1.
Gedrag en Toezicht
op financiële markten
4 november 2014
Wilte Zijlstra (@wilte | wilte.zijlstra@afm.nl)
AFM (@AutoriteitFM)
slideshare.net/wiltez #BDAMS

2.
Missie Autoriteit Financiële Markten
Pagina 2 4 november 2014
De AFM bevordert
eerlijke en transparante
financiële markten
| #BDAMS Gedrag en Toezicht

3.
Vraag
(klant)
Aanbod
(aanbieder)
4 november 20143 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

4.
Levelplaying field
© Andre Habermann / sxc.hu4 november 20144 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

5.
Zorgvuldige
financiële
dienstverlening
aan consumenten
Eerlijke en efficiënte
werking van
kapitaalmarkten.
4 november 20145 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

6.
De AFM bevordert eerlijke en
transparante financiële markten.
Wij zijn de onafhankelijke
gedragstoezichthouder
op de markten van
sparen, lenen, beleggen en verzekeren.
4 november 20146 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

7.
(Oud) Bestuursvoorzitters AFM
7 4 november 2014
Arthur
Docters
van Leeuwen
2002-2007
Hans
Hoogervorst
2007-2011
Ronald
Gerritse
2011-2013
Merel
van
Vroonhoven
2014-
| #BDAMS Gedrag en Toezicht

8.
Financieel toezicht in Nederland:Twin peaks
VerzekeraarsBanken
DNB
AFM
AdviseursBeursPensioen-
fondsen
Gedragstoezicht;
gedrag van en informatieverstrekking
door alle marktparticipanten
Prudentieel toezicht ;
soliditeit financiële
instellingen en stabiliteit
systeem
4 november 20148 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

9.
4 november 20149 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

10.
4 november 201410 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

11.
4 november 201411 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

12.
Effectief
beïnvloeden
4 november 201412 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

13.
Handhaving
4 november 201413 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

14.
Complex
Ontastbaar
Grote impact
Lage koopfrequentie
Lange incubatietijd
Grote externe effecten
Kenmerken van financiële producten
Kwaliteit is moeilijk
observeerbaar,
reputatie en
leereffecten werken
slecht
4 november 201414 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

15.
Hypotheken zijn:
• Complex – veel soorten (oa door hypotheekrenteaftrek)
• Ontastbaar – hypotheek is middel voor doel huis
• Grote impact – gemiddelde prijs koophuis € 240.000
• Lage koopfrequentie – 2-3x in je leven
• Lange incubatietijd – looptijd 30 jaar
• Grote externe effecten – hypotheekschuld NL €650 miljard
4 november 201415 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

16.
http://www.youtube.com/watch?v=tGPrDnvfZ80
Filmpje, toezicht AFM
16 4 november 2014 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

17.
gedragstoezichthouder
risicogestuurd
eerlijk en transparant
financiële dienstverlening
kapitaalmarkten
vertrouwen
4 november 201417 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

18.
Haunting questions voor een toezichthouder
18 4 november 2014
Waarom heeft de
AFM te weinig
gedaan?
Waarom heeft de
AFM niets gezien?
Waarom was de
AFM er niet?
| #BDAMS Gedrag en Toezicht

19.
Malcolm Sparrow
• Pick important problems
• Fix them
• Tell about it
19 4 november 2014
http://www.hks.harvard.edu/fs/msparrow/
| #BDAMS Gedrag en Toezicht

20.
Schadelijk
gedrag
Illegaal
gedrag
Balans tussen bestrijden
illegaal en schadelijk gedrag
4 november 201420 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

21.
Piramide Ayres & Braithwaite
Effectief beïnvloeden
21 4 november 2014 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

22.
Tafel van elf
22 4 november 2014
http://www.hetccv.nl/instrumenten/programmatisch-handhaven/Landelijk+-+Tafel+van+Elf
| #BDAMS Gedrag en Toezicht

23.
De Interventie: Handboek Sparrow in de praktijk
23 4 november 2014
http://www.inspectieloket.nl/Images/VT_interventie_digiboek_2013-1028_def%20(2)_tcm296-346908.pdf
| #BDAMS Gedrag en Toezicht

24.
| #BDAMS Gedrag en Toezicht24 4 november 2014
Effectgericht toezicht op financiële markten
(Theodor Kockelkoren, 2014)
http://www.afm.nl/nl/nieuws/2014/sep/publicatie-tk-veranderingen.aspx
http://www.afm.nl/nl/werken-bij-
afm/blog/danny-van-dijk.aspx

25.
Mensen gedragen zich niet altijd rationeel…
4 november 201425 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

26.
Fraude in Beeld (2006) – ISMA model
Interne norm
Sociale norm
Mogelijkheden
Afschrikking
26 4 november 2014
http://docs.szw.nl/pdf/129/2007/129_2007_3_10661.pdf
| #BDAMS Gedrag en Toezicht

27.
De marketing van nalevingsgedrag (2010)
27 4 november 2014
http://www.inspectieloket.nl/Images/De_marketing_van_naleving
sgedrag_-_Danielle_de_Jong_tcm296-327715.pdf
www.videnet.nl/download/?id=17683217&download=1
| #BDAMS Gedrag en Toezicht

