1. Δ.Κ. ΚΑΡΑΜΑΝΗΣ- Φιλόλογος
1Ο Γ.ΕΛ. ΛΕΙΒΑΔΙΑΣ
«Η ΑΦΟΡΜΗΣΗ
ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ»
Εφαρμογή στη διδασκαλία του «Πρωταγόρα» και της
«Πολιτείας» του Πλάτωνα.
ΗΜΕΡΙΔΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ
«ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΩΝΤΑΣ ΤΙΣ ΜΑΘΗΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ
ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΑΙ ΛΥΚΕΙΟΥ»
30-10- 2013, Θήβα
Διοργάνωση: Στρατής Μαϊστρέλλης
Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων Ν. Βοιωτίας

2. Στόχοι της Αφόρμησης
Κύριος στόχος της αφόρμησης είναι να
δημιουργήσουμε στην τάξη κλίμα απορίας,
περιέργειας και ερευνητικής διάθεσης.
• Η αφόρμηση είναι απαραίτητο και πρωταρχικό
στάδιο κάθε σύγχρονης μορφής διδασκαλίας,
οποιαδήποτε μέθοδο κι αν ακολουθήσει ο διδάσκων
(διερευνητική, αναλυτικο-συνθετική, project κ.λ.π.)
γιατί αντιμετωπίζει το μαθητή ως ισότιμο μέλος της
διαδικασίας της μάθησης, λαμβάνοντας υπόψη τις
εμπειρίες , τα ενδιαφέροντα, την
προσωπικότητά του.
• Με την επιτυχημένη εφαρμογή της αφόρμησης
υποχωρεί η αίσθηση της δασκαλοκεντρικής
αυθεντίας του τύπου «διδάσκω αυτά που εγώ
θεωρώ σημαντικά» ή «διδάσκω αυτά που πρέπει να
διδαχθούν» και η διαδικασία της μάθησης γίνεται πιο
αυθόρμητη και δημοκρατική.
•

3. Διδακτικές αρχές που υπηρετεί η
αφόρμηση
• Aρχή της αυτενεργού συμμετοχής
• Αρχή της προσφοράς συστηματικών
γνώσεων
• Αρχή της εποπτείας
• Αρχή της επαγωγικότητας
• Αρχή της ολότητας
• Αρχή της διαθεματικότητας
• Αρχή της ανακάλυψης

4. Προτάσεις αφόρμησης για τον
«Πρωταγόρα» του Πλάτωνα
1η Ενότητα
• Ζητάμε από τους μαθητές να θυμηθούν από το
μάθημα «Αρχές φιλοσοφίας» της Β’ Λυκείου τις
απόψεις του Σωκράτη και των σοφιστών για τη
δυνατότητα κατάκτησης της αρετής από τους
ανθρώπους. Γιατί ο Σωκράτης υποστηρίζει εδώ
(στον «Πρωταγόρα») ότι η αρετή δεν είναι διδακτή,
ενώ γνωρίζουμε ότι βασική φιλοσοφική του θέση
είναι ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν να κατακτήσουν
ένα κοινό κώδικα ηθικής;

5. ή
•
Ζητάμε από τους μαθητές να ανακαλέσουν στη
μνήμη τους στοιχεία από την εισαγωγή των
«Ρητορικών Κεμένων» της Β’ Λυκείου για τη δράση
και τις διδασκαλίες των σοφιστών στην αρχαία
Αθήνα, την επίδρασή τους στη διαμόρφωση της
Ρητορικής Τέχνης και την κριτική που δέχτηκαν από
τον Πλάτωνα.

6. 2η ενότητα
•
Η πρώτη φράση της ενότητας αποτελεί την τυπική
αρχή παραμυθιού των αρχαίων, αντίστοιχη με το
«Μια φορά κι ένα καιρό». Ο μύθος των αρχαίων
λοιπόν είναι το παραμύθι των συγχρόνων. Ποιους
μύθους γνωρίζουν οι μαθητές μας, ποια παραμύθια
τους αρέσουν, ποιοι είναι οι δημιουργοί τους;
ή
• Συζητάμε με τους μαθητές για το νόημα, τη
λειτουργία, την αξία των μύθων και των
παραμυθιών, τα σύμβολά τους , τη σχέση τους με
την πραγματικότητα και την αλήθεια. Αφορμή
μπορεί να αποτελέσει ο στίχος του Α.Κάλβου: «και
ο μύθος κρύπτει νουν αληθείας» από την ωδή
«Εις Σάμον»

7. 3η Ενότητα
•
Τι μπορεί να σημαίνουν τα ονόματα «Επιμηθεύς»
και «Προμηθεύς», τι συμβολίζουν, με ποια στάδια
της εξέλιξης του ανθρώπινου πολιτισμού μπορούν
να συνδέονται; (Βοηθάμε τους μαθητές να
ετυμολογήσουν τις λέξεις: προ και επί + μήτις =
σκέψη, ευφυΐα, σύνεση)
ή
•
Ζητάμε από τους μαθητές να ανακαλέσουν στη
μνήμη τους όσα γνωρίζουν για τον Προμηθέα και το
σχετικό μύθο και τους παραθέτουμε τα αντίστοιχα
αποσπάσματα από τον Αισχύλο και τον Ησίοδο,
ώστε να γίνει στη συνέχεια η απαραίτητη σύγκριση
με την εκδοχή του Πρωταγόρα.

