1. 1
2022/23 სასწ. წელი
I სემესტრი
ლაბორატორიული სამუშაოები
ზოგად ქიმიაში
ფაკულტეტი:------------------------------------
ჯგ.№---------------------------------------------
სტუდენტი------------------------------------------------
2. 2
ლაბორატორიული სამუშაო №1
ქიმიური რეაქციის ძირითადი ტიპები
ცდა 1. შეერთების რეაქცია
საჭირო რეაქტივები:
ამონიუმის ტუტე: NH4OH, კონც. მარილმჟავა: HCl
ავიღეთ ორი სინჯარა, ერთ სინჯარაში ჩავასხით ამონიუმის ტუტე 3-4 მლ, ხოლო მეორეში
იმავე მოცულობის კონც. მარილმჟავა და სინჯარები მივიტანეთ ერთმანეთთან ახლოს,
წარმოიქმნა თეთრი ფერის აირადი (კვამლისმაგვარი) ნივთიერება NH4Cl
NH4OH→NH3+H2O
NH3+HCl→ NH4Cl
ცდა 2. დაშლის რეაქცია
1. საჭირო რეაქტივი:
ტყვიის (II) ნიტრატი: Pb(NO3)2
სინჯარაში ჩავყარეთ ტყვიის (II) ნიტრატის ფხვნილი. სინჯარა გავახურეთ
სპირთქურის ალზე. სინჯარაში დაგროვდა მურა-წითელი ფერის აირი:
Pb(NO3)2→PbO + NO2 + O2
2. საჭირო რეაქტივი:
ამონიუმის ბიქრომატი (NH4)2Cr2O7
მშრალ ფაიფურის ჯამში მოვათავსეთ ამონიუმის ბიქრომატი. ამონიუმის ბიქრომატს
შევახეთ ანთებული ასანთი ნარინჯისფერი ფხვნილისებური ნივთიერება დაიწვა და
მივიღეთ მწვანე ფერის ფხვნილისებური ნივთიერება:
(NH4)2Cr2O7 → N2 + Cr2O3 + 4H2O
3. 3
ცდა 3. ჩანაცვლების რეაქციები
1. საჭირო რეაქტივები:
სპილენძის ნაქლიბი Cu
ვერცხლის ნიტრატი AgNO3
სინჯარაში ჩავყარეთ სპილენძის მავთული. დავამატეთ ვერცხლის ნიტრატის
წყალხსნარი. სპილენძის მავთულზე გსმოიყო ვერცხლი.
Cu + AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2Ag
2. საჭირო რეაქტივები:
რკინის ლურსმანი Fe
სპილენძის სულფატი CuSO4
სინჯარაში ჩავასხით სპილენძის სულფატის ხსნარი და ჩავუშვით მასში რკინის ლურსმანი.
დავაყოვნეთ 15-20 წთ. რკინის ლურსმანზე გამოიყო სპილენძი, რკინის ლურსმანი დაიფერა
სპილენძის მოწითალო ფერის ფენით:
Fe + CuSO4→ FeSO4 + Cu
ცდა 4. მიმოცვლის რეაქციები
საჭირო რეაქტივები:
ნატრიუმის ქლორიდი: NaCl, ვერცხლის ნიტრატი: AgNO3
სპილენძის სულფატი: CuSO4, ნატრიუმის ტუტე: NaOH
ბარიუმის ქლორიდი BaCl2, ნატრიუმის სულფატი Na2SO4
ტყვიის ნიტრატი: Pb(NO3)2, კალიუმის იოდიდი: KI
ავიღეთ ოთხი სინჯარა. პირველ სინჯარაში ჩავასხით ნატრიუმის ქლორიდის, მეორეში
სპილენძის სულფატის, მესამეში ბარიუმის ქლორიდის, ხოლო მეოთხეში ტყვიის ნიტრატის
წყალხსნარები. პირველ სინჯარას დავამატეთ ვერცხლის ნიტრატის წყალხსნარის რამდენიმე
წვეთი, მეორეს ნატრიუმის ტუტე, მესამეს ნატრიუმის სულფატის და მეოთხეს კალიუმის
იოდიდის წყალხსნარი. სინჯარებში გამოიყო ნალექი:
1.
