1.
ՀԱԼՈԳԵՆՆԵՐ
Տիգրան Զոլյան

2.
Հալոգենների դիրքը պարբերական
աղյուսակում

3.
ՀԱԼՈԳԵՆՆԵՐԻ ՀԱՅՏՆԱԳՈՐԾՄԱՆ
ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԸ

4.
1886 թվականին ֆրանսիացի քիմիկոս Ա.
Մուասսանը, օգտագործելով հեղուկ
ֆտորաջրածնի էլեկտրոլիզը կարողացավ անոդի
վրա ստանալ նոր գազի առաջին բաժինը:
Առաջին փորձերի ժամանակ ֆտորի ստացման
համար Մուասսանը օգտագործում էր շատ
թանկ էլեկտրոլիզեր , որը պատրաստված էր
պլատինից և իրիդիումից:
Ընդ որում ֆտորի ամեն ստացված գրամի համար
ծախսում էր մինչև 6 գրամ խլատին:
Ֆտորի հայտնագործման
պատմությունը
Անրի
Մուասսան
(1852 – 1907)

5.
1774 թվականին Շվեդ գիտնական Կ. Շեելեն
հայտնագործեց քլորը, որը նա ընդհունեց
որպես բարդ նյութ և անվանեց այն ՙ
<<բոցավառվող աղաթթու>>:
1807 Թվականին անգլիացի քիմիկոս Գեմֆրի
Դեվին ստացավ նույն գազը:Նա ենթադրեց,
որ նա նոր գազ է ստացել և անվանեց այն
<<քլորին>>
1812 թվականին Ժոզեֆ Լուի Գեյ-Լյուսսակը
անվանեց այդ գազը քլոր՞
Քլորի հայտնագործման
պատմությունը
Կարլ Վիլհեմլ
Շեելե
(1742 – 1786)

6.
1825 թվականին ֆրանսիացի քիմիկոս Ա.Ժ.
Բալարը հայտնագործեց բրոմը և անվանեց
այն <<մուրիդ>> ինչը լատիներենից
թարգմանաբար նշանակում է աղաջուր:
Ակադեմիայի կոմիտեն ստուգելով նրա
հայտը, հաստատեց նրա
հայտնագործությունը և առաջարկեց
անվանել նոր նյութը բրոմ , <<բրոմոս>>
բառից, ինչը հունարենից թարգմանաբար
նշանակում է գարշահոտ:
Բրոմի հայտնագործման
պատմությունը
Անտուան
Ժերոմ
Բալար
(1802 – 1876)

7.
1811 թվականին ֆրանսիացի քիմիկոս
Բ. Կուրտուան հայտնագործեց Յոդը թորման
եղանակով:
Որպեսզի ուրիշ քիմիկոսները կարողանան
հետազոտել նոր նյութը , նա նվիրաբերեց դրա
մի մասը Դիժոնի դեղագործական
ընկերությանը:
1813 թվականին Ժ.Լ. Գեյ-Լյուսսակը մանրամասն
ուսումնասիրեց տարրը և տվեց նրան
ժամանակից անվանումը <<Յոդ>>, այն ծագում է
հունարեն <<Յոդես>> բառից և թարգմանաբար
նշանակում է մանուշակագույն:
Յոդի հայտնագործման
պատմությունը
Բերնար Կուրտուա
(1777 – 1838 )

8.
1869 թվականին Դ.Ի. Մենդելեեվը կանխագուշակեց նրա
գոյությունը և հնարավոր հայտնագործումը ապագայում:
Առաջին անգամ աստատը ստացվեց արհեստական
ճանապարհով 1940 թվականին Դ. Կորսոնի, Կ. Մակկենզիի և
Է. Սերգեի կողմից:211At իզոտոպի սինթեզի համար նրանք
ճառագայթել են վիսմուտը α-մասնիկներով :
Աստատը համարվում ամենաքիչ հանդիպվող նյութը, բոլոր
հայտնիներից:
Երկրի մակերևույթում պարունակվում է ընդհամենը 70մգ
աստատ:
Աստատի հայտնագործման
պատմությունը

9.
Ֆտոր (F) 2,7
Անվանում: Ֆտոր
Նշան : F
Կարգաթիվ: 9
Ատոմային զանգված: 18.998404
Հալման ջերմաստիճան: -219.62 °C
Եռման ջերմաստիճան: -188.14 °C
Պրոտոնների և նեյտրոնների թիվը: 9
Նեյտրոնների թիվը: 10
Գույն: բաց դեղնավուն

