1. «БІЛІМ АЛУШЫЛАРДЫҢ ӨЗІНДІК БІЛІМ АЛУ КОМПОНЕНТІ РЕТІНДЕ
САБАҚ БАРЫСЫНДА ӨЗДІГІНЕН ІЗДЕНУІ»
МырзабековаҮмітай Тайыровна
математика пәні мұғалімі
«Рудныйқаласы әкімдігінің
№15 орта мектебі» КММ
Кілтті сөздер:математика, жаңа технологиялар, өзіндік жұмыс, білім, білік,
дағды, шығармашылық, іздену, белсенділік, зерттеу.
Ключевые слова: математика, новые технологии, самостоятельная работа,
образование, знания, навыки, творческийпотенциал, научно-исследовательская
деятельность, научные исследования.
Keywords: mathematics, new technologies, independent work, education,
knowledge, skills, creativity, research activity, research.
Аңдатпа: Бұл мақалада, Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың
2011-2020 жылдарғаарналған мемлекеттік бағдарламасы аясындабәсекеге
қабілетті, жан-жақты дамығаназаматты қалыптастырудыңбасты мәселелерінің
бірі, сабақта өзіндік жұмыстарды ұйымдастырудыңәдіс-формалары туралы ,
өздігінен дамуға ұмтылатын жеке тұлғаны қалыптастырудағы тәжірибем
туралы айтылады.
Аннотация: В этой статье, развитие образованияв Республике Казахстан в
рамках Государственнойпрограммына 2011-2020 годы конкурентоспособной,
однойиз главных проблем формирования всестороннего развития человека,
методов и форм организациисамостоятельнойработыв классе, говорито
формированииличностиискать опыт саморазвития.
Annotation: In this article, the development of education in the Republic of
Kazakhstan within the framework of the State Program for 2011-2020 competitive,
one of the main problems of the formation of the comprehensive development of
man, methods and forms of organization of independent work in class, talks about the
formation of the individual to seek self-development experience.

2. Қазақстан Республикасының «Білім туралы Заңында» білім беру
жүйесінің басты міндеті: «ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым
мен практика жетістіктер негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби
шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа
технологияларын енгізу» делінген. [1]
Қазіргі кезде сабақты дұрыс жүргізуге қойылатын негізгі талап –
оқушылардың белсенді іс-әрекеттік сезімін оята отырып, оларды басқара білу.
Тек дайын ақпаратты деректер, заңдар, ережелер күйінде ғана беріп қоймай,
оқушыларды өз бетінше іздендіретін, одан жаңа ақпарат алатындай оқу
материалын берудің құрылымын қайта құруды талап етеді.
Оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетінің нәтижесі – олардың алған білімді өз
бетінше талдап және бір жүйеге келтіре алатын шығармашылық
тапсырмаларды орындауы болып табылады.
Психологиялық-педагогикалықәдебиеттерде оқушылардыңөзіндік
жұмыстарыныңәртүрліжіктеулері көрсетіледі. Олардыңішінде оқыту
теориясы мен практикада жиірек кездесетіндері мыналар:
Дидактикалық мақсаттары бойынша: оқыпүйренетін; бекітетін; қайталайтын;
дамытатын; шығармашылық;тексеретін.
Білімді қалыптастыру әдістері және білім материалдары бойынша: оқулықпен
жұмыс;есеп құрастыружәне шешу;лабораториялықжұмыс;баяндама; реферат
дайындау; практикалық жұмыс.
Оқушылардыңізденімпаздық дәрежесі бойынша: репродуктивті; эврикалық;
реконструктивті-вариативті; шығармашылық.
Өзіндік дәрежесі бойынша: жалпы сыныптық (варианттық, дифференциалды)
топтық; .жеке
Орындалуформасы бойынша: ауызша; жазбаша; тест.
Орындалу орны бойынша: сыныпта; үйде.
Өзіндік жұмыстыңнегізгі мақсаты оқушылардыңтанымдық міндеттерін
қалыптастыру, шығармашылық қабілеттері мен қызығушылығынжетілдіру,
білімге қүштарлығын ояту. Мұғалім сабақта әдіс - тәсілдерді пайдалана

