄ ຅ະຌາຓາແຆ໅
຿຋ຌ, ຋ີໄ ຓີຏົຌຓາ຅າກທໄ າຓັຌ຅ະກາງ຾ຎັຌ຾ຖືໄ ບຄ຋ີໄ ນງ໅ຄງາກນຼາງ຋ີໄ ຅ະ຃ົຌຑົຍ.
຾ຓືໄ ບ຋ໄ າຌໂຈ໅ຉັຈຘິຌຘບຄ຃າຊາຓຂ໅າຄ຾຋ີຄ, ຋ໄ າຌຘາຓາຈຈາ຾ຌີຌກາຌຉໄໂຎແຌກາຌກາຌົຈຆະຌິຈຂບຄກາຌ
ຉບຍຘະໜບຄ຋ີໄ ຋ໄ າຌຉ໅ບຄກາຌ຋ີໄ ຅ະໂຈ໅ປັຍ຅າກ຃ົຌ຾ນຼົໄ າຌີ໅. ຓັຌຘາຓາຈ຾ຎັຌໂຈ໅຃ື:
 ຖາງຖະບຽຈ i.e. ຂ໅຾຋ັຈຘ຅ີຄ຾ຆັໄ ຌ: ຾ຑຈ, ບາງ, ກໄ ຓ຋າຄຘັຄ຃ົຓ຋ີໄ ແຆ໅ຄາຌກໄ ບຌໜ໅າຌັ໅ຌຂບຄຏະຖິຈຉະ
ຑັຌບືໄ ຌໃຂບຄຏ໅ຊືກກໄ າທນາ.
 ກົຈ຾ກຌ i.e. ຃ທາຓ຃ິຈ຾ນັຌກໄ ຽທກັຍຘະຊາຌະຎັຈ຅ຍັຌຘີໄ ຄຉໄ າຄໃ ຿ຖະ ທິ຋ີກາຌ຋ີໄ ຃ທຌ຅ະໂຈ໅ປັຍ
ກາຌຎັຍຎຄ. ຃ທາຓ຃ິຈ຾ນັຌຓີກາຌຘະ຿ຈຄບບກ຋າຄຑາງຌບກຂບຄ຋ັຈຘະຌະ຃ະຉິ, ຆືໄ ຄ຅ະຂື໅ຌດໄ ກັຍ
຃ໄ າຂບຄ respondent ຿ຖະ norms ຋ີໄໂຈ໅ຓາ຅າກກາຌຘຶກຘາ຿ຖະຎະຘົົຍກາຌກໄ ບຌໜ໅າຌີ໅຾ຎັຌຉົ໅ຌ.

2. 2
ຘໄ ທຌຈ໅າຌ຾຋ີຄຓັຌຍໄ ຿ຌໄ ຌບຌ. ຋ໄ າຌຘາຓາຈຖທຍຖທຓ຃ທາຓ຃ິຈ຾ນັຌຘະ຾ຑາະຉົທແຌທັຈຊຎະຘົຄກົຈ຾ກຌ
຿ຖະ ຑະງາງາຓ຋ີໄ ຅ະຎໄ ຽຌ຿ຎຄຘີໄ ຄຉໄ າຄໃ, ຿ຉໄ ຓັຌກ຾ຎັຌໂຎໂຈ໅຋ີໄ ຑທກ຾ຂົາ຅ະຘຶກຘາແຌປຍ຿ຍຍບະ຋ິຍາງ ຿ຖະ
ທັຈ ຊຎະຘົຄເຈງແຌ຿ຌທ຃ິຈ຾ຆັໄ ຌ:
 ຃ທາຓຘກຂບຄກາຌຆື໅຾ຎັຌ຾຅ົ໅າຂບຄ ນຼື ກາຌແຆ໅ຏະຖິຈຉະຑັຌ, cf ກາຌຎະ຾ຓີຌຏົຌຂ໅ຘະ຾ໜີກົຈ຾ກຌ.
 Taste: ກາຌຉັ໅ຄ຃ໄ າຂບຄ຃ົຌ຾ຓືໄ ບ຾ຖືບກຏະຖິຈຉະຑັຌ. ຓັຌ຅ະຊືກຎັຍ຋ຽຍກັຍ຃ົຌບືໄ ຌໃ ຿ຖະ ເຈງ
ຘະ຾ຑາະດໄ າຄງີໄ ຄຂບຄ "connoisseurs".
 Fashion: ຿ຌທເຌ໅ຓຂບຄຖົຈຘະຌິງົຓ຿ຑໄ ນຼງແຌຆຓຆົຌ. ຿ຉໄ ດໄ າຖືຓຓິຉິຂບຄ຾ທຖາ຾ຓືໄ ບກາຌຘຶກຘາ
຿ຒຆັຌທັຌຌີ໅ບາຈ຅ະໂຈ໅ປັຍກາຌຑິ຅າຖະຌາທໄ າ “຅າຄນາງ” ຎີຉໄໂຎ “ດ໅າຌກົທ” ແຌໂຖງະ຋ົຈຘະທັຈຉໄ
ໂຎ “ຘະຌກຘະໜາຌ” ແຌ 30 ຎີ “ຓີຘະ຾ໜໄ ” ແຌ 70 ຎີ ຿ຖະ ບາຈ “ຄາຓ” ແຌ 150 ຎີ.
 ຆືໄ ຄໝາງ຃ທາຓທໄ າ CF ຂບຄຏະຖິຈຉະຑັຌ.
1. ກາຌ຾ຖືບກທິ຋ີກາຌ
ແຌກາຌຘາຑາຈ຅ະໂຈ໅ປັຍກາຌຉບຍຘະໜບຄຈ໅ທງທາ຅າ ຿ຖະ ແຌ຿ຍຍຘບຍຊາຓແຌກາຌຂຽຌ. ແຌ
ຘໄ ທຌຌີ໅຾ຍີໄ ຄ຃ືທໄ າຘາ຃ັຌ ຿ຖະ ຓັຌ຿ຌໄ ຌບຌ. ຃ທາຓ຿ຉກຉໄ າຄ຋ີໄ ຘາ຃ັຌຖະນທໄ າຄທິ຋ີກາຌກໄ ຽທກັຍ຅າຌທຌຂບຄ
຃ທາຓປ໅຿ຖະ ຋ິຈຘະຈີຑື໅ຌຊາຌ຋ີໄ ຓີ຾ຓືໄ ບ຾ຖີ໅ຓຉົ໅ຌ຃າຊາຓຂບຄ຋ໄ າຌ຾ຓືໄ ບ຋ຽຍກັຍຎະຖິຓາຌຂບຄຂ໅ຓຌ຾ຑີໄ ຓ຾ຉີຓ
຋ີໄ ຋ໄ າຌ ຅າ຾ຎັຌຉ໅ບຄ຾ກັຍຖທຓຖທຓ. ຍາຄ຾຋ືໄ ບບັຌ຋ີໄ ນາງໂຎຂບຄຎິຈຘະໜາຓີຂະໜາຈຂ໅ບຌຂ໅າຄຌ໅ບງ຾ຓືໄ ບ຋ຽຍ
ກັຍ຅າ ຌທຌຂບຄ຃ທາຓປ໅ (຋ິຈຘະຈີຉົທດໄ າຄ) ແຌ຾ຓືໄ ບ຋ໄ າຌຓີກາຌ຾ຖີໄ ຓຉົ໅ຌກາຌກທຈຘບຍ຋ີຈຘະຈີຉົທ຅ີຄ.
ຍາຄ຾຋ືໄ ບ ຓີຆໄ ບຄທາຄຂະໜາຈແນງໄ : ຃ື຋ໄ າຌປ໅ທໄ າ຾ກືບຍຍໄ ຓີນງັຄຂບຄ຅ຈຎະຘົຄຖໄ ທຄໜ໅າ. ຿ຉໄ ຖະກຖະຌີ໅຾ນຼົໄ າຌີ໅
ປຽກປ໅ບຄແນ໅ຓີທິ຋ີ຋ີໄ ຿ຉກຉໄ າຄຂບຄກາຌທິໂ຅຋ີໄ ຋ໄ າຌຘົຌແ຅ຘບຍຊາຓຖາງຖະບຽຈ຾ຑີໄ ຓ຾ຉີຓ ຂບຄ຋ໄ າຌຑຽຄ຿ຉໄ
ຆີ໅ຌຘໄ ທຌຂບຄຂ໅ຓຌ຋ີໄ ນາງໂຎ.
2. ນົທຂ໅ກາຌຘາຑາຈ
ກາຌຘາຑາຈ຿ຓໄ ຌ຾ຎັຌທິ຋ີກາຌ຋ີໄ ຈີ, ຊ໅ານາກທໄ າ:
 ຅ຈຎະຘົຄຂບຄກາຌຘຶກຘາຍໄ ໂຈ໅຾ຎັຌ຋ີໄ ປ໅຅ັກຈີນຖາງຘົຓ຃ທຌ; ຓີຍັຌນາ຿ຖະ຅ຈຎະຘົຄຂບຄກາຌຘຶກຘາ຋ີໄ
ບາຈ຅ະໂຈ໅ປັຍກາຌຎັຍຎຄແຌໂຖງະຂບຄເ຃ຄກາຌ.
 ຖະຈັຍຂບຄ຃າຉບຍ຋ີໄ ຾ຎັຌໂຎໂຈ໅ຍໄ ຘາຓາຈໂຈ໅ປັຍກາຌ຾ຎັຌ຋ີໄ ປ໅຅ັກແຌຖໄ ທຄໜ໅າ. ຏ໅ຉບຍ຿ຍຍຘບຍຊາຓ
ຍາຄ຾຋ືໄ ບບາຈ຅ະຌາຘະ຾ໜີຓຓຓບຄ຋ີໄ ແນຓໄ ຿ຖະຍໄ ປ໅຅ັກກັຍ຋ໄ າຌ.

3. 3
 ຋ໄ າຌບາຈຉ໅ບຄກາຌຉົທ຾ຖືບກແຌກາຌຌາຘະ຾ໜີ຃າຊາຓ຾ຑີໄ ຓ຾ຉີຓຂື໅ຌດໄ ກັຍຂ໅ຓຌ຋ີໄ ໂຈ໅຅າກຏ໅ຉບຍ຿ຍຍ
ຘບຍຊາຓ.
 ຏ໅ຉບຍ຿ຍຍຘບຍຊາຓຍາຄ຃ົຌຓີຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຈີກທໄ າ ຿ຖະ ບາຈ຾ຎັຌໂຎໂຈ໅຋ີໄ ຋ໄ າຌຉ໅ບຄຓີນົທຂ໅ແນ໅ກັຍຑທກ຾ຂົາ.
 ຃າຊາຓ຋ີໄ ກໄ ຽທຂ໅ບຄກັຍ຃ທາຓປ໅ ນຼື ຓຓຓບຄຘໄ ທຌຍກ຃ົຌ (຋ັຈຘະຌະ຃ະຉິ຃ໄ າຌິງົຓ຃ທາຓ຾ຆືໄ ບ ຿ຖະ
ບືໄ ຌໃ).
 ຋ໄ າຌຘາຓາຈແຆ໅຾ທຖາຑິ຾ຘຈ ຿ຖະ ຃ໄ າແຆ໅຅ໄ າງຂບຄກາຌຘາຑາຈ ຿ຖະ ກາຌ຾ຈີຌ຋າຄ.
 ຍາຄ຾຋ືໄ ບຏ໅ຉບຍ຿ຍຍຘບຍຊາຓຓີ຃ທາຓນງ໅ຄງາກ຋ີໄ ຅ະຘະ຿ຈຄບບກແຌກາຌຂຽຌ.
 ຋ໄ າຌຉ໅ບຄກາຌ຋ີໄ ຅ະ຾ຏີງ຿ຏໄ ຖາງຄາຌ຋ີໄ ຘົຌແ຅຾ຊີຄ຿ຓໄ ຌທໄ າຎະຆາຆົຌ຋ົໄ ທໂຎ.
ກາຌຘາຑາຈແຆ໅຾ທຖານຼາງ: ຎະຓາຌໜືໄ ຄທັຌຘາຖັຍ຿ຉໄ ຖະກາຌຘາຑາຈ ຿ຖະ ຾ບກະຘາຌຎະກບຍແຌຂະຌະ
຋ີໄ ຋ໄ າຌຘາຓາຈ຅ັຈກາຌກັຍນຼາງຘິຍ຿ຍຍຘບຍຊາຓ (ຊ໅າທໄ າ຋ໄ າຌຘາຓາຈແຆ໅ຘະ຿ກຌ຾ຌີ ຘາຖັຍກາຌຉບຍຘະ
ໜບຄ) ຌີ໅ຍໄ ໂຈ໅ໝາງ຃ທາຓທໄ າ຿ຍຍຘບຍຊາຓ຅ະ຾ຎັຌຘິຍ຃ັ໅ຄນຼາງຂື໅ຌ “ກາຌຏະຖິຈ” ກທໄ າກາຌຘາຑາຈ ແຌ຋າຄ
ກົຄກັຌຂ໅າຓຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຋ໄ າຌໂຈ໅ປັຍແຌກາຌແນ໅ຘາຑາຈບາຈ຅ະ຾ຎັຌຘິຍ຃ັ໅ຄ຋ີໄ ຓີ຃ຌ຃ໄ ານຼາງກັຍ຋ໄ າຌ.
ແຌຉໄ ໂຎຌີ໅຾ປົາ຅ະຎຶກຘານາຖື຾ຊີຄທິ຋ີກາຌາ຋ີໄ ຍໄ ຓີເ຃ຄຘ໅າຄ ນຼື ກາຌຘາຑາຈ຋ີໄ ຾ໝາະຘົຓນຼາງກທໄ າ, ຓັຌ຅ະ
຃໅າງ຃ືກັຍກາຌບະ຋ິຍາງຎົກກະຉິ: ຏ໅຋ີໄ ຘິຈ຋ີໄ ຅ະ຾ຑີໄ ຓ຃ທາຓ຃ິຈ຾ນັຌ ຋໅າທ/ຌາຄ ຋ີໄ ກໄ ຽທຂ໅ບຄ ຿ຖະ ຊ໅າຏ໅ຘາຑາຈ
ຑົຍນົທຂ໅ແນຓໄ ຾ນຼົໄ າຌີ໅຋ີໄ ໜ໅າຘົຌແ຅ ຋໅າທ/ຌາຄ ແຆ໅຃າແຍ໅ ຿ຖະ ບາຈຓີ຃າຊາຓ຾ຑີໄ ຓ຾ຉີຓຉາຓຓຓຓບຄແນຓໄ . ຿ຉໄ
ຊ໅ານາກຏ໅ຘາຑາຈ຃ິຈທໄ າກາຌ຾ທົ໅າຌບກ຾ຖືໄ ບຄ຋ີໄ ຍໄ ຅າ຾ຎັຌ ຋໅າທ/ຌາຄ ຌາກາຌຘົຌ຋ະຌາກັຍໂຎແຌນົທຂ໅຋ີໄ ຾ຖືບກຓາ
ແຌ຾ຍື໅ບຄຉົ໅ຌ.
ກາຌຘາຑາຈ຾ຎັຌທິ຋ີກາຌ຋ີໄ ຾ໝາະຘົຓເຈງຘະ຾ຑາະດໄ າຄງີໄ ຄ ຾ຓືໄ ບ຋ໄ າຌໂຈ໅ຓີ຋ິຈຘະຈີ຋ີໄ ຊືກຉ໅ບຄກໄ ຽທກັຍ
ຎັຌນາແຌຂະຌະ຋າຄກົຄກັຌຂ໅າຓ. ຋ໄ າຌຓີ຃ທາຓກະຉືຖືຖົ໅ຌ຋ີໄ ຅ະປຽຌປ໅ກໄ ຽທກັຍຓຓຓບຄແນຓໄ ຋ີໄ ຋ໄ າຌ ຍໄໂຈ໅຃າຈ
ໂທ໅. ຊ໅ານາກ຋ໄ າຌ຾ຖືບກທີ຋ີກາຌຌີ໅, ຏ໅ຉບຍ຿ຍຍຘບຍຊາຓຓັຌ຅ະຏະຖິຈຓຓຓບຄແນຓໄ ໃ ນຼາງຂື໅ຌກທໄ າ຋ີໄ ຋ໄ າຌ
ຘາຓາຈແຆ໅.
2.1. ຍກ຃ົຌນຼືກໄ ຓກາຌຘາຑາຈ?
ກໄ ບຌໜ໅າຌີ໅, ຌັກ຃ົ໅ຌ຃ທ໅າຘໄ ທຌແນງໄ ຃ິຈທໄ າ຾ຎັຌຍກ຃ົຌ຋ີຘາຓຘະ຾ໜີ ຿ຖະ ຍກ຃ົຌ຅ືໄ ຄຒໄ ຓ຾ຒືບງ຾ຆັໄ ຌ:
ຘະຓາຆິກບືໄ ຌໃຂບຄ຃ບຍ຃ົທ ນຼື ຾ຑືໄ ບປໄ ທຓຄາຌຍໄ ຃ທຌ຅ະໂຈ໅ປັຍບະຌງາຈແຌກາຌຘາຑາຈບືໄ ຌໃ ໂຈ໅ຆີ໅ແນ໅຾ນັຌທໄ າ຃ໄ າຌິ
ງົຓຘໄ ທຌຍກ຃ົຌ ຿ຖະ ຋ັຈຘະຌະ຃ະຉິ຋ີໄ ຊືກຘ໅າຄຂື໅ຌແຌຂະຌະ຋ີໄ ຍກ຃ົຌ຋ີໄ ບາໂຘແຌກໄ ຓຘົຄ຃ົຓຂບຄ຾ຂົາ ນຼື ຑທກ຾ຂົາຍໄ ຑ
ຑຽຄ຋ີໄ ຓີດໄ ຾ຓືໄ ບ຃ົຌ຋ີໄ ຊືກ຿ງກບບກ຅າກກໄ ຓ ຿ຖະ ແຌກາຌ຿ງກຑທກ຾ຂົາຍໄ ຘາຓາຈໂຈ໅ປັຍກາຌຘຶກຘາດໄ າຄແຈດໄ າຄໜືໄ ຄ.
ກໄ ຓກາຌຘາຑາຈ ໝາງ຾ຊີຄກາຌຘົຌ຋ະຌາຖະນທໄ າຄກໄ ຓຘັຄ຃ົຓ຋ີໄ ຓີດໄ ຾ຆັໄ ຌຈຽທກັຍ຋ີຓຄາຌ ນຼື ໜໄ ທງຄາຌ ນຼື
຃ບຍ຃ົທ. ຓັຌ຅ະຓີຎະຘິຈ຋ິຑາຍແຌ຾ຓືໄ ບ຋ໄ າຌຉ໅ບຄກາຌ຋ີໄ ຅ະຖທຍຖທຓຂ໅ຓຌກໄ ຽທກັຍທິ຋ີກາຌຖທຓຂບຄຆີທິຈກາຌ
຾ປັຈທຽກ ຿ຖະ ກາຌຑັກຏໄ ບຌ ຿ຖະ ງັຄກໄ ຽທກັຍກາຌ຿ຖກຎໄ ຽຌຎະ຾ຑຌີກາຌຎະ຾ຓີຌຏົຌ ຿ຖະ ຃ທາຓໝາງ຋ີໄ ກໄ ຽທ
ຂ໅ບຄກັຍຏະຖິຈຉະຑັຌ, ຓັຌຓີ຿ຌທເຌ໅ຓ຋ີໄ ຅ະຖະ຾ຖີງ຃ທາຓ຿ຉກຉໄ າຄຘໄ ທຌຍກ຃ົຌ, ນົທຂ໅ຂບຄຂ໅ຂັຈ຿ງໄ ຄ ຿ຖະ ຃າຊາຓ

