1. №32 мектеп-гимназия
Сабақтың тақырыбы:
«Жас Мұхтар»
Өткізген: бастауыш сынып
мұғалімі
Барышева Л.Ж.
Ақтөбе 2017

2. Сабақтың тақырыбы: «Жас Мұхтар»
Барышева Лаура Жангировна, №32 мектеп-гимназия
Сабақтың мақсаты:
• М. Әуезовтың балалық шағы туралы түсіндіре отырып
қазақтың ұлы ақыны, Абайдың қара сөзі, ұлы адамдар туралы білімдерін жетілдіру.
• Сөздік қорын молайту,ой-қиялын,шығармашылық әртістік қабілетін дамыту.
• Ұлы Абай өмірін үлгі ету,адамгершілікке тәрбиелеу,ұлы адамдарды үлгі тұтуға
тәрбиелеу.
Әдіс-тәсілдері:
• сұрақ-жауап,сахналау,сурет салу,өлең құрастыру,ой-қозғау,баяндау,эвристикалық
әдіс, матрица әдісі
Көрнекілігі:
• интерактивті тақта,слайдтар,кейіпкер атрибуттары
Сабақ барысы
І. Ұйымдастыру бөлімі
Қуан, шаттан алақай
Қуанатын күн бүгін
Күліп шықты күн бүгін
Қайырлы таң, қайырлы күн
Саламатсыздарма достарым
Саламатсыздар ма апайлар
ІІ. Актуализация (Өткенді еске түсіру)
Сабақ матрица әдісімен жүріп отырады.Тақтада оқушы орындарының сызбасы.Әр
оқушы сабаққа қатыса отырып +таңбасын алады.Сабаққа түсті борлар
пайдаланылады.Себебі әр бөліктегі сұрақтарға әр түсті бормен +таңбасы қойылып
отырады..
Әнімен басталады. (ақ түсті бор)
- Бұл кімнің әні? - Абайдың әні
- Абай кім?
Ақын
Халыққа үндеу Аудармашы
салған азамат
Әндері бар Қарасөз шебері
- Жүрегімнің түбіне терең бойла
Мен бір жұмбақ адаммын, оны да ойла
Соқтықпалы, соқпақсыз жерде өстім
Мыңмен бірге алыстым, кінә қойма!...
Деп Абай атамыз болашақ ұрпаққа сөзін осылай арнады. Біз Абайды қазақ даласының
шамшырағы деп атаймыз
Абай тек қазақтың ғана емес, бүкіл шығыс халықтары мәдениетінің шамшырағы
- Ол халықты неге үндеді?
• Білімге, ғылымға, еңбекке
- Оның жаман әдеттен сақтау жолында қандай сөзін білеміз?
• Тамағы тоқты, жұмысы жоқтық аздырар адам баласын.
Абай

3. - Абай атамыз қандай адам нағыз азамат болады деді?
• Әуелі құдайға сыйынып, сонан соң, өз қайратыңа сүйеніп, еңбек еткен адам
нағыз азамат болып саналады – деді.
- Қайрат, ақыл, жүректі бірдей ұста. Сонда толық боласың елден бөлек – демекші біз
бүгін топпен жұмыс жасаймыз. Сол себепті тобымызда жүрек, ақыл, қайрат деп
аталады.
ІІІ. Үй жұмысын пысықтау (көк түсті бор)
Матрица сызу арқылы 5 минутта 63 сөз жазған балаға «5» деген бағамен бағалана
отырып «+» таңбасы қойылады. Көршісіне тексерту
ІV. Топтық жұмыс 1 –тапсырма (қызыл түсті бор)
1 – топ Абай кім?
Жүрек тобы.
• Абай Құнанбаев 1845 жылы Семей өңірінде Абай ауданында Құнанбай
Ұлжанның отбасында дүниеге келген. Ол әжесі Зеренің аңыз ертегілерін естіп
және анасы өте шебер ақылды Ұлжан анасының тәрбиесін көрген.
2 – топ Абайды халық кім деп таниды?
Ақыл тобы
• Абай суреткер ақын, ол жыл мезгілдеріне байланысты өлеңдер жазған.
• Абай аудармашы. Біз оның «Тіл мен Қанден», «Шегіртке мен құмырсқа»
(Крыловтан аударған) деген мысалдарымен таныстық.
• Абай қарасөз шебері. Оның 45 қара сөзі бар. Мысалы. Көзімнің қарасы, сегіз
аяқ.
• Жүрегі елім деп соққан ұлы азамат.
3 – топ Абайды халық кім деп таныды?
Қайрат тобы
• Біз Абай атамыздың «Ғылым таппай мақтанба», «Күз», «Жазғытұрым», «Жаз»
деген өлеңдерімен таныстық.
• Күз деген өлеңін жатқа айт.
1 – топ. Абайдың «Қыс» өлеңін жатқа айт, не туралы?
• Осы өлең қандай көңіл-күй туғызды?
• Осы өлеңді қандай әуенмен айтар едің?
• Осы өлең бойынша сурет сал түсіндір
2 – топ.
• «Ғылым таппай мақтанба» өлеңін жатқа айт.
• Сызбаны толтыр
• Абайдың нақыл сөзін аяқта
Адам баласының ең жаманы – талапсыз.
• Білім, талап туралы мақал – мәтел айт.
3 – топ «Жаз» өлеңін жатқа айт. Өлең не туралы?
Абай ата сөзі
5 асыл іс 5 дұшпан