NaCl +AgNO3→AgCl↓+ NaNO3
თეთრი ხაჭოსებური ნივთიერება
4. 4
2.
ლურჯი ფერის ნალექი
3.
Na2SO4 +BaCL2→ BaSO4↓+NaCl
თეთრი ფერის ნალექი
4.
Pb(NO3)2+2KI→ PbI2↓+2KNO3
ყვითელი ფერის ნალექი
CuSO4+NaOH→Cu(OH)2↓+Na2SO4
5. 5
ლაბორატორიული სამუშაო №2
ზოგადი ცნობები ხსნარების მომზადების შესახებ
მჟავების და ტუტეების ხსნარების მომზადება
დასახელება ქიმიური
ფორმულა
მოლური
მასა
გ/მოლი
0,1ნ ხსნარის მომზადების
წესი
აზოტმჟავა HNO3 63 13,3 მლ HNO3 (=1400
კგ/მ3) ფრთხილად ხსნიან
წყალში და მოცულობა
აჰყავთ 0,1 ლ-მდე.
ამონიუმის
ჰიდროქსიდი
NH4OH 35 13,4 მლ NH4OH-ს (=910
კგ/მ3) ხსნიან წყალში და
მოცულობა აჰყავთ 0,1
ლ-მდე.
ნატრიუმის
ჰიდროქსიდი
NaOH 40 4 გ NaOH ხსნიან წყალში
და მოცულობა აჰყავთ
0,1 ლ-მდე.
ქიმიურ ჭიქებში ჩავასხით 5-5 მლ: გამოხდილი წყალი, მარილმჟავა, გოგირდმჟავა,
ნატრიუმის ტუტე, ამონიუმის ტუტე. თითოეულ ჭიქას დავუმატეთ 2-2 წვეთი ინდიკატორი
მეთილნარინჯი. იგივე ცდა გავიმეორეთ ფენოლფტალეინით. ავღნიშნეთ ფერის ცვლილება.
მონაცემები შევიტანეთ ცხრილში:
№ ნივთიერებები ინდიკატორები
მეთილნარინჯი ფენოლფტალეინი ინდიკატორის
ქაღალდი
1 დისტილირებული წყალი
H2O
ნარინჯისფერი უფერო მოყვითალო-
კრემისფერი
2 მარილმჟავა
HCl
ვარდისფერი უფერო წითელი
3 გოგირდმჟავა
H2SO4
ვარდისფერი უფერო წითელი
4 ნატრიუმის ტუტე
NaOH
ყვითელი ჟოლოსფერი ლურჯი
5 ამონიუმის ტუტე
NH4OH
ყვითელი ჟოლოსფერი ლურჯი
6. 6
ლაბორატორიული სამუშაო №3
ნაერთთა კლასები
ცდა 1. ნატრიუმის ტუტის მიღება
საჭირო რეაქტივები:
ლითონური ნატრიუმი Na
კრისტალიზატორში ჩავასხით წყალი, შიგ ჩავაგდეთ ქერქისგან კარგად
გასუფთავებული ლითონური ნატრიუმის ან ლითიუმის პატარა ნაჭერი. რეაქცია წყალსა
და ტუტე ლითონს შორის წარიმართა ინტენსიურად წყალბადის გამოყოფით და ხსნარში
ტუტის წარმოქმნით.