4. 4
຋ີໄ ຖະບຽຈບໄ ບຌ. ງີຄໂຎກທໄ າຌັ໅ຌ, ດໄ ແຌກໄ ຓຂະໜາຈແນງໄ ຉາຓຎົກຉິຘະຓາຆິກຍາຄ຃ົຌແຆ໅຾ທຖາ຾ທົ໅ານຼາງ຋ີໄ ຘຈ ຿ຖະ
ບືໄ ຌໃ ຊ໅າ຾ຎົ໅າໝາງຂບຄກາຌຘຶກຘາ຃ືກາຌບະ຋ິຍາງຂບຄກາຌຎໄ ຽຌ຿ຎຄຂ໅຾຋ັຈ຅ີຄຂບຄກໄ ຓ຋ໄ າຌບາຈ຅ະ຾ຖືບກ຋ີໄ ຅ະງບຓ
ປັຍ ຿ຖະ ກາຌຍັຌ຋ືກ຋ັຄໝົຈ຾ນຼົໄ າຌີ໅ຍໄ ຾຋ົໄ າ຋ຽຓແຌກາຌຘົຌ຋ະຌາ. ຊ໅າ຾ຎົ໅າໝາງຂບຄກາຌ ຿຋ຌ, ຃ືກາຌຖທຍຖທຓ
຃ທາຓ຃ິຈ຾ນັຌກໄ ຽທກັຍນົທຂ໅຋ີໄ ກາຌົຈ຋ໄ າຌ຃ທຌຆີ໅ຌາກາຌຘົຌ຋ະຌາຎ໅ບຄກັຌຍໄ ແນ໅ນຼົຄຏິຈບບກໂຎ຅າກປຍ຿ຍຍ ຿ຖະ
ຈ຿ຖຏ໅຾ຂົ໅າປໄ ທຓ຋ັຄໝົຈ຋ີໄໂຈ໅ງິຌ.
2.2. ກາຌຉຽຓກາຌຎະຉິຍັຈ
ກາຌຉັ໅ຄ຃ໄ າ ແຌກາຌຘາຑາຈ຾ຆັໄ ຌຈຽທກັຍກາຌ຃ົ໅ຌ຃ທ໅າບືໄ ຌໃ ກາຌຉຽຓກາຌ຋ັຄໝົົຈ຋ີໄ ຓີ຅ຈຓ໅ຄໝາງ຋ີໄ ບາຌທງ
຃ທາຓຘະຈທກແຌກາຌ຃ົ໅ຌ຃ທ໅າຏ໅ຓີຏົຌຉໄ ຏ໅ກໄ າທນາ. ຾ຑືໄ ບນຼໄ ຈຏໄ ບຌຂ໅ກໄ າທນາກ຅ະ຿ຌະຌາແນ໅຾ຖືບກຘະຊາຌ຋ີໄ ຋ີໄ ຓີ
຃ທາຓ຾ຎັຌກາຄ ຿ຖະ ຃໅ຌ຾຃ີງກັຍຏ໅ຉບຍ: ຋໅າທ/ຌາຄ ຍ໅າຌ, ນ໅ບຄຎະຆຓ, ເປຄບານາຌ ນຼື ຘະຑາຍ຿ທຈຖ໅ບຓ຋ີໄ ຘະນຄ ົຍ
ຍໄ ບຌ຋ີໄ ຋ໄ າຌຘາຓາຈ຾ທົ໅າຘະນຄ ົຍ ຿ຖະ ຍໄ ຉ໅ບຄຒ໅າທ. ຾ຓືໄ ບຖທຍຖທຓ຃ທາຓ຃ິຈ຾ນັຌກໄ ຽທກັຍຘິຌ຃໅າ ນຼື ກາຌແຆ໅ຄາຌກາຌ
ຉັ໅ຄ຃ໄ າ຋ີໄ ຈີ຋ີໄ ຘຈຓັກ຅ະ຾ຎັຌຘະຊາຌ຋ີໄ ຋ີໄ ຏະຖິຈຉະຑັຌຌີ໅ຊືກຌາຓາແຆ໅ຉາຓຎົກກະຉິ.
ຏ໅ຘະໝັກ຅ະ຾ຎັຌບົຄຎະກບຍຉໄ າຄຎະ຾຋ຈ ຿ຖະ ບາຈ຅ະຖົຍກທຌຘະຑາຍ຿ທຈຖ໅ບຓຎົກກະຉິຂບຄຏ໅ຊືກກໄ າທ
ນາ ຾ຑືໄ ບນຼຈຏໄ ບຌຏົຌກະ຋ົຍ຋ີໄ ຅ະ຾ກີຈຂື໅ຌ, ກາຌຉບຍຘະໜບຄຘາຓາຈຍັຌ຋ືກຏ໅ຆໄ ທງຈ໅ທງ຾຋ັຍ ນຼື ຍັຌ຋ືກທິຈີເບ
຿ຖະ ບືໄ ຌໃ.
2.3. ບຎະກບຌຘາຖັຍກາຌຘາ຋ິຈ
ແຌ຾ຓືໄ ບ຃າຊາຓ຋ີໄ ກໄ ຽທຂ໅ບຄກັຍຏະຖິຈຉະຑັຌ຋ີໄໂຈ໅ປັຍ ນຼື ກາຌແຆ໅ຄາຌ຋ີໄ ຘາຓາຈປັຍໂຈ໅ຄໄາງຂື໅ຌ ຿ຖະ ຖະບຽຈ
ກທໄ າຌີ໅ຊ໅ານາກທໄ າາຘິຌ຃໅າ຋ີໄ ຉົທ຾ບຄຌາຘະ຾ໜີ ຿ຖະ ຘາຓາຈແຆ໅ໂຈ໅. ຊ໅າ຾ຎັຌໂຎຍໄ ໂຈ໅, ຌັກ຃ົ໅ຌ຃ທ໅າຘາຓາຈຘະໜບຄກາຌ
຋ົຈ຿຋ຌ຋ີໄ ຾ໝາະຘົຓ ນຼື ຿ຍຍ຅າຖບຄຂບຄຏະຖິຈຉະຑັຌ (຾ຍິໄ ຄທິ຋ີກາຌຂບຄກາຌຌາຘະ຾ນຌີ). ຉົທດໄ າຄ຾ຆັໄ ຌ: ຎິຈຘະໜາ
ຘາຑາຈ ທິ຋ີກາຌ຃ົ໅ຌ຃໅ທາ຾ປັຈແນ໅ຓີກາຌ຾ຖືບກຍັຈປຍຘາ຾ຖັຈປຍຆືໄ ຄ຾ຎັຌຘັຌງາຖັກບົຄຎະກບຍຉໄ າຄໃຂບຄຏະຖິຈຉະຑັຌ
ກາຌແຆ໅ຄາຌຏ໅ແຆ໅຋ີໄ ຿ຉກຉໄ າຄກັຌ ຿ຖະ ບືໄ ຌໃ.
2.4. ທາຖະກາຌຎະຆຓ
ຏ໅ຘາຑາຈຎົກກະຉິ຿ຖ໅ທ຅ະ຾ຖີໄ ຓຉົ໅ຌເຈງກາຌຖະຍບົຄກາຌ຋ີໄ ປັຍຏິຈຆບຍຂບຄກາຌຘຶກຘາ ຿ຖະ ທິ຋ີກາຌຏົຌ
ໂຈ໅ປັຍຂບຄຓັຌ຅ະຊືກຌາຓາແຆ໅. ຂະໜາຈຌບ໅ງໃຂບຄຂ໅ຓຌ຾ນຼົໄ າຌີ໅ບາຈ຅ະຓີຏົຌຉໄ ຋ັຈຘະຌະ຃ະຉິຂບຄຏ໅ຊືກກໄ າທນາ,
຿ຉໄ ຓັຌ຾ຎັຌ຾ຖືໄ ບຄງາກ຋ີໄ ຅ະ຾ນັຌທິ຋ີ຋ີໄ ຘາຓາຈນຼີກຖ໅ຽຄ. ຌບກ຅າກຌັ໅ຌຓັຌ຾ຎັຌຘີໄ ຄ຋ີໄ ຅າ຾ຎັຌ຋ີໄ ຅ະບະ຋ິຍາງແນ໅ ຾ຆີໄ ຄ
ຖະຈັຍກາຌຖາງຄາຌຏ໅ກໄ າທນາຘາຓາຈ຾ກັຍປັກຘາໂທ໅຾ຎັຌ຃ທາຓຖັຍ.
຃າຊາຓ຋າບິຈແຌ຾ຖືໄ ບຄຂບຄກາຌຘຶຘາ຅ະ຾ຎັຌ຃າແຌ຿ຄໄ຋ົໄ ທໂຎ ຃າຊາຓ຃ື “຾ຎີຈກທ໅າຄ” ຿ຖະ ຋ໄ າຌ຅ະກະຉ໅ຌ
ແນ໅຾ກີຈກາຌຉບຍ຋ີໄ ຅ະບະ຋ິຍາງ ຿ຖະ ຂະນງາງກາຌຉບຍຘະໜບຄ. ຾ຑືໄ ບນຼີກຖ໅ຽຄ຃າຉບຍ຋ີໄໂຈ໅ຘາຑາຈຏ໅຋ີໄ ຍໄ ຾຃ີງ
ຉ໅ບຄ຾ຎີຈ຾ຏີງແນ໅຾ນັຌ຃ທາຓ຃ິຈ຾ນັຌຂບຄຉົຌແຌນົທຂ໅຋ີໄ ກໄ າທ຾ຊີຄ, ຾ຑືໄ ບ຋ີໄ ຅ະກະຉ໅ຌແນ໅຾ກີຈກາຌຉບຍຘະໜບຄ຋ໄ າຌຘາ

5. 5
ຓາຈຖະຍໂຈ໅ທໄ າ (ຄ ຶກນົທ, ຘາຖັຍຉົທດໄ າຄ) ຋ີໄ ຋ໄ າຌ຾ນັຌ຃ທາຓ຃ິຈ຾ນັຌຂບຄຉົຌ, ຿ຉໄ ນຼັຄ຅າກຌັ໅ຌ຋ໄ າຌ຃ທຌ຅ະຖະຓັຈຖະ
ທັຄ ຿ຖະ ນຼີກຖ໅ຽຄກາຌຘະ຿ຈຄແນ໅຾ນັຌຍາຄຘໄ ທຌຂບຄ຃ທາຓ຃ິຈ຾ນັຌໂຈ໅.
ຉົທດໄ າຄ:
຋ໄ າຌຘາຓາກຍບກຂ໅ບງ຾ຑີໄ ຓ຾ຉີຓກໄ ຽທກັຍ຾ຖືໄ ບຄຌັ໅ຌ?
຋ໄ າຌ຃ິຈທໄ າ຾ກີຈຂື໅ຌງ໅ບຌນງັຄ?
຃ົຌຍໄ ຓີທິ຋ີ຃ທາຓປ໅ຘືກເຈງ຋ົໄ ທໂຎໂຈ໅ງິຌທໄ າ຿ຌທແຈ?
ຎະ຾ຑຈຂບຄກາຌຘບຍຘທຌກ຅ະ຾ບີ໅ຌທໄ າ຾ຓືໄ ບຏ໅ຊືກຊາຓນາກກໄ າທທໄ າຘີໄ ຄ຋ີໄ ຋ໄ າຌຘົຄແຘທໄ າ຅ະ຾ທົ໅າບາຈ຅ະຑິ຅າຖະຌາ
ແຌຘະຊາຌະກາຌ຾ຆັໄ ຌຌີ໅຋ີໄ ຋ໄ າຌຊາຓ: ຋ໄ າຌ຾ທົ໅າທໄ າ...? ຋ໄ າຌໝາງ຃ທາຓທໄ າ...? ຿ຖະ ແຆ໅ຊ໅ບງ຃າແນຓໄ .
ຉົທດໄ າຄກາຌຘົຌ຋ະຌາ ຓັຌ຾ຎັຌທິ຋ີກາຌຑິ຾ຘຈ຾ຆີໄ ຄຓີທັຈຊຎະຘົຄ຾ຑືໄ ບ຅ັຈບິຈ຋ິຑົຌດໄ າຄ຾ຉັຓຘໄ ທຌ຅າກກາຌຎາກົຈ
ຉົທຂບຄຌັກ຃ົ໅ຌ຃ທ໅າ. ຓັຌໝາງ຾ຊີຄກາຌ຿ບຍຒັຄກາຌ຾ທົ໅າຂບຄຍກ຃ົຌຑາກ຾ບກະຆົຌແຌຘະຊາຌ຋ີໄ ຘາ຋າຖະຌະ຾ຆັໄ ຌ:
ປ໅າຌ຃໅າ ຿ຖະ ຘທຌຘາ຋າຖະຌະ, ຌັກ຃ົ໅ຌ຃ທ໅າຍາຄ຃ົຌໂຈ໅ແຆ໅ທິ຋ີກາຌຌີ໅຾ຑືໄ ບຖທຍຖທຓ຃ທາຓ຃ິຈ຾ນັຌຂບຄຎະຆາຆົຌ຋ົໄ ທ
ໂຎ຋ີໄ ກໄ ຽທຂ໅ບຄກັຍກາຌຂາງແຌປ໅າຌ. ຅ຈບໄ ບຌຂບຄທິ຋ີກາຌກ຃ືທໄ າຓັຌ຅ະແຆ໅຾ທຖາ຾ຎັຌ຾ທຖານຼາງກໄ ບຌ຋ີໄ ຃ົຌ຅ະ຾ປັຈແນ໅
ນົທຂ໅຋ີໄ ຘົຌແ຅, ຌບກ຅າກຌັ໅ຌຓັຌ຾ຎັຌໂຎຍໄ ໂຈ໅຋ີໄ ຅ະ຅າກັຈກາຌຘຶກຘາກັຍຎະຆາຆົຌ຋ີໄ ຆັຈ຾຅ຌ.
2.5. ກາຌຖາງຄາຌ
ກາຌຖາງຄາຌກາຌຘາຑາຈຘະ຾ຑາະນົທຂ໅຋ີໄ ຓີ຃ທາຓຆັຍຆ໅ບຌ, ຿ຉໄ ທໄ າ຋ໄ າຌຓີກາຌຉບຍຘະໜບຄ຋ີໄ ຍັຌ຋ືກໂທ໅ແຌ
຾຋ັຍ. ຍາຄ຾຋ືໄ ບ຋ໄ າຌຉ໅ບຄຒັຄຑທກ຾ຂົານຼາງ຃ັ໅ຄຑະງາງາຓ຋ີໄ ຅ະ຾ຂົ໅າແ຅຃ທາຓໝາງ, ຊ໅ານາກທໄ າ຃າຊາຓ຋ີໄ ທໄ າ຾ຎັຌຘີໄ ຄ຋ີໄ
ຘາ຃ັຌ຋ີໄ ຘຈ, ຋ໄ າຌບາຈ຅ະຉ໅ບຄກາຌ຋ີໄ ຅ະກທຈຘບຍກາຌຉີ຃ທາຓຂບຄ຋ໄ າຌແຌກາຌຘາຑາຈແນຓໄ .
3. ຿ຍຍຘບຍຊາຓ
຿ຍຍຘບຍຊາຓ຾ຎັຌທິ຋ີ຋ີໄ ຌິງົຓຂບຄກາຌ຾ກັຍຖທຍຖທຓກາຌຉບຍ຃າຊາຓຄໄາງໃ, ຏ໅ຉບຍ຿ຍຍຘບຍຊາຓ
ຘາຓາຈຓີຆີທິຈດໄ ນໄ າຄໂກບບກໂຎ, ຿ຍຍຘບຍຊາຓຘາຓຘົໄ ຄໂຎງັຄຑທກ຾ຂົາ ຿ຖະ ຑທກ຾ຂົາຘາຓາຈຘົໄ ຄຓັຌກັຍ
ໂຎ຋ີໄ ຌັກ຃ົ໅ຌ຃ທ໅າ ຾ຑືໄ ບແນ໅ຘາຓາຈ຋ີໄ ຅ະຊາຓ຃າຊາຓ຋ີໄ ຿ຌໄ ຌບຌ຾຅ົ໅າຉ໅ບຄຓີ຃ທາຓ຃ິຈ຋ີໄ ຊືກຉ໅ບຄຂບຄຘີໄ ຄ຋ີໄ ຋ໄ າຌ
ຉ໅ບຄກາຌປ໅.
຿ຍຍຘບຍຊາຓ຾ຎັຌທິ຋ີກາຌ຋ີໄ ຈີຊ໅າທໄ າ:
 ຍັຌນາ຋ີໄ ກາຌົຈໂທ໅ດໄ າຄຈີ (ຍາຄ຋ີບາຈ຾ຎັຌ hypothesis) ຿ຖະ ຅ະຍໄໂຈ໅ປັຍກາຌ຿ກ໅ໂຂແຌເ຃ຄກາຌ.
 ຃າຊາຓ຋ັຄໝົຈ຋ີໄ ຅ະຉບຍ຾ຎັຌ຋ີໄ ປ໅຅ັກກັຌຖໄ ທຄໜ໅າ ຃າຊາຓ຾ຑີໄ ຓ຾ຉີຓ຿ຓໄ ຌຍໄ ຅າ຾ຎັຌ.
 ຖະຈັຍຂບຄ຃າຉບຍ຋ີໄ ຾ຎັຌໂຎໂຈ໅຾ຎັຌ຋ີໄ ປ໅຅ັກກັຌຖໄ ທຄໜ໅າ.

