More Related Content Similar to монголын түүх (20) монголын түүх2. Монголын түүх
Чөлөөт нэвтэрхий толь, Википедиагаас
Харайх: Удирдах, Хайлт
Монголын түүх
Чингис хаанаас өмнө
Их Монгол Улс
Их Монгол Улсын гүрнүүд
Цагадайн улс
Алтан Орд
Ил Хан
Юань
Төмөрийн эзэнт гүрэн
Их Могол улс
Крымын ханлиг
Сибирийн ханлиг
Зүүнгар
Манж Чин улс (Гадаад Монгол)
Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс
Орчин үеийн Монгол
Өвөр Монгол
Буриад Монгол
Халимаг
Хазара
Цахар
Хөх нуурын Монголчууд
хайрцгийг засварла
Монгол улсын түүх
3. == Эртний түүх ==Made By Botink Ochko Өнөөгийн Монгол улсын нутагт одоогоос
800000[Ботинк очко, чигчлүүр түвшөө, тогоо ирээдүй бичив] жилийн өмнө хүн амьдарч
байсан гэсэн баталгаа байдаг. Тийм боловч МЭӨ 3р зуунаас төмөр зэвсэг энэ нутагт орж
ирсэн үеэс л улс төрийн хувьд чухал болжээ. Ерөнхийдөө энэ үе хүртэлх Монголын түүх нь
Сибирь, умард Орос, Хятад, Араб Перс, Төв Азийн хооронд орших тал газрын түүхтэй
ижилхэн байжээ. Энэ тал газрыг, хааяа нэгддэг боловч амархан задарч үгүй болдог
холбоонуудыг үүсгэдэг тархай бутархай нүүдэлчин аймгууд эзлэж байв. Эдгээр нүүдэлчид нь
мал аж ахуй эрхэлж, газар тариалангийн улсууд ба хажуудах аймгуудтай худалдаа хийж,
тэдгээрийг довтолж амьдарч байжээ.
Хэдийгээр ийм тархай бутархай байсан ч зарим үе Хятад, Араб, Персийн орнуудад
заналхийлсэн хүчтэй нэгдлүүдийг бий болгож байв. Эдгээр нэгдлүүд нь амархан задарч үгүй
болдог байсан ч довтолсон орнуудынхаа хүмүүсийг тарааж, улс төрийг нь тасалдуулж байв.
Монголын талын нүүдэлчид нь голдуу ойр орших Хятадад анхаарлаа хандуулж байсан ба
ийнхүү энэ хоёр тал нь өвөр хоорондынхоо түүхэнд харилцан нөлөөлж байв.
4. Агуулга
[нуух]
•
1
Хүннү
•
2
Сүмбэ
•
3
Нирун
•
4
Түрэг
•
5
Уйгур
•
6
Хирги
с
•
7
Кидан
•
8
Монго
лын үе
•
8
.
1
1
2
р
з
у
у
н
ы
б
а
й
д
а
л
•
8
.
2
И
х
5. [засварлах] Хүннү
Хүннүгийн дайчид
Гол өгүүлэл: Хүннү гүрэн
МЭӨ III зуунд үүссэн Хүннү гүрэн нь Монголын газар нутаг дахь нүүдэлчдийн анхны
хүчирхэг улс гүрэн байжээ. Хамгийн хүчирхэг үедээ баруун зүгт Түрэгстан, зүүн зүгт Ляо гол
буюу одоогийн Ордос, хойд зүгт Байгал нуур, өмнө зүгт Цагаан хэрэмд тулсан өргөн уудам
нутгийг эзлэж байжээ.