წყალბადის გამოყოფა შევამოწმეთ წყლის ზედაპირზე მოძრავი გამდნარი ლითონის
ბურთულასთან ანთებული ასანთის მიტანით. ინდიკატორის საშუალებით დავამტკიცეთ
ტუტის მიღება (ფენოლფტალეინი ჟოლოსფრად შეიფერა ):
2Na + 2H2O →2NaOH + H2
ცდა 2. წყალში უხსნადი ფუძეების მიღება
საჭირო რეაქტივები:
სპილენძის სულფატი: CuSO4, მაგნიუმის სულფატი: MgSO4
რკინის (III) ქლორიდი: FeCl3, ნატრიუმის ტუტე: NaOH
ავიღეთ სამი სინჯარა, პირველ სინჯარაში ჩავასხით სპილენძის სულფატის, მეორეში
რკინის(III) ქლორიდის და მესამეში მაგნიუმის სულფატის წყალხსნარები. შემდეგ თითოეულ
მათგანს წვეთწვეთობით დავამატეთ დაახლოებით 5-5მლ ნატრიუმის ტუტის წყალხსნარი
I. CuSO4+ NaOH→Cu(OH)2 + H2O ცისფერი
II. FeCl3+ NaOH→Fe(OH)3 + H2O ყავისფერი
III. MgSO4 + NaOH→Mg(OH)2 + H2O თეთრი
ცდა 2. თუთიის ჰიდროქსიდის მიღება და ამფოტერული თვისებების დამტკიცება.
საჭირო რეაქტივები:
თუთიისსულფატი: ZnSO4
ნატრიუმისტუტე: NaOH
მარილმჟვა: HCl
7. 7
სინჯარაში ჩავასხით თუთიის სულფატის წყალხსნარი და წვეთწვეთობით დავამატეთ
ნატრიუმის ტუტის წყალხსნარი თუთიის ჰიდროქსიდის ნალექის წარმოქმნამდე (ჩავინიშნეთ
ნალექის ფერი):
ZnSO4 + 2NaOH→Zn(OH)2+Na2SO4
თეთრი ფერის ნალექი
სინჯარა შევანჯღრიეთ და ნალექიანი ხსნარი გავყავით ორ ნაწილად, ერთ ნაწილს
დავამატეთ მჟავა, ხოლო მეორეს-ტუტის წყალხსნარი. შევნიშნეთ, რომ ნალექი ორივე
შემთხვევაში გაიხსნა, რაც თუთიის ჰიდროქსიდის ამფოტერულ თვისებებს ადასტურებს.
1. Zn(OH)2+HCl→ZnCl2 +H2O
2. Zn(OH)2 + NaOH →Na2[Zn(OH)4]
8. 8
ლაბორატორიული სამუშაო №4
ცდა 1. გოგირდოვანი ანჰიდრიდისა და გოგირდოვანმჟავას მიღება
საჭირო რეაქტივები:
გოგირდი, S
ინდიკატორი მეთილნარინჯი
ერლენმეიერის კოლბაში ჩავასხით დაახლოებით 50 მლ წყალი და რამდენიმე წვეთი
ინდიკატორი ((მეთილნარინჯი). რკინის კოვზზე მოვათავსეთ გოგირდის პატარა ნატეხი და
სპირტქურის ალზე გავახურეთ. გოგირდი ჯერ გალღვა და შემდეგ დაიწყო წვა ლურჯი
ალით.
S + O2→SO2
კოვზი ანთებული გოგირდით ჩავუშვით კოლბაში ისე, რომ კოვზი არ შეეხო წყალს.
როდესაც კოლბა გაცივდა, კოვზი ამოვიღეთ, კოლბას დავახურეთ მინის ფირფიტა და
შევანჯღრიეთ. ინდიკატორმა ფერი შეიცვალა - ხსნარი ვარდისფერი გახდა
SO2 + H2O → H2SO3
ცდა2. მეტასილიციუმმჟავას მიღება
საჭირო რეაქტივები:
ნატრიუმის სილიკატი: Na2SiO3
მარილმჟავა: HCl
სინჯარაში ჩავასხით 2-3 მლ ნატრიუმის სილიკატის ხსნარი, დავუმატეთ
განზავებული მარილმჟავა და მოვურიეთ მინის წკირით. მივიღეთ მეტასილიციუმის მჟავას
კოლოიდური ხსნარი.
Na2SiO3 + 2HCl → H2SiO3 + 2NaCl
9. 9
ლაბორატორიული სამუშაო №5
კოორდინაციული ნაერთები
კატიონური კომპლექსების მიღება
ცდა 1. ვერცხლის დიჰიდროქსო ქლორიდის მიღება
საჭირო რეაქტივები:
ვერცხლის ნიტრატი AgNO3
ნატრიუმის ქლორიდი NaCl
სინჯარაში ჩავასხით 1-2 მლ ვერცხლის ნიტრატის ხსნარი, დავუმატეთ რამოდენიმე
წვეთი ნატრიუმის ქლორიდის ხსნარი.
