3. Feniziarrak:
Feniziarrak penintsula hegoaldean kokatu ziren,
eta Gadir eta Malaca bezalako koloniak sortu
zituzten, denborarekin Cadiz eta Malaga hiriak
bilakatu direnak.
Feniziarrak iristeak aportazio handiak ekarri
zituen, hala nola, idazketa, eltzegilearen tornua,
edota arrainak kontserbatzeko gazitzea.
4. Greziarrak:
Greziarrak polietatik edo estatu-hirietatik
zetozen. Balear Uharteetan hartu zuten asentua,
eta penintsularen hegoaldean eta ekialdean ere.
Greziarrek aportazio baliotsuak ekarri zituzten,
landaketa berriak (adibidez olibondoa) eta
txanpongintza, esaterako.
5. Kartagotarrak:
Kartagotarrak Kartagotik zetozen, Afrika
iparraldetik. Balear Uharteetan eta penintsula
hego-ekialdean sortu zituzten beren koloniak.
Kolonietako batek Qart-Hadast izena zuen, gero
erromatarrak Cartago Nova izena emango ziotena,
eta gaur egun Cartagena izena duena.
Kartagotarren kolonizazioak izaera militarra izan
zuen.
6. Erromatarrak:
Erromatar inperioa mediterranear kostalde guztitik
eta Europako zati handi batetik zabaldu zen, bere
antolakuntza gaitasun handiari eta bere
ejertzitoari esker…
Konkistatutako herriek erromatar herriaren
ezaugarri kulturalak bereganatzen zituzten: beren
hizkuntza, txanpona eta bizimodua. Prozesu honi
erromanizazioa esaten zaio.
Erromatar gizarte antolakuntza oso hierarkizatuta
zegoen.
7. -Enperadorea: Enperadorea Inperioko gidari nagusia
zen, ejertzitoaren burua, legeak ezartzen zituen eta
Jainkotzat zeukaten.
-Senatuak: Senatuak Inperioko gai garrantzitsuez
eztabaidatzen zuen eta enperadoreari gomendioak
ematen zizkion.
-Erromatar ejertzitoa:Erromatar ejertzitoa legioek
osatzen zuten. Legio bakoitzean jeneral batek
gidatutako 5.000 soldadu zeuden.
Erromako Jendearen Zerrenda:
8. Erromatar Gizartea:
-Erromatar gizartea, patrizioek, plebeioek eta
esklabuek osatzen zuten.
-Patrizioak: Patrizioak hiritar askeak ziren, eta oso
ugariak ez ziren arren, lur eta abere gehienak
zituzten beraiek. Ejertzitoko eta Inperioko
politikako kargurik garrantzitsuenak zituzten.
-Plebeioak: Plebeioak ere herritar askeak ziren eta
Inperioko biztanle gehienak talde honetakoak ziren.
Nekazaritzan, artisautzan, merkataritzan eta jende
kopuru handiak ejertzitoan jarduten zuen. Hasieran
ezin zuten erromatar bizitza politikoan parte hartu,
baina denborarekin kargu politikoak lortu ahal izan
zituzten.
9. -Esklabuak: Esklabuak ez zituzten herritartzat hartzen,
beste pertsona baten jabetzapekoak ziren. Meatzetan
, zelaietan, patrizioen eta plebeioen etxeetan lan
gogorrak egiten zituzten. Ez zeukaten eskubiderik.
10. Erromatarren Bizimodua:
-Erromatar hirietan etxebizitza mota desberdinak
zeuden,
-Enperadorea eta patriziorik garrantzitsuenak domus
izeneko luxuzko jauregietan bizi ziren, edota
kanpoaldeko etxebizitza handietan.
-Plebeioak insulae izeneko sei eta zortzi solairu
bitarteko etxebizitza apaletan bizi ziren. Eraikuntza
hauen beheko aldea dendek eta tailerrek betetzen
zuten.
-Tenpluetan erromatarrek beren jainkoak gurtzen
zituzten, jainko grekoak bezala, giza itxurakoak.
11. -Erromatar hirietan eraikuntza publikoak ere baziren,
eta herritarrek beren aisialdiaz gozatzen zuten bertan.
-Termak bainu publikoak ziren, sarritan bilera lekuak.
-Antzerkia eraikuntza publiko erdizirkularra zen, eta
antzerki lanak antzezten ziren bertan.
-Anfiteatroa ikuskizun desberdinetarako eraikuntza
publikoa zen, hala nola, gladiadoreen arteko borrokak.
-Zirkua forma luzexkako eraikuntza zen, eta bertan zaldi
lasterketak egiten ziren.
-Erromatarrek oso ingenieritza lan garrantzitsuak eraiki
zituzten, akueduktuak esaterako.
-
12. -Erromatarrak K.a. 218 urtean iritsi ziren Iberiar
Penintsulara, baina beraiek Hispania deitu zuten. Horren
konkista osoa, ez zen asko urte beranduago arte
finkatu.
-Iberiar Penintsularen erromatar konkista K.a. 218.
urtean hasi zen, eta ia 200 urte iraun zuen, K.a. 19.
urte arte.
-Konkista prozesu guztiak borroka izan zuen komuneko
faktore. K.a. 154. urtetik K.a 136. urte arte, Viriatok
zuzendutako lusitaniarrek, erromatar tropen
aurrerapenari erresistentziarik aipagarriena eskaini
zioten.
- Hispaniaren konkista, Penintsulako erromatarrek
esaten zioten bezala, hiru epetan garatu zen.
-Lehena penintsularen hegoaldea eta ekialdea
okupatzea izan zen.
13. -Bigarrena erdiko mesetako lurraldeen inbasioa izan
zen.
-Hirugarrena penintsula iparraldea mendean hartzea
izan zen.
-Behin konkista amaitu ondoren, Erromak bere kultura
eta bizimodua zabaldu zuen konkistatutako lurraldetik.
Erromanizazio izenarekin ezagutzen duguna da.
-
14. Latina:
-Latina, erromatar Inperioko hizkuntza, ahozko eta
idatzizko komunikazio hizkuntza nagusitzat sartu zen.
-Inperioko bizitza antolatzeko lege sail bat sartu zen.
Lege sail honi erromatar zuzenbidea esaten zaio.
-Landa bizimoduan aldaketak sartu ziren. Nekazaritza
eta abeltzaintza lursail handiak herrien inguruetan
zabaldu ziren. Batez ere zerealak, olibondoak eta
mahastiak landatzen ziren. Nekazaritza teknika berriak
ere sartu ziren, ongarri berrien erabilera, ureztatze
teknika berriak etab. esaterako.
-Erromatarrak eraikuntza teknika berriak ere sartu zituzten
Penintsulan, eta zubiak, akueduktuak, galtzarak,
antzokiak, anfiteatroak, zirkuak, etab. bezalako
eraikuntza eta azpiegiturak ere eraiki zituzten.
16. -Hiriak sortzea Hispaniako erromanizazioaren ezaugarri
bat da. Hiri hauetako batzuk honakoak izan ziren:
Cartago Nova (Cartagena), Tarraco (Tarragona),
Gades (Cadiz), Kordoba (Kordoba), Emerita Augusta
(Merida), Cesaraugusta (Zaragoza) eta Legio (Leon).