4. • Өлең бойынша сурет сал.
V. Жаңа сабақ
Сонымен балалар, Абай атамыздың өмірін зерттеп, «Абай жолы»кітабын жазған кім
болды?
• М.Әуезов тек Абай атамыз туралы жазып қана қоймай көптеген әңгімелер жазған
Соның бірі «Жетім» әңгімесі.
• Слайд М.Әуезов (1897 – 1961)
• Мұхтар Омарханұлы Әуезов бұрынғы Семей облысының Абай ауданында
дүниеге келген. Әкесі Омархан, атасы Әуез – екеуі де хат танитын сауатты, бала
тәрбиесіне салғырт қарамайтын, салиқалы адамдар болған.Әуез де Омархан да
Абаймен ауылдары іргелес (көрші ауыл) тіршілік кешкен. 1904 жылы Абай
дүниеден өткен кезде Мұхтар 7 жаста болған. Ол кезде Мұхтардың ұлы тұлға,
алтын діңгек болатынын ешкім білмеді.Бірақ Мұхтар кішкентай кезінен – ақ
Абайдың батасын алып өскен еді.
11 жасында әкесі қайтыс болып Мұхтар қалаға ағасының қолына көшеді. Осыдан ол
өз өмірін оқуға арнайды. Сөйтіп өсе келе ол Абайдың өмірі, туралы ізденіп, «Абай
жолы» деген 5 томдық кітап жазды.
VI. Мағынаны ашу (Жасыл түсті бор)
Слайд
1. Осы мәтін, ішінен мен 7 негізгі сөзді жаздым. Осы сөздерді пайдалана отырып,
біз мәтінді мазмұндай аламыз.
2. Мәтінді баяндап беремін.(сызбамен)
Тәрбие Көкірек Кесел
Қарасөз Ғибраттану
Жаттау Бекіту
Дәптермен жұмыс
3. Осы сөздерді 30 секундта есте сақтау 1 минутта жатқа жазу (көршісіне тексерту)
VІІ. Оқулықпен жұмыс (Сары түсті бор)
Өз бетімен оқи отырып 7 сөзді қарындашпен сызу, табу.
Матрица бойынша 1 баланы көрсетемін, ол 7 сөз бойынша әңгімені баяндау керек.
VІІІ. сұрақ – жауап
Осы мәтін бойынша 10 сұрақ (ұлдар қыздарға немесе І-ІІ нұсқаға)
Мысалы,
• М.Әуезов кім?
• Абай кім?
• Мұхтар ес білгелі кімнен үлгі алды?
• Атасы не үйретті?
• Не нәрсеге 4 түрлі себеп бар? (Естігенді ұмытпастыққа)
• 1 себеп
• 2 себеп
• 3 себеп
• 4 себеп
• Абайдың неше қара сөзі бар

5. ІХ. Дәптермен жұмыс
4 себепті қысқаша,өз түсінігімен жазу
Х. Қисын сұрақ иә-жоқ
1) Абай ауылымен Мұхтардың ауылы алыс болып араласа алмады (жоқ)
2) Адам ата – анадан туғанда есті болмайді деген қарасөзін берді (иә)
3) Естіген нәрсені ұмытпастыққа 5 түрлі себеп бар (жоқ 4)
4) Атасы бұл сөзді қазір жаттап, қазір айтқасын деді (жоқ)
5) Ғашықтық жырларын да үзінді етіп айтып берді (иә)
ХІ. Тест Топтық жұмыс (Қоңыр түсті бор)
1 топ
Тұңғыш өлеңдер жинағы « Оян қазақ» деген атпен жарық көрген ақын кім?
а) Ы.Алтынсарин б) Б.Жұмабаев
ә) А. Байтұрсынов в) М.Дулатов
« Қорқарың бар, қораға кірме» деген нақыл сөз кімнің шығармасында кездеседі?
а) Абай « Сабырсыз, арсыз, еріншек» б) Ш.Уәлиханов «Абылай хан»
ә) М.Әуезов «Жолда» в) С.Бегалин «Қырдың жас түлегі»
2 топ
С.Бегалиннің «Қырдың жас түлегімен» 2 сыныпта оқыған «Зеректік» әңгімесін
салыстыр.Бұл шығармаларда қандай ұқсастық бар?
М. Дулатов «Аяулы Жақан» әңгімесі кімге арнап жазылды?
а) Ыбырай б) Шоқан
ә) Абай в) Міржақып
3 топ Сызбаны толтыр. Осы ұлы адамдардың қандай шығармаларымен таныстық?
М.Әуезовтың Абай туралы жазған шығармасы қалай аталады? (Абай жолы)
4 топ
М.Әуезовтың «Жетім» әңгімесінде жазушы Қасымның көңіл – күйін немен
сәйкестендіреді?
а ) күнмен ә) табиғатпен б) қыс мерзімімен
Абайдың әкесіне алдын – ала әзірлеген сөзі қандай еді?
5 топ
Шоқанның шын аты кім?
а) Мұхамедқанафия ә ) Абылай б) Шоқан
Әй, тоқтаңдаршы, мен сендерге кешегіден де қырық ертегі айтамын» деген сөз қай
шығармадан?
а ) Қазына көтерген бала б) Қажымұқан
ә) Жусан иісі в) Құрманғазы
Ы. Алтынсарин А. Байтұрсынов А.Құнанбаев
? ??