10.
ՔԼՈՐ (Cl) 2,8,7
Անվանում : Chlorine
Նշան : Cl
Կարգաթիվը : 17
Ատոմային զանգված : 35.4527
Հալման ջերմաստիճան : -100.98 °C
Եռման ջերմաստիճան : -34.6 °C
Պրոտոնների և էլեկտրոն. թիվը : 17
Նեյտրոնների թիվը : 18
Գույն : դեղնականաչ

11.
Բրոմ (Br) 2,8,18,7
Անվանումը: Բրոմ
Նշան : Br
Կարգաթիվը: 35
Ատոմային զանգված: 79.904
Եռման ջերմաստիճան: -7.2 °C
Հալման ջերմաստիճան: 58.78 °C
Պրոտոնների և էլեկտրոն. թիվը: 35
Նեյտրոնների թիվը: 45
Գույն: Կարմրագորշ

12.
Յոդ (I) 2,8,18,18,7
Անվանում: Յոդ
Նշան: I
Կարգաթիվը : 53
Ատոմային զանգված : 126.90447
Եռման ջերմաստիճան : 184.0 °C
Պրոտոնների և էլեկտրոն. թիվը :
53
Նեյտրոնների թիվը : 74
Գույն : մուգ մանուշակագույն, սև

13.
Աստատ(At) 2,8,18,32,18,7
Անվանում : Աստատ
Նշան: At
Կարգաթիվը : 85
Ատոմային զանգված : (210.0)
Եռման ջերմաստիճան : 337.0 °C
Պրոտոնների և էլեկտրոն. թիվը : 85
Նեյտրոնների թիվը : 125
Գույն : մուգ կապույտ, սև

14.
ՀԱԼՈԳԵՆՆԵՐԸ
•գտնվում են քիմիական տարրերի պարբերական
համակարգի VII խմբի գլխավոր ենթախմբում
•ատոմների արտաքին էներգիական մակարդակում
գտնվում են յոթ էլեկտրոններ
•ատոմները օժտված են միջուկի մեծ լիցքով, փոքր
ատոմային շառավղով և ունեն մեկական չզույգված
էլեկտրոն: Hal 0 + e− → Hal−
•օքսիդիչ հատկությունը օրինաչափորեն մեծանում է
ատոմային շառավիղների փոքրացմանը զուգընթաց

15.
Հալոգենների մոլեկուլները կազմված
են երկու ատոմից
F F F F

16.
VII խմբի տարրերը, իջնելով, մգանում են
Ավելիմուգ
Գազային
Գազային
Հեղուկ
Պինդ
Պինդ
At
F
Cl
Br
I
At

17.
Հատկությունները ՝ըստ ատոմի
կառուցվածքի

18.
Հալոգեններն ուժեղ օքսիդիչներ են
 Հալոգեններին բնորոշ է −1 օքսիդացման
աստիճանը
 Հալոգենները թթվածնի հետ կարող են
առաջացնել միացություններ, որոնցում
դրանց ատոմները դրսևորում են դրական
օքսիդացման աստիճան
 Միայն OF2 միացությունում է, որ ֆտորն ունի
−1 բացասական օքսիդացման աստիճան:

19.
Քիմիական հատկություններ
•Ֆտորը՝ որպես ամենաուժեղ օքսիդիչ
մտնում է քսենոնի հետ ռեակցիայի
մեջ
2F2 + Xe =
XeF4.
• Հալոգենները ցուցաբերում են օքսիդիչ
հատկություններ մետաղների հետ
փոխազդեցուցյան ընթացքում և
առաջացնում աղեր
2М + nHal2 =
2MHaln
• Ռեակցիայի մեջ է մտնում ջրածնի
հետ և արդյունքում ստացվում է թթու
Н2 + Hal2 =
2НHal.

20.
Քիմիական հատկություններ
•Ոչմետաղների հետ
փոխազդեցուցյունը, ազոտի և թթվածնի
հետ ուղիղ ձևով չեն փոխազդում:
2P + 3Cl2 = 2PCl3;
Si + 2F2 = SiF4.
• Ջրի հետ փոխազդելիս ֆտորը
ցուցաբերում է տարբեր
հատկություններ
F2 + H2O = 2HF + O
կամ
3F2 + 3H2O = OF2 +
4HF + H2O2;
• Ջրի հետ փոխազդելիս տարբեր
հալոգենները ցուցաբերում են
տարբեր հատկություններ
Hal + H2O = HHal +
HHalO.