28.
Thaler & Sunstein: Nudge (2008)
28 4 november 2014
http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2499658
| #BDAMS Gedrag en Toezicht

29.
MINDSPACE (2010), EAST (2014)
29 4 november 2014
http://www.instituteforgovernment.org.uk/publicati
ons/mindspace
http://www.behaviouralinsights.co.uk/publications/east-four-
simple-ways-apply-behavioural-insights
| #BDAMS Gedrag en Toezicht

30.
30 4 november 2014
http://www.fca.org.uk/news/fca-publishes-occasional-papers-on-
behavioural-economics
| #BDAMS Gedrag en Toezicht
Financial Conduct Authority (FCA)
(“Engelse AFM”)

31.
WRR: Menselijke beslisser (2009) en
Met kennis van gedrag beleid maken (2014)
31 4 november 2014
http://www.wrr.nl/fileadmin/nl/publicaties/PDF-
verkenningen/De_menselijke_beslisser.pdf
http://www.wrr.nl/publicaties/publicatie/article/met-
kennis-van-gedrag-beleid-maken/
| #BDAMS Gedrag en Toezicht

32.
EIOPA: Good practices on information
provision for DC schemes (2013)
32 4 november 2014
http://www.afm.nl/nl/nieuws/2013/feb/eiopa-rapport-pensioncommunicatie.aspx
Max
| #BDAMS Gedrag en Toezicht

33.
33 4 november 2014
https://www.gov.uk/government/publications/test-learn-adapt-developing-public-policy-with-randomised-
controlled-trials
| #BDAMS Gedrag en Toezicht
“Nudge-unit”: Randomized Control Trials

34.
Effectieve communicatie testen
34 4 november 2014
http://www.fca.org.uk/your-fca/documents/occasional-
papers/occasional-paper-2
| #BDAMS Gedrag en Toezicht

35.
Quick win: handtekening bovenaan
35 4 november 2014
http://www.pnas.org/content/109/38/15197.full.pdf+html
| #BDAMS Gedrag en Toezicht

36.
| #BDAMS Gedrag en Toezicht36 4 november 2014
https://www.coursera.org/course/behavioralecon

37.
Klantbelang Centraal Dashboard
sociale norm & benchmark
| #BDAMS Gedrag en Toezicht37 4 november 2014
http://www.afm.nl/nl/over-afm/thema/klantbelang-centraal/wat-
doet-afm/kbc-dashboard.aspx

38.
Perverse prikkels
| #BDAMS Gedrag en Toezicht38 4 november 2014
[2011]
http://www.cmu.edu/dietrich/sds/docs/loewenstein/WhenS
unLightFails.pdf
http://wilte.nl/ESB_Beloningstransparantie%20en%20adviseren%20in%20eigen%20belang.pdf

39.
Provisieverbod tegen perverse prikkels
| #BDAMS Gedrag en Toezicht39 4 november 2014
http://www.afm.nl/nl/professionals/afm-voor/provisieverbod.aspx

40.
| #BDAMS Gedrag en Toezicht40 4 november 2014
http://www.afm.nl/nl/professionals/afm-actueel/nieuws/2014/sep/rapport-controles-big4.aspx

41.
| #BDAMS Gedrag en Toezicht41 4 november 2014
https://www.coursera.org/course/unethicaldecision

42.
Tips
www.afm.nl/consument
• Klinkt het te goed om waar te zijn, dan is
het dat vaak ook
• Neem de tijd om informatie goed door te
lezen, laat je niet opjagen
• Koop geen producten die je niet begrijpt
• Controleer je aanbieder
| #BDAMS Gedrag en Toezicht42 4 november 2014
http://www.afm.nl/nl/consumenten/vertrouwen/bedrijf_bekend.aspx
Scarcity
Authority

43.
Interactieve
hulpmiddelen
weetwatjeweet.nl
meerkeuzemetgeld.nl
www.afm.nl/eneeuro
www.afm.nl/besliswijzer
4 november 201443 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

44.
Gedrag en Toezicht op financiële markten
Wilte Zijlstra (@wilte, Linkedin) werkt bij de afdeling Communicatie van de
Autoriteit Financiële Markten (www.afm.nl). Hij is gepromoveerd evolutiebioloog en
werkt nu acht jaar bij de AFM. Als onafhankelijke gedragstoezichthouder op
sparen, lenen, beleggen en verzekeren, bevordert de AFM eerlijke en transparante
financiële markten.
De AFM kan formele maatregelen opleggen, zoals boetes of het intrekken van
vergunningen. Maar vaak zijn informele maatregelen, communicatie en/of
gedragsbeïnvloeding effectiever en efficienter. Hoe kan de AFM
gedragseconomische inzichten het best inzetten voor een eerlijke financiële
markt? Met dit soort vraagstukken houdt Wilte zich bij de AFM bezig als
(markt)onderzoeker en communicatieadviseur.
Aankondiging
44 4 november 2014 | #BDAMS Gedrag en Toezicht