წარმოქმნილ ნალექს დავამატეთ ამონიუმის ტუტე ნალექის სრულ გახსნამდე.
AgCl+2NH4OH→[Ag(NH3)2]Cl+2NH3
ცდა2. სპილენძის (II) ამიაკური კომპლექსის მიღება
საჭირო რეაქტივები:
სპილენძის (II) სულფატი CuSO4
ამონიუმისტუტე NH4OH
სინჯარაში ჩავასხით 2–3 მლ სპილენძის (II) სულფატის ხნარი, დავამატეთ დაახლოებით
ისეთივე მოცულობის ამონიუმის ტუტე. ხსნარმა მიიღო ლურჯი შეფერილობა, რაც
სპილენძის ამიაკატის წარმოქმნით არის გამოწვეული.
CuSO4 + NH4OH = Cu(OH)2↓+ (NH4)2SO4
Cu(OH)2 + 4NH4OH = [Cu(NH3)4](OH)2 + 4H2O
AgNO3+ NaCl→AgCl↓+ NaNO3
10. 10
ლაბორატორიული სამუშაო №6
კოორდინაციული ნაერთები
ანიონური კომპლექსის მიღება
ცდა 1. კალიუმის დიიოდო არგენტატის მიღება
საჭირო რეაქტივები:
ვერცხლის ნიტრატი AgNO3
კალიუმის იოდიდი KI
სინჯარაში ჩავასხით ვერცხლის ნიტრატის ხსნარი, დავამატეთ რამოდენიმე წვეთი
კალიუმის იოდიდის ხსნარი. გამოიყო ვერცხლის იოდიდის ყვითელი ფერის ნალექი:
AgNO3 + KI AgI + KNO3
ნალექს მოვაცილეთ სითხე და კვლავ დავუმატეთ კალიუმის იოდიდის კონც. ხსნარი.
სინჯარა კარგად შევანჯღიეთ. ნალექი გაიხსნა კომპლექსური მარილის წარმოქმნის გამო.
AgI +KI K[AgI2]
ცდა2.რკინის კომპლექსის მიღება
საჭირო რეაქტივები:
რკინის (II) სულფატი FeSO4
კალიუმის
ჰექსაციანოფერატი(III)
K3[Fe(CN)6]
სინჯარაში ჩავასხით 2–3 მლ რკინის (II) სულფატის ხსნარი და იმავე მოცულობის
კალიუმის ჰექსაციანოფერატი(III)
3FeSO4 + 2K3[Fe(CN)6] = Fe3[FeCN)6]2 + 3K2SO4
წარმოიქმნა ლურჯი ფერის ნალექი- ტურნბულის ლურჯი.
11. 11
ლაბორატორიული სამუშაო №7
ცდა 1. ნეიტრალიზაციის რეაქცია
საჭირო რეაქტივები:
ნატრიუმის ტუტე: NaOH
მარილმჟავა: HCl
ძმარმჟავა CH3COOH
ფენოლფტალეინი
ორ წყლიან სინჯარაში ჩავასხით 5-7 წვეთი ტუტის ხსნარი. დავუმატეთ თითო წვეთი
ფენოლფტალეინი. პირველ სინჯარას დავუმატეთ მარილმჟავა მეორეს ძმარმჟავა:
1. NaOH +HCl→NaCl +H2O
𝑵𝒂+
+𝑶𝑯−
+𝑯+
+ 𝑪𝒍−
→ 𝑵𝒂+
+ 𝑪𝒍−
+ 𝑯𝟐𝑶
𝑶𝑯−
+𝑯+
→ 𝑯𝟐𝑶
2. NaOH +CH3COOH→CH3COONa +H2O
𝑵𝒂+
+𝑶𝑯−
+𝑪𝑯𝟑𝑪𝑶𝑶−
+ 𝑯−
→ 𝑪𝑯𝟑𝑪𝑶𝑶−
+ 𝑵𝒂+
+ 𝑯𝟐𝑶
𝑶𝑯−
+ 𝑯+
→ 𝑯𝟐𝑶
12. 12
ლაბორატორიული სამუშაო №8
პროცენტული კონცენტრაციის ხსნარების მომზადება
ცდა 1.