21.
Քիմիական հատկություններ
•Փոխազդեցուցյունը ալկալիների
հետ
Cl2 + KOH = KClO +
KCl (սառը
միջավայրում);
3Cl2 + 6KOH =
KClO3 + 5KCl + 3Н2О
(տաքացման
ժամանակ).
• Խլում են թթվածին ուրիշ նյութերիցH2S + Br2 = S + 2HBr.
• Ավելի ուժեղ հալոգենը դուրս է մղում
ավելի թույլ հալոգենին
2KI + Br2 = 2KBr+ I2;
2HBr + Cl2 = 2HCl +
Br2.

22.
ՀԱԼՈԳԵՆՆԵՐԻ ՖԻԶԻՈԼՈԳԻԱԿԱՆ
ՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
 Կարող են քայքայել շնչառական օրգանները:
 Նույնիսկ փոքր քանակության գազերի ներշնչումը
օրգանիզմ առաջացնում է սուր, տհաճ
զգացողություններ, որոնք հաջորդվում են հազով և
շնչահեղձությամբ:
 Այդ կարող է հանգեցնել թոքային հյուսվածքի
վնասման և հեղուկի կուտակմանը թոքերում, որը
կարող է մահացու լինել:

23.
Ֆտորի ֆիզիոլոգիական
հատկությունները
 Օրգանիզմի համար անհրաժեշտ տարր է:Մարդու
օրգանիզմում գտնվում է հիմնականում ատամների
էմալում:
 Ֆտորի անբավարարությունը կարող է հանգեցնել
ատամների հիվանդության:
 Գազի կամ գոլորշու ներշնչումը կարող է ցուցաբերել
քայքայիչ հատկություններ:Ֆտորը կարող է քայքայել
կենդանի հյուսվածքները:
 Գազային ֆտորը ջրի հետ շփումից առաջացնում
է ֆտորաջրածնային թթու, որը մարմնի հետ շփման
դեպքում առաջացնում է խոցեր և այրվածքներ:

24.
Բրոմի ֆիզիոլոգիական
հատկությունները
 Փոքր քանակություն պարունակում են իրենց մեջ
կենդանիները և բույսերը:
 Նրա գոլորշին չափազանց վտանգավոր է, այն
քայքայում է աչքերը,մաշկը և լորձաթաղանթները:
 Բրոմի հետ երկարատև շփումը կարող է
առաջացնել այրումներ, որոնք երկար ժամանակ
չեն բուժվում և հանգեցնում են խոցերի
առաջացմանը:
 Չափազանց վտանգավոր է մարդու շնչառական և
մարսողական համակարգի համար:

25.
Քլորի ֆիզիոլոգիական
հատկությունները
 Շնչառական օրգանների գրգռիչ է:Այն քայքայում է
լորձաթաղանթները,աչքերը և շնչառական
ուղղիները:
 Հեղուկ քլորի շփումը մաշկի հետ բերում է
այրվածքների կամ ցրտահարության:
 Կարող է հանգեցնել մահվան շնչառության
խանգարման և թոքի կոլլապսի պատճառով:

26.
Յոդի ֆիզիոլոգիական
հատկությունները
 Առկա է բոլոր կենդանի օրգանիզմներում և բույսերում:
 Կենդանիների և մարդկանց օրգանիզմում յոդը մտնում է
վահանագեղձի արտադրված հորմոնների բաղադրության
մեջ:
 Յոդի լուծույթը օգտագործվում է վերքերը մանրեազերզելու
համար:
 Յոդի 3 գրամի շփումը մարսողական օրգանների հետ
մահացու է:

27.
ԿԵՆՍԱԲԱՆԱԿԱՆ
ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆԸ
I
Նյութափոխանակությա
ն կարգավորում
F
Ոսկրեր,ատամներ
Сl
Արյուն,
ստամոքսահյութ
Br
Նյարդային
գործընթացների
կարգավորում

28.
Ֆտորի ստացումը
լաբորատոր
 Այն ստացվում է
բացառապես
ֆտորիդների հալված
մետաղների
էլեկտրոլիզով
արդյունաբերական
 Հիմնական աղբյուրի
դերը կատարում է
Կալիումի
հիդրոֆտորիդը KHF2,
ֆտորը առաջանում է
անոդի վրա

29.
Բրոմի ստացումը
լաբորատոր
 Թթու միջավայրի մեջ
 MnO2 + 2KBr + 2H2SO4 =
Br2 + MnSO4 + K2SO4 +
2H2O
արդյունաբերական
 Օգտագործում են
բրոմիդներում նրա
տեղակալման
ռեակցիան
 2KBr + Cl2 = 2KCl + Br2.