6. 6
 ຃າຊາຓ຋ີໄ ກໄ ຽທຂ໅ບຄກັຌຂ໅຾຋ັຈ຅ີຄຘໄ ທຌແນງໄ , ຎະຖິຓາຌ ນຼື ຾ຖືໄ ບຄ຋າຄຈ໅າຌປໄ າຄກາງ຋ີໄ ໂຈ໅ກາຌົຈໂທ໅
ດໄ າຄຄາງຈາງ.
 ຓີ຃າຊາຓທໄ າຏ໅ຉບຍ຿ຍຍຘບຍຊາຓຍາຄ຃ົຌບາຈ຅ະຓັຌ຋ີໄ ຅ະຉບຍຍໄ ຖະຍຆືໄ .
 ຋ໄ າຌຓີ຃ທາຓກະຉືຖືຖົ໅ຌແຌກາຌທິ຾຃າະ຅າຌທຌ.
ແນ໅ຘັຄ຾ກຈທໄ າແຌ຾ທຖາ຋ີໄ ຌາແຆ໅຿ຍຍຘບຍຊາຓ຋ໄ າຌ຅ະໂຈ໅຃າຉບຍຘາຖັຍ຃າຊາຓຂບຄ຋ໄ າຌ. ຋ໄ າຌ຅ະຓີທິ຋ີກາຌ
ຊາຓ຃າຊາຓ຾ຑີໄ ຓ຾ຉີຓ (຾ຆີໄ ຄ຋ໄ າຌ຅ະໂຈ໅ແຌກາຌຘາຑາຈ) ຃ທາຓ຿ຉກຉໄ າຄຌີ໅ບາຈ຅ະຘາ຃ັຌແຌເ຃ຄກາຌ຃ົ໅ຌ຃ທ໅າຈັໄ ຄກໄ າທ
຋ີໄ ຋ໄ າຌປ໅ທໄ າຍັຌນາແຌກາຌ຾ຖີໄ ຓຉົ໅ຌ຿ຖະ຃າຊາຓ຾ຑີໄ ຓ຾ຉີຓຌັ໅ຌບາຈ຅ະ຅າ຾ຎັຌ. ແຌຂະຌະ຋ີໄ ຓີເ຃ຄກາຌ຋ີໄ ຿ຌໄ ຌບຌຍໄ ຓີ຃າ
ຊາຓ຾ຑີໄ ຓ຾ຉີຓ຋ີໄ ຅າ຾ຎັຌ.
ແຌນຼາງກຖະຌີ, ກ຅ະຓີ຃ທາຓ຾ໝາະຘົຓ຋ີໄ ຅ະກາຌົຈຖະຈັຍກາຌຖາງກາຌຏ໅ຊືກຊາຓ຅ະຊືກ຾ກັຍໂທ໅຾ຎັຌ ຃ທາຓ
ຖັຍ, ຓັຌ຾ຎັຌຘີໄ ຄ຋ີໄ ຈີ຋ີໄ ຘຈ຾ຑືໄ ບຍໄ ແນ໅ຓີຖາງ຾ຆັຌນຼືຉົທບືໄ ຌໃ. ແຌປຍ຿ຍຍຂບຄຉົທ຾ບຄ, ຿ຉໄ ຋ໄ າຌບາຈ຅ະຉ໅ບຄກາຌ຋ີໄ ຌາ
ຘັຌງາຖັກຎະ຅າຉົທ຾຋ີຄຆໄ ບຄ຅ົຈໝາງ. ແຌຖະງະຉໄ ໂຎ຋ີໄ ຘັຌງາຖັກຌີ໅຅ະຆໄ ທງແນ໅຋ໄ າຌຘາຓາຈກທຈຘບຍຏ໅ຉບຍ຿ຍຍ
ຘບຍຊາຓຍໄ ຿ຖະ ຅ະຘົໄ ຄກາຌ຿຅໅ຄ຾ຉືບຌ.
3.1. ຊາຓກໄ ຽທກັຍຂ໅຾຋ັຈ຅ີຄ
຃ທາຓ຅ີຄ຾ຎັຌຘີໄ ຄ຋ີໄ ຍໄໂຈ໅ປັຍຏົຌກະ຋ົຍ຅າກ຋ັຈຘະຌະ຃ະຉິ ນຼື ຃ທາຓ຃ິຈ. ຋ໄ າຌຘາຓາຈຖທຓ຃າຊາຓ຅ີຄແຌ
ກາຌຘາຑາຈ ນຼື ຿ຍຍຘບຍຊາຓ, ກທຈຘບຍແນ໅຿ຌໄ ແ຅ທໄ າ຅ະຍໄ ຾ຂົ໅າປໄ ທຓແຌຘບຄນົທຂ໅ໜືໄ ຄ຃າຉບຍ.
ຉົທດໄ າຄ:
ທັຌ຾ຈືບຌຎີ຾ກີຈ ________
ຘະຊາຌະກາຌ຿ຉໄ ຄຄາຌ: ເຘຈ ຿ຉໄ ຄຄາຌ ດໄ າປ໅າຄ ຾ຎັຌນຓ໅າງ
ແຌ຾ຓືໄ ບຌາຘະ຾ໜີ຃າຊາຓ຋ີໄ ຃ົຄ຋ີໄ ຋ີໄ ຋າຄ຾ຖືບກ, ຋ໄ າຌ຅ະຉ໅ບຄ຾ປັຈແນ໅຿ຌໄ ແ຅ທໄ າ຋ກ຋າຄ຾ຖືບກ຋ີໄ ຾ຎັຌໂຎໂຈ໅຋ີໄ ຅ະ
ຊືກຖທຓ. ຑຽຄ຾ຑືໄ ບ຅ະດໄ ແຌຈ໅າຌ຃ທາຓຎບຈໂຑ຋ີໄ ຋ໄ າຌຘາຓາຈ຾ຑີໄ ຓກໄ ບຄຑິ຾ຘຈ:
ບືໄ ຌໃ
ນຼື:
ບືຌໃ, ຘີໄ ຄ຋ີໄ _____________
຃າຊາຓ຅ະຉ໅ບຄຓີ຃ທາຓເຎໄ ຄແຘດໄ າຄ຿ຌໄ ຌບຌ຾ຑາະຏ໅ຊືກຊາຓຓີທິ຋ີກາຌ຋ີໄ ຍໄ ຓີກາຌປ໅ບຄຂແນ໅ຓີ຃ທາຓກະ຅ໄ າຄ
຿຅໅ຄ. ຾ຑາະຘະຌັ໅ຌ, ຎະເນງກ຃ທຌ຅ະຄໄາງຍາຄ຾຋ືໄ ບກຓີ຃າຊາຓ຋ີໄ ຘາຓາຈປັຍ຃ທາຓກະ຅ໄ າຄ຿຅໅ຄໂຈ໅ເຈງ຾ຌັ໅ຌໜັກ຃າ
຾ທົ໅າ຋ີໄ ຘາ຃ັຌ ນຼື ກາຌ຾ຑີໄ ຓກາຌ຿ຉ໅ຓ ນຼື ປຍຑາຍ.

7. 7
ຌັກ຃ົ໅ຌ຃ທ໅າໂຈ໅຾ປັຈຏິຈປ໅າງ຿ປຄນາກຏ໅ຓີໜ໅າ຋ີໄ ແຌກາຌຘະ຋໅ບຌແນ໅຾ນັຌ຾ຊີຄຘີໄ ຄ຋ີໄ ຃າຊາຓ຿຋໅຋ີໄ ຓີ຃ທາຓໝາງ.
຃າຊາຓຍໄ ຆັຈ຾຅ຌຍໄ ຓີກາຌຉບຍຘະໜບຄຎະເນງຈ. ແຌ຋າຄກົຄກັຌຂ໅າຓຑທກ຾ຂົາ຾ປັຈແນ໅ຖົຍກທຌຏ໅ຉບຍ຿ຍຍຘບຄ
ຊາຓ຿ຖະ຾ຑີໄ ຓ຃ທາຓຘໄ ຽຄຂບຄກາຌຍໄ ຉບຍຘະໜບຄກັຍຓາ. ຌັ໅ຌ຃ື຾ນຈຏົຌ຋ີໄ ຿ຉໄ ຖະ຿ຍຍຘບຍຊາຓ຃ທຌ຅ະ຋ົຈຘບຍ
ຖໄ ທຄໜ໅າ, ແຌກາຌ຋ົຈຖບຄຌັກ຃ົ໅ຌ຃ທ໅າຉັ໅ຄຂ໅ຘັຄ຾ກຈກາຌ຋ົຈຘບຍກາຌຖບກ຿ຍຍຒບຓນາກກາຌຂຽຌຆ໅າຖົຄ, ຌັກ
຃ົ໅ຌ຃ທ໅າໂຈ໅ຘະ຾ໜີທໄ າ຾ຎັຌນງັຄ.
ກາຌຉບຍຘະໜບຄຉໄ ຃ທາຓ຅ີຄຍໄ ຿ຓໄ ຌ຃ທາຓ຅ີຄຘະ຾ໜີໂຎ. ຃ົຌຓັກ຅ະຉ໅ບຄກາຌ຋ີໄ ຅ະແນ໅ຑາຍ ”ຈີ” ຂບຄຖາງໂຈ໅
ຂບຄຑທກ຾ຂົາກາຌຘຶກຘາ ຿ຖະ ຃ຌຖັກຘະຌະບືໄ ຌໃ຋ີໄ ຾ຆືໄ ບຓຉໄ ກັຍຘະຊາຌະ຋າຄຘັຄ຃ົຓຂບຄຑທກ຾ຂົາ. ແຌ຃າຊາຓ຋ີໄ
຋ໄ າຌຓີ຃ທາຓ຾ຎັຌໂຎໂຈ໅ຂບຄກາຌຎໄ ຽຍ຋ຽຍຂ໅ຓຌ຅າກຉົທດໄ າຄຂບຄ຋ໄ າຌ຋ີໄ ຅ະຍັຌ຋ືກດໄ າຄ຾ຎັຌ຋າຄກາຌ຅າກຑື໅ຌ຋ີໄ ຍາຄ຃ັ໅ຄ
຋ໄ າຌບາຈ຅ະຊາຓແຌຘີໄ ຄຈຽທກັຌບີກ຃ັ໅ຄແຌຍາຄ຅ຈບືໄ ຌໃຂບຍ຿ຍຍຘບຍຊາຓ ຿ຖະ ກາຌແຆ໅ຊ໅ບງ຃າ຋ີໄ ຿ຉກຉໄ າຄກັຌ.
3.2. ຊາຓກໄ ຽທກັຍ຃ທາຓ຃ິຈ຾ນັຌ຿ຖະ຋ັຈຘະຌະ຃ະຉິ
ແຌ຾ທຖາກາຌ຋ົຈຘບຍ຋ັຈຘະຌະ຃ະຉິແຌ຿ຍຍຘບຍຊາຓ຃ທຌ຅ະຊືກກາຌົຈແຌຖັກຘະຌະຉໄໂຎຌີ໅:
 ແຌກາຌຖາງຄາຌ ຅ະຉ໅ບຄ຾ຎັຌ຋ີໄ ໜ໅າຘົຌແ຅.
 ຃ທຌ຅ະຓີຍໄ ຓີ຃າຉບຍ຋ີໄ ຏິຈຑາຈນຼືຘິຈ຋ິແຌກາຌຖາງ.
 ແຍຖາງຄາຌ຅ະຉ໅ບຄຘັ໅ຌ, ຄໄາງຈາງ຿ຖະ຅ະ຿຅໅ຄ. ຃າຍຑະຍົຈຂະ ຉ໅ບຄໂຈ໅ປັຍກາຌນຼີກ຾ທັ໅ຌ.
 ຃າ຾ຆັໄ ຌ: "຋ກ຃ົຌ", "ຘະ຾ນຓີໂຎ", "ຍໄ ຓີແຏ" ຿ຖະ "ຍໄ ຾຃ີງ", ຿ຖະ຾ບກະຘາຌ຋ີໄ ຏໄ າຌຓາ຃ທຌ຅ະນຼີກ຾ທັ໅ຌແຌ
ກາຌຖາງຄາຌ.
ແຌ຾ຓືໄ ບຘ໅າຄຖາງຄາຌ຿ຖະກາຖັຄ຾ຍີໄ ຄຏົຌ຋ີໄ ຋ໄ າຌ຃ທຌ຅ືໄ ໂທ໅ແນ໅ຌ໅າໜັກກັຍຏົຌກະ຋ົຍຂບຄ຃າຊາຓ. ຃ົຌຘໄ ທຌແນງໄ
຅ະຉບຍ຃າຊາຓ຋າຄຍທກນຼາງກທໄ າ຋າຄຖົຍເຈງຘະ຾ຑາະຊ໅າຑທກ຾ຂົາ຃ິຈທໄ າຌັກ຃ົ໅ຌ຃ທ໅າຘະໜັຍຘະໜຌຖາງຄາຌ.
ຈັໄ ຄຌັ໅ຌຓັຌ຅ະຈີກທໄ າ຋ີໄ ຅ະຘະຖັຍຖາງຄາຌແຌຖັກຘະຌະ຋ີໄ ຑທກ຾ຂົາຘະ຋໅ບຌແນ໅຾ນັຌ຾ຊີຄ຋ັຈຘະຌະ຃ະຉິ.
຋າຄ຾ຖືບກ:
຾຅ົ໅າ຾ນັຌຈີກັຍກາຌປຽກປ໅ບຄຈັໄ ຄຉໄໂຎຌີ໅: ຉິກ຾ບົາໜືໄ ຄແຌນ໅ບຄຈ໅າຌຖໄ ຓ.
ຂ໅ບງຍໄ ຾ນັຌຈີໝົຈ
ຂ໅ບງຂ໅ບຌຂ໅າຄ຾ນັຌຈີ
ຂ໅ບງຍໄ ຾ນັຌຈີຌາ຾ຖັກຌ໅ບງ
ຂ໅ບງຂ໅ບຌຂ໅າຄ຾ນັຌຈີຌຘົຓ຃ທຌ
ຂ໅ບງຂ໅ບຌຂ໅າຄ຾ນັຌຈີ
ຂ໅ບງ຾ນັຌຈີ຋ັຄໝົຈ
ນຼັຄ຅າກຌັ໅ຌ, ຋ໄ າຌຘາຓຈຓາຈຎໄ ຽຌ຃າຉບຍ຾ຎັຌ຃ທາຓຊີໄ ຋າຄ຃ະຌິຈຘາຈ ຿ຖະ ກາຌທິ຾຃າະ຋າຄຘະຊິຉິຑທກ຾ຂົາ.

