1. Миллий ва ал аро “GLOBAL GAP” стандарти, хўлҳ қ
ва айта ишланган мева-сабзавот ма сулотлариқ ҳ
сертификация илиш бўйича етказибқ
берувчиларга ўйиладиган мажбуриятқ лар

2. Стандартлаштириш тушунчаси
Стандартлаштириш а и ий мавжуд ёкиҳ қ қ
содир бўлиши мумкин бўлган масалаларни
ечишга, сифат эса белгиланган ва
мўлжалланган э тиёжларни ондиришгаҳ қ
аратилган. Бунда стандартлаштириш бўйичақ
фаолиятнинг энг му им натижалари ма сулотҳ ҳ
(жараёнлар, хизматлар) нинг ўз вазифасига
мувофи лик даражасини ошириш, яъниқ
белгиланган ва мўлжалланган э тиёжларниҳ
ондиришдан иборат бўлади. “Меъёрийқ
ужжат” таркибига стандартлар ва техникҳ
шартлар киради. Меъёрий ужжатларҳ
фаолият турларига оид тавсифларни
ўрнатади.

3. Стандартларнинг С ( ишло хўжалик) бўлимиқ қ
бўйича таснифланиши
Класси Номланиши Класси Номланиши Класси Номланиши Класси Номланиши
С0 Класси. Қ/х бўйича умумий
қоидалар ва нормалар.
С1 Класси. Дала экинлари С2 Класси. Техника экинлари С3 Класси. Мевалар ва резавор
мевалар.
С00 Атама ва белгилар. С10 Таснифлаш, номенклатура
ва умумий нормалар.
С20. Таснифлаш,
номенклатура ва умумий
нормалар
С30 Таснифлаш,номенклатур
а ва умумий нормалар.
С01 Техник хужжатлар С11 Дала экинлари уруғлари ва
экиш материаллари.
С21. Техника экинлари уруғи
ва экин материаллари
С31 Мева ва резавор мевалар
уруғи ва экиш материали.
С02 Хисоб китоб ва агротехника
меъёрлари
С12 Донли экинлар С22. Толали экинлар С32 Уруғ мевалилар.
С07 Хавфсизлик техникаси. С13 Дукакли экинлар. Тамғалаш. С23. Мойли экинлар С33 Данак мевалари.
С08 Қўлланилиш ва фойдалниш С14 Озуқа ўтлар С24. Қандли экинлар С35 Резавор мевалар.
С09 Синов услублари.
Қадоқлаш. Тамғалаш.
С15 Омихта ем ва бошқа
воситалар
С25. Гиёҳванд, хушбўй, ҳидли,
ўткир ва серасал
ўсимликлар
С39 Синов усуллари.
Қадоқлаш. Тамғалаш
С19 Синов услублари. Қадоқлаш С26 Бўёвчи ошловчи
ўсимликлр
С27. Каучикли ўсимликлари
С28. Сув ўтлари
С29. Синов усуллари.
Қадоқлаш. Тамғалаш
Изоҳ: С4 - Сабзавот экинлари ва гулларга, С5- асаларичиликка, С6-ипакчиликка, С7-чорвачиликка, С8-дончилик, овчилик ва
балиқчиликка, С9-ўрмон хўжалиги ва агроўрмон мелиорациясига бағишланган.

4. ишло хўжалигида GLOBAL G.A.P стандартиниҚ қ
жорий этишнинг ўрни ва а амиятиҳ
• ишлоҚ қ хўжалик ма сулотларини экспортҳ
илувчи корхоналарда ўз бизнесида ози -қ қ
ов ат хавфсизлигига билан бо лиқ ғ қ
та дидларни минимум даражага туширишҳ
учун, савдо тармо ларида ишло хўжалигиқ қ қ
ма сулотлари хавфсизлиги бўйича янгиҳ
стандарт ишлаб чи иш зарурати пайдоқ
бўлди. Шу тари а юзага келган стандартқ
EurepGAP: (Euro-
RetailerProduceWorkingGroup) – ози -ов атқ қ
ма сулотлари чакана савдоси масалалариҳ
бўйича европа ишчи гуру и ва GAP (Goodҳ
Agricultural Practice) - ишло хўжалигиниҚ қ
яхшилаш амалиёти номини олди.