საჭირო რეაქტივები:
გამოხდილი წყალი: H2O
ნატრიუმის ქლორიდი: NaCl
დავამზადეთ ნატრიუმის ქლორიდის (სუფრის მარილის) 400გ 10%-იანი ხსნარი.
ამისათვის განვსაზღვრეთ საჭირო სუფრის მარილისა და წყლის რაოდენობა. ვისარგებლეთ
ფორმულით:
𝜔% =
𝑚გახს.
𝑚ხსნ.
∙ 100
𝑚გახს. =
𝜔∙𝑚ხსნ.
100
=
10∙400
100
=40 გ
ავწონეთ 40გ სუფთა მარილი, მოვათავსეთ ქიმიურ ჭიქაში და დავამატეთ 400-
40=360გ (ანუ 360მლ) წყალი. მოვურიეთ მინის წკირით მარილის სრულ გახსნამდე. ხსნარი
ჩავასხით ჭურჭელში, გავუკეთეთ წარწერა და შევინახეთ.
ცდა 2.
საჭირო რეაქტივები:
გამოხდილი წყალი: H2O
ნატრიუმის ჰიდროკარბონატი NaHCO3
დავვამზადეთ ნატრიუმის ჰიდროკარბონატის (ნატრიუმის ბიკარბინატი, საჭმელი
სოდა) 200გ 25%-იანი ხსნარი. ამისათვის განვსაზღვრეთ საჭირო ნატრიუმის
ჰიდროკარბონატისა და წყლის რაოდენობა. ვისარგებლეთ ფორმულით:
𝜔% =
𝑚გახს.
𝑚ხსნ.
∙ 100
𝑚გახს. =
𝜔∙𝑚ხსნ.
100
=
25∙200
100
=50 გ
ავწონეთ 50გ სუფთა მარილი, მოვათავსეთ ქიმიურ ჭიქაში და დავამატეთ 200-50=150
გ (ანუ 150მლ) წყალი. მოვურიეთ მინის წკირით მარილის სრულ გახსნამდე. ხსნარი ჩავასხით
ჭურჭელში, გავუკეთეთ წარწერა და შევინახეთ.
13. 13
ლაბორატორიული სამუშაო №9
ცდა 1. მოცულობის ცვლილება გახსნის დროს
საჭირო რეაქტივები:
წყალი H2O
ეთილის სპირტი C2H5OH
ავიღეთ მცირე დიამეტრის მქონე მაღალი სინჯარა, 1/3-მდე ჩავასხით მასში
გამოხდილი წყალი, შემდეგ პატარა საზომი ცილინდრით სინჯარის კედლებზე ჩაყოლებით
მიvუმატეთ მას იმავე მოცულობის სპირტი. სითხის დონე სინჯარის კედლებზე დავნიშნეთ
მინაზე საწერი ფანქრით. შემდეგ დავუცეთ სინჯარას საცობი და კარგად შევანჯღრიეთ.
გაცივების შემდეგ შევამჩნიეთ, რომ ხსნარის საბოლოო მოცულობა ნაკლებია, ვიდრე
აღებული სპირტისა და წყლის მოცულობათა ჯამი, რაც აიხსნება სპირტის მოლეკულებთან
წყლის მოლეკულების შეერთებისას ჰიდრატის წარმოქმნით.
14. 14
ლაბორატორიული სამუშაო №10
იონური მიმოცვლის რეაქციები
ცდა 1. მცირედ დისოცირებული მარილის მიღება
საჭირო რეაქტივები:
ტყვიის ნიტრატი PB(NO3)2
კალიუმის იოდიდი KI
სინჯარაში ჩავასხით ტყვიის ნიტრატის წყალხსნარი. სინჯარას დავამატეთ კალიუმის
იოდიდის ხსნარი. წარმოიქმნა ყვითელი ფერის ნალექი:
ცდა 2.