8. 8
ກາຌທັຈ຿຋ກ຋ັຈຘະຌະ຃ະຉິ Guttman ທາຄ຿ຏຌຍາຄ຃ັ໅ຄ. ຓັຌ຿ຓໄ ຌ຿ຍັຈ຾ຉີຖີຂບຄກາຌຖາງຄາຌກາຌ຾ຄ ີຌ຋ີໄ ຓີ຃ທາຓ
຿ຂໄ ຄ຿ກໄ ຄ຋ີໄ ຾ຑີໄ ຓຂື໅ຌຂບຄ຋ັຈຘະຌະ຃ະຉິໄ ຉໄໂຎຌີ໅. ຉົທດໄ າຄຂບຄກາຌທັຈຂະໜາຈ Guttman ຋ັຈຘະຌະ຃ະຉິ຅າ຿ຌກ:
1. ຋ໄ າຌ຅ະ຿ຉໄ ຄຄາຌກັຍຏ໅ບົຍຑະງົຍນຼືຍໄ ?
2. ຋ໄ າຌ຅ະງບຓປັຍຏ໅ບົຍຑະງົຍ຾ຎັຌ຾ຑືໄ ບຌ຋ີໄ ແກ໅ຆິຈນຼືຍໄ ?
3. ຋ໄ າຌຑົຍທໄ າຏ໅ບົຍຑະງົຍບາໂຘແຌຑື໅ຌ຋ີໄ ແກ໅຃ຽຄ຋ີໄ ຋ໄ າຌງບຓປັຍ?
4. ຏ໅ບົຍຑະງົຍ຃ທຌໂຈ໅ປັຍບະຌງາຈແນ໅ບາໂຘດໄ ແຌຍ໅າຌຈຽທກັຌກັຍ຃ົຌບືໄ ຌ?
Guttman ຋ີໄ ຈີ຿ຓໄ ຌ຅ະນງ໅ຄງາກ຾ຑາະຓັກຌ຃ທຌ຅ະຑະງາງາຓບບກ຿ຖະຂັຈກໄ ບຌກາຌແຆ໅ຄາຌ. ຑ໅ບຓ຾ປັຈ
ແນ໅຃າຊາຓ຋ີໄ ຓີດໄ ຘາຖັຍ຿ຌທ຃ທາຓ຃ິຈນຼາຄຘັຄ຃ົຓທິ຋ະງາ ຿ຖະ ຅ິຈຉະທິ຋ະງາ, ຾ຍີໄ ຄຉົທດໄ າຄຖາງກາຌ຋ີໄ ຾ປັຈເຈງ
ຘະຓາ຃ົຓ຅ິຈຉະທິ຋ະງາບາ຾ຓຖິກັຌ. ຾ນຼົໄ າຌີ໅ຓັກ຅ະໂຎເຈງຆືໄ ຋ີໄ ຂ໅ບຌຂ໅າຄຍໄ ຾ໝາະຘົຓ (຋າຄ຅ິຈຉະທິ຋ະງາ) ກາຌ຋ົຈ
ຘບຍ຾຃ືໄ ບຄທັຈ຃າ຅ະ຾ຎັຌຆືໄ ຋ີໄ ຈີ.
ຑາຖະຍົຈຍາຈກາຌນຼີ໅ຌທິ຋ີກາຌ ຍາຄ຃ັ໅ຄໂຈ໅ຊືກຌາແຆ໅ກາຌຘຶກຘາ຋ັຈຘະຌະ຃ະຉິ ຿ຖະ ຓາຈຉະຊາຌກາຌຎະຑຶຈ.
ແຌກາຌນຼິ໅ຌຍົຈຍາຈ, ຌັກ຃ົ໅ຌ຃ທ໅າໂຈ໅ຘະ຿ຈຄແນ໅຾ນັຌ຾ຎັຌ຾ຖືໄ ບຄ຋ີໄ ຂຽຌ ນຼື ຑາຍກໄ ຽທກັຍກາຌ຾ຎັຌຘະຊາຌະກາຌ຋າຄ
ຈ໅າຌຘັຄ຃ົຓ຃ິຈ຃ົ໅ຌ, ຿ຖະຏ໅ຊືກປ໅ບຄຂແນ໅ຘືຍຉໄ ແຌຘິໄ ຄແຈກຉາຓທິ຋ີກາຌ຾ຂົາ຾ນັຌທໄ າ຾ນຓາະຘົຓ. ຋າຄ຾ຖືບກ, ຾ຖີງໂຈ໅
ຊືກປ໅ບຄຂແນ໅຅ິຌຉະຌາກາຌ຾ນຈກາຌກໄ ບຌນຌ໅າຍໄ ໂຈ໅ດໄ ແຌປຍ. ຌັກ຃ົ໅ຌ຃ທ໅າໂຈ໅ຎົກກະຉິ຿ຖ໅ທຌາຘະ຾ນຌີ຾ຖືໄ ບຄກາຌຑາງ
ແຉ໅ຘບຄກາຌຎໄ ຽຌ຿ຎຄ຋ີໄ ຿ຉກຉໄ າຄກັຌ຾ຖັກຌ໅ບງ, ຈັໄ ຄຌັ໅ຌ຅ຶໄ ຄກບຍ຾ຎັຌ຅າຌທຌ຾ຎັຌກາຌບບກ຿ຍຍກາຌ຋ົຈຖບຄຍໄ ບຌ຋ີໄ
຾ຖືໄ ບຄ຋ີໄ ຿ຉກຉໄ າຄກັຌແຌກາຌ຋າຄາຌ຾ຎັຌກາຌກະຉ໅ຌ ຿ຖະ ຎະຉິກິຖິງາ຋ີໄ ກໄ ຽທຂ໅ບຄຘະ຿ຈຄແນ໅຾ນັຌຆັຈຂຶ໅ຌ.
ຓັຌ຾ຎັຌກາຌຘະຈທກ຋ີໄ ຅ະ຾ບົາ຾ຖືໄ ບຄກາຌກະຉ໅ຌ຋ີໄ ດໄ ຈ໅າຌ຾຋ີຄຂບຄນຌ໅າ຋ີໄ ຊືກຓບຍບບກ຾ຑືໄ ບຉບຍຘະນຌບຄໂຈ໅.
຋ໄ າຌຍໄ ຃ທຌຑະງາງາຓ຋ີໄ ຅ະຘົໄ ຄຎະ຾ຑຈຂບຄ຿ຍຍຘບຍຊາຓຌີ໅ເຈງຉບຍ຾ຑາະທໄ າຉບຍໂຈ໅຅ະ຾ທົ໅າໂຈ໅ຆກງ໅ຑຽຄຑ຋ີໄ ຅ະ
຾ປັຈຘາ຾ຖັຈ.
຅ຈຎະຘົຄ຿ຖະ຃ທາຓຎາຈຊະນຌາຓັກ຅ະຓີກາຌໂຈ໅ປັຍກາຌຘານຼທຈແຌກາຌ຃ົ໅ຌ຃ທ໅າຉະນຼາຈ. ຿ຉໄ ນຌ໅າ
຾ຘງຈາງ຋ີໄ ຉ໅ບຄກາຌຎະຆາຆົຌຆີ໅ຍບກດໄ ແຌ຿ຍຍຘານຼທຈຂບຄຘະ຋໅ບຌແນ໅຾ນັຌຑຶຈຉິກາແຌບະຌາ຃ົຈຂບຄ຾ຂົາ຾຅ົ໅າ຿຋ຌ
຋ີໄ ຅ະຈີ. ຎະຆາຆົຌຆາທນຌໄ ຓ຅າຌທຌນຼາງຓີ຅ຈຎະຘົຄ຾ຑືໄ ບ຾ປັຈນຼືໂຈ໅ຍາຄຘິໄ ຄຍາຄດໄ າຄ຋ີໄ ຾ຂົາ຾຅ົ໅າ຅ະຍໄ ຾຃ີງ຾ປັຈນຼືໂຈ໅ຓາ;
ແຌບີກຈ໅າຌນຌຶໄ ຄ, ຎະຆາຆົຌບາງບາຈ຅ະຍໄໂຈ໅຾ຊິຄ຿ຓໄ ຌປຽກປ໅ບຄແນ໅ຓີຘິໄ ຄຈັໄ ຄກໄ າທ຋ີໄ ຃ົຌຑາງຌບກ຅ະ຾ນັຌທໄ າຓີ຃ທາຓ
຅າ຾ຎັຌດໄ າຄ຿຋໅຅ິຄຘາຖັຍກາຌຘະນທັຈຈີກາຌຂບຄ຾ຂົາ຾຅ົ໅າ.
4. ຍັຌນາ຋ີ຾ກີຈຂບຄກາຌຍໄ ຓີຉບຍກັຍ
ຎະຆາຆົຌຘໄ ທຌນຼາງຉົກຖົຄ຾ນັຌຈີ຋ີໄ ຅ະໂຈ໅ປັຍກາຌຘາຑາຈ຾ຊິຄ຿ຓໄ ຌທໄ າຍໄ ຾ຎັຌກະຉືຖືຖົ໅ຌກໄ ບຌນຌ໅າຌັ໅ຌແຌ຅າກ
ກາຌຘານຼທຈໂຈ໅ກາງ຾ຎັຌ຋ີໄ ຑົຍນຼາງແຌຎັຈ຅ຍັຌ. ຘະຊາຌະກາຌ຋ີໄ ຾ນຓາະຘົຓຘາຖັຍຌັກ຃ົ໅ຌ຃ທ໅າໂຈ໅຾ຎັຌນຌຶໄ ຄແຌກາຌ຋ີໄ
຅ະ຾ຎັຌນົທຂ໅຿ຓໄ ຌ຿຋໅ຓີ຃ທາຓຘາ຃ັຌນຼືນຌ໅າຘົຌແ຅຾ຖີງ. ຊ໅ານາກທໄ າຌີ໅ຍໄ ຿ຓໄ ຌກຖະຌີ, ຌັກ຃ົ໅ຌ຃ທ໅າ຃ທຌ຅ະກະຉ໅ຌແນ໅
ຏ໅ຉບຍ຿ຍຍຘບຍຊາຓ.

9. 9
຃ທາຓຉັ໅ຄແ຅ຍທກ຾ຎັຌຎະ຾ຑຈຎະຘິຈ຋ິຑາຍນຼາງ຋ີໄ ຘຈ. ຓັຌກຘາຓາຈໂຈ໅ປັຍກາຌແນ໅ຘາ຾ຖັຈແຌກາຌບະ຋ິຍາງ
຅ຈຎະຘົຄ຿ຖະ຃ທາຓຘາ຃ັຌຂບຄກາຌຘານຼທຈກໄ ບຌ຋ີໄ ຅ະຌາຘະ຾ນຌີ຃າຊາຓຉົທ຅ິຄ. ຌັກ຃ົ໅ຌ຃ທ໅າຘາຓາຈຍາຄ຋ີບາຈ
ງັຄ຾ຌັ໅ຌນຌັກ຾ຊິຄ຃ທາຓ຅ິຄ຋ີໄ ທໄ າກາຌຘາຑາຈກາຌ຾ນຼົໄ າຌີ໅຿ຓໄ ຌຓີ຃ຌ຃ໄ າກັຍ຾ຂົາງ໅ບຌທໄ າຑທກ຾ຂົາຍໄ ຘາຓາຈໂຈ໅ປັຍກາຌຂ໅
ຓຌຂໄ າທຘາຌຌີ໅຋ກຍໄ ບຌບືໄ ຌ.
ຌັກ຃ົ໅ຌ຃ທ໅າ຃ທຌ຅ະ຃ິຈທໄ າຘິໄ ຄ຋ີໄ ຅ະຉບຍ຅ະຆບກນາ຾ຆີຈຆແ຅; ຃ທາຓ຅ິຄ຋ີໄ ທໄ າກາຌຈາ຾ຌີຌກາຌຘານຼທຈ຅າ຾ຎັຌ
ຉ໅ບຄຓີຘາຖັຍກາຌຘຶກຘາທິ຋ະງາໂຖບາຈ຅ະກະຉ໅ຌຌັກ຃ົ໅ຌ຃ທ໅າໂຈ໅, ຿ຉໄ ຍໄ ຅າ຾ຎັຌ຾ຖີງ.
"ຑິ຅າຖະຌາ ... ປຍ຾ຎັຌ຋າຄກາຌຏະຖິຈຂບຄຆບຍ຿ທຘາຖັຍກາຌຌາແຆ໅຃ບຓຑິທ຾ຉີແຌ຾ປືບຌໂຈ໅ຉັຈຘິຌແ຅຾ຑືໄ ບຘາ
ນຖທຈຖກ຃໅າຂບຄຉົຌແຌກາຌກທຈ຾ຍິໄ ຄຖະຈັຍຂບຄ຾ຂົາ຾຅ົ໅າຂບຄ຃ທາຓ຾ຑິໄ ຄຑແ຅ກັຍຏະຖິຈຉະຑັຌຂບຄຑທກ຾ຂົາ .... ຏ໅
຋ີໄ ຅ະແຆ໅຾ທຖາຍັຌນາແຌກາຌ຋ີໄ ຅ະຉບຍຘະນຌບຄນຼາງ຋ີໄ ຘຈບາຈ຅ະ຾ຎັຌຏ໅຋ີໄ ຓີ ຃ທາຓ຃ິຈ຾ນັຌ຋ີໄ ຾ຂັ໅ຓ຿ຂຄເຈງ
ຘະ຾ຑາະ຿ຓໄ ຌກໄ ຽທກັຍຆບຍ຿ທໂຈ໅ .... ຘະນຖຍ [ຏິຈ ບາຈ຅ະໂຈ໅ປັຍ] ທໄ າຖກ຃໅າໂຈ໅ຊືກ຿ຍໄ ຄບບກດໄ າຄນຌັກ຿ນຌ໅ຌ຾ຂົ໅າ
ໂຎແຌ຋ັຄຘບຄ຃໅າງ - ຏ໅຋ີໄ ປັກຆບຍ຿ທ຿ຖະຏ໅຋ີໄ ກຽຈຆັຄຓັຌ "
ກາຌ຿ກ໅ໂຂກາຌຍິຈ຾ຍືບຌ຋ີໄ ຾ກີຈ຅າກ absentees ໂຈ໅, ແຌຂັ໅ຌຉບຌກາຌຎະຉິຍັຈຉາຓໂຈ໅ຊືກຌາແຆ໅ຍາຄ຃ັ໅ຄ:
1. ແຌ຃ັ໅ຄ຋າບິຈ, ຌັກ຃ົ໅ຌ຃ທ໅າໂຈ໅຾ປັຈແນ໅຿ງກ຃າຉບຍ຋ີໄ ໂຈ໅ປັຍເຈງຍໄ ຓີກາຌບ໅າຄ ຾ບົາ (ກໄ ຓ A, ຾ທົ໅າທໄ າ 50% ດໄ ແຌ
ຉົທດໄ າຄຌີ໅), ຿ຖະຏ໅຋ີໄ ໂຈ໅ປັຍນຼັຄ຅າກກາຌ຋ທຄ຾ບົາ (ກໄ ຓ B, ຋ໄ າຌ຾ທົ໅າທໄ າ 30% ດໄ ແຌຉົທດໄ າຄຌີ໅). ບັຈຉາກາຌ
absentee ຂັ໅ຌຘຈ຋໅າງ (ກໄ ຓ C) ແຌກາຌງົກຉົທດໄ າຄຌີ໅ຈັໄ ຄຌັ໅ຌ຅ຶໄ ຄ຅ະ຾ຎັຌ 20%.
2. ນຼັຄ຅າກຌີ໅, ຌັກ຃ົ໅ຌ຃ທ໅າໂຈ໅຾ນັຌຊ໅ານາກທໄ າກໄ ຓ B ຓີ຃ທາຓ຿ຉກຉໄ າຄ຅າກກໄ ຓກໄ ຽທກັຍກາຌຎໄ ຽຌ຿ຎຄແຌກາຌໂຈ໅
ປັຍກາຌຘຶກ ຘາ. A T ຋ົຈຘບຍ, ຘະຊິຉິ຿ຓໄ ຌ຾ນຓາະຘົຓຘາຖັຍກາຌຌີ໅.
3. ຊ໅ານາກທໄ າຓີ deviation ແຈ, ຑທກ຾ປົາຘາຓາຈຘົຓຓຈທໄ າກໄ ຓຂບຄ absentees ຃າຌິງາຓ, ກໄ ຓ C, ຅ະນັຌ
຾ນ຅າກແຌຂະຌະ຋ີໄ ກໄ ຓ B. ຅າກແຌຎັຈ຅ຍັຌກໄ ຽທກັຍກາຌຈຽທກັຌ, ຃າຉບຍ຋ີໄ ໂຈ໅ປັຍເຈງກາຌກໄ ຓ B ຅ະໂຈ໅
ປັຍກາຌຌາແຆ໅຾ຎັຌຘິໄ ຄ຋ົຈ຿຋ຌຘາຖັຍກາຌ ນາງຏ໅຋ີໄ ດໄ ແຌກໄ ຓ C. ຃ະຌິຈຘາຈ, ຌີ໅຅ະ຾ປັຈໂຈ໅ເຈງກາຌ຾ຑີໄ ຓ຋ະທີ
ກາຌຌາຂບຄກໄ ຓ B ໂຈ໅ຈັໄ ຄຌັ໅ຌຓັຌ຾຋ົໄ າກັຍຏົຌຖທຓຂບຄກໄ ຓ B ຿ຖະ C, ຾ຆັໄ ຌ, 50 ຾ຎີ຾ຆັຌດໄ ແຌຉົທຂບຄຑທກ
຾ປົາ.
4. ຊ໅ານາກທໄ າກໄ ຓ A ຿ຖະ B ຍໄ ຑິ຅າຖະຌາ຃ທາຓ຿ຉກຉໄ າຄ຅າກກັຌ຿ຖະກັຌ, ຑທກ຾ປົາຘາຓາຈ຃າຈນທັຄທໄ າ຾ຓືໄ ບຍໄ
ຓີຂບຄກໄ ຓ C ຅ະຍໄ ຓີບິຈ຋ິຑົຌດໄ າຄແນງໄ ນຼທຄຉໄ ຏົຌໂຈ໅ປັຍ, ຿ຖະຈັໄ ຄຌັ໅ຌ຅ຶໄ ຄຍໄ ຓີກາຌກທຈ຿ກ໅຅ະໂຈ໅ປັຍກາຌຉ໅ບຄ
ກາຌ. ກໄ ຓ A ຿ຖະ B ຊືກບະຌງາຈ, ຿ຖະຏົຌໂຈ໅ປັຍ຋ັຄນຓົຈ຅າກຑທກ຾ຂົາ຿ຓໄ ຌກາຌຘົຓຓຈ຅ະ຾ຎັຌ຃ທາຓ຅ິຄ
ຘາຖັຍກາຌ຋ັຄນຓົຈຂບຄຎະຆາກບຌໂຈ໅.

10. 10
ຍົຈ຋ີ 6
1. Designing Databases ກາຌບບກ຿ຍຍຂ໅ຓຌ
ຊາຌຂ໅ຓຌ຾ຎັຌຎົກກະຉິ຿ຖ໅ທ຾ຎັຌບົຄຎະກບຍຑື໅ຌຊາຌຂບຄຖະຍົຍຂ໅ຓຌຂໄ າທຘາຌ, ເຈງຘະ຾ຑາະ຿ຓໄ ຌແຌຖະຍົຍ
຋ຖະກິຈປັຈກຓ. ຈັໄ ຄຌັ໅ຌກາຌບບກ຿ຍຍຊາຌຂ໅ຓຌ຾ຎັຌຘໄ ທຌນຌຶໄ ຄຂບຄກາຌຑັຈ຋ະຌາຖະຍົຍ. ແຌປຍຉໄໂຎຌີ໅ຘະ຿ຈຄແນ໅
຾ນັຌທິ຋ີກາຌບບກ຿ຍຍຊາຌຂ໅ຓຌ຿ຓໄ ຌຓີຘໄ ທຌປໄ ທຓແຌທົຄ຅ບຌຆີທິຈກາຌຑັຈ຋ະຌາຖະຍົຍ. ໂຖງະດໄ ຾຃ິໄ ຄກາຄຂບຄປຍ
(ກາຌບບກ຿ຍຍຊາຌຂ໅ຓຌ, ກາຌຎະຉິຍັຈຂ໅ຓຌ) ຿ຓໄ ຌໂຖງະ຋ີໄ ຋ໄ າຌໂຈ໅ຘຓແຘໄ ແຌກາຌບບກ຿ຍຍຊາຌຂ໅ຓຌ. ເ຃ຄກາຌ
ໂຖງະກາຌບືໄ ຌໃ຋ີໄ ບະ຋ິຍາງໂຖງະຘັ໅ຌໃ. ຑທກ຾ຂົາ຾຅ົ໅າ຿ຓໄ ຌຘໄ ທຌນຌຶໄ ຄຂບຄ຾ຌື໅ບແຌຂບຄກາຌທິ຾຃າະຖະຍົຍ຿ຖະທິຆາ
ກາຌບບກ຿ຍຍ, ຘາຖັຍກາຌງົກຉົທດໄ າຄ. ຓີທິ຋ີກາຌຉໄ າຄໃຂບຄທິ຋ີກາຌ຋ີໄ ຿ຉກຉໄ າຄກັຌໂຎໂຖງະຂບຄກາຌບບກ຿ຍຍ
ຖະຍົຍຂ໅ຓຌຂໄ າທຘາຌ, ກາຌທິ຾຃າະ຿ຖະກາຌຎະຉິຍັຈຘາຓາຈ຾ປັຈໂຈ໅. ຉໄໂຎຌີ໅຿ຓໄ ຌນຌ໅າທຽກຉົ໅ຌຉນຼື຾ຎົ໅ານຓາງ
ບະ຋ິຍາງ຿ຉໄ ທິ຋ີກາຌຉາຓຂັ໅ຌຉບຌ.
2. ຿ຏຌກາຌຊາຌຂ໅ຓຌ