Хүннү гүрнийг анх Түвшөө шаньюй үндэслэжээ. Түүний хүү Ирээдүй шаньюй нь МЭӨ 209 онд
эцгийгээ хөнөөж аймгуудыг нэгтгэж хүчирхэгжүүлжээ. Тэдгээр зүүн Монголд хамгийн хүчтэй
байсан гол өрсөлдөгч аймаг болох Бобби нарыг эзэлжээ. Улмаар Хогийн улсын баруун
аймгуудыг эзлэн өөртөө нэгтгэжээ. Гэвч Хятадын жанжин Тулуй энэ эзлүүлсэн газрыг
эргүүлэн авчээ.
МЭӨ 200 оны үе, Хүннү улсын үе
Ирээдүй шаньюй МЭӨ 174 онд нас барснаас хойш 100 гаруй жилийн турш Хүннү нар дотоод
Азид ноёрхож байв. Харин улмаар эзлэгдсэн Бобби нар, өмнөд талаарх Хятадууд нь Хүннүг
өмнө, умар хоёр тийш хуваан задалжээ. Өмнөд Хүннү нарыг Хятадууд эзлэж нийлмэл цэргүүд
нь Умард Хүннү нарыг довтолж эхлэжээ. Ийнхүү цохигдсон умардынхан Очко шаньюйгаар
удирдуулан Кангюй аймагтай холбоо тогтоож улмаар МЭ 372 оны үеэс Ромын эзэнт гүрнийг
барбаруудтай (Barbarians) хамтран унагаалцах болсон, Аттилагийн үед дээд цэгтээ хүрсэн
Хүн нар (Huns) болжээ.
[засварлах] Сүмбэ
Гол өгүүлэл: Сүмбэ улс
6.
Сүмбэ бүсний горхи
Сүмбэ улсын үе, МЭ 200 оны үед
Сүмбэ буюу Сяньби улс нь МЭ 1р зуунаас хүчирхэгжиж эхлэсэн бөгөөд Таньшихуайгийн
(141181 онд амьдарч байсан) доор нэгдсэн улс болжээ. Таньшихуай хааны үед Хүннүгийн
захиргаанд байсан газрыг эзэмших болжээ. Сүмбэ нь 167 онд Хань улсын довтолгооныг
няцааж 180 онд Хятадын хойд хэсгийг эзлэн авчээ. Сүмбэгийн ард нь мал аж ахуйгаас гадна
бага хэмжээний газар тариаланг эрхэлж байжээ. Сүмбэ нь III зуунд бутарчээ.
Сүмбэ нарын нэгэн хэсэг болох Тоба аймаг нь 386 онд хойд Хятадад Тоба Вэй улсыг бий
болгожээ. Тоба Гуй хаан нь нүүдэлчдийг нэгтгэж урагш довтолсоор өөрийгөө Хятадын
хаанаар өргөмжилжээ. Гэвч тэдгээр нь хожмын Манжууд шиг Хятад үндэстэн рүү уусан алга
болсон ажээ. Тоба Вэй улс 581 онд бутарчээ.
Сүмбэ нарын гарал үүслийг Монгол гаралтай, Тунгус гаралтай, эсвэл энэ хоёр үндэстний аль
алиных нь овог болно гэсэн 3 ерөнхий таамаг байдаг.:))
[засварлах] Нирун
МЭ 500 оны үед, Жоужаний үе
Гол өгүүлэл: Нирун улс
Жоужань буюу Нирун улс нь 330555 оны хооронд Байгаль нуураас Говь цөл, Харшаараас
Солонгос хүртэлх нутгийг захирч оршин тогтножээ. 402 онд Шэлүнь буюу Жарун ширээнд
сууж хаан цолыг хэрэглэх болсон ба Шэлүний үеэс хойш хүчирхэгжсэн. 552 онд Нируны
удирдлага доорх Түрэг угсаатан бослого хийж, 555 онд мөхөөжээ. Түрэгүүдийн байгуулсан
Түрэгийн эзэнт гүрэн нь Чингисийн гүрнээс өмнөх нүүдэлчдийн хамгийн хүчтэй гүрэн байжээ.