საჭირო რეაქტივები:
ვერცხლის ნიტარტი AgNO3
ნატრიუმის ქლორიდი NaCl
კალიუმის ქლორიდი KCl
მაგნიუმის ქლორიდი MgCl2
ავიღეთ სამი სინჯარა. ერთ მათგანში ჩავასხით ნატრიუმის ქლორიდი, მეორეში –
კალიუმის ქლორიდი, ხოლო მესამეში – მაგნიუმის ქლორიდი. თითოეულ მათგანს
დავამატეთ ვერცხლის ნიტრატის ხსნარი:
1.
NaCl + AgNO3 = NaNO3 + AgCl↓
𝑵𝒂+
+ 𝑪𝒍 −
+ 𝑨𝒈 +
+ 𝑵𝑶𝟑
−
= 𝑵𝒂+
+ 𝑵𝑶𝟑
−
+ AgCl↓
𝑪𝒍 −
+ 𝑨𝒈 +
→AgCl↓
Pb(NO3)2 +2KI→PbI2↓+KNO3
𝑷𝒃𝟐+
+ 𝟐𝑵𝑶𝟑
−
+𝟐𝑲+
+ 2𝑰−
→PbI2↓+𝟐𝑲−
+𝟐𝑵𝑶𝟑
−
𝑷𝒃𝟐+
+ 2𝑰−
= PbI2
16. 16
ლაბორატორიული სამუშაო №11
იონური მიმოცვლის რეაქციები
ცდა 1.
საჭირო რეაქტივები:
ბარიუმის ქლორიდი BaCl2
ბარიუმის ნიტრატი Ba(NO3)2
ნატრიუმის სულფატი Na2SO4
გოგირდმჟავა H2SO4
ავიღეთ ორი სინჯარა. პირველ სინჯარაში ჩავასხით ბარიუმის ქლორიდი, მეორეში –
ბარიუმის ნიტრატი. პირველ სინჯარას დავუმატეთ ნატრიუმის სულფატის ხსნარი:
BaCl2 + Na2SO4 = 2NaCl + BaSO4↓
𝑩𝒂𝟐+
+ 𝟐𝑪𝒍−
+ 𝟐𝑵𝒂+
+ 𝑺𝑶𝟒
𝟐−
→ 𝟐𝑵𝒂+
+ 𝟐𝑪𝒍−
+ 𝑩𝒂𝑺𝑶𝟒 ↓
𝑩𝒂𝟐+
+ 𝑺𝑶𝟒
𝟐−
→ 𝑩𝒂𝑺𝑶𝟒 ↓
მეორე სინჯარას დავუმატეთ გოგირდმჟავა:
BaCl2 + H2SO4 = 2HCl + BaSO4↓
𝑩𝒂𝟐+
+ 𝟐𝑪𝒍−
+ 𝟐𝑯+
+ 𝑺𝑶𝟒
𝟐−
→ 𝟐𝑯+
+ 𝟐𝑪𝒍−
+ 𝑩𝒂𝑺𝑶𝟒 ↓
𝑩𝒂𝟐+
+ 𝑺𝑶𝟒
𝟐−
→ 𝑩𝒂𝑺𝑶𝟒 ↓
გამოიყო თეთრი ფერის ნალექი
ცდა 2.