5. ишло хўжалигида GLOBAL G.A.P стандартиниҚ қ
жорий этишнинг ўрни ва а амиятиҳ
• GLOBALGAP – бу ишло хўжаликқ қ
ма сулотларини ишлаб чи ариш учун биринчиҳ қ
даражали стандарт бўлиб, ишло хўжаликқ қ
экинларини экиш ва тидан то ма сулотларниқ ҳ
йи иб олишгача бўлган, агар чорвачиликдағ
бўлса ишлаб чи аришга киришиш ва тиданқ қ
орали ма сулот олатига келгунча (бо иш вақ ҳ ҳ қ
сўйиш) бўлган даврда барча ишлаб чи аришқ
жараёнларини амраб олган меъёрийқ
ужжатдир.ҳ
• GLOBALGAP стандарти EUREPGAP (бутун жахон
бўйича ишло хўжалиги махсулотлариниқ қ
ишлаб чи ариш жараёнларига стандартлар,қ
сертификатлаштиришга талабларни ўрнатувчи
хусусий идора) томонидан чоп этилади.

6. GLOBALGAP стандартининг таркибий тузилмаси

7. GLOBALGAP стандартининг асосий тамойиллари
• Хавф-хатарлар (хавфли омиллар) та лилиниҳ
ўтказиш.
• Критик назорат ну таларини (КНН) ўрнатиш;қ
• Параметрларнинг ю ори ийматлари (критикқ қ
чегаралари)ни ўрнатиш;
• КНН назорат илиш учун мониторинг тизиминиқ
ишлаб чи иш;қ
• Назоратдаги КНН у ёки бу чегарадан чи ишлариқ
тў рисидаги мониторинг натижаларига мувофиғ қ
ўлланиладиган тў риловчи амалларни ани лаш;қ ғ қ
• HACCP тизими а оний ишлашини тасди ловчиҳ ққ қ
верификатлаш (текшириш) процедурасини
ишлаб чи иш;қ
• Ушбу тамойилларга тааллу ли барчақ
процедуралар ва ёзувларни тасди лаш ва уларниқ
ўллаш.қ

8. GlobalGAP стандартини жорий илиш бос ичлариқ қ
• Махсулот етиштирувчи хўжаликнинг холати та лили.ҳ
GlobalGAP талабларига мувофи ликка дастлабки аудитқ
ўтказиш;
• GlobalGAP стандарти талабларига мувофи дастлабкиқ
аудитни ўтказиш;
• Хўжалик ишчиларини GlobalGAP талаблари билан
таништириш учун “Таништирув” ў ув семинариниқ
ўтказиш. GlobalGAPни жорий илиш бўйича дастурларқ
ишлаб чи иш;қ
• Стандарт талабларига мувофи зарур хужжатларқ
тизимини жорий илиш;қ
• Етиштириш жараёнида юз бериши мумкин бўлган
хавфни амда уларни юзага келишини олдини олувчиҳ
(гигиеник, экологик, кимёвий, биологик, физикавий ва
х.к ) усулларни ани лаш ва ба олаш;қ ҳ

9. GlobalGAP стандартини жорий илиш бос ичлариқ қ
• Етиштиришнинг барча жаб аларидаги зарур агротехникҳ
тадбирлар бос ичларини рўйхатга олиш тизимлариниқ
жорий илиш;қ
• Фермер хўжалик худудида GlobalGAP талабларига мувофиқ
сифат тизимини жорий илиш ишлариниқ
ташкиллаштиришда масла ат хизматларини кўрсатиш;ҳ
• GlobalGAP талабларига мувофи ме натни му офаза илишқ ҳ ҳ қ
оидалари, экологик хавфсизлик ва ишлаб чи аришдақ қ
санитария меъёр оидаларини жорий илишда масла атларқ қ ҳ
бериш;
• Идентификатлаштириш ва кузатиш тизимини ишлаб чи иш,қ
ма сулотга берилган ба о бўйича процедураларни жорийҳ ҳ
илиш;қ
• GlobalGAP талабларига мувофи ички аудит ўтказиш;қ
• GlobalGAP бўйича Сертификатлаштириш идорасига ариза
бериш, муста ил сертификатлаштириш идораси томониданқ
сертификатлаштириш аудити ўтказиш даврида масла атҳ
кўрсатиш.