Нируны зарим хэсэг Монголоос гарч VI зууны үед Ижил мөрний хөндийд хүрээд Авар хэмээн
нэршсэн монгол язгуурын хаант улс байгуулсан юм. Монголд үлдсэн ард нь Татар аймгуудын
7. өвөг дээдэс болжээ.
[засварлах] Түрэг
МЭ 600 оны үед, Түрэгийн үе
Гол өгүүлэл: Түрэгийн эзэнт гүрэн
Түрэгийн хаант улс нь Хятадын Цагаан хэрэмнээс Хар тэнгис хүртэлх нутгийг өөрийн
захиргаандаа оруулжээ.
Түрэгүүд нь Жоужань улсад голдуу дархадын үүрэг гүйцэтгэж байжээ. Түрэгийн ахлагч
Бумин өөрийн дээд эзэн болох хаанд бослогыг дарахад нь тусалсан боловч нирунчууд түүний
тусыг албатын гүйцэтгэх үүрэг хэмээн нирунчууд тоомжиргүй хандсан байна. Ийнхүү Бумин
охинтой нь гэрлэж чадаагүйнхээ төлөө Жоужаний дайснуудтай холбоо тогтоож 552 онд
тэдний дарлалыг авч хаяж чаджээ. Түрэгийн холбоотнуудаас хойд Хятадын Тобагийн Вэй улс
их хэрэг болсон юм. Бумин өөрийн ах Истесимд өрнөд хэсгийн газар нутгаас өгч түрэгийн
эзэнт гүрнийг байгуулсан аж. Бумины дараагийн хаад ялангуяа Мукан буюу Буга хааны үед
түрэгүүд хиргис, киданчуудыг байлдан дагуулж Жоужаний үлдэгдлийг хойд оросын нутаг
хүртэл элдэн хөөжээ. Мөн Хятадын Чи, Жоу улсууд 570 оноос түрэгийн хаанд татвар төлөх
болов.
Гэвч 590 онд Түрэгийн хаант улс Дорнод Түрэг, Өрнөд Түрэг хоёр хэсэгт хуваагджээ.
Ингэснээр хүч нь суларч, Тан династи Дорнод түрэгийг харьяалалдаа авчээ. Өрнөд Түрэг ч
гэсэн дотроо улам эвдэрч, хоёр талаас нь Араб, Хятадууд цохиж эхэлжээ. 670 ба 682 онд тус
тус Өрнөд Түрэг ба Дорнод Түрэг дахин бага зэрг хүчирхэгжсэн ч гэсэн удаан тогтож
чадсангүй. 745 онд Түрэг улсын дотоод хямрал гүнзгийрсэн үеэр уйгур аймгууд бослого
гаргаж, Түрэг улсыг бүрэн мөхөөжээ.
Монголын эзэнт гүрэн буюу Их Монгол улс байгуулагдах хүртэл Монголын нутагт Түрэгийн
хаант улс шиг хүчтэй улс гарч ирээгүй юм.
[засварлах] Уйгур
Гол өгүүлэл: Уйгурын хаант улс
8. Дэлхий 820 онд
Уйгур гүнжийн зураг
Уйгурууд 745 онд Пейло хэмээх хааны үед Түрэгүүдийн эсрэг бослого гаргаж, Дорнод
Түрэгийн хаант улсыг орлож Уйгурын хаант улсыг байгуулжээ. Пейлогийн дараа хаан суусан
Моюнчур (747759)ын үед Уйгур улс хүчирхэгжижээ. 751 онд Орхон голын хөндийд Хар
балгас нийслэлийг үндэслэжээ. Уйгурын хаант улс нь дээд цэгтээ Алтайгаас Хянганы нуруу,
Соёны нуруугаас говь хүрэлх газар нутгыг захирч байжээ. 755 онд Тан улс тариаланчдын
бослогийг дарахын тулд Уйгуруудыг урьж авчирч байжээ. 766 оноос хойш 12 жилийн турш
Тан улс Уйгурт алба гувчуур өгөх болжээ.