8. 4η Ενότητα
•
Ο Προμηθέας έκλεψε από τους θεούς τη φωτιά και
τη δώρισε στους ανθρώπους. Όμως ο μύθος δεν
τελειώνει εδώ. Ο Πρωταγόρας θεωρεί ότι η προσφορά
αυτή δεν ήταν αρκετή για τη διάσωση των ανθρώπων.
Ζητάμε από τους μαθητές να απαντήσουν στο
ερώτημα: «Ποιο είναι αυτό το στοιχείο που κατά τη
γνώμη σας λείπει και είναι αναγκαίο για την
επιβίωσή του ανθρώπινου γένους;»
ή
•
Συζητούμε με τους μαθητές για τη σημασία της
ίδρυσης πόλεων, της δημιουργίας οργανωμένων
κοινωνικών οντοτήτων. Ποια είναι τα απαραίτητα
στοιχεία για τη συγκρότηση και τη λειτουργία
τους; (αιδώς και δίκη)

9. 5η Ενότητα
Ζητάμε από τους μαθητές να δραματοποιήσουν
τα επιχειρήματα του Πρωταγόρα.
•
Ποιες αντιδράσεις θα προκαλούσε κάποιος αν
ισχυριζόταν μπροστά σε άλλους ότι γνωρίζει να
παίζει κιθάρα, ενώ δεν γνωρίζει;
•
Πώς θα αντιδρούσαν οι ίδιοι άνθρωποι αν
κάποιος παραδεχόταν μπροστά τους ότι έχει
διαπράξει ένα μεγάλο αδίκημα το οποίο θα
μπορούσε να αποκρύψει;

10. 6η Ενότητα
Ξεκινάμε με το ερωτήματα;
• Ποιο το νόημα της ύπαρξης των ποινών; Είναι
απαραίτητες; Τι προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο;
• Έχει υπάρξει εξέλιξη στο ποινικό και σωφρονιστικό
σύστημα σε σχέση με παλαιότερες εποχές;
•
Τι θα ήθελαν επιπλέον να αλλάξει ώστε να γίνουν
τα συστήματα αυτά πιο δίκαια και αποτελεσματικά;
ή
•
Διαβάζουμε στους μαθητές το σχετικό με το νόημα
των ποινών απόσπασμα από το «Δοκίμιο περί
εγκλημάτων και ποινών» του Τσέζαρε
Μπεκαρία, τους ζητάμε να πιθανολογήσουν το
χρόνο της συγγραφής του και να το συγκρίνουν με
τις απόψεις του Πρωταγόρα.

11. 7η Ενότητα
•
Ζητάμε από τους μαθητές να ανακαλέσουν στη
μνήμη τους όσα γνωρίζουν για το εκπαιδευτικό
σύστημα στην αρχαία Ελλάδα, καθώς το κύριο
θέμα της ενότητας είναι η παιδεία ως μέσο
απόδειξης του διδακτού της πολιτικής αρετής.
και
• Προβάλουμε στους μαθητές σχετική ταινία.
(youtube.com)

12. Προτάσεις αφόρμησης για την
«Πολιτεία» του Πλάτωνα
11η ενότητα
• Ζητάμε από τους μαθητές να συσχετίσουν τις
έννοιες «φως» και « σκοτάδι» με άλλες όπως
«χαρά» και «λύπη», «ζωή» και «θάνατος»,
αναμένοντας να φτάσουν και στο ζεύγος «γνώση»
και «άγνοια».
ή
• Ρωτάμε τους μαθητές αν έχουν βιώσει καταστάσεις
εγκλωβισμού και πως αισθάνθηκαν ή ποια
πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα βρίσκουν στον
ανοικτό και στον κλειστό χώρο.

13. 12η-13η ενότητα
Καλούμε τους μαθητές να προβληματιστούν πάνω
στο ζήτημα: «Ποιοι και πόσοι θα ήταν πρόθυμοι να
αναλάβουν την ευθύνη διακυβέρνησης, ιδιαίτερα σε
κρίσιμες περιόδους όπως η σημερινή, αν στερούσε
κάποιος από τους κυβερνώντες όλα τα
προνόμια που συνήθως απολαμβάνουν;» …
( και πολλές άλλες, πιο ευρηματικές και
εμπνευσμένες αφορμήσεις που θα μπορούσαν
οι συνάδελφοι να εφαρμόσουν…)

14. Συμπεράσματα
•
•
•
•
Ας μην ξεχνάμε λοιπόν την αφόρμηση ποτέ γιατί:
Αυξάνει κατά πολύ το ενδιαφέρον των μαθητών
γι΄αυτό που ονομάζουμε «προσφορά της νέας
γνώσης»
Κάνει τους μαθητές να αισθάνονται τη νέα γνώση
ως δικό τους κατάκτημα
Δημιουργεί συνθήκες καλύτερης κατανόησης της
προσφερόμενης νέας γνώσης
Κάνει πιο ευχάριστη και αποδοτική τη διαδικασία της
μάθησης

15. ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ
ΠΟΥ ΜΕ ΑΚΟΥΣΑΤΕ