10. GlobalGAP сертификатлаштириш тизимининг
махсулот етиштирувчига берадиган устунликлари
Устунликлар Изоҳ:
1.Тизимли
ёндошиш
Процедура ва жараёнларни аниқ
идентификатлаш ҳар қандай турдаги
бизнесга ижобий таъсир кўрсатади.
Етишитирувчи хўжаликни
бошқаришнинг барча нуқтаи назарлар
йиғиндиси ва комплекс тушунчаларсиз
самарали бошқариб бўлмайди.
2.Буюртмачин
инг ишончи
Махсулот буюртмачисининг (қайта
ишлаш, улгурчи ва чакана савдо
корхоналари) сотиб олаётган
махсулоти сифати ва хавфсизлигига
бўлган ишончи узоқ муддатли
хамкорлик йўлидир.
3.Истеъмолчи
нинг ишончи
Истеъмолчининг маҳсулот сифати ва
хавфсизлигига бўлган ишончи чакана
савдо корхоналари билан бир қаторда
ушбу йўналишдаги бозор секторининг
ривожланишига ижобий таъсир
кўрсатади.

11. GlobalGAP сертификатлаштириш тизимининг
махсулот етиштирувчига берадиган устунликлари
Устунликлар Изоҳ:
4.Хавф-хатарни
бошқариш
Махсулотнинг зарарланиш/ифлосланиш
эҳтимолини камайтирган ҳолда, атроф
муҳитни, маҳсулот етиштиришдаги
санитария гигиенасини яхшилашга ёрдам
беради.
5.Раҳбариятнин
г
жавобгарлиги
Хавфсиз маҳсулотни етиштириш ва
етказиб беришга қулай шарт шароитлар
яратилишини таъминлайди.
6.Ўзаро
алоқалар
самарадорлиги
Озиқ-овқат маҳсулотлари хавфсизлигини
бошқариш тизими, озиқ-овқат ишлаб
чиқариш тармоғидаги корхоналар,
назорат қилувчи ва буюртмачиларнинг
ўзаро алоқаларини кенгайтиришга имкон
беради.
7.Рўйхатга
олиш
Рўйхатга олиш тизими махсулот
етиштириш жараёни устидан назорат
қилиш самарадорлигини ошириб, назорат
органи билан алоқаларни
енгиллаштиради.

12. GlobalGAP сертификатлаштириш тизимининг
махсулот етиштирувчига берадиган устунликлари
Устунликлар Изоҳ:
6.Ўзаро
алоқалар
самарадорлиги
Озиқ-овқат маҳсулотлари хавфсизлигини
бошқариш тизими, озиқ-овқат ишлаб
чиқариш тармоғидаги корхоналар, назорат
қилувчи ва буюртмачиларнинг ўзаро
алоқаларини кенгайтиришга имкон
беради.
7.Рўйхатга
олиш
Рўйхатга олиш тизими махсулот
етиштириш жараёни устидан назорат
қилиш самарадорлигини ошириб, назорат
органи билан алоқаларни
енгиллаштиради.
8.Қонунчилик
томондан
ҳимояланиши
Кўпчилик жаҳон давлатларда GlobalGAP
тизими озиқ-овқат тармоқларида ишлаб
чиқаришни бошқариш ва хавфсиз
маҳсулотни етказиб беришнинг самарали
қуроли ҳисобланади.

13. GlobalGAP сертификатлаштириш тизимининг
махсулот етиштирувчига берадиган устунликлари
Устунликлар Изоҳ:
9.Сифат
менежментин
инг барча
тизимларига
мослиги
GlobalGAP тизими сифат менежменти
тизимлари билан мослиги: Масалан,
BRC, IFS, ISO 9001:2008 стандарти
тизимлари билан мос ва миллий
қонунчиликка зид эмас.
10.Европа
бозорларига
чиқиш
Кўплаб европа савдо мажмуалари
GlobalGAP сертификатлаштириш тизими
билан ишлаб келади.
Сертификатланмаган маҳсулотларни
бозорга чиқишини олдини олиб,
сертификатлаштирилган маҳсулотларни
сотилишига кўмаклашади.
11.Савдодаги
фойда
GlobalGAP тизими бўйича маҳсулотга
олинган сертификат ички ва ташқи
бозорда мустаҳкам ўрин эгаллашда
рақобатлашаётган компанияларга
устунлик беради.