Уйгурууд нь өмнөх нүүдэлчдээсээ илүү их соёлыг хөгжүүлж согдтүрэгийн бичгийг
сайжруулж өөрийн бичиг үсэгтэй болсон бөгөөд үүнийг хожмын нүүдэлчид өвлөн хэрэглэх
болжээ.
Уйгурын хаант улс 840 онд Енисейн хиргисүүдэд цохигдон бутарч, тэдний зарим нь Дорнод
Туркестанд очиж, шинэ улс байгуулсан ажээ.
[засварлах] Хиргис
Гол өгүүлэл: Хиргис
840 онд Енисейн хиргисүүд Уйгуруудыг хөөж богино хугацааны турш үргэлжилсэн хаант
улсыг одоогийн Монгол улсын нутагт тогтоожээ. 924 онд өөрсдөө кидан буюу хятан нарт
дээд Енисей хүртэл хөөгджээ. Хиргис нь Монгол нутагт ноёрхсон сүүлийн түрэг угсааны
хүмүүс юм.
[засварлах] Кидан
Гол өгүүлэл: Кидан улс
9.
1025 онд, Киданы үед
Кидан буюу Хятан нар нь 4, 5р зууны үед Цагаан хэрмийн хойно нүүдэллэн амьдарч байсан
ба үүний улмаас нүүдэлчин ард иргэдээс хамгийн их хятадчлагдсан нь байлаа. 917 онд Киданы
тэргүүлэгч Амбагян 3 жил тутам тэргүүлэгчийг сонгодог журмыг зөрчин, Киданы хаан ширээг
үе улиран залгамжлах болгов. Мөн Киданы хуучин 8 аймгийг үндэс болгож, Кидан улсыг
байгуулжээ.
Киданчууд нь Солонгос, Манжуур, мөн Хэрлэн, Туул, Орхон голын хөндийнүүдийг захирч
байжээ. Улам хүчирхэгжиж Хятадыг эзлэж эхлэснээр Ляо гүрэн хэмээн нэрийдэх болжээ.
Кидан улс нь хоёр янзын амьдралтай иргэдээс тогтож байжээ: хойд талдаа бэлчээрийн мал аж
ахуй эрхэлдэг ард, өмнөд талдаа газар тариалан эрхэлдэг ард. Энэ 2 хэсэг нь бие биентэйгээ
худалдаа наймаа өргөн хийдэг байжээ.
Киданчууд нь ханз бүхий киданы их бичиг, цагаан толгой бүхий киданы бага бичиг хэмээх
хоёр төрлийн бичигтэй байжээ. Киданы Их бичгийг 920 онд Амбагяны ач хүү Лубугу,
эрдэмтэн Тулюйбу хоёр хятад бичгээс үлгэр авч зохиожээ. Харин Амбагяны хүү Елюй Тэла
(Жүңдүхүн) уйгур бичгээс үлгэрлэн зохиосон бичиг нь Киданы Бага бичиг хэмээн алдаршжээ.
Киданчууд бөө мөргөлөөс арай холдож, буддизм шашинтай байжээ.
Кидан улс өмнөд талаараа Хятадын Сүн гүрэнтэй Шаньси мужаар хиллэн, 200 орчим жилийн
турш зүрчидийн Алтан улс байгуулагдах хүртэл оршин тогтножээ. Зүрчидэд цохиулж
Бээжинг булаалгасан киданчууд дүрвэсээр 1128 онд Кашкарт хүрч, тэндээ чухал үүрэг
гүйцэтгэсэн Хар Киданы хаант улсыг байгуулжээ.