30.
Քլորի ստացումը
լաբորատոր
 աղաթթվից` ազդելով
ուժեղ օքսիդիչներով:
Որպես օքսիդիչ ավելի
հաճախ կիրառում են
մանգանի (IV) օքսիդ`
MnO2 կամ կալիումի
պերմանգանատ` KMnO4
 16HCl + 2KMnO4 =
5Cl2 + 2MnCl2 + 2KCl +
8H2O.
արդյունաբերական
 Նատրիումի քլորիդի
լուծույթի էլեկտրոլիզի
միջոցով
 Գազային քլորը
առաջանում է անոդի
վրա
 2NaCl + 2H2O = 2NaOH
+ H2 + Cl2

31.
Յոդի ստացումը
լաբորատոր
 Թթու միջավայրում
յոդիդի օքսիդիչի
միջոցով:
 2NaNO2 + 2NaI +
2H2SO4 = I2 + 2NO +
2NaHSO4 + 2H2O.
արդյունաբերական
 Օգտագործում են
բրոմիդներում նրա
տեղակալման
ռեակցիան
 2KBr + Cl2 = 2KCl + Br2.

32.
Աստատի ստացումը
 Միայն արհեստական ճանապարհով, վիսմուտի
կամ թորիումի ճառագայթումով, α-մասնիկների
մեծ էներգիայի շնորհիվ

33.
Ջրի
ֆտորացում
ՖՏՈՐԻ ԿԻՐԱՌՈՒՄԸ
Ֆտոր պարունակող
պոլիմերներ ՝ տեֆլոն
Հռթիռային
վառելիքի
օքսիդիչ
Ատամի մածուկի
ստացման մեջ

34.
Թղթի
սպիտակեցում
ՔԼՈՐԻ ԿԻՐԱՌՈՒՄԸ
Ջրի վարակազերծում
Մանրեազերծում
Աղաթթվի
ստացում
Դեղամիջոցների, պլաստմասաի,
ներկանյութերի ստացման
համար

35.
Լուսանկարչությ
ան մեջ
ՅՈԴԻ ԿԻՐԱՌՈՒՄԸ
Շիկացման լամպերի
մեջ
Բժշկության մեջ
Հատուկ
ապակու
ստացման մեջ
Արհեստական կաուչուկի
ստացման

36.
Բարձրորակ
կաուչուկի
ստացման մեջ
ԲՐՈՄԻ ԿԻՐԱՌՈՒՄԸ
Լուսանկարչության մեջ
Բժշկության մեջ
Հակահռդեիչ
նյութերի մեջ
Գյուղատնտեսության մեջ

37.
Քա՞նի էլեկտրոն ունեն հալոգենները
առտաքին շերտում
A. 1
B. 5
C. 7
D. 8

38.
Քա՞նի ատոմից է բաղկացած հալոգենի
մոլեկուլը
A. 1
B. 2
C. 5
D. 7

39.
Ի՞նչ հաջորդականությամբ են
ավելանում հալոգենների ռեակտիվ
հատկությունները
A.F, Cl, I, Br
B. F, Cl, Br, I
C. I, Cl, Br, F
D. I, Br, Cl, F

40.
A. F
B. Cl
C. Br
D. I
Ո՞ր հալոգենն է օգտագործվում չկպրող սպասքի
պատրաստման մեջ

41.
Հավասարեցնել ռեակցիաները
Na + Cl2 = NaCl
S + F2 = SF6
Fe + Br2= FeBr3
P + Cl2 = PCl5
NaI + Cl2 = NaCl + I2
F2 + H2O = HF + O2
NaBr + Cl2 = NaCl + Br2
KOH + Cl2 = KCl + KClO3 + H2O
2 2
2
42
353
2
2
2
2
2
2
3
23
5 2
6