Аты – жөні Биболатова Салтанат Нуралиевна Қызметі «Химия» пәнінің оқытушысы,«Жалпы білім беру және жалпы кәсіптік пәндер» бірлестігінің жетекшісі Жұмыс орны «Қызылорда медициналық жоғары колледжі» МКҚК Бағыты Жаратылыстану – ғылыми бағыт

1. Ғажайып нәрсе химия,
Тұңғиық сыры әр алуан.
Жоғалып бір зат зым – зия,
Жаңалап бірі жаралған

2. “Қалауың білсін!”ойыны
10
30
50
50
30
10

3. Натриймен
тезірек
әрекеттесетін
спирт
алға

4. “Қалауың білсін!”ойыны
10
30
50
50
30
10

5. Теріні жұмсарту
үшін
қолданылатын
органикалық
зат
алға

6. “Қалауың білсін!”ойыны
10
30
50
50
30
10

7. Фенолдарда әлсіз
қышқылдық
қасиеттің болу
себебі
алға

8. “Қалауың білсін!”ойыны
10
30
50
50
30
10

9. Судағы 50 % - дық
ерітіндісі антифриз
ретінде
қолданылатын зат
алға

10. “Қалауың білсін!”ойыны
10
30
50
50
30
10

11. алға
Наркоз ретінде
қолданылатын
қосылыстарды
ата

12. “Қалауың білсін!”ойыны
10
30
50
50
30
10

13. алға
Дезинфекциялағыш
зат ретінде
қолданылатын
қосылысты ата

14. “Ойлан, тап” ойыны
Берілген реакцияны аяқтаңыз:
1. ... + СuO →CH3 – COH + H2O + …
2. С2Н5ОН +НОС2Н5 → ... + H2O
H2
SO4 t
3. ОН
+ 3HNO3(конц.) ... + 3Н2О
4. ... + H2O + CO2 → C6H5OH + NaHCO3
5. С2Н5ОН + НCI → … + Н2О
6. C6H5OH +NaOH → … + Н2О
t◦
H2
SO4

15. Адам ағзасына әсерін жазыңыз
,
...
...
...
...

16. Қай реакция типі?
Дұрыс жауаптан жаңа сабақ тақырыбы шығады.
Реакция
Қосылу Айырылу Орын
басу
Алмас
у
Zn+ 2HCl ZnCl2
+ H2
ц ч а б
2Na+ S Na2
S м ё ю в
CaCO3
CaO+ CO2
т и к з
N2
+ 3H2
2 NH3
н т р м
Fe(OH)3
Fe2
O3
+ H2
O ш д х о
Mg+ CuCl2
MgCl2
+ Cu л н е у
Fe2
O3
+ HNO3
Fe(NO3
)3
+ H2
O г а с р

17. Амин тобы – NH2
Анилин

18. Сабақтың жоспары:
І. Ұйымдастыру кезеңі
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
• “Қалауың білсін” ойыны
• “Ойлан, тап” ойыны
ІІІ. Жаңа сабақты меңгерту
Cарамандық жұмыс
ІV. Жаңа сабақты бекіту
V. Сабақты қорытындылау
VI. Үйге берілетін тапсырма

19. Білімділік:
Аминдердің реакциялық қабілеттілігін, оларға
тән химиялық реакцияларды білу
Дамытушылық
Оқушылардың белсенділігін арттыру, ойлау
қабілетін дамыту,өз бетімен жұмыс істеп,
талаптануын арттыру
Тәрбиелік:
Оқушылардың ой - өрісін ғылыми түрде
жеткізуге,тапқырлыққа тәрбиелеу

20. Аминдер дегеніміз – аммиак (NH3) молекуласындағы бір,
екі немесе үш сутек атомдарының орнын көмірсутек
радикалдары басқан өнімдер.
Аминдерді аммиак (NH3) молекуласындағы сутек
атомдарының орнын басқан радикалдардың санына қарай үшке
бөледі:

21. Изомериясы. Аминдерде тізбек және радикалдың
орналасу изомериялары болады. Мысалы:
Физикалық қасиеттері. Аминдердің жеңіл өкілдері –
газ тәрізді, аммиактың иісіндей иісі бар заттар. Суда
жақсы ериді. Ал молекулалаық массалары ауыр өкілдері
сұйық немесе қатты күйде болады. Молекулалық
массаларының артуымен бірге суда ерігіштіктері кемиді.

22. Химиялық қасиеттері. Көптеген химиялық қасиеттері
аммиакқа ұқсайды:
1. Ауада жануы:
2. Суда ерігенде ерітіндісіне лакмус тамызсақ, сілтіге тән
реакцияны көрсетеді. Демек, аммоний гидроксиді тәрізді
орынбасқан метиламмоний гидроксиді түзілетінін көреміз:
3.Қышқылдармен әрекеттесіп, тұз түзеді (бейтараптану
реакциясы):
Сондықтан аминдерді органикалық негіздер деп атайды.

23. . Анилин. Анилин – ароматты амин. Аммиак
молекуласындағы сутек атомының орнын – бензол сақинасы
(фенил радикалы) басқан өнім:
Анилин – түссіз, май тәрізді, өзіне тән иісі бар улы зат. Суда аз
ериді. Ауада ашық қалғанда тотығатындықтан, қоңыр түсті
болып көрінеді.