[засварлах] Монголын үе
[засварлах] 12р зууны байдал
12, 13р зууны эхээр одоогийн Монгол нутагт нэгдсэн захиргаагүй, бие биентэйгээ өрсөлдөгч
олон биеэ даасан аймгууд оршин тогнож байжээ. Эдгээр нь гол төлөв Монгол, Түрэг, Манж
гаралтай байсан бөгөөд тоочвол:
•
Алтайн , Хангайн нурууны дунд Найман
• Хангайн, Хэнтийн нурууны дундуур ТуулОрхоны сав газарт Хэрэйд
•
Байгал нуурын урдуур Сэлэнгийн ай саваар Мэргид
•
Их Хянганы нуруугаар Буйр нуурын орчмоор Хонгирад
• Хэнтийн нуруунаас урагшаа Зүбү (Татар)
•
Их Говьд Онгуд
• Хэнтийн нуруунд Хамаг Монгол
• Мөн бусад газарт Олхонууд, Баяд, Ойн иргэн
тус тус байлаа.
Хожим нь эдгээрээс Хамаг Монгол давамгайлжээ.
10. Хамаг Монголын хаан Боржигин овгийн Хабул хан нэг хэсэг хүчирхэгжиж байснаа дараагийн
хэдэн үедээ дарагджээ. Түүний дараа Тайчуудын Амбагай хан цолыг авчээ. Амбагай хан
охиноо Татарт өгөхөөр явж байхдаа Татаруудад олзлогджээ. Тэдгээр нь Амбагайг зүрчидэд
өгч цаазалжээ. Энэ үеэс Татаруудад өш хонзонтой болж, Хабул хааны хүү Хутуг дараа нь
Хамаг Монголын ханд өргөмжлөгдөхөд Татарын эсрэг 13 удаа дайтжээ. Хутуг хааны хожмын
удирдагчид нь Хамаг Монголын хан цолгүй байсан нь хүч суларч байсны шинж болно.
Хабулын ач Есүхэй баатар нь 1171 онд Татаруудад хорлогдон нас баржээ. Энэ үед түүний хүү
Тэмүжин 9 настай байсан ба Монголын эзэнт гүрнийг үндэслэгч болсон байна. Харин 1189 он
хүртэл Хамаг Монгол ямар ч удирдагчгүй, зохион байгуулалт байхгүй байлаа.
[засварлах] Их Монгол Улс
Гол өгүүлэл: Их Монгол Улс
Их Монгол Улсыг үндэслэгч Чингис хааны төрсөн гэгдэх газрын орчмын хөшөө
Есүхэй баатар Татаруудад хорлогдсоноос хойш Хамаг Монгол нь захирагчгүй байлаа. Түүний
хүү Тэмүжин нь хагас өнчин болж бага насандаа асар их зовлон бэрхшээлийг туулжээ. Түүний
эх Өэлүнг Мэргидийн Чилэдүгээс эцэг нь авсны өшөөнд Мэргидүүд Тэмүжиний эхнэр Бөртэ
үжинг авсан байна. Эхнэрээ аврах гэж Тэмүжин эцгийн анд Ван хан Тоорил, өөрийн бага
насны анд Жамухын тусламжтайгаар Мэргидийг сөнөөжээ. Энэ хэрэг явдлаар Хамаг Монгол
дотроо Тэмүжиний нөлөө ихээр ихэсч анд Жамухатай өрсөлдөөн эхлэжээ. 1189 онд түүнийг
Хамаг Монголын хаанд өргөмжилж, Чингис хаан нэртэй болжээ. 1206 он хүртэл Тайчууд,
Жүрхин, Татар, Найман гээд Монголын бүх аймгуудыг нэгтгэжээ. Ингэснээр Онон голын
орчимд хурилдай зохион байгуулж Их Монгол Улсыг (Ехэ Монггул Улус) зарлан тунхагласан
байна. Чингис хаан нь 12061227 оны хооронд Тангууд, Хорезм, Хар хятан, Зүрчидийн Алтан
улсыг байлдан дагуулж уртаашаа Манжуураас Каспийн тэнгис хүртэл уудам газар нутгийг
эзэлжээ. Түүнийг нас барах үед Монголын эзэнт гүрэнд зүүн хойд Перс, хойд Хятадын хэсэг,
Сибирь, дундад Ази багтаж байв. Үр удам нь байлдан дагуулалтыг үргэлжлүүлэн газар нутгаа
хоёр дахин томруулжээ. Чингис хаан Их Монгол улсыг дөрвөн хүүдээ хуваан өвлүүлжээ.