11. 11
3. ກາຌທາຄ຿ຏຌຊາຌຂ໅ຓຌ
ກາຌທາຄ຿ຏຌກາຌຊາຌຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຎະກບຍຓີກິຈ຅ະກາ຋ີໄ ບະຌງາຈແນ໅ຂັ໅ຌຉບຌຂບຄທົຄ຅ບຌກາຌຑັຈ຋ະຌາຊາຌຂ໅
ຓຌຖະຍົຍ຅ະປ໅຾ຎັຌຎະຘິຈ຋ິຏົຌ຿ຖະຎະຘິຈ຋ິຏົຌ຋ີໄ ຾ຎັຌໂຎໂຈ໅. ໂຖງະຌີ໅ຉ໅ບຄໂຈ໅ປັຍກາຌຎະຘົຓຎະຘາຌກັຍ຿ຏຌງຈ
຋ະຘາຈຖະຍົຍຂ໅ຓຌຂໄ າທຘາຌເຈງຖທຓຂບຄບົຄກາຌ຅ັຈຉັ໅ຄ.
ຂັ໅ຌຉບຌ຋າບິຈແຌກາຌທາຄ຿ຏຌຊາຌຂ໅ຓຌ຿ຓໄ ຌກາຌກາຌົຈກາຌຊະ຿ນຼຄຑາຖະກິຈ ຿ຖະ ຅ຈຎະຘົຄຘາຖັຍກາຌ
ຖະຍົຍຊາຌຂ໅ຓຌ. ຌັ໅ຌ຿ຓໄ ຌ຃າຌິງາຓຂບຄ:
- ຾ຎົ໅ານຓາງ຋ີໄ ຘາ຃ັຌຂບຄຖະຍົຍຊາຌຂ໅ຓຌ
- ຅ຈຎະຘົຄຂບຄຖະຍົຍຊາຌຂ໅ຓຌ
- ກາຌທຽກຄາຌຘະນຌັຍຘະນຌຌຂບຄຖະຍົຍຊາຌຂ໅ຓຌ
- ຆັຍຑະງາກບຌຂບຄຖະຍົຍຊາຌຂ໅ຓຌໂຈ໅
4. ຃າຌິງາຓຖະຍົຍ
ແຌເ຃ຄກາຌໂຖງະ຃າຌິງາຓ, ຖະຍົຍຂບຍ຾ຂຈ຿ຖະຂບຍ຾ຂຈຆາງ຿ຈຌຂບຄ຃າປ໅ບຄຘະນຓັກຂບຄຊາຌຂ໅ຓຌ
຿ຓໄ ຌກາຌບະ຋ິຍາງ. ຖາງຖະບຽຈຌີ໅ຎະກບຍຓີ:
- ກາຌ຾ຆືໄ ບຓຉໄ ກັຍຖະຍົຍຂ໅ຓຌຂໄ າທຘາຌບືໄ ຌໃຂບຄບົຄກາຌ຅ັຈຉັ໅ຄ - ຅ະ຾ຎັຌ຿ຌທແຈຖະຍົຍກາຌທາຄ຿ຏຌກາຌ
຿ຓໄ ຌ຅ະ຾ປັຈ຿ຌທແຈແຌຎັຈ຅ຍັຌ຿ຖະແຌບະຌາ຃ົຈ
- ຏ໅຋ີໄ ແຆ໅ແຌຎັຈ຅ຍັຌ຿ຖະແຌບະຌາ຃ົຈ. ຾ຍິໄ ຄຏ໅ແຆ໅຋ີໄ ຘາ຃ັຌ຿ຓໄ ຌບະ຋ິຍາງກໄ ບຌ, ຾ຆັໄ ຌ: ຃ທາຓຉ໅ບຄກາຌຂບຄ
ຖະຍົຍຊາຌຂ໅ຓຌ຅າກ຋ັຈຘະຌະຂບຄຑາຖະຍົຈຍາຈທຽກ຾ປັຈຄາຌ຋າເຈງຘະ຾ຑາະ຿ຓໄ ຌ຾ຂຈນຼື຃າປ໅ບຄ
ຘະນຓັກທິຘານະກິຈ.
5. ຾ກັຍກາຂ໅ຓຌ຃ທາຓຉ໅ບຄກາຌ຿ຖະກາຌທິ຾຃າະ
ແຌໂຖງະ຾ກັຍກາຂ໅ຓຌ຃ທາຓຉ໅ບຄກາຌ຿ຖະໂຖງະກາຌທິ຾຃າະເ຃ຄກາຌ, ກາຌ຾ກັຍກາ຿ຖະທິ຾຃າະຂ໅ຓຌຂໄ າທຘາຌ
ກໄ ຽທກັຍຑາກຘໄ ທຌຂບຄທິຘານະກິຈ຋ີໄ ຅ະໂຈ໅ປັຍຏິຈຆບຍເຈງຊາຌຂ໅ຓຌໂຈ໅ຘາ຾ຖັຈ. ຏົຌໂຈ໅ປັຍບາຈ຅ະຎະກບຍຓີ e.g:
- ຖາງຖະບຽຈຂບຄຂ໅ຓຌ຋ີໄ ໂຈ໅ຌາແຆ໅ນຼືຏະຖິຈ
- ຖາງຖະບຽຈທິ຋ີກາຌຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຾ຎັຌ຋ີໄ ຅ະຌາແຆ໅ນຼືຏະຖິຈ
- ຃ທາຓຉ໅ບຄກາຌ຾ຑີໄ ຓ຾ຉີຓຘາຖັຍກາຌຖະຍົຍຊາຌຂ໅ຓຌແນຓໄ
6. ກາຌບບກ຿ຍຍຊາຌຂ໅ຓຌ
ໂຖງະກາຌບບກ຿ຍຍຊາຌຂ໅ຓຌ຿ຓໄ ຌ຿ຍໄ ຄບບກ຾ຎັຌຘາຓຂັ໅ຌຉບຌ:
- ກາຌບບກ຿ຍຍຊາຌຂ໅ຓຌກຽໄທກັຍ຿ຌທ຃ທາຓ຃ິຈ.

12. 12
- ກາຌບບກ຿ຍຍຊາຌຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຓີ຾ນຈຏົຌ.
- ກາຌບບກ຿ຍຍຊາຌຂ໅ຓຌ຋າຄຈ໅າຌປໄ າຄກາງ.
ແຌໂຖງະຊາຌຂ໅ຓຌ຅ືຂ໅ຓຌກາຌກາຌບບກ຿ຍຍ, ປຍ຿ຍຍຂບຄຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຅ະຌາແຆ໅຾ຎັຌ຾ບກະຖາຈຂບຄຑິ຅າຖະຌາ
຋າຄຈ໅າຌປໄ າຄກາງ຋ັຄນຓົຈ຿ຓໄ ຌໂຈ໅ປັຍກາຌກໄ ຘ໅າຄ. ປຍ຿ຍຍກາຌ຿ຓໄ ຌບີຄແຘໄ ກາຌຘະ຾ຑາະ຃ທາຓຉ໅ບຄກາຌຂບຄຖະຍົຍ.
ແຌໂຖງະຊາຌຂ໅ຓຌໂຈ໅ດໄ າຄຓີ຾ນຈຏົຌກາຌບບກ຿ຍຍ, ປຍ຿ຍຍຂບຄຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຅ະຌາແຆ໅຿ຓໄ ຌບີຄແຘໄ ປຍ຿ຍຍຂ໅ຓຌຘະ
຾ຑາະ, ຿ຉໄ ຾ບກະຖາຈຂບຄຖະຍົຍຊາຌຂ໅ຓຌເຈງຘະ຾ຑາະ຿ຓໄ ຌກາຌ຃໅ຓ຃ບຄ຿ຓໄ ຌກາຌກໄ ຘ໅າຄ. ຌີ໅຿ຓໄ ຌບີຄແຘໄ ປຍ຿ຍຍຂ໅
ຓຌກາຌ຾ຎົ໅ານຓາງ຋ີໄ ຘາຖັຍຉົທດໄ າຄ: ຊາຌຂ໅ຓຌ ປຍ຿ຍຍຂ໅ຓຌ຋ີໄ ກໄ ຽທຂ໅ບຄ. ແຌໂຖງະຊາຌຂ໅ຓຌ຋າຄຈ໅າຌປໄ າຄກາງກາຌ
ບບກ຿ຍຍ, ຖາງຖະບຽຈຂບຄກາຌຎະຉິຍັຈຂບຄຊາຌຂ໅ຓຌກໄ ຽທກັຍກາຌ຾ກັຍປັກຘາຓັຈ຋ະງົຓ຿ຓໄ ຌກາຌຘ໅າຄຉັ໅ຄ. ກາຌ
ຑົທຑັຌຑື໅ຌຊາຌ, ຈັຈຆະຌີ, ຅າກັຈ຃ທາຓຆືໄ ຘັຈ, ຃ທາຓຎບຈໂຑ, ຿ຖະບືໄ ຌໃ຿ຓໄ ຌໂຈ໅ກາຌົຈກາຌຌາແຆ໅ຑາຘາ SQL ໂຈ໅.
7. ກາຌ຃ັຈ຾ຖືບກຖະຍົຍກາຌ຃໅ຓ຃ບຄຊາຌຂ໅ຓຌ
ຌີ໅ແຌໂຖງະ຋ີໄ ຾ຎັຌ຋າຄ຾ຖືບກ. ແຌ຾ທຖາ຋ີໄ ຓີ຃ທາຓ຅າ຾ຎັຌຘາຖັຍກາຌຖະຍົຍຊາຌຂ໅ຓຌກາຌ຃໅ຓ຃ບຄແນຓໄ
(DBMS) ຾ຎັຌ, ເ຃ຄກາຌໂຖງະຌີ໅຿ຓໄ ຌ຾ປັຈໂຈ໅. DBMS ນຓາງ຃ທາຓທໄ າຖະຍົຍຊາຌຂ໅ຓຌ຾ຆັໄ ຌ: ກາຌ຾ຂົ໅າ຾ຊິຄ,
SQL Server, MySQL, ຿ຖະ Oracle. ແຌໂຖງະຌີ໅ຓາຈຊາຌຘາຖັຍກາຌ DBMS ແນຓໄ ໂຈ໅ຊືກກາຌົຈ. ນຼັຄ຅າກ
ຌັ໅ຌ, ຏະຖິຈຉະຑັຌນຼາງ຿ຓໄ ຌກາຌຎະ຾ຓີຌຏົຌຉາຓຓາຈຉະຊາຌໂຈ໅. ຘຈ຋໅າງຘະ຾ນຌີຘາຖັຍກາຌ຃ັຈ຾ຖືບກ຿ຓໄ ຌກາຌ
ຉັຈຘິຌແ຅.
8. ກາຌບບກ຿ຍຍກາຌຌາແຆ໅
ດໄ ແຌໂຖງະກາຌບບກ຿ຍຍກາຌຌາແຆ໅, ກາຌບບກ຿ຍຍແຌກາຌເຉ໅ຉບຍຏ໅ຆົຓແຆ໅຿ຖະຍັຌຈາເ຃ຄກາຌ຋ີໄ ຌາແຆ໅
຋ີໄ ຌາແຆ໅຿ຖະກາຌຎຄ຿ຉໄ ຄຂ໅ຓຌໂຈ໅ຊືກກາຌົຈ຿ຖະກາຌບບກ຿ຍຍ.
9. ຉົ໅ຌ຿ຍຍ
຅ຈຎະຘົຄຂບຄຉົ໅ຌຘະຍັຍໂຈ໅຿ຓໄ ຌ຾ຑືໄ ບບະຌງາຈແນ໅ຏ໅ຆົຓແຆ໅ ແຌກາຌຌາແຆ໅ຉົ໅ຌແຌກາຌກາຌົຈຖັກຘະຌະຂບຄຖະ
ຍົຍກາຌຌາແຆ໅຃ບຓຑິທ຾ຉີໂຈ໅. ຓີ prototypes ຌບຌ຿ຖະຉັ໅ຄຓີ. A prototype ບບກຉາຓຖທຄຌບຌຓີ຃ຌຌະ
ຘົຓຍັຈ຅າຌທຌນຼາງ (຾ຆັໄ ຌ: ກາຌເຉ໅ຉບຍຏ໅ແຆ໅) ຿ຉໄ ຑທກ຾ຂົາ຾຅ົ໅າງັຄຍໄ ໂຈ໅຾ປັຈທຽກ. A prototype ຉັ໅ຄຓີຖັກຘະຌະ
ນຼາງຍໄ ນຼາງຎາຌແຈ຿ຉໄ ຑທກ຾ຂົາ຾຅ົ໅າກາຖັຄ຾ປັຈທຽກ. ຾ຍິໄ ຄປຍຈັໄ ຄຉໄ ໂຎຌີ:

13. 13
10. ກາຌຎະຉິຍັຈ
ແຌຖະນທໄ າຄເ຃ຄກາຌໂຖງະກາຌຎະຉິຍັຈ, ໂຈ໅ປັຍປ໅຋າຄຈ໅າຌປໄ າຄກາງຂບຄຊາຌຂ໅ຓຌ຿ຖະກາຌຌາແຆ໅ບບກ຿ຍຍ
຿ຓໄ ຌ຅ະ຾ປັຈໂຈ໅. ຌີ໅຿ຓໄ ຌເ຃ຄກາຌໂຖງະຈາ຾ຌີຌເ຃ຄກາຌຂບຄກາຌຑັຈ຋ະຌາຖະຍົຍກາຌ
11. ຂ໅ຓຌຎໄ ຽຌແ຅຾ນຖື໅ບຓແຘ຿ຖະ຃ທາຓນຌັກນຌໄ ທຄ
ເ຃ຄກາຌໂຖງະຌີ໅຿ຓໄ ຌ຅າ຾ຎັຌແຌ຾ທຖາ຋ີໄ ຾ຎັຌຊາຌຂ໅ຓຌແນຓໄ ຎໄ ຽຌ຿຋ຌຖະຍົຍບາງກາຌ. ແຌຖະນທໄ າຄເ຃ຄກາຌ
ໂຖ ງະຌີ໅ຓີຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຓີດໄ ຿ຖ໅ທ຅ະໂຈ໅ປັຍກາຌງົກງ໅າງ຾ຂົ໅າຓາດໄ ແຌຊາຌຂ໅ຓຌແນຓໄ .
12. ກາຌ຋ົຈຘບຍ
ກໄ ບຌ຋ີໄ ຅ະໂຈ໅ຖະຍົຍແນຓໄ ຿ຓໄ ຌ຅ະຈາຖົຄຆີທິຈ, ຓັຌ຃ທຌ຅ະໂຈ໅ປັຍກາຌ຋ົຈຘບຍດໄ າຄຖະບຽຈ. ຾ຎົ໅ານຓາງຂບຄ
ກາຌ຋ົຈຘບຍ຿ຓໄ ຌ຾ຑືໄ ບຆບກນາ຃ທາຓຏິຈຑາຈ! ຾ຎົ໅ານຓາງຍໄ ຿ຓໄ ຌ຾ຑືໄ ບຑິຘຈຆບຍ຿ທໂຈ໅ຊືກກາຌ຾ປັຈທຽກຈຽທກັຌ.
13. ຍາຖຄປັກຘາກາຌຎະຉິຍັຈ
ກາຌຍາຖຄປັກຘາຎະຉິຍັຈຄາຌ຿ຓໄ ຌຂະຍທຌກາຌຂບຄກາຌຉິຈຉາຓກທຈກາ ຿ຖະ ກາຌປັກຘາຖະຍົຍຊາຌຂ໅ຓຌ
ໂຈ໅. ຉິຈຉາຓກທຈກາຓີ຃ທາຓນຓາງທໄ າກາຌຎະຉິຍັຈຂບຄຖະຍົຍ຿ຓໄ ຌໂຈ໅ຘັຄ຾ກຈ຾ນັຌ. ຊ໅ານາກທໄ າກາຌຎະຉິຍັຈຂບຄ
ຖະຍົຍກາຌດໄ ຂ໅າຄຖໄ ຓຌີ໅ແຌຖະຈັຍ຋ີໄ ງບຓປັຍໂຈ໅, tuning ນຼື reorganization ຂບຄຊາຌຂ໅ຓຌບາຈ຅ະໂຈ໅ປັຍ຋ີໄ
ຉ໅ບຄກາຌ. ກາຌປັກຘາ຿ຖະງົກຖະຈັຍຖະຍົຍຊາຌຂ໅ຓຌນຓາງ຃ທາຓທໄ າ, ແຌ຾ທຖາ຋ີໄ ຉ໅ບຄກາຌແນຓໄ ຾ກີຈຂຶ໅ຌ, ທົຄ຅ບຌ
ຆີທິຈກາຌຑັຈ຋ະຌາກາຌແນຓໄ ຌີ໅຅ະ຾ປັຈໂຈ໅. ຿ນຼໄ ຄຂ໅ຓຌ: Connolly, Begg. ຖະຍົຍຊາຌຂ໅ຓຌຎີ 2005.. ຓີທິ຋ີ
ກາຌຎະຉິຍັຈກາຌບບກ຿ຍຍ, ກາຌຎະຉິຍັຈ, ຿ຖະກາຌ຃໅ຓ຃ບຄ. Wesley Addison. ຍົຈ຋ີ 9. ຿ຏຌກາຌຊາຌຂ໅
ຓຌ, ບບກ຿ຍຍ຿ຖະກາຌຍຖິນາຌ.