6. 6 топ
Қазына көтерген бала кім ?
а ) Қ. Сәтбаев ә) Ш. Уәлиханов б) Ә. Жангелдин
Еңбегің қатты болса,
Татқаның тәтті болады,- деген мақал қай мәтелге сай?
а ) Бала Тұрар б) Өткен күн
ә) Дегелеңдегі жарылыс в) Алғашқы көмек
ХІІ. Қорытындылау
• Абай атаның баласы емес, халық адамның баласы
• Мінекей балалар: Өлді деуге бола ма, айтыңдаршы,
Өлмей тұғын артында із қалдырған.
демекші ойшыл данышпан ақынның жүрегін тербеген тамаша әндері өзінің қалың ел
қазағымен бірге жасап келеді.
Ендеше Абайдың «Желсіз түнде жарық ай» атты әнімен аяқтайық.
ХІІІ. Матрица бойынша бағалау
ХVІ. Үйге тапсырма №1 №2 тапсырма
- Ұлы ақын Абай туралы ұлағатты сөздер (үй тапсырмасы,ізденіп келу)
- 4 жол өлең шығару
- «Жетім» әңгімесі бойынша эссе жазу
Сабақ соңында сызба мына жолмен толуы мүмкін.
+ ++ ++ +++ + ++
++
+ + ++ +
++ + + ++ +++
+++++ + ++ + ++
++++ ++
+ + +++ ++ + +++++
1қатар 2қатар 3қатар шамамен
Оқушылардың үйге берген тапсырмасы бойынша келесі сабаққа әкелген қосымша
«зденістерінен үзінді.
Ұлы ақын Абай туралы ұлағатты сөздер (үй тапсырмасы,ізденіп келу)
1. Абай қазақ халқының рухани қазынасына өлшеусіз үлес қосқан ғұлама ғана емес,
сонымен қатар ол қазақ халқының ел болуына ұлан-ғайыр еңбек еткен данагер.
Абай әлемдік деңгейдегі ойшылдардың қатарындағы ғажайып тұлға.
(Н.Ә.Назарбаев)
2. Асыл сөзді іздесең
Абайды оқы ерінбе
Адамдықты көздесең
Жат тоқып ал көңілге (С.Торайғыров)
3.Қазақ әдебиетіне Абай кіргізгенжаңалық көп Абай қазақтағы суреті сұлу сөздің
атасы, терең сырлы, кең мағыналы кестелі өлеңнің атасы. Қазақ өлеңіне үлгі өрнек берген,
түрік көбейтіп, қалыбын молайтқан. Ол әдебиетке, өлең жырға бұрыннан орнаған теріс
пікір, теріс ұғымның бәрін жоғалтып жұрттың ойын тәрбиелеген. (М.Әуезов)
* Дұрыс айтамыз Абай туралы ақындығы туралы сыншы, суретші кім?

7. М. Әуезов.
• Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін
Жоқ барды ертегіні термек үшін – деп Абай атамыз жырлағандай ақындық
өнерлері бар оқушыларға тапсырма ретінде «Сіздей тұлға ұмытылмайды» деген
тақырыпта 4 жолдық өлең шығару.
1 топ Абай ата туралы өлең жазамыз,
Бар ақылын біз үйреніп аламыз
Сіз секілді өлең жассақ өскенде
Ізіңізді жалғастырып жүреміз.
2 – топ
Менің атам – Абай ата
Ол бізге бәрін үйреткен.
Атамның баласы болмай
Адамның баласы бол деп үйретеді.
3 – топ
Абай ата ешқашан ұмытылмайды,
Себебі біз ұрпағымыз олардың
Оқып барлық өлеңін
Бізде өлең жазамыз.
• «Жетім»әңгімесі бойынша оқушылар өз ойларын эссе етіп жазған.