Зүчид Уралын нуруунаас Эрчис мөрөн хүртэл газар нутаг, Цагадайд Эрчисээс Балхаш нуур,
Төв Ази, дорнод Персийг, Өгэдэйд Зүүнгар, Манжуур, хойд Хятад, отгон хүү Тулуйд Монгол
ёс заншлаар язгуурын Монгол нутгийг тус тус өвлүүлжээ.
11. Их Монгол Улс үүссэн байдал
Өв залгамжлагч Өгэдэй хаан (12291241) нь гүрнийг улам тэлж, нийслэл Каракорум буюу
Хархоринг байгуулжээ. Түүний удирдлага доор Их Монгол улс нь Чингис хааны дуусгаагүй
Алтан улсыг эзлэж, баруун Ази, Европ руу улам тэлжээ. Өгэдэй хааныг нас барсны дараа
Чингисийн үр удмууд нь нэг талдаа Зүчи, Тулуйн удмынхан нөгөө талдаа Өгэдэй, Цагадайн
удмынхан гэж хоёр хуваагджээ. Өгэдэй хааны дараа 1236 оны Их хурилдайгаар түүний хүү
Гүюгийг хаан (12361248) ширээнд залжээ. Гүюгийн дараа 1251 онд Тулуйн хүү Мөнхийг хаан
(12511259) ширээнд суулгажээ. Мөнх хаан нь өөрийн дүү Хүлэгүг Персийг дайтахаар явуулж
тэрээр 12571259 онуудад Персээс гадна Багдад, Кавказ, Сириг өөрийн эрхшээлдээ оруулжээ.
1260 оны Их хурилдайгаар Мөнхийн дүү Аригбөхийг хаан ширээнд залсан боловч ах
Хубилайтай 12611266 онд нас барах хүртлээ тэмцэлджээ.
Их Монгол Улсын тэлэлт ба бутрал
[засварлах] Эзэнт гүрний бутрал
Хубилай хаан нь Хятадад Юан династиг (12711368) байгуулж өөрийгөө Их хаанд өргөмжлөн
нийслэлээ Даду буюу одоогийн Бээжинг болгосноор Их Монгол улсын бутрал түргэсжээ. Их
Монгол улс нь:
•
Юань
•
Ил Хан
•
Алтан Орд
•
Цагадайн улс
болж бутарчээ.
[засварлах] Дөчин дөрвөн хоёр
Юан гүрэн зуу гаруй жилийн турш оршин тогтносоор 1368 онд Мин улсаар солигджээ.
Ингэснээр Монголчууд умард зүг рүү төрөлх нутаг руугаа зугтжээ. Мингийн арми тэдгээрийг
хөөж Монголд ялалт байгуулсан ч гэсэн Монголыг эзлэж чадсангүй. Гэлээ ч гэсэн 1380 онд
Каракорум болон бусад Монголын хотуудыг сүйтгэжээ. Мөн Монголчуудын олж авсан
соёлын дэвшил хөгжлийг устгаж, Монголчууд XVIXVII зууны сэргэн мандалт хүртлээ Их
Монгол улсын өмнөх нүүдэлчин амьдрал руугаа эргэн оржээ. Өмнөхөөс ялгаатай нэг гол зүйл
нь овгийн зохион байгуулалт биш, отог буюу газар нутгийн байршлын зохион байгуулалттай
амьдрах болжээ.