14. 14
ຍົຈ຋ີ 7
຃ໄ ຓື຾ຑືໄ ບທາຄ຿ຏຌແຌຊາຌຂ໅ຓຌຂບຄ຋ໄ າຌ
1. ກາຌຑື໅ຌຊາຌ
ຂ໅ຓຌຂໄ າທຘາຌ຋ີຓຄາຌຖະຍົຍຑທກ຾ປົາໂຈ໅ປັຍກາຌ lots ຂບຄກາຌຘບຍຊາຓ຅າກບົຄກາຌ຅ັຈຉັ໅ຄຏ໅຋ີໄ ຉ໅ບຄກາຌ
ຎັຍຎຄຊາຌຂ໅ຓຌຂບຄ຾ຂົາ຾຅ົ໅ານຼືກາຌຑັຈ຋ະຌາແນຓໄ . ຋າຄ຾ຖືບກຘາຖັຍກາຌໂຈ໅ປັຍຊາຌຂ໅ຓຌຎະກບຍຓີ: ກາຌກໄ ຘ໅າຄ
ຊາຌຂ໅ຓຌໂຈ໅຅າກ scratch ນຼືຎັຍຎຄຊາຌຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຓີດໄ ຿ຖ໅ທຍໄ ທໄ າ຅ະດໄ ແຌ຾ປືບຌນຼືກາຌຌາແຆ໅ກາຌຑັຈ຋ະຌາ, ຿ຖະກາຌ
ຆື໅຾ຎັຌໂຎຏະຖິຈຉະຑັຌ shelf ໂຈ໅. Whichever ຋າຄ຾ຖືບກ຋ີໄ ຋ໄ າຌ຾ຖືບກ, ແຌ຃າຘັໄ ຄ຋ີໄ ຅ະຌາແຆ໅ຆັຍຑະງາກບຌດໄ າຄ
ຘະນຖາຈ຿ຖະໂຈ໅ປັຍກາຌຊາຌຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຈີ຋ີໄ ຘຈຑົຍ຃ທາຓຉ໅ບຄກາຌຂບຄ຋ໄ າຌ, ຋ໄ າຌ຅ະ຅າ຾ຎັຌຉ໅ບຄໂຎເຈງຏໄ າຌຂະຍທຌ
ກາຌທາຄ຿ຏຌ
2. ກາຌໂຈ໅ປັຍກາຌ຾ຖີໄ ຓຉົ໅ຌ
ຓັຌບາຈ຅ະ຾ຍິໄ ຄ຃ືທໄ າ, ຿ຉໄ ກໄ ບຌ຋ີໄ ຅ະໂຈ໅ປັຍກາຌ຾ຖີໄ ຓຉົ໅ຌເ຃ຄກາຌຊາຌຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຋ໄ າຌ຅ະຉ໅ບຄກາຌ຾ຑືໄ ບ຾ປັຈແນ໅຿ຌໄ
ແ຅ທໄ າ຋ໄ າຌໂຈ໅ປັຍຘິໄ ຄຈັໄ ຄຉໄ ໂຎຌີ໅ດໄ ແຌຘະຊາຌ຋ີໄ ຾ຑືໄ ບປັຍຎະກັຌກາຌ຅ັຈຉັ໅ຄຂບຄ຋ໄ າຌ຿ຓໄ ຌຑ໅ບຓ຋ີໄ ຅ະແນ໅ຘາ຾ຖັຈ຿ຖະກາຌ
ຎະຉິຍັຈ຿ຏຌກາຌຊາຌຂ໅ຓຌໂຈ໅:
 ຂ໅ຉົກຖົຄແຌບາທເຘ ກາຌ຃໅ຓ຃ບຄນຼືຖະຈັຍ຃ະຌະ຋ີໄ ຊາຌຂ໅ຓຌ (຿ຖະກາຌທາຄ຿ຏຌ) ຿ຓໄ ຌນຌຶໄ ຄແຌຍຖິຓະຘິຈ
ຘາຖັຍບົຄກາຌ຅ັຈຉັ໅ຄ.
 ຑະຌັກຄາຌ຋ີໄ ແຆ໅຾ທຖາກາຌ຅ັຈຘັຌແນ໅ຂະຍທຌກາຌກາຌທາຄ຿ຏຌກາຌໂຈ໅. ຌີ໅ຎະກບຍຓີ຋ີໄ ແຆ໅຾ທຖາຘາຖັຍແຏຏ໅
ນຌຶໄ ຄ຾ຑືໄ ບຎະຘາຌຘົຓ຋ົຍຂະຍທຌກາຌທາຄ຿ຏຌ, ກາຌ຾ກັຍກາຂ໅ຓຌກໄ ຽທກັຍ຃ທາຓຉ໅ບຄກາຌຂບຄຏ໅຋ີໄ ຅ະໂຈ໅
ປັຍກາຌຌາແຆ໅ຊາຌຂ໅ຓຌ຿ຖະບືໄ ຌໃ, ຿ຖະແຆ໅຾ທຖາຘາຖັຍຏ໅ແຆ໅຾ຑືໄ ບແນ໅ຎະກບຍຂບຄ຾ຂົາ຾຅ົ໅າ຾ຂົ໅າໂຎແຌຂະຍທຌ
ກາຌທາຄ຿ຏຌກາຌ. ຅າຌທຌຂບຄ຋ີໄ ແຆ໅຾ທຖາຎະຉິຍັຈຘາຖັຍກາຌທາຄ຿ຏຌຈັໄ ຄກໄ າທ຿ຓໄ ຌຓັກ຅ະຓບຄຂ໅າຓ.
- ຓັຌ຿ຌໄ ຌບຌ຅ະ຿ຉກຉໄ າຄກັຌຂຶ໅ຌກັຍ຃ທາຓຘັຍຘົຌຂບຄຊາຌຂ໅ຓຌ, ຂະນຌາຈຂບຄບົຄກາຌ຅ັຈຉັ໅ຄບືໄ ຌໃບາຈ຅ະ
຾ທົ໅າໂຈ໅ດໄ າຄແຈກຉາຓກາຌ຅ັຈຘັຌ຋ີໄ ຈິຌຎະຓາຌ 40 ຆົໄ ທເຓຄດໄ າຄນຌ໅ບງຘາຖັຍຏ໅ຎະຘາຌຄາຌຊາຌຂ໅ຓຌແຌ
ກາຌ຾ກັຍກາ, ຘັຄຖທຓໂຈ໅ ຂ໅ຓຌຂໄ າທຘາຌ຋ີໄ ຅າ຾ຎັຌ຋ຶຌ.
 ຾ຑືໄ ບແນ໅ກທຓ຾ບົາ:
 ແຆ໅຾ທຖາກັຍກາຌຑັຈ຋ະຌາ຿ຏຌກາຌຊາຌຂ໅ຓຌ .
 ຃ໄ າແຆ໅຅ໄ າງແຌກາຌຆື໅ນຼືກາຌກໄ ຘ໅າຄຂບຄຊາຌຂ໅ຓຌ຋ີໄ ແຆ໅຾ທຖາຑະຌັກຄາຌ.
 ກາຌ຋ົຈຘບຍຊາຌຂ໅ຓຌໂຈ໅ (ຉົທດໄ າຄ: ກາຌ຋ົຈຘບຍຖະຈັຍຂບຄຏະຖິຈຉະຑັຌໂຎ shelf ໂຈ໅ນຼື຋ົຈຘບຍ.
ຊາຌຂ໅ຓຌໂຈ໅ຉະນຼບຈຂະຍທຌກາຌຑັຈ຋ະຌາຑະຌັກຄາຌ ) ຑະຌັກຄາຌກາຌຐຶກບົຍປົຓ.
 ກາຌຌາແຆ໅ຊາຌຂ໅ຓຌ staffing .
 ຿ຖະກາຌ຃໅ຓ຃ບຄຊາຌຂ໅ຓຌ.

15. 15
3. ຿ຏຌກາຌ຅າ຾ຎັຌ
ແຌຊາຌະ຾ຎັຌຘໄ ທຌນຌຶໄ ຄຂບຄຂະຍທຌກາຌທາຄ຿ຏຌກາຌ຋ີໄ ຋ໄ າຌ຅ະຉ໅ບຄກາຌ຾ຍິໄ ຄ:
 ຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຋ໄ າຌຎະ຅ຍັຌຓີກາຌ຾ກັຍກາຂ໅
 ຂ໅ຓຌຂໄ າທຘາຌແຈໃ຋ີໄ ຋ໄ າຌບາຈ຅ະຉ໅ບຄກາຌ຾ກັຍກາແຌບະຌາ຃ົຈ
 ຖາງຄາຌຘິໄ ຄ຋ີໄ ຋ໄ າຌຉ໅ບຄກາຌແຌກາຌຏະຖິຈ - ຂ໅ຓຌຂໄ າທຘາຌ຋ີໄ ຋ໄ າຌຉ໅ບຄກາຌ຾ຑືໄ ບແນ໅ໂຈ໅ປັຍບບກ຅າກຊາຌຂ໅
ຓຌ (຾ຆັໄ ຌ: ຏ໅຋ີໄ ຌາແຆ໅ກາຌຍຖິກາຌຂບຄ຋ໄ າຌ຿ງກເຈງກາຌບຎະຊາ, ແນ໅຃າ຿ຌະຌາກາຌຘບຍຊາຓຎະ຾ຑຈ,
ຘະຊາຌະຑາຍຘະຓາຆິກ).
 ທິ຋ີກາຌຂ໅ຓຌຂໄ າທຘາຌເຈງຏໄ າຌບົຄກາຌ຅ັຈຉັ໅ຄຂບຄ຋ໄ າຌ (ທິ຋ີກາຌ຾ກັຍກາຂ໅ຓຌໂຈ໅, ຾ຂົ໅າໂຎ຿ຖະກາຌຖາງ
ຄາຌ, ຿ຖະຏ໅຋ີໄ ດໄ ແຌບົຄກາຌ຅ັຈຉັ໅ຄຎະຉິຍັຈນຌ໅າ຋ີໄ ຾ນຼົໄ າຌີ໅).
 ຍໄ ທໄ າ຅ະ຾ຎັຌກາຌຑັຈ຋ະຌາຊາຌຂ໅ຓຌຂບຄຖກ຃໅ານຼືຍໄ ທໄ າ຅ະ຾ຎັຌ຋ີໄ ຅ະຌາແຆ໅ຏະຖິຈຉະຑັຌ຋ີໄ ຓີດໄ ຿ຖ໅ທ - ຊ໅າ
຾ຎັຌຈັໄ ຄຌັ໅ຌກາຌ຋ີໄ ຏະຖິຈຉະຑັຌ຋ີໄ ຈີ຋ີໄ ຘຈ຾ນຓາະຘົຓ຃ທາຓຉ໅ບຄກາຌຂບຄ຋ໄ າຌ.
4. ຿ຏຌກາຌຊາຌຂ໅ຓຌຂບຄ຋ໄ າຌຎະກບຍຓີ?
຿ຏຌກາຌຊາຌຂ໅ຓຌຂບຄ຋ໄ າຌ຃ທຌ຅ະໂຈ໅ປັຍກາຌຖາງຖັກບັກຘບຌ ນຼີກ຾ທັ໅ຌ຃າຘັຍຘະ຾ຑາະຈ໅າຌທິຆາກາຌ
ແນ໅ນຼາງ຾຋ົໄ າ຋ີໄ ຾ຎັຌໂຎໂຈ໅. ຓັຌ຾ຎັຌຎະເນງຈ຾ຑືໄ ບຎະກບຍຓີຑາກຘໄ ທຌຈັໄ ຄຉໄ ໂຎຌີ໅:
 ຍົຈຘະນຖຍ / ກາຌຌາຘະ຾ນຌີ - ກາຌກາຌົຈ຅ຈຎະຘົຄຂບຄບົຄກາຌ຅ັຈຉັ໅ຄຂບຄ຋ໄ າຌ, ຾ຎັຌນງັຄ຋ໄ າຌຉ໅ບຄກາຌ
ຊາຌຂ໅ຓຌ, ຘິໄ ຄ຋ີໄ ຋ໄ າຌຉ໅ບຄກາຌ຾ຑືໄ ບຍັຌຖກັຍຊາຌຂ໅ຓຌໂຈ໅, ຘິໄ ຄ຋ີໄ ຋ຊາຌຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຋ໄ າຌຓີ຿ຖ໅ທ, ທິ຋ີກາຌແນຓໄ
/ ຊາຌຂ໅ຓຌຈັຈ຿ກ໅຅ະຆໄ ທງແນ໅຋ໄ າຌ ບົຄກາຌ຅ັຈຉັ໅ຄຍັຌຖ຅ຈຎະຘົຄຂບຄຉົຌ.
 ກາຌຂ໅ຓຌຂໄ າທຘາຌເຈງຏໄ າຌບົຄກາຌຂບຄ຋ໄ າຌ - ຘິໄ ຄ຋ີໄ ຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຋ໄ າຌຉ໅ບຄກາຌກາຌ຾ກັຍກາ, ກາຌຌາ຾ຂົ໅າຂ໅ຓຌ຋ີໄ
ຓີດໄ ຿ຖ໅ທ, ຍົຈຖາງຄາຌ຋ີໄ ຉ໅ບຄກາຌ, ຘິໄ ຄ຋ີໄ ຋າຄາຌຊາຌຂ໅ຓຌຉ໅ບຄຓີ (຅າຌທຌຉົທດໄ າຄຂບຄກາຌຍັຌ຋ຶກກາຌຓັຌ
຋ີໄ ຉ໅ບຄກາຌ຅ະຘາຓາຈຊື, ຃ທາຓຘາຓາຈ຃ົ໅ຌນາ, ກາຌ຾ຆືໄ ບຓເງຄກັຍຆບຍ຿ທຍັຌຆີ຿ຖະບືໄ ຌໃ).
 ຿ຏຌກາຌຎະຉິຍັຈ - timescale ຘາຖັຍກາຌຎະຉິຍັຈຂບຄຊາຌຂ໅ຓຌຖທຓ຋ັຄຑາຖະຍົຈຍາຈຑະຌັກຄາຌ຿ຖະ
຃ທາຓປັຍຏິຈຆບຍ, ໂບ.
 ຄ ົຍຎະຓາຌ coasted ຾ນຓາະຘົຓ / ຃ທາຓຉ໅ບຄກາຌຆບຍ຿ທ຿ຏຌກາຌຎະ຾ຓີຌຏົຌ຿ຖະກາຌຆື໅ - ກາຌກາຌົຈ
຃ທາຓຉ໅ບຄກາຌປາຈ຿ທ຿ຖະຆບຍ຿ທຉາ່ໄຘຈ຋ີໄ ຅າ຾ຎັຌ຾ຑືໄ ບຈາ຾ຌີຌກາຌຊາຌຂ໅ຓຌ (຾ຆັໄ ຌ: Windows
2000, 133 MHz ນຼືເປຄຄາຌຏະຖິຈ຋ີໄ ຘຄຂຶ໅ຌ ) - ຅ະຖະແຈໂຈ໅ປັຍກາຌ຅າ຾ຎັຌ? - ນຼາງຎາຌແຈຑທກ຾ຂົາ
຾຅ົ໅າ຅ະຓີຖາ຃າຊືກ? ຆັຍຑະງາກບຌ຿ຖະຑະຌັກຄາຌ຋ີໄ ຉ໅ບຄກາຌ (ຑາງແຌ຿ຖະຑາງຌບກ) - ຑະຌັກຄາຌ຅ະ
ຌາແຆ໅ຊາຌຂ໅ຓຌ຿ຌທແຈ? ຏ໅຋ີໄ ຅ະປັກຘາຊາຌຂ໅ຓຌ຿ຌທແຈ? ຅ະ຾ຎັຌ຋ີໄ ຎຶກຘາ຅າກຑາງຌບກໂຈ໅ປັຍກາຌຌາ
ແຆ໅? ກາຌົຈຑະຌັກຄາຌ຋ີໄ ຓີດໄ ກັຍ຃ທາຓຘາຓາຈຈ໅າຌທິຆາກາຌຉາຓ຃ທາຓ຾ນຓາະຘົຓ.
 ຃ທາຓຉ໅ບຄກາຌຂບຄກາຌຐຶກບົຍປົຓ - ຑະຌັກຄາຌ຅າ຾ຎັຌຉ໅ບຄກາຌຐຶກບົຍປົຓ? ຏ໅຋ີໄ ຅ະຘະນຌບຄກາຌຐຶກ
ບົຍປົຓ? ຎະ຾ຑຈຂບຄກາຌຐຶກບົຍປົຓ? ຾ປັຈ຿ຌທແຈ຅ະຑະຌັກຄາຌຎະ຅ຍັຌ຿ຖະແຌບະຌາ຃ົຈ຅ະໂຈ໅ປັຍ
ກາຌຐຶກບົຍປົຓ? ຿ຖະບືໄ ຌໃ.
 ຏະຖິຈຉະຑັຌ຋ີໄ ຋ໄ າຌ຅ະຌາແຆ໅ນຼືຏ໅຋ີໄ ຅ະຘ໅າຄຊາຌຂ໅ຓຌຘາຖັຍ຋ໄ າຌ.

16. 16
 ຏ໅຋ີໄ ຅ະຘະນຌັຍຘະນຌຌຊາຌຂ໅ຓຌ - ດໄ ແຌ຾ປ່ືບຌນຼືຑາງຌບກ? - ຍໄ ທໄ າ຅ະ຾ຎັຌກາຌຑັຈ຋ະຌານຼືຏະຖິຈຉະ
ຑັຌ຋ີໄ ຓີດໄ ຿ຖ໅ທ຿ຓໄ ຌຌາແຆ໅ຘິໄ ຄ຋ີໄ ຘະນຌັຍຘະນຌຌນຼັຄ຅າກກາຌຂາງ຅ະຓີ? ຋ີໄ ແຆ໅຾ທຖາແຆ໅຾ທຖາກໄ ຽທກັຍຂະ
ຍທຌກາຌທາຄ຿ຏຌກາຌ຅ະຆໄ ທງຎະດັຈນຼາງ຾຅ັຍຎທຈແ຅຿ຖະ຾ຎັຌຘິໄ ຄ຅າ຾ຎັຌ຾ຑືໄ ບແນ໅ໂຈ໅຃ທາຓ຃ິຈ຋ີໄ ຅ະ຿຅໅ຄ
ຂບຄຎະ຾ຑຈຂບຄຊາຌຂ໅ຓຌບົຄກາຌ຅ັຈຉັ໅ຄຂບຄ຋ໄ າຌ຃ທາຓຉ໅ບຄກາຌ, ຘາຓາຈ຿ຖະຘະນຌັຍຘະນຌຌ.
5. ທາຄ຿ຏຌຊາຌຂ໅ຓຌກາຌ ຿ຖະກາຌຑັຈ຋ະຌາ຃ໄ ຓື
ຂ໅ຓຌ຋ຖະກິຈຂບຄ຋ໄ າຌຘາຓາຈ຃ທາຓປັໄ ຄຓີຂບຄຂ໅ຓຌຂໄ າທຘາຌ, ຿ຖະແນ໅຃ທາຓປ໅຋ີໄ ຓີ຃ຌ຃ໄ າ຾ຂົ໅າໂຎແຌທິ຋ີ຋າຄ
຋ຖະກິຈຂບຄ຋ໄ າຌໂຈ໅ຊືກຎະຉິຍັຈຄາຌໂຈ໅. ດໄ າຄແຈກຉາຓ, ຌີ໅຿ຓໄ ຌ຾ຎັຌ຃ທາຓ຅ິຄຑຽຄ຿ຉໄ ແຌ຾ທຖາ຋ີໄ ຋ໄ າຌຘາຓາຈຘາ
ຓາຈ຾ກັຍກາ, ຖທຓ, interrogate ຿ຖະຖາງຄາຌກໄ ຽທກັຍຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຋ໄ າຌ຾ກັຍກາໂຈ໅.
ຆໄ ຽທຆາຌ຾ທົ໅າທໄ າ, ຾ຑືໄ ບແນ໅຾ນຓາະຘົຓແຌກາຌ຃໅ຓ຃ບຄ຋ຖະກິຈຂບຄ຋ໄ າຌ຋ໄ າຌຉ໅ບຄໂຈ໅ຓີກາຌ຃໅ຓ຃ບຄຂ໅ຓຌຂບຄ
຋ໄ າຌ. ຋ກຖະຍົຍຂ໅ຓຌກາຌ຃໅ຓ຃ບຄ຋ີໄ ຋ໄ າຌຎະຉິຍັຈຉ໅ບຄແຆ໅຾ທຖາ຾ຂົ໅າໂຎແຌຍັຌຆີ຃ທາຓຉ໅ບຄກາຌຘະ຾ຑາະ຿ຖະ຾ຎັຌ
຾ບກະຖັກຂບຄ຋ຖະກິຈຂບຄ຋ໄ າຌ.
ຌີ໅຿ຓໄ ຌທໄ າ຾ຎັຌນງັຄໂຖງະ຿ຏຌກາຌ຿ຓໄ ຌຓີ຃ທາຓຘາ຃ັຌຈັໄ ຄກໄ າທ, ຿ຖະ຿ຓໄ ຌຍາຄຘິໄ ຄຍາຄດໄ າຄ຋ີໄ ຋ໄ າຌດໄ າຄປຌ຿ປຄ
຃ທຌ຅ະຑິ຅າຖະຌາກໄ ບຌ຋ີໄ ຅ະ຾ຖີໄ ຓຉົ໅ຌແຌປຍ຿ຍຍຂບຄກາຌຎະຉິຍັຈດໄ າຄແຈ. ຾ຑືໄ ບຆໄ ທງ຋ໄ າຌແຌກາຌກາຌົຈຎັຈແ຅຋ີໄ
ຘາ຃ັຌ຋ີໄ ຋ໄ າຌ຃ທຌຑິ຅າຖະຌາແຌຂະຍທຌກາຌທາຄ຿ຏຌກາຌ຋ີໄ ຑທກ຾ປົາໂຈ໅຾ບົາແ຅ແຘໄ ປໄ ທຓກັຌຍັຌຆີຖາງຆືໄ ຈັໄ ຄຉໄ ໂຎຌີ໅ຘິໄ ຄ
຋ີໄ ຑທກ຾ປົາຑິ຅າຖະຌາ຿ຓໄ ຌຓີຖັກຘະຌະ຋ີໄ ຘາ຃ັຌຂບຄຊາຌຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຈີ.
1. ຅ຈຎະຘົຄ
- ຾ຎັຌນງັຄ຅ຶໄ ຄຍໄ ຅າ຾ຎັຌຉ໅ບຄຊາຌຂ໅ຓຌ?
- ຂ໅ຓຌຂໄ າທຘາຌຘິໄ ຄ຋ີໄ ຋ໄ າຌ຅ະຉ໅ບຄກາຌກາຌ຾ກັຍປັກຘາ, ຂະຍທຌກາຌ຿ຖະບບກຓາ?
- ຅ະ຾ຎັຌ຿ຌທແຈຉ໅ບຄກາຌຈາ຾ຌີຌກາຌໂຈ໅, ຖທຓ຋ັຄຏົຌຏະຖິຈຓີນງັຄ຿ຈໄ ?
2. ຃ທາຓຉ໅ບຄກາຌຂບຄຏ໅ແຆ໅
- ຏ໅຋ີໄ , ຿ຖະທິ຋ີກາຌ຅າຌທຌນຼາງ຅ະຌາແຆ໅ຊາຌຂ໅ຓຌ຿ຌທແຈ?
- ຅ະຓີກາຌຎະ຾ຑຈ຋ົໄ ທໂຎ຾ຂົ໅າໂຎແຌ຋ີໄ ຏ໅ແຆ໅ຘາຓາຈໂຈ໅ປັຍກາຌ຅ັຈ຾ຎັຌຆໄ ? ຘິໄ ຄ຋ີໄ ຾ຂົາ຾຅ົ໅າຓີນງັຄ຿ຈໄ ?
- ນຌ໅າ຅ະ຾ຎັຌ຿ຌທແຈຍັຌຈາກໄ ຓຏ໅ແຆ໅ແຌຎັຈ຅ຍັຌຎະຉິຍັຈ຋ີໄ ຘາຓາຈໂຈ໅ປັຍກາຌ຾ຂົ໅າ຾ຂົ໅າໂຎແຌຊາຌຂ໅ຓຌ຿ຌທ
ແຈ?
- ຅ະ຾ຎັຌ຿ຌທແຈຘະຓາຆິກກໄ ຓ຅ະຉ໅ບຄ: - ຾ຑີໄ ຓກາຌຍັຌ຋ຶກກາຌແນຓໄ , ຈັຈ຿ກ໅ກາຌຍັຌ຋ຶກ຋ີໄ ຓີດໄ ຿ຖ໅ທ, ຾ຑີໄ ຓ
ຂ໅ຓຌແນຓໄ ກາຌຍັຌ຋ຶກ຋ີໄ ຓີດໄ ຿ຖ໅ທ, ນຼືຂ໅ຓຌ຾຋ົໄ າຌັ໅ຌ.
- ຅ະ຾ຎັຌ຿ຌທແຈນຌ໅າ຋ີໄ ແນຓໄ ຘາຓາຈຖທຓ຾ຂົ໅າແຌຊາຌຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຅ະ຾ຘີຓຂະນງາງກາຌຏະຖິຈຉະຑັຌແຈ?
3. ຌິງາຓຊາຌຂ໅ຓຌ
- ຊາຌຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຅ະໂຈ໅ປັຍ຋ີໄ ຾ນຓາະຘົຓ຋ີໄ ຓີຖະຍົຍແຌຎະ຅ຍັຌຂບຄ຋ໄ າຌ?

