- Wat te doen na stop denosumab, nieuwe ECTS guideline door Prof. Dr. M.C. Zillikens (Rotterdam)

1. COVID EN OSTEOPOROSE
Annegreet Vlug
Internist-endocrinoloog
Jan van Goyen Medisch Centrum, Amsterdam
OLVG, Amsterdam
Centrum voor Botkwaliteit, LUMC, Leiden

2. COVID EN OSTEOPOROSE
Is er een relatie tussen osteoporose en COVID?
Rol van vitamine D?
Zorg voor osteoporose patienten tijdens COVID pandemie veranderd
­ Starten behandeling
­ Doorgaan behandeling
­ Vaccinatie
Toekomstige ontwikkelingen

3. WERVELFRACTUREN
114 covid patienten (57 jaar,
75% man) op SEH met laterale
X-thorax
80% werd opgenomen, 12 %
daarvan naar IC, 15% dood
Voorafgaande diagnose
osteoporose bij 3%
41 patienten (36%)
wervelinzakkingen op X-thorax
bij opname, 19 daarvan
meerdere
Di Filippo JCEM 2021

4. VITAMINE D
216 patienten (61 jaar, 62%
man) opgenomen met COVID
vergeleken met 197 controles,
gemiddeld vit D 14 vs 21 ng/ml
19 COVID patienten gebruikten
vitamine D supplementen
Vitamine D deficientie in 82%
COVID patienten vs 47%
controles
Geen relatie vitamine D
concentratie en ernst COVID
infectie
Hernandez JCEM 2021

5. RCT VITAMINE D EN COVID
240 patienten (56 jaar, 56%
man, vit D 21 ng/ml) opgenomen
met matig-ernstige COVID
200.000 IU vitD3 versus placebo
bij opname
Geen verschil in opname duur
van 7 dagen, IC opname,
beademing of mortaliteit
MAAR kleine groep, hoge dosis
Murai JAMA 2021

6. VITAMINE D SUPPLETIE EN LUCHTWEGINFECTIES
Joliffe Lancet Diab Endo 2021

7. OSTEOPOROSE RISICOFACTOREN NA COVID
Frailty met prevalente wervelfracturen
Vitamine D deficientie
Immobilisatie
Sarcopenie
Ontsteking
Glucocorticoid behandeling
Valrisico

8. Kirwan GeroScience 2020

9. HEUPFRACTUREN ONVERANDERD
Greenhalgh Int J Clin Prac 2020

10. FRACTUREN VOOR EN TIJDENS COVID
Lim J Clin Ortho Trauma 2021

11. VERWIJZINGEN OSTEOPOROSE NL
Peeters Arch Osteop 2021

12. OSTEOPOROSE ZORG TIJDENS COVID
Minder verwijzingen
Minder dexa scans
Minder consulten
Minder medicatievoorschriften
Annuleren afspraken door
patiënten
Ziekte personeel
Peeters Arch Osteop 2021

13. PARENTERALE MEDICATIE
Kocijan Arch Osteop 2021

14. ADVIES ACTIEVE MEDICATIE
Overweeg behandeling via thuiszorg (eurocept homecare,
apotheekzorg)
Indien niet mogelijk:
Bisfosfonaat: uitstel enkele maanden waarschijnlijk veilig
Denosumab:
­ niet langer dan 1 maand uitstellen (7 maanden na vorige injectie) ivm
rebound botverlies en wervelfracturen
­ Alternatief: over op oraal bisfosfonaat ter overbrugging
Teriparatide en romosozumab:
­ Niet langer dan 2-3 maanden uitstellen
­ Alternatief: over op oraal bisfosfonaat ter overbrugging of definitief
Yu JBMR 2020

15. ADVIES MEDICATIE EN VACCINATIE
Osteoporose geen reden om eerder of niet te vaccineren
Geen interactie osteoporose medicatie en vaccinatie
Timing en plek vaccinatie en osteoporose medicatie:
­ Oraal bisfosfonaat: continueren
­ IV bisfosfonaat: week interval tussen vaccinatie en infuus ivm acute
fase reactie
­ Denosumab: week interval en niet op zelfde plek injecteren ivm
injectieplaats reacties
­ Teriparatide en romosozumab: continueren, niet op zelfde plek
injecteren
Tsourdi JBMR 2021

16. ADVIES NIEUWE PATIENTEN
Heupfractuur klinisch:
­ tijdens opname lab en behandeling starten
Wervelfractuur klinisch of poliklinisch:
­ behandeling starten
­ Dexa uitstellen, lab via huisarts of alleen indien noodzakelijk
(verminderde nierfunctie, verdenking secundaire osteoporose)
Andere fractuur of verdenking osteoporose poliklinisch:
­ Lab via huisarts of alleen indien noodzakelijk
­ Dexa prioriteren of uitstellen (eerdere beeldvorming herbeoordelen
zoals X-thorax of CT)
­ Fractuur risico inschatting maken met FRAX
­ Teleconsult
­ Medicatie starten oraal of parenteraal via thuiszorg of huisarts

17. DEXA PRIORITEREN
Sapkota Osteop Int 2021

18. FRACTURE RISK LOW / HIGH / VERY HIGH
Kanis Osteop Int 2020

19. UITDAGINGEN
Inhalen osteoporose zorg ‘oude patienten’
UItbreiden osteoporose zorg ‘nieuwe patienten’ met verhoogd fractuur
risico door:
­ COVID opname en behandeling
­ Lockdown omstandigheden
Osteoporose zorg herorganiseren:
­ Eerste en tweede lijn samenwerking
­ Teleconsulten
­ Thuistoediening
­ Fractuur risico inschatting FRAX versus DEXA

20. CONCLUSIE
Wervelfracturen komen veel voor bij COVID patienten, mogelijk als
uiting van frailty. Behandeling van osteoporose na opname is
belangrijk om nieuwe fracturen te voorkomen!
COVID verhoogt het risico op osteoporose en botbreuken; aandacht
voor botgezondheid na COVID is belangrijk
Vitamine D in hoge dosering verbetert waarschijnlijk niet de uitkomst
van opgenomen COVID patienten, maar vitamine D kan wel
botgezondheid na opname verbeteren
Osteoporose zorg tijdens COVID afgenomen, nieuwe ontwikkelingen
in teleconsultatie, thuisbehandeling en fractuur risico inschatting
belangrijk om zorg te continueren

21. VRAGEN?