Энэ үед Монголчууд ерөнхийдөө дөрвөн түмэн ойрд, халх гэж хоёр хуваагджээ. 1393 онд
үхсэн Ойрадын ноён болох Мөнхтөмөрийн гурван хүү Махмуд, Тайчин, Батболд нар
Монголын хаанд захирагдахгүйгээ зарлажээ. Ингэснээр тэд тусгаарлаж, Мин династийнхан
аль хүч багатайд нь туслаж, нөгөөг нь дарах бодлого явуулж байлаа.
13. [засварлах] Богд Хаант Монгол Улс
Богд хаан
20р зууны эхнээс Чин улс Шинэ засгийн бодлого гээч Гадаад Монголыг Хятадад нэгтгэх
бодлогыг хэрэгжүүлэх болжээ. Энэхүү бодлогыг эсэргүүцэн 1911 оны зун VIII Богд
Жавзандамба хутагтад баторшил өргөх үеэр зөвлөлдөн манжийн эрхшээлээс ангижрахаар
шийдвэрлэсэн монголын хаад ноёд, дээд лам нар Чин ван Ханддорж тэргүүтэй төлөөлөгчдийг
8 сард Хаант Орос улсын СанктПетербург руу илгээжээ. Энд Оросууд тусалцаа өгөх болно
гэж шийдвэрлэж Монголд эргэн ирэхэд нь Хятадад хувьсгал гарч, Чин улсын нөлөө, эрхшээл
багасч байсныг далимдуулж 1911 оны 12 сард Хүрээний манж амбаныг Бээжин руу буцаажээ.
Ингээд 12 сарын 29нд Богд Жавзандамбыг шашин төрийг хослон баригч хаанд өргөмжилж
албан ёсоор тусгаар тогтнолоо зарлажээ.
1913 онд Өвөр Монголыг шинээр тусгаар тогтносон Монгол улстай нэгтгэхээр цэргүүдийг
явуулсан ч, Хаант Орос, Дундад Иргэн Улс дарамт шахалт үзүүлснээр цэргүүдээ татжээ.
Иймд Монгол нь тусгаар тогтнолоо зарласан ч гэсэн үнэн хэрэгтээ Хаант Орос, Дундад Иргэн
Улсын шахалтад байснаар 1915 оны Гурван улсын гэрээнд Монгол улсыг ДИУын автономит
болж тусгаар тогтнол нь устжээ.
Харин Орос дахь Октябрын хувьсгалыг Хятадууд ашиглаж Монгол руу цэрэг илгээн 1919 онд
Монголын автономийг устгах гэрээг хүчээр зуруулжээ. Энэ нөхцөл байдалд Монгол Ардын
Нам (МАН) байгуулагдаж, Зөвлөлт Орос Улсаас тусламж хүсэхээр болжээ. Энэ үеэр Барон
Унгерн фон Штернберг Хүрээг эзлэж, 1921 оны 3 сард дахин Хятадаас тусгаарлаж 7 сарын 6
нд хаант засгыг байгуулж, хятад цэргүүдийг хөөжээ. Харин 1921 оны 7 сарын 6нд МАН,
Зөвлөлтын цэргүүд Хүрээг эзлэж, шинэ засгийн газрыг байгуулжээ. Дараагийн хэдэн
жилүүдэд ЗОУын нөлөө улам ихэсч, Богд хаан нас барсны дараахан 1924 оны 11 сарын 26нд
Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсыг тунхаглажээ.
[засварлах] Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс
Гол өгүүлэл: Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс
Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс нь ЗХУтай маш нарийн харилцаатай байжээ. 1920 ба 30
аад оны үед Зөвлөлтын нөлөөллийг эсэргүүцэж, илүү тусгаар тогтносон байдлыг дэмжиж
байсан Догсомын Бодоо, Солийн Данзан нар нь эрх мэдлийн төлөөх тэмцэлд хохирогч болж
алагджээ. 1928 онд Хорлоогийн Чойбалсан удирдагч болжээ. Тэрээр хувийн өмчийг хурааж,