17. 17
- ຊາຌຂ໅ຓຌ຾ຎັຌ຿ຌທແຈ຋ໄ າຌຉ໅ບຄກາຌ? e.g. ຏ໅ຆົຓແຆ໅, ຾ນຈກາຌ, ຘະຊາຌ຋ີໄ ຃ໄ າແຆ໅຅ໄ າງ,຅ະ຾ຎັຌ຿ຌທແຈ
ຖັກຘະຌະຂບຄຂ໅ຓຌ຿ຉໄ ຖະ຃ົຌ຿ຓໄ ຌນງັຄ?ຊາຌຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຃ທຌ຾ປັຈ຿ຌທແຈ຅ະກໄ ຽທຂ໅ບຄກັຍ຿ຉໄ ຖະ຃ົຌບືໄ ຌໃ?
- ຋ີໄ ຋ໄ າຌຉ໅ບຄກາຌ຿ຌທແຈແນ໅຾ຂົາ຾຅ົ໅າແຌກາຌຑົທຑັຌ?
4. ຃ທາຓຎບຈໂຑ
- ກໄ ຓຏ໅ຆົຓແຆ໅຋ີໄ ຿ຉກຉໄ າຄກັຌ຅ະປຽກປ໅ບຄແນ໅຿ຉກຉໄ າຄກັຌຖະຈັຍກາຌ຾ຂົ໅າ຾ຊິຄ? ຊ໅າ຾ຎັຌຈັໄ ຄຌັ໅ຌ, ຘິໄ ຄ຋ີໄ ຾ຂົາ຾຅ົ໅າ
ຓີນງັຄ຿ຈໄ ?
- ທິ຋ີກາຌ຋ີໄ ຖະບຽຈບໄ ບຌ຿ຓໄ ຌຂ໅ຓຌ຿ຌທແຈ?
- ຍໄ ຖະນັຈເ຃ຄກາຌ຋ີໄ ຉິຈຑັຌ຅າ຾ຎັຌຉ໅ບຄໂຈ໅ປັຍກາຌຎ໅ບຄກັຌ? ຏ໅຋ີໄ ຓີ຿ນຼໄ ຄຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຾ຎັຌໂຎໂຈ໅ຂບຄໂຑຂົໄ ຓຂໄ ຿ຖະ
ທິ຋ີກາຌ sophisticated ຾ຎັຌໂຑຂົໄ ຓຂໄ ທໄ າ຿ຌທແຈ?
- trails ຅ະກທຈຘບຍຊືກກາຌົຈແນ໅ດືຌ຃ທາຓຆືໄ ຘັຈຂ໅ຓຌ?
5. ຌາ຋ິຈຏ໅ແຆ໅
- ແຌຘິໄ ຄ຋ີໄ ຓີປຍ຿ຍຍ຋ີໄ ຋ໄ າຌຉ໅ບຄກາຌກາຌ຾ຂົ໅າ຾ຊິຄຊາຌຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຌາຘະ຾ນຌີ? e.g. ຿ຍຍຂບຄຍຖິຘັຈ
- ຘິໄ ຄ຋ີໄ ຂະຍທຌກາຌ຋ີໄ ຏ໅ແຆ໅ໂຈ໅ຊືກກາຌົຈແນ໅ຎະຉິຍັຈຓີນງັຄ຿ຈໄ ?
- ຓີຂ໅຅າກັຈ຋ີໄ ຅ະ຾ຎັຌກາຌທິ຋ີກາຌຌາແຆ໅ບາຈ຅າ຾ຎັຌຉ໅ບຄ຾ຂົ໅າ຾ຊິຄນຼືຘະ຿ຈຄຂ໅ຓຌ?
- ຏ໅ຆົຓແຆ໅຅ະ຾ຂົ໅າ຾ຊິຄຂ໅ຓຌຏໄ າຌ຾຃ືບຂໄ າງນຼຈຑົ໅ຌບບກ຅າກ຿ຌທແຈ?
- ຂ໅຃ທາຓບີ຾ຓທ຾ຑືໄ ບ຅ະຏະຖິຈ຾ຑືໄ ບຉບຍຘະນຌບຄຌບກ຅າກຌັ໅ຌນຼືກາຌຎໄ ຽຌ຿ຎຄຂບຄຂ໅ຓຌ຿ຓໄ ຌນງັຄ? ທິ຋ີ
ກາຌ຿ຓໄ ຌກາຌໂນຼ຾ຂົ໅າຌີ໅຅ະ຾ກີຈຂຶ໅ຌ?
6. ກາຌຐຶກບົຍປົຓ຿ຖະຎະຉິຍັຈ
- ຅ະຐຶກບົຍປົຓໂຈ໅ປັຍກາຌຍ? ຘາຓາຈກາຌຐຶກບົຍປົຓໂຈ໅ປັຍກາຌນຼຈຏໄ ບຌເຈງກາຌ຾ຆືໄ ບຓແຌກາຌເຉ໅ຉບຍຏ໅
ຆົຓແຆ໅຾ຎັຌ intuitive?
- ຓີຌະເງຍາງ຋ີໄ ກໄ ຽທຂ໅ບຄ຿ຖະຂັ໅ຌຉບຌກາຌຑັຈ຋ະຌາ?
- ຏ໅ຆົຓແຆ໅຿ຓໄ ຌ຾ປັຈ຿ຌທແຈ຅ະໂຈ໅ປັຍກາຌຐຶກບົຍປົຓກໄ ຽທກັຍກາຌຌາແຆ໅ຊາຌຂ໅ຓຌ຿ຌທແຈ?
- ຘິໄ ຄ຋ີໄ ຏ໅ແຆ໅຾ບກະຘາຌ຋ີໄ ຉ໅ບຄກາຌ? ຓັຌ຅ະ຾ປັຈ຿ຌທແຈ຅ະ຿຅ກດາງ?
- ຂະນຌາຌ "ຖະຍົຍກາຌ຋ົຈຖບຄ", ຅ະ຾ປັຈແນ໅ຏ໅ຆົຓແຆ໅຋ີໄ ຅ະກາງ຾ຎັຌ຋ີໄ ຃໅ຌ຾຃ີງກັຍຓັຌກໄ ບຌ຋ີໄ "຾ປົາຓີຆີທິຈ"
- ຖະຍົຍກາຌຌາແຆ໅຋ີໄ ຾ນຓາະຘົຓກັຍ຃ທາຓຉ໅ບຄກາຌຂບຄຉົທ຋ໄ ບຄ຾ທັຍ຿ຖະບີ຾ຓຖ?
7. ແຆ໅຾ທຖາ຿ຖະຄ ົຍຎະຓາຌ
- ແຌ຾ທຖາ຋ີໄ ຍໄ ຊາຌຂ໅ຓຌ຅າ຾ຎັຌຉ໅ບຄໂຈ໅ຎະຉິຍັຈຄາຌ຅ະໂຈ໅ດໄ າຄ຾ຉັຓຘໄ ທຌ?
- ຘິໄ ຄ຋ີໄ ຂ໅຅າກັຈຈ໅າຌຄ ົຍຎະຓາຌຓີນງັຄ຿ຈໄ ?
- ຘາຓາຈ ໂຈ໅ປັຍກາຌແຆ໅ apportioned ຖະນທໄ າຄກໄ ຓຏ໅ແຆ໅?
- ຏ໅຋ີໄ ໂຎແຌກາຌ຃໅ຓ຃ບຄກາຌຎະຉິຍັຈ຿ຖະກາຌຈາ຾ຌີຌຄາຌຂບຄຊາຌຂ໅ຓຌ຿ຌທແຈ?

18. 18
- ກາຌຍຖິກາຌ຅ະ຾ຎັຌ຿ຌທແຈຉ໅ບຄກາຌ຋ີໄ ຅ະໂຈ໅ປັຍກາຌຎະກບຍຑາງແຌຄ ົຍຎະຓາຌໂຈ໅?
6. ທິ຋ີກາຌທາຄ຿ຏຌ຿ຖະ຾ຎັຌຊາຌຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຈີ
຾ຎັຌຊາຌຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຈີຘະ຾ນຓີໂຎ຅ະ຾ຖີໄ ຓຉົ໅ຌຓີ຿ຏຌກາຌ຋ີໄ ຈີ. ຋ໄ າຌ຅າ຾ຎັຌຉ໅ບຄ຅ະ຿຅໅ຄກໄ ຽທກັຍ຃າຊາຓ຋ີໄ ຓັຌຊືກ
ບບກ຿ຍຍ຾ຑືໄ ບຉບຍ຃າ. ຘະຊາຌ຋ີໄ ຋ີໄ ຈີ຋ີໄ ຘຈ຾ຑືໄ ບ຾ຖີໄ ຓຉົ໅ຌກາຌຉົທ຅ິຄ຿ຖ໅ທ຿ຓໄ ຌດໄ ແຌຉບຌ຋໅າງຂບຄ - ຊາຓຉົທ຋ໄ າຌ
຾ບຄທໄ າຘິໄ ຄ຋ີໄ ຋ໄ າຌຑະງາງາຓ຾ຑືໄ ບຆບກນາ, ຘິໄ ຄ຋ີໄ ຊາຌຂ໅ຓຌຂບຄ຋ໄ າຌຘາຓາຈຍບກ຋ໄ າຌ຿ຖະທິ຋ີຓັຌ຅ະຆໄ ທງແນ໅ກາຌ
຾ປັຈທຽກຂບຄ຋ໄ າຌ.
7. Budgeting ຂບຄ຾ທຖາ຋ີໄ ແຆ໅຋ໄ າຌ
ຍໄ ທໄ າ຅ະ຾ຎັຌຘະຓາຆິກຂບຄຑະຌັກຄາຌບາຘາຘະນຓັກ, ນຼື຋ີໄ ຎຶກຘາຌາເ຃ຄກາຌ, ຅າຌທຌ຾ຄ ິຌຂບຄ຋ີໄ ແຆ໅຾ທຖາ
ຎະຉິຍັຈຘາຖັຍກາຌທາຄ຿ຏຌກາຌ຿ຓໄ ຌຓບຄຂ໅າຓຓັກ຅ະ຾ຎັຌ. ກໄ ບຌ຋ີໄ ຋ໄ າຌ຅ະໂຈ໅ປັຍຖາງຖະບຽຈຈ໅າຌທິຆາກາຌ຋ີໄ
຋ໄ າຌ຅າ຾ຎັຌຉ໅ບຄ຃ິຈທໄ າເຈງຏໄ າຌກາຌຏກຓັຈ຋ີໄ ຋ໄ າຌກາຖັຄ຾ປັຈແນ໅ໂຈ໅຿ຖະແນ໅຿ຌໄ ແ຅ທໄ າ຋ໄ າຌຓີຄ ົຍຎະຓາຌ຿ຖະ
ຘະນຌັຍຘະນຌຌ຋ີໄ ຋ໄ າຌຉ໅ບຄກາຌ.
຅ະ຅ິຄກໄ ຽທກັຍກາຌ຋ີໄ ແຆ໅຾ທຖາ຅າ຾ຎັຌ຾ຑືໄ ບປໄ ທຓກັຌ ordinate ຂະຍທຌກາຌທາຄ຿ຏຌກາຌແຌ຾ຍື໅ບຄຉົ໅ຌ຿ຖະ
ກາຌ຾ກັຍກາຂ໅ຓຌຂໄ າທຘາຌກໄ ຽທກັຍ຃ທາຓຉ໅ບຄກາຌຂບຄຏ໅຋ີໄ ຅ະໂຈ໅ປັຍກາຌຌາແຆ໅ຊາຌຂ໅ຓຌໂຈ໅. ຌີ໅ຎະກບຍຓີ:
 ກາຌແຆ໅຾ທຖາ຾ຑືໄ ບຑັຈ຋ະຌາ຿ຏຌກາຌຊາຌຂ໅ຓຌຑະຌັກຄາຌ
 ຃ໄ າແຆ໅຅ໄ າງແຌກາຌຆື໅ນຼືກາຌກໄ ຘ໅າຄຊາຌຂ໅ຓຌໂຈ໅
 ກາຌແຆ໅຾ທຖາ຾ຑືໄ ບ຋ົຈຘບຍຊາຌຂ໅ຓຌຑະຌັກຄາຌ
 ຑະຌັກຄາຌກາຌຐຶກບົຍປົຓກາຌຌາແຆ໅ຊາຌຂ໅ຓຌ
 ກາຌແຆ໅຾ທຖາແຌກາຌ຃໅ຓ຃ບຄ, ກາຌປັກຘາ຿ຖະຌາແຆ໅ຊາຌຂ໅ຓຌ
8. ຄ ົຍຎະຓາຌ
຾ຖີໄ ຓຉົ໅ຌເຈງກາຌກາຌົຈຍັຌນາ຋ີໄ ຉ໅ບຄໂຈ໅ປັຍກາຌ຿ກ໅ໂຂ຿ຖະຏົຌຎະເນງຈຂບຄຊາຌຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຅ະ຾ບົາຓາແນ໅,
຾ຆັໄ ຌ: ຎະດັຈ຾ທຖາຑະຌັກຄາຌ, ກາຌຎັຍຎຄ຃ຌຌະຑາຍຂບຄກາຌຍຖິກາຌນຼືກາຌຘະນຌບຄກາຌຂ໅ຓຌຂໄ າທຘາຌຉິຈຉາຓ
ກທຈກາກາຌຉົ໅ຌໂຈ໅. ຓຌ຃ໄ າຂບຄຏົຌຎະເນງຈ຋ີໄ ຾ນຼົໄ າຌີ໅຅ະຆໄ ທງແນ໅ກາຌົຈຄ ົຍຎະຓາຌກາຌ຾ຍື໅ບຄຉົ໅ຌ, ຾ຆິໄ ຄຘາຓາຈນຼັຄ
຅າກຌັ໅ຌໂຈ໅ປັຍກາຌຈັຈ຿ກ໅຋ີໄ ຋ໄ າຌຘົຌ຋ະຌາກັຍຏ໅ຘະນຌບຄ຿ຖະຏ໅ປັຍ຾ນຓົາ. ຾ທົ໅າແນ໅ຎະຆາຆົຌ຅າກບົຄກາຌ຅ັຈຉັ໅ຄບືໄ ຌໃ
຾ຑືໄ ບ຾ຍິໄ ຄທໄ າ຋ໄ າຌໂຈ໅ປັຍຉົທ຾ຖກກໄ ຽທກັຍຘິຈ຋ິແຌກາຌ.
ຂະຍທຌກາຌຂບຄ agreeing ຄ ົຍຎະຓາຌຈັໄ ຄກໄ າທ຿ຓໄ ຌເບກາຈ຋ີໄ ຅ະ຾ປັຈແນ໅຿ຌໄ ແ຅ທໄ າ຋ໄ າຌຓີຘະນຌັຍຘະນຌຌ
຿ຖະກາຌຓີຘໄ ທຌປໄ ທຓແຌກາຌ຃໅ຓ຃ບຄຏ໅ບາທເຘ຿ຖະແ຅຋ີໄ ຅ະ຿຅໅ຄໂຈ໅. ກາຌຑັຈ຋ະຌາຊາຌຂ໅ຓຌແນຓໄ ຋ີໄ ຍໄ ຘາຓາຈ຾ນັຌ
ໂຈ໅ທໄ າຑຽຄ຿ຉໄ ຾ຎັຌຍັຌນາ຋າຄຈ໅າຌ຾ຉັກຌິກ - ຓັຌບາຈ຅ະ຾ກີຈຏົຌກະ຋ົຍຉໄ ບົຄກາຌ຅ັຈຉັ໅ຄ຋ັຄນຓົຈ຿ຖະຓັຌຉ໅ບຄກາຌ
ຘະນຌັຍຘະນຌຌຏ໅ບາທເຘແຌຖະຈັຍ. ຅ຈຘຓ຾຋ິຄແຌຖະຈັຍຌີ໅຅ະ຾ຎັຌ຋ີໄ ຘາ຃ັຌ຾ຓືໄ ບຂະຍທຌກາຌຑັຈ຋ະຌາໂຈ໅ກາງ຾ຎັຌ
ນຼາງ຾ຌືໄ ບຄ຋າຄຈ໅າຌ຾ຉັກຌິກ.