საჭირო რეაქტივები:
სპილენძის (II) სულფატი CuSO4
თუთიის სულფატი ZnSO4
ნატრიუმის ტუტე NaOH
17. 17
ავიღეთ ორი სინჯარა. პირველში ჩავასხით სპილენძის (II) სულფატის ხსნარი და დავამატეთ
ნატრიუმის ტუტე:
CuSO4 + 2NaOH = Na2SO4 + Cu(OH)2↓
𝑪𝒖𝟐+
+ 𝑺𝑶𝟒
𝟐−
+ 𝟐𝑵𝒂+
+ 𝟐𝑶𝑯−
→ 𝟐𝑵𝒂+
+ 𝑺𝑶𝟒
𝟐−
+ 𝑪𝒖(𝑶𝑯)𝟐 ↓
𝑪𝒖𝟐+
+ 𝟐𝑶𝑯−
→ 𝑪𝒖(𝑶𝑯)𝟐 ↓
გამოიყო ცისფერი ნალექი
მეორე სინჯარაში ჩავასხით თუთიის სულფატის ხსნარი და დავამატეთ ნატრიუმის
ტუტე:
ZnSO4 + 2NaOH = Na2SO4 + Zn(OH)2↓
𝒁𝒏𝟐+
+ 𝑺𝑶𝟒
𝟐−
+ 𝟐𝑵𝒂+
+ 𝟐𝑶𝑯−
→ 𝟐𝑵𝒂+
+ 𝑺𝑶𝟒
𝟐−
+ 𝒁𝒏(𝑶𝑯)𝟐 ↓
𝒁𝒏𝟐+
+ 𝟐𝑶𝑯−
→ 𝒁𝒏(𝑶𝑯)𝟐 ↓
გამოიყო თეთრი ნალექი
18. 18
ლაბორატორიული სამუშაო №12
იონური მიმოცვლის რეაქციები
ცდა 1. აირადი ნივთიერებების მიღება
საჭირო რეაქტივები:
ნატრიუმის კარბონატი Na2CO3
მარილმჟავა HCl
ერთ სინჯარაში ჩავასხით ნატრიუმის კარბონატის ხსნარი, მეორე სინჯარაში ჩავყარეთ
ნატრიუმის კარბონატის ფხვნილი. ორივე სინჯარას დავუმატეთ მარილმჟავას თანაბარი
რაოდენობა. დავაკვირდით ორივე სინჯარაში აირის გამოყოფის ინტენსივობას. აირის
გამოყოფა უფრო ინტენსიურად მეორეში სინჯარაში მიმდინარეობს:
ცდა 2. აირადი ნივთიერებების მიღება
საჭირო რეაქტივები:
ნატრიუმის სულფიდი Na2S
მარილმჟავა HCl
სინჯარაში ჩავასხით ნატრიუმის სულფიდის წყალხსნარი დავუმატეთ მარილმჟავას
განზავებული ხსნარი. გამოიყო მძაფრი, სპეციფიური სუნის მქონე აირადი ნივთიერება
გოგირდწყალბადმჟავა -H2S
Na2CO3+ HCl→NaCl+H2O+CO2
𝟐𝑵𝒂+
+ 𝑪𝑶𝟑
𝟐−
+𝑯 +
+𝑪𝒍−
→𝟐𝑵𝒂+
+𝑪𝒍−
+ H2O + CO2↑
𝑪𝑶𝟑
𝟐−
+𝟐𝑯 +
→ H2O + CO2↑
Na2S+ 2HCl→H2S↑ +𝟐𝑵𝒂𝑪𝒍
𝟐𝑵𝒂+
+ 𝑺𝟐−
+𝟐𝑯 +
+ 𝟐𝑪𝒍−
→ H2S↑ + 𝟐𝑵𝒂+
+ 𝟐𝑪𝒍−
𝟐𝑯 +
+ 𝑺𝟐−
→H2S↑
19. 19
ლაბორატორიული სამუშაო №13
მარილთა ჰიდროლიზი
ცდა 1. ჰიდროლიზის ტიპის განსაზღვრა
საჭირო რეაქტივები:
სუფრის მარილი NaCl, ნატრიუმის აცეტატი CH3COONa
ნატრიუმის ნიტრატი NaNO3, ნატრიუმის კარბონატი Na2CO3
ალუმინის სულფატი Al2(SO4)3, ტყვიის ნიტრატი Pb(NO3)2
ექვს სხვადასხვა სინჯარაში ჩავყარეთ მცირე რაოდენობით მარილების კრისტალები: I
- სუფრის მარილი, II - ნატრიუმის ნიტრატი, III - ალუმინის სულფატი, IV - ნატრიუმის
აცეტატი, V - ნატრიუმის კარბონატი, VI - ტყვიის ნიტრატი, თითოეულ სინჯარას დავამატეთ