3. отырып, балалардыңұсыныс - пікірлерін еркін айтқызып, ойларын ұштауға
және өздеріне деген сенімін арттыруға мүмкіндік туғызып отыруқажет. Әдіс –
тәсілдер арқылы өткізген әрбір сабақ оқушылардыңойлануына және қиялына
негізделіп келеді, баланың тереңде жатқан ойын дамытыполарды сөйлетуге
үйретеді. Түрлі әдістемелік тәсілдер пайдалану арқылы қабілеті әртүрлі
балардыңортасынанқабілеті жоғары баланы іздеп, онымен жұмыс жасау, оны
жан - жақты тануды ойлап, оқушылардың шығармашылықдеңгейін бақылап
отыруәрбір мұғалімнің міндеті. [3]
Себебі біз жан-жақты дамыған, жаңа ортаға бейім, бәсекеге қабілетті тұлғаны
дайындауымыз қажет. Ең бастысы балалар сабақта тыңдаушы, бұйрықты
орындаушы емес белсенді түрде өз ойымен бөлісуші болып, дайын білімді
кабылдаушы кейпінен өз бетімен өзіне қажетті білімді игеруші тұлға
дәрежесіне ауысуы қажет.
Әдістемелік тақырыбым: «Оқушылардыңфункционалдық сауаттылығын
деңгейлі тапсырмалар арқылы қалыптастыру».
Функционалдық сауаттылығы дегеніміз-адамдардың әлеуметтік , мәдени, саяси
және экономикалық қызметтергебелсене араласуы, яғни бүгінгі жаһандану
дәуіріндегі заман ағымына, жасына қарамай ілесіп отыруы, адамныңмаман-
дығына, жасына қарамай үнемі білімін жетілдіріп отыруы. Ондағы басты
мақсат жалпы білім беретін мектептерде Қазақстан Республикасының
зияткерлік, дене және рухани тұрғысынандамығаназаматын қалыптастыру,
оның әлемде әлеуметтік бейімделуі болып табылады.
Функционалдық сауаттылықты дамытудың жалпы бағдары 2011-2020
жылының мемлекеттік бағдарламасындаайқын көрсетілген.
Оқушылардың функционалдық сауаттылығын деңгейлі тапсырмалар арқылы
қалыптасады. Сыныпта орындалатын және үйге берілетін тапсырмаларды
орындауда оқушылардың қабілетін есепке алып отыруға әрекет жасаймын.
Оқулықтағы А және В деңгейлі тапсырмалардан ,кеспе кағаздар , үлестірмелі
тапсырмалардан пайдаланып отырамын. Оқушылардың өздігінен жұмыс істеу
қабілетін арттыру, тақырыптағы берілген қасиеттер және формулаларды есепте
қолдана білу білік, дағдыларын қалыптастыру мақсатында өздік жұмыстар
орындатамын.