19. 19
9. ຅ະ຾ຎັຌ຿ຌທແຈ຾ຑືໄ ບຎະກບຍຓີ
຿ຏຌກາຌຊາຌຂ໅ຓຌ຿ຓໄ ຌ຅ຈ຾ຖີໄ ຓຉົ໅ຌຘາຖັຍກາຌກໄ ຘ໅າຄຊາຌຂ໅ຓຌ DIY ຂບຄ຋ໄ າຌ຾ບຄ, ນຼື຅ະໂຈ໅ປັຍກາຌຌາແຆ໅
຾ຎັຌເຈງນງ໅ແຌ຾ທຖາ຋ີໄ ກາຌ຾ຂົ໅ານາກາຌຑັຈ຋ະຌາຊາຌຂ໅ຓຌນຼືຏ໅ຘະນຌບຄ. ຅ຈຎະຘົຄຉົ໅ຌຉຂບຄຉົຌ຿ຓໄ ຌ຾ຑືໄ ບຘະນຼຍ
ຘິໄ ຄ຋ີໄ ຋ໄ າຌຉ໅ບຄກາຌ, ຿ຖະຓັຌ຃ທຌ຅ະໂຈ໅ປັຍກາຌຖາງຖັກບັກຘບຌແຌຑາຘາ຋ົໄ ຄຑຽຄ຿ຖະບາຈ຅ະນຼີກ຾ທັ໅ຌນຼືບະ຋ິຍາງ
຃າຘັຍຘະ຾ຑາະ຋າຄທິຆາກາຌແຈນຌຶໄ ຄ.
ກາຌແຆ໅຅ໄ າງ຋ີໄ ແຆ໅຾ທຖາກໄ ຽທກັຍຂະຍທຌກາຌທາຄ຿ຏຌກາຌປັຍຎະກັຌທໄ າ຋ໄ າຌຓີ຃ທາຓ຃ິຈ຋ີໄ ຅ະ຿຅໅ຄຂບຄຎະ
຾ຑຈຂບຄຊາຌຂ໅ຓຌບົຄກາຌ຅ັຈຉັ໅ຄຂບຄ຋ໄ າຌ຃ທາຓຉ໅ບຄກາຌ, ຘາຓາຈ຿ຖະຘາຓາຈຘະນຌັຍຘະນຌຌ. ຿ຏຌກາຌ຋ີໄ ຄໄາງ
ຈາງ຋ີໄ ຅ະຎະກບຍຓີ:
 ຅ຈຎະຘົຄຉາ຿ນຌໄ ຄຎະ຅ຍັຌບົຄກາຌ຅ັຈຉັ໅ຄຂບຄ຋ໄ າຌເຈງຖທຓ, ກາຌ຋ົຍ຋ທຌ຃ືຌຂບຄຘິໄ ຄ຋ີໄ ຋ໄ າຌຓີ຿ຖ໅ທ, ຏົຌ
ຎະເນງຈຂບຄຊາຌຂ໅ຓຌແນຓໄ ຅ະຘະນຌບຄກາຌ.
 ກາຌໂນຼຂ໅ຓຌຂໄ າທຘາຌ.
 ຅ະ຾ຎັຌ຿ຌທແຈຓີຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຋ໄ າຌຉ໅ບຄກາຌ຋ີໄ ຅ະ຾ກັຍກາ຿ຖະຏ໅຋ີໄ ຾ກັຍກາຓັຌ - ຖທຓ຋ັຄ຃ໄ ປໄ ທຓຄາຌ. ປຽກປ໅ບຄ
ແນ໅ຏ໅຋ີໄ ຍົຈຖາງຄາຌ຿ຖະຘິໄ ຄ຋ີໄ ຍົຈຖາງຄາຌຌີ໅ຑທກ຾ຂົາ຾຅ົ໅າຉ໅ບຄກາຌ.
 Timescale / ຄ ົຍຎະຓາຌ຃າຈ຃ະ຾ຌແຌ຾ຍື໅ບຄຉົ໅ຌຂບຄ຋ໄ າຌ timescale ຿ຖະຄ ົຍຎະຓາຌ຋ີໄ ຅ະກາງ຾ຎັຌ
ນຼາງ຿ຖະນຼາງດໄ າຄຆັຈ຾຅ຌທໄ າ຾ຎັຌຂະຍທຌກາຌທາຄ຿ຏຌກາຌງັຄຘືຍຉໄ ໂຈ໅.
 ຏ໅຋ີໄ ຓີຘໄ ທຌກໄ ຽທຂ໅ບຄ? ຏ໅຋ີໄ ຊືກຌາຑາເ຃ຄກາຌ຿ຌທແຈ? ຏ໅຋ີໄ ຅ະຌາແຆ໅ຊາຌຂ໅ຓຌ຿ຌທແຈ? ຏ໅຋ີໄ ຅ະປັກຘາ
ຓັຌ? ຍໄ ຘາຓາຈ຅ະ຾ຎັຌ຿ຌທແຈຑທກ຾ຂົາ຾຅ົ໅າຓີ? ຎະກບຍຓີຑະຌັກຄາຌບາຘາຘະນຓັກ,, ຃ໄ ປໄ ທຓຄາຌ, ຏ໅ຘະ
ນຌບຄບືໄ ຌໃ, ຿ຖະບືໄ ຌໃ.
 ຉ໅ບຄກາຌປາຈ຿ທ຿ຖະຆບຍ຿ທ຅າກັຈແຈໃ຋ີໄ ຘ໅າຄເຈງແຌຎະ຅ຍັຌ຋ີໄ ກາຌົຈໂທ໅ຂບຄ຋ໄ າຌ, ຾ຆັໄ ຌ: ບາງຘຄຘຈ
ຂບຄ຃ບຓຑິທ຾ຉີໂຈ໅, ນຼືທໄ າ຾ຂົາ຾຅ົ໅າຓີ PCs ນຼື Macs, ຿ຖະຍໄ ທໄ າ຅ະຓີກາຌຉິຈຉັ໅ຄ Windows ນຼື Linux?
ຖກຂບຄ຋ໄ າຌຓີ຾຃ືບຂໄ າງ, ນຼືຑະຌັກຄາຌນໄ າຄໂກຘບກນຼີກແຈ? ຓີຄ ົຍຎະຓາຌຘາຖັຍກາຌງົກຖະຈັຍແຈ?
 ຑະຌັກຄາຌ.
 ກາຌຐຶກບົຍປົຓ຋ີໄ ຅ະຉ໅ບຄໂຈ໅ຐຶກບົຍປົຓແຌກາຌຌາແຆ໅ຖະຍົຍໂຈ໅຿ຌທແຈ? ຓັຌ຅ະ຾ປັຈ຿ຌທແຈໂຈ໅ປັຍກາຌ
ຘົໄ ຄ?
 ຘະນຌັຍຘະນຌຌຂແນ໅ຎະກບຍຓີກາຌຉິຈຉັ໅ຄຖະ, ຾ຑີໄ ຓ຃ຌຘົຓຍັຈແນຓໄ ນຼືຍັຌນາ. ຏ໅ຘະນຌບຄນຼືກາຌຑັຈ຋ະ
ຌາບາຈ຅ະຘະ຾ນຌີແນ໅ຘະນຌັຍຘະນຌຌ຋າຄເ຋ຖະຘັຍ, ຿ຉໄ ໂຖໄ ຑິ຾ຘຈຘາຖັຍກາຌຆໄ ທງ຾ນຼືບດໄ ແຌ຾ທັຍໂຆ. ຊ໅າ
ນາກທໄ າ຋ໄ າຌກາຖັຄກໄ ຘ໅າຄຖະຍົຍຂບຄ຋ໄ າຌ຾ບຄ, ຏ໅຋ີໄ ຅ະຓີຘາຖັຍກາຌຘະນຌັຍຘະນຌຌດໄ າຄຉໄ ຾ຌືໄ ບຄ?
10. ກາຌ຃໅ຓ຃ບຄເ຃ຄກາຌ຋ີໄ ຈີ
຾ຎັຌກາຌກະກຽຓດໄ າຄຖະບຽຈ຿ຖະປັຍກາຌຍາຈກ໅າທເຈງຂັ໅ຌຉບຌທິ຋ີກາຌຂະຍທຌກາຌຂບຄກາຌຑັຈ຋ະຌາ
ຊາຌຂ໅ຓຌໂຈ໅຃ທຌ຅ະຆໄ ທງແນ໅຋ໄ າຌຘິ໅ຌຘຈ຾ຊິຄ຋ີໄ ຓີຊາຌຂ໅ຓຌ຋ີໄ ຑົຍ຃ທາຓຉ໅ບຄກາຌຂບຄ຋ໄ າຌໂຈ໅:

20. 20
 ກາຌກະກຽຓຉັຈຘິຌແ຅ທໄ າຘິໄ ຄ຋ີໄ ຋ໄ າຌຉ໅ບຄກາຌ, ກາຌກະກຽຓກຖະຌີ຋ຖະກິຈຘາຖັຍຉົ໅ຌ຿ຖະ຃ະຌະກາຓະ
ກາຌ຃໅ຓ຃ບຄຂບຄ຋ໄ າຌ, ຉົກຖົຄ຾ນັຌຈີຄ ົຍຎະຓາຌຉົທຆີ໅ທັຈ, ຉາຉະຖາຄເ຃ຄກາຌຂບຍ຾ຂຈຂບຄເ຃ຄກາຌ
ຈັໄ ຄກໄ າທ.
 ກາຌ຃ັຈ຾ຖືບກຂຽຌ຿ຏຌເ຃ຄກາຌ຾ຍື໅ບຄຉົ໅ຌ, ຾ຎັຌເຈງນງ໅ຘາຖັຍຂະຍທຌກາຌ຾຅ັຍ຾ຎັຌ, ຿ຖະຌາແຆ໅ກາຌຘາ
ຑາຈ຾ຑືໄ ບ຃ັຈ຾ຖືບກ຾ບົາຏ໅ປັຍ຾ນຓົາໂຈ໅.
 ກາຌຘົຌ຋ະຌາຘັຌງາຉົກຖົຄ຾ນັຌຈີ຋ີໄ ຅ະໂຈ໅ປັຍກາຌຎົຈຎໄ ບງແຌ຾ທຖາ຋ີໄ , ກາຌົຈ຾ທຖາກາຌ຅ໄ າງ຾ຄ ິຌ, ກາຌ
຅ັຈກາຌ຃໅ຓ຃ບຄເ຃ຄກາຌ, ຑາຖະຍົຈຍາຈ຿ຖະ຃ທາຓປັຍຏິຈຆບຍ, ຿ຖະຂະຍທຌກາຌຂັຈ຿ງ໅ຄ.
 ກາຌຑັຈ຋ະຌາຘະ຾ຑາະນຌ໅າ຋ີໄ ຾ປັຈທຽກ຿ຓໄ ຌໂຈ໅ຉົກຖົຄ຾ນັຌຈີ຿ຖະ຾ຆັຌ, ຂັ໅ຌຉບຌຂບຄກາຌເຈງກາຌຑັຈ຋ະ
ຌາຂັ໅ຌຉບຌຂບຄກາຌ, ຃ທາຓ຃ືຍນຌ໅າແຌຍົຈຖາງຄາຌ, ກາຌ຋ົຈຘບຍ debugging.
 ກາຌຉິຈຉັ໅ຄຎະຉິຍັຈ, ກາຌຐຶກບົຍປົຓ຿ຖະຘະນຌັຍຘະນຌຌດໄ າຄຉໄ ຾ຌືໄ ບຄ.
 ຍົຈປຽຌກາຌ຋ົຍ຋ທຌ຃ືຌໂຈ໅ປຽຌປ໅຿ຖະ຿ຏຌກາຌຘາຖັຍກາຌຘະຍັຍຉໄ ໂຎ.
11. ຉິຈຉາຓກທຈກາຎະຖິຓາຌກາຌ຋ີໄ ຘາ຃ັຌ຾ຎັຌນງັຄ?
຅າຌທຌ຋ີໄ ຍໄ ໂຈ໅຾ຖືໄ ບຄ຋ັຄນຓົຈ, ຿ຌໄ ຌບຌຍໄ ໂຈ໅. ຿ຉໄ ຑທກ຾ຂົາ຾຅ົ໅າຘາຓາຈ຋ີໄ ຅ະ຾ຂົ໅າ຾ຎັຌຉົທຆີ໅ທັຈ຋ີໄ ຊືກຉ໅ບຄຂບຄຍໄ
ທໄ າ຅ະ຾ຎັຌຘິໄ ຄ຋ີໄ ຾ປົາຓີກາຌທາຄ຿ຏຌ - ຿ຖະຊ໅ານາກທໄ າຍໄ , ຍໄ ບຌ຋ີໄ ຑທກ຾ຂົາ຾຅ົ໅າ຅າ຾ຎັຌຉ໅ບຄຎັຍຎຄ.
ຓີຉົທ຾ຖກກາຌແຌຓືຘາຓາຈບະຌງາຈແນ໅ຘາຖັຍ຅າຌທຌຂບຄຘິໄ ຄຉໄ າຄໃ:
 ຆບກນາ຾ຎັຌຓືບາຆີຍ
 ກາເ຃ຄກາຌຂບຄ຋ໄ າຌ຿ຓໄ ຌ຾ປັຈແນ໅຃ທາຓ຿ຉກຉໄ າຄກັຌ, ຿ຖະນຼາງຎາຌແຈຂບຄນຌຶໄ ຄ
 ຘະ຿ຈຄຍໄ ບຌ຋ີໄ ຓີ຃ທາຓຉ໅ບຄກາຌ, ຿ຖະທິ຋ີກາຌແນງໄ ຓັຌ຾ຎັຌ
 ກາຌ backing ຾ຊິຄກາຌປ໅ບຄຂ຾ຄ ິຌແຈໃ຋ີໄ ຅ະຊືກໂຈ໅
 ກາຌປ໅຅ັກແຌ຾ທຖາ຋ີໄ ຍາຄຘິໄ ຄຍາຄດໄ າຄຍໄ ຿ຓໄ ຌຉົກ຾ຎັຌຓຌ຃ໄ າໂຖໄ
 ກາຌຘະ຿ຈຄ຋ໄ າບໄ ຽຄ຿ຖະຂ໅ຓຌຂໄ າທຘາຌຘາງຉາ
 Sprucing ຾ຊິຄກາຌຌາຘະ຾ນຌີ຋ີໄ ຓີນຼັກຊາຌ຅າຌທຌນຖາງ຋ີໄ ຿ຂຄຘາຓາຈ຾ປັຈແນ໅ເຖກຂບຄ຃ທາຓ຿ຉກຉໄ າຄ
ກັຌແຌກາຌ຾ຆືໄ ບຊືຂບຄຉົຌ.
12. ຿ຓໄ ຌແຏ຾ຎັຌຏ໅ປັຍຏິຈຆບຍຘາຖັຍກາຌ຾ກັຍກາຂ໅ຓຌຘະຊິຉິ?
ນຌ໅າ຋າບິຈຂບຄກາຌ຋ັຄນຓົຈ, ແຌເ຃ຄກາຌແຈນຌຶໄ ຄ, ຃ທຌ຅ະຓີຍາຄຘິໄ ຄຍາຄດໄ າຄ຋ີໄ ຉໄ ຉ໅າຌກາຌທັຈ຿຋ກ຃ທາຓ
຃ືຍນຌ໅າ. ຅ຈຎະຘົຄ຾ນຼົໄ າຌີ໅຃ທຌ຅ະໂຈ໅ປັຍກາຌຈັໄ ຄ຋ີໄໂຈ໅ກໄ າທແຌຉບຌຉົ໅ຌ, ຿ຖະ຅ະ຾ຎັຌຘິໄ ຄ຋ີໄ ຏ໅ແນ໅຋ຶຌ຿ຖະຑາກຘໄ ທຌ
ກໄ ຽທຂ໅ບຄ຅ະໂຈ໅ປັຍກາຌຆບກນາດໄ ແຌຖະນທໄ າຄກາຄ຾ຈືບຌ຿ຖະຍົຈຖາງຄາຌຘຈ຋໅າງຂບຄໂຖງະ.
ກາຌ຋ົຈຘບຍຘາ຃ັຌຘາຖັຍກາຌ຾ປັຈແນ໅ກາຌຉິຈຉາຓຎະຖິຓາຌ຿ຖະກາຌຎະ຾ຓີຌຏົຌໂຈ໅ຄໄາງ, ຿ຓໄ ຌ຾ຑືໄ ບກາຌົຈ
ຎະຆາຆົຌໂຈ໅ຓີຘໄ ທຌປໄ ທຓແຌກາຌຍັຌຖ຾ຎົ໅ານຓາງ຾ນຼົໄ າຌີ໅. ຘາຖັຍຉົທດໄ າຄ:
຾ຎົ໅ານຓາງ: ຾ຑືໄ ບຎັຍຎຄກາຌ຾ຂົ໅າ຾ຊິຄກາຌຘະນຌັຍຘະນຌຌຘາຖັຍຏ໅ຆົຓແຆ໅ກາຌຍຖິກາຌ ຑະຌັກຄາຌຓີຘໄ ທຌ
ປໄ ທຓ: Joe ຎະ຾຋ຈ, ຅ັຈກາຌຘຌັຍຘຌຌ຿ຖະ Jane DOE, ຾ຏີງ຿ຏໄ ຂບຄຑະຌັກຄາຌຆຓຆົຌ