5 მლ წყალი, პიპეტის დახმარებით სინჯარიდან ამოიღეთ 2-2 წვ. ხსნარი და უნივერსალური
(ქაღალდის) ინდიკატორის დახმარებით განვსაზღვრეთ გარემოს pH:
22. 22
ლაბორატორიული სამუშაო №14
ჟანგვა-აღდგენის რეაქციები
ცდა 1. კალიუმის პერმანგანატი, როგორც მჟანგავი
საჭირო რეაქტივები:
კალიუმის პერმანგანატი KMnO4
ნატრიუმის სულფიტი Na2SO3
კონც. გოგირდმჟავა H2SO4
კალიუმის ტუტე KOH
გამოხდილი წყალი H2O
სამ სინჯარაში ჩავასხით კალიუმის პერმანგანატის იისფერი ხსნარი. პირველ სინჯარას
დაvუმატეთ რამოდენიმე წვეთი კონც. გოგირდმჟავა, მეორეს - გამოხდილი წყალი, მესამე
სინჯარას -კალიუმის ტუტის ხსნარი. სამივე სინჯარას დავუმატეთ რამოდენიმე წვეთი
ნატრიუმის სულფიტის წყალხსნარი. დავაკვირდით ხსნარების ფერების ცვლილებას:
1. მჟავა გარემო (pH <7):
2KMnO4 + 5Na2SO3 + 8H2SO4 =2MnSO4 + K2SO4 + 5Na2SO4 + 8H2O
Mn7+ + 5e = Mn2+ |2 აღდგა(დამჟანგველი)
S4+ -2e = S6+ | 5 დაიჟანგა(აღმდგენელი)
იისფერი ხსნარი გაუფერულდა
2. ნეიტრალური გარემო (pH =7):
K𝑴𝒏𝟕+
O4 + Na2𝑺𝟒+
O3 +
2KMnO4 + 3Na2SO3 + H2O =2MnO2 + 3Na2SO4 + 2KOH
Mn7+ + 3e = Mn4+ |2 აღდგა(დამჟანგველი)
S4+ -2e = S6+ | 3 დაიჟანგა(აღმდგენელი)
გამოიყო ყავისფერი ნალექი
3. ტუტე გარემო (pH >7):
K𝑴𝒏𝟕+
O4 + Na2𝑺𝟒+
O3 +KOH→𝑲𝟐𝑴𝒏𝟐
+𝟔
O4 +Na2𝑺𝟔+
O4 + H2O
Mn7+ + e = Mn6+ |2 აღდგა(დამჟანგველი)
S4+ -2e = S6+ | 1 დაიჟანგა(აღმდგენელი)
იისფერმა ხსნარმა მიიღო მწვანე შეფერილობა
23. 23
ლაბორატორიული სამუშაო №15
ლითონთა აქტიურობის შედარება
ცდა 1. სპილენძის გამოძევება რკინით მისი მარილის წყალხსნარიდან
საჭირო რეაქტივები:
სპილენძის (II) სულფატი CuSO4
რკინის ნაჭერი Fe
ქიმიურ ჭიქაში ჩავასხით სპილენძის (II) სულფატი და ჩავუშვით მასში რკინის
ლურსმანი. დავაყოვნეთ 10-15 წთ. რკინის ლურსმანზე გამოიყო სპილენძის თხელი ფენა:
CuSO4 + Fe = FeSO4 + Cu
ცდა 2. ვერცხლის გამოძევება სპილენძით მისი მარილის წყალხსნარიდან
საჭირო რეაქტივები:
ვერცხლის ნიტრატი AgNO3
სპილენძის ნაჭერი Cu
ქიმიურ ჭიქაში ჩავასხით მცირე რაოდენობის ვერცხლის ნიტრატის ხსნარი და
ჩავაგდეთ მასში სპილენძის მავთული, რომელიც წინასწარ გავწმინდეთ ზუმფარის
ქაღალდით. სპილენძის ზედაპირზე გამოილექა ვერცხლის თხელი ფენა:
2AgNO3 + Cu = Cu(NO3)2 + 2Ag