4. Сабақ барысындакестемен жұмыс, сәйкестендіру тестілері уақытты үнемдеуге,
формулаларды тез жаттауға мүмкіндік береді. Есте сақтау қабілетін
арттырады.Сабақтыңбасындаяғни«білу» бөлімінде математикалық диктант
алу жақсы нәтиже береді. Ұтымдылығының бірі бүкіл сынып оқушылары ұпай
жинап отырады,алтексеруде оқушылар бірін- бірі тексереді, қателерін
көреді.Өз үстінде жұмыс істейді. Мұнда «А» деңгейлі есептер алынады. [4]
Мысалы: 8 сыныпта «Виет теоремасы» тақырыбынбекіту сабақтарында сабақ
басында «білу» бөлімінде кесте толтыру, математикалық диктант алуды
қолданамын.
Сабақ барысындазерттеу жұмыстарынжүргізуоқушылардыңөздігінен жұмыс
істеу,іздену қабілетін арттырады.
Зерттеу жұмыстары (7-сынып):
Тақырып: f (x) = ax2
функциясы және оның графигі
1. f (x) = 0,5x2
функциясын зерттеу.
1) y = f (x) функциясының анықталу облысын табыңдар;
2) y = f (x) функциясының мәндер жиынын табыңдар;
3) y = f (x) функция графигінің координата осьтерімен қиылысу нүктелерінің координаталарын
анықтаңдар;
4) y = f (x) функциясының х = 1; -2; 3,5; 5; - 0,2 болғанда мәндерін есептеңдер.
5) х-тің қандай мәндерінде y = f (x) функциясы 0; 0,5; 4,5 мәндерін қабылдайды?
6) y = f (x) функциясының өсу және кему аралықтарынтабыңдар.
Теңдеу құрастырамыз a b c D=? Түбірлер саны
1 1 -2 D=
4 4 1 D=
2 3 5 D=
№ Берілген теңдеу Жауабы
1 х2
− 16 = 0 4;-4
2 3х2
− х = 0 0;
1
3
3 2у2
− 9у + 10 = 0 2;2
1
2
4 5х2
− 6х + 1 = 0 1;0,2
5 р2
+ р − 90 = 0 -10;9

5. 7) y = f (x) функциясының графигін салыңдар
Әр түрлі тәсілдермен шығарылатынесептер оқушылардың өз үстінде жұмыс
істеуіне ықпал етеді. Мысалы 9 сыныпалгебра пәнінде « Екі айнымалысы бар
сызықтықемес теңдеулер жүйесі» тақырыбын бекіту сабақтарында, бір есепті
түрлі тәсілдермен шығару мүмкіндігінен пайдаланып өзіндік жұмыстар
құрастырамын.
Әрбір сабақтың«жинақтау» бөлімінде өздік жұмыстар аламын.
6 сынып. Сабақтың тақырыбы: Айнымалысы модуль таңбасыныңішінде
келетін бір айнымалысы бар сызықтық теңсіздік. сәйкестендіру
Әрбір тарауды қортытындылаукезінде электронды өзіндік жұмыстар аламын.
Жаттығуларды өз бетінше тексеріп, қорытынды жасай білетін тұлға
қалыптастыру мақсатында жаңа технологиялар әдістерін кеңінен қолдану қажет
деп білемін. [2]

6. Сабақ барысында«Бағдаршам» әдісі арқылы оқушылардыңжұмысты орындау
барысынбақылап отыруғаболады. Жасыл - мақсатқа қол жеткізілді, өзіне
сенімді. Сары - біршама алға жылжу бар, кейбір мәселелер бойыншатабысқа
қол жеткізілді, алайда сенімсіздік бар, кеңес сұрайды. Қызыл- жетістікке қол
жеткізбеді, түсінбегені бар. Математика сабағында оқушылар өз бетінше жұмыс
жасау дағдыларын дамыту, баға жетпес құндылықтардың бірі.
Бүгінгі оқушы – Қазақстанның ертеңі!
«Өз еңбегін талдай білген адам ғана тәжірибелі ұстаз бола алады» деген
В.Сухомлинскийдің сөзін оқытушының талмай ізденген еңбегінің нәтижесінде
ғана көрінетіні белгілі.
Қолданылған әдебиеттер:
1. ҚР Жалпыға міндетті білім берудің Мемлекеттік стандарттары 12
жылдық білім беру, 6-2006-18б.
2. Интербелсенді әдістемені ЖОО-да қолдану мәселелері. Оқу құралы/
А.Қ.Әлімов- Алматы, 2013. -448 бет.
3. Инновациялық педагогикалық технологиялар: Оқу құралы/Сабасова Қ
Алматы: «Атлас баспасы-2001»,2006.-176 бет.
4. Укрупнение дидактических единиц в обучении математике: Кн. Для
учителя.- М.: Просвещение, 1986.- 255с.