1. ТОКНИ ЎҒИТГА БЎЛГАН
ТАЛАБИ

2. Озиқлантириш талаблари
• Қуйидагиларни билиш катта
аҳамиятга эга:
–Токни ўғитга бўлган талаби
–Ҳар бир ўғитнинг вазифаси
–Токни ўғитга бўлган талабини
физиологик даврларга боғлиқлиги
–Ўғитлаш вақти
–Қанча миқдорда ўғит бериш керак

3. Асосий минерал ўғитлар?
Энг муҳим макроэлементлар
– Азот (N)
– Фосфор (P)
– Калий (K)
– Кальций (Ca)
– Магний (Mg)
• Бошка (макро ва микро элементлар)
– Темир (Fe)
– Бор (B)
– Марганец (Mn)
– Рух (Zn)
– Олтингугурт (S)

4. Элементларнинг ахамияти
• Азот
– Ўсишга таъсир қилади
– Вегетатив аъзоларнинг таркиби
– Оксил (протеин)
– 1 тонна ҳосил учун 3.89 кг талаб этилади
• Фосфор
– Энергия ташувчи
– Ҳужайра бўлиниши, янги новдалар
ривожланишини таъминлайди
– 1 тонна ҳосил учун 0.72 кг талаб этилади

5. • Калий
– Энг керакли моддалардан
– Ток кучли талабга эга
– Моддалар алмашинувидаги рН (ишқорийлик) ва
кислоталилик даражаси меъёрини таъминлайди
– Тез ҳаракатчан
– Углеводлар ҳаракати ва синтези, новдаларнинг
пишиш жараёнида қатнашади, токни совуққа
чидамлилигини оширади
– 1 тонна ҳосил учун 3.05 кг талаб этилади
Элементларнинг аҳамияти

6. • Кальций
–Ток қисмларида аҳамияти катта
(новдалар, барглар, илдизлар)
–Ҳужайра деворларини ташкил қилиш,
ҳужайра деворларининг озуқаларни
ўтказиш қобилиятини яхшилайди
–Озуқани ўтказади шунинг учун
озиклантиришда аҳамияти катта
–Узум пўстини мустаҳкамлигини
оширади (сақлаш имконияти ошади)
–1 тонна ҳосил учун 0.2 кг талаб
этилади (узумдаги улуши паст)
Элементлар аҳамияти

7. • Магний
–Фотосинтез жараёнида, хлорофил
доначаларида аҳамияти катта
–Ферментация жараёнида
–Углеводларни ҳосил килишда
–1 тонна ҳосил учун 0.1 кг талаб
этилади
–Узумдаги улуши паст
Элементлар аҳамияти

8. • Темир
– Хлорофил синтези
– Токни нафас олишида
– рН (ишқорийлик даражаси) даражаси
юкори тупроклардаги етишмовчиликлар
• Бор, Рух
– Ҳужайра бўлиниши
– Гул чангини ривожланишида муҳим ва
катта ахамиятга эга
– Буларни етишмаслиги ток чангланишига
зарар кўрсатади
Элементлар аҳамияти

9. 1 тонна ҳосил олиш учун асосий элементларни ток
танасида тақсимланиши (фоиз хисобида)
Эле
мент
Ўсимлик қисми
Мева Илдиз Занг Барг Новда Жами
Азот 35.8 14 4.7 31.1 14.4 100 (3.89)
Фосфор 34.2 11.4 2.7 39.8 11.9 100 (0.72)
Kалий 64.8 2.5 3.7 15.4 13.6 100 (3.05)
Кальций 8.4 1.2 5.7 69.8 14.9 100 (2.01)
Магний 14.9 7.6 4.9 53.9 18.7 100 (0.60)
“Жами” устунида қавс ичида жойлашган
сонлар кг хисобида олинган

10. Минерал ўғитларнинг
етишмаслиги белгилари
• Ҳар бир элемент етишмовчилиги
ўзига хос белгига эга
• Тўғри парвариш қилиш учун
элемент етишмовчилиги
белгиларини билиш муҳимдир