14. GlobalGAP стандартини жорий этиш динамикаси
0
20000
40000
60000
80000
100000
120000
2004 й. 2005 й. 2006 й. 2007 й. 2008 й. 2009 й. 2010 й.

15. Ўзбекистон Республикасида ишло хўжалик ма сулотлариниқ қ ҳ
етиштиришда хал аро GlobalGAP стандартини жорий этиш усулиқ

16. Ўзбекистонда GlobalGAP стандартига мувофи менежмент тизимини жорийқ
илиш ва уни сертификатлаштириш бўйичақ чора-тадбирлар режаси
№ Чора тадбирларнинг
номи
Иштирокчилар Эришиладиган натижалар
1 “Global GAP”
ни жорий
қилиш
бўйича
миллий
техник ишчи
гуруҳни
тузиш.
Қишлоқ ва сув хўжалиги
вазирлиги, Соғлиқни
сақлаш вазирлиги,
Ўзстандарт агентлиги,
Табиатни муҳофаза қилиш
қўмитаси, экология
қўмитаси, Савдосаноат
палатаси, Ўзбекистон
фермер хўжаликлари
уюшмаси
“Global GAP” ни моҳияти
ва аҳамиятини тадқиқ
қилиш, стандартни жорий
қилган давлатларни
эришган натижалари ва
жорий қилиш
тажрибаларини ўрганиш.
“Global GAP” ни дастлабки
таржимасини тайёрлаш ва
тасдиқлаш.
2 Global
GAP”ни
миллий
стандарт
сифатида
қабул қилиш.
Ўзстандарт агентлиги ва
манфаатдор ташкилотлар
O’z DSt ISO/IEC 21:2001
талабларига мувофиқ
миллий стандарт
сифатида қабул қилиш ва
жорий қилиш тўғрисида
қарор қабул қилиш.
3 Фермер
хўжаликлари
нинг “Global
GAP” ни
жорий қила
олиш
истиқболини
ўрганиш
Қишлоқ ва сув хўжалиги
вазир­ли­ги, Соғлиқни
сақлаш вазирлиги,
Ўзстандарт агентлиги,
Ўзбекис­тон фермер
хўжаликлари уюшмаси
фермер хўжаликларини
“Global GAP” стандарти
талабларига
тайёргарликлари бўйича
ўрганишларни олиб
бориш, таҳлил қилиш ва
тегишли хулосаларни
тайёрлаш.

17. Ўзбекистонда GlobalGAP стандартига мувофи менежмент тизимини жорийқ
илиш ва уни сертификатлаштириш бўйичақ чора-тадбирлар режаси
№ Чора тадбирларнинг номи Иштирокчилар Эришиладиган натижалар
4 “Global GAP”
стандартини жорий
қилиш.
Ўзстандарт
агентлиги,
консальтинг
корхоналар
“Global GAP”
стандартини жорий қилиш
бўйича дастур ишлаб
чиқиш ва фермер
хўжаликларида жорий
қилиш.
5 “GlobalGAP” стандарти
бўйича
сертификатлаштириш
идорасини ташкил
этиш ва тупроқ, сув,
ҳаво ва ўғит миқдорий
ва сифат
кўрсаткичларини
таҳлил қилиш бўйича
синов
лабораторияларини
такомиллаштириш.
Ўзстандарт
агентлиги
“Global GAP” стандарти
асосида
сертификатлаштириш
идорасини ташкил этиш
ва уни ISO 65 талабларига
мувофиқ аккредилаш.
Синов лабораторияларни
зарур замонавий
жиҳозлар билан
таъминлаш ва ISO 17025
талабларига асосида
аккредитлаш.
6 “Global GAP”
стандарти талаблари
асосида иш юритувчи
мутахассисларни
тайёрлаш.
Олий ўқув
юртлари,
СМСИТИ,
халқаро ёки
миллий
консальтинг
корхоналар
Ходимлар малакасини
ошириш ва қайта
тайёрлаш институтларида
“Global GAP” стандарти
талаблари асосида иш
юритувчи
мутахассисларни
тайёрлаш.

18. Эътиборингиз учун рахмат!