24. Сарамандық жұмыс
Анилин тұзының алынуы
Пробиркаға 3 тамшы анилин
эмульсиясын тамызыңыз және тұз
қышқылының тамшысын қосыңыз.
Пайда болған қоспаны бастапқысымен
салыстырыңыз. Айырмашылық бар ма?
Не себепті лайлану жоғалады?Реакция
нәтижесінде не түзіледі?Реакция
теңдеуін жазыңыз.

25. Алынуы. Анилин – химия өнеркәсібінің маңызды
өнімдерінің бірі. Ол барлық бояғыш заттарды алуда бастапқы
өнім болып саналады. Анилинді және басқа да біріншілік
аминдерді алудың ортақ әдісі – нитроқосылыстарды
тотықсыздандыру әдісі. Бұл әдісті 1842 жылы орыс ғалымы
Н.Н. Зинин ашты. Сондықтан Зинин реакциясы деп аталады:

26. Анилиннің шарстерженді моделі

27. Қолданылуы
Анилин
Сульфаниламидтік
препараттар

28. № 1 тапсырма
СӘЙКЕСТЕНДІРУ ТЕСТІ
Аммиак - а) HNO3
Азот ( IV) оксиді - ә) NH4CL
Азот қышқылы - б)NaNO3
Аммоний гидроксиді - в) NH3
Натрий нитраты - г) NH4OH
Аммоний хлориді - д) NO2

29. 1.Ауыр аминдердің
агрегаттық күйі
2.Азот диоксиді адам
қанынан азайтады
3.Анилинді бөліп
алған ғалым
4.Түссіз май тәрізді,
өзіне тән иісі бар улы
зат.
ТА
Р ОФ
З
Р
ЛЕС
О
Д
И
Р
О Ф
М
Н
ИБО
ЛГ И
Т
Н
Қ ТА Т Ы
ОГ Е М
ИНИ Н
Р
А Н
Л ИБО
ЛИ
Н
НИ
З
Г

30. Ушакова Наталья ВалерьевнаАмин тобы бар затАмин тобы бар зат
1 сұрақ1 сұрақ
2 сұрақ2 сұрақ
3 сұрақ3 сұрақ
4 сұрақ4 сұрақ
5 сұрақ5 сұрақ
6 сұрақ6 сұрақ
7 сұрақ7 сұрақ
8 сұрақ8 сұрақ
9 сұрақ9 сұрақ
анилинанилин
А
ацетальдегидацетальдегид
В
формальдегидформальдегид
Г
нитроглицериннитроглицерин
Б
Аминдердің судағы
ерітінділерінің реакция ортасы
Аминдердің судағы
ерітінділерінің реакция ортасы
қышқылдыққышқылдық
А
сілтіліксілтілік
В
бейтарапбейтарап
Б
Күшті қышқылдарКүшті қышқылдар
Г
Негіздік қасиеті басым аминНегіздік қасиеті басым амин
метиламинметиламин
А
ЭтиламинЭтиламин
В
анилинанилин
Б
триэтиламинтриэтиламин
Г
Тұз қышқылымен
әрекеттеспейтін зат:
Тұз қышқылымен
әрекеттеспейтін зат:
этиламинэтиламин
А
нитробензолнитробензол
Б
метиламинметиламин
В
дифениламиндифениламин
Г
Екіншілік аминді көрсетіңізЕкіншілік аминді көрсетіңіз
Аминдердің хлорсутекпен
әрекеттесу өнімі:
Аминдердің хлорсутекпен
әрекеттесу өнімі:
Көмірсутектердің
Хлор туындылары
Көмірсутектердің
Хлор туындылары
А
тұздартұздар
В
нитроқосылыстарнитроқосылыстар
Б
қышқылдарқышқылдар
Г
Аминдерден алынатын дәрілік затАминдерден алынатын дәрілік зат
димедролдимедрол
А
новокаинновокаин
В
Барлық
жауабы дұрыс
Барлық
жауабы дұрыс
Б
норсульфазолнорсульфазол
Г
Аминдердің функционалдық тобыАминдердің функционалдық тобы
-ОН-ОН
А
-NH2-NH2
Б
-СОН-СОН
В
-СООН-СООН
Г
Ауырған жерді уақытша
басатын анилин туындысы
Ауырған жерді уақытша
басатын анилин туындысы
левомицетинлевомицетин
А
анестезинанестезин
В
аспиринаспирин
Б
новокаинновокаин
Г
Ушакова Наталья Валерьевна
Аллергияға қарсы қолданылатын
анилин туныдысын көрсет
Аллергияға қарсы қолданылатын
анилин туныдысын көрсет
новокаинновокаин
А
димедролдимедрол
В
анальгинанальгин
Б
парацетамолпарацетамол
Г
Ушакова Наталья Валерьевна
+ -
+
+
+
+
+
+
+
+
-
-
-
-
-
-
-
-

31. 1.Е.М.Шайқұтдінов “Органикалық
химия”
”Аминдердің реакциялық қабілеттілігі”
2.”Аминдер” тақырыбына ребус,
кроссворд құрастырып келу.