11. Азот танқислиги

12. Фосфор етишмаганда

13. Магний етишмаганда

14. Калий етишмаганда

15. Темир етишмаганда

16. Бор
танқислиги

17. Марганец етишмаганда

18. Шўр (тупроқ) таъсири

19. Қанча қўллаш керак?
Азот (гектаридан 20-30 тонна ҳосил олиш
учун)
– Тупроқдаги эркин азот миқдорини аниқлашнинг
ишончли усули ҳали кашф этилмаган
– Камайиб бориш усулига таяниб (1 тонна узум
ҳосили олиш учун 3.89 кг азот ишлатинг)
– Илдизларнинг жадал ривожланиш даврида
азотга талаб ортади
• Куртак уйғонгандан сўнг (ўсиш даврида)
• Мева туккандан кейин (ғўралар
ривожланишида)
• Теримдан сўнг (захира учун)

20. Азот қўллаш меъёри
• Азот (N)
– Айтайлик ҳосилдорлик гектарига 25 тонна:
– 3.89 кг N/гектар x 25 тонна = ± 100 кг N/гектар/йил
• Куртак уйғонгандан сўнг 30 кг N
• Мева туккандан кейин 35 кг N
• Теримдан сўнг 35 кг N
– Азот манбалари
• Анорганик AN19, AN33, Urea(46), AS(21),
• Маҳаллий ўғит: Мол(1.6%),Қўй (2.3%),Товуқ (3-5%)
• Сувда эритиб бериш / тупроққа солиш
• Қўллаш меъёри: Тупроқ структурасининг
тузилишига қараб ҳафтасига бир марта, икки
ҳафтада бир марта ёки аста-секин бериш мумкин

21. Қанча қўллаш керак?
• Фосфор
– Жудаям кам талаб этилади
– Тупроқда фосфор миқдори 30-40 мкг/кг бўлиши керак
– Ҳар 3 йилда теримдан сўнг текшириб туриш лозим
– Тупроқда ҳаракатланмайди
– Иложи борича ер устига илдизга яқинроқ бериш керак
– Илдизлар пастга тортиб кетади
– Мавсум бошида илдиз фаолиятида катта ёрдам беради
– Манбалари
• Суперфосфат (11.3%), DSP, TSP (19.6%)
• Фосфор кислотаси (26%)
– Сингиш учун тупрок pH ишқорилиги 4-6 бўлиши яхши;
шўр тупроқларда токка етарлича тупроқдан олинмайди

22. Қанча қўллаш керак?
• Калий
– Токда талаб кучли, тез ҳаракатчан
– Камайиб бориш усулига таяниб (ҳар 1
тонна узум ҳосилига 3кг калий берилади )
– Айтайлик ҳосилдорлик гектарига 25 тонна
• 25 тонна x 3кг/тонна =75 кг K/гектар/мавсум
– Манбалари:
• Калий хлорид (50%), Калий сульфат (40% -
шурхок жойларда), калий нитрат (13%N, 37%K)
– Қўллаш меъёри:
• Куртак уйғонганда 50%
• Теримдан сўнг 50% (новдаларни пишиши учун)

23. Бошқа озуқаларга талаб?
• Бошқа макро ва микро элементлар
– Бор, Марганец ва Рух жуда кам миқдорда
талаб қилинади ва етишмовчилик
белгилари кўрингандагина барглар орқали
қўлланилади
– Магний ва Кальций 1:4 нисбатда ер
тайёрлашда берилади, агар танқислик
белгилари намоён бўлса барглар орқали
берилади, ёки теримдан сўнг Магний
сульфат тупрок юзасига берилади
– Темир фақатгина этилендиаминтетрауксус
ЭДТУ кислотаси билан бирга барглар
орқали берилади

24. Тупроқ анализидаги
элементлар миқдори
• Тупроқдаги озуқа миқдори
– Калий 70-120 мкг/кг
– Фосфор 30-40 мкг/кг
– Кальций 80 мкг/кг (Ca:Mg 4:1 нисбатда)
– Магний 70 мкг/кг (Ca:Mg 4:1 нисбатда)
– Натрий <100 мкг/кг
– pH 5.5-8.0
• Мунтазам равишда тупроқ анализини
ўтказиш ўғитлашга бевосита боғликдир
– Тупроқ усти (0-40 cm) Ҳар 3 йилда
– Тупроқ ости (0-100 cm) Ток экишдан олдин