Relationship

1. Counselling Referencer -
Section 09 –
Relationship
Author
Sudhir Vaidya

2. 1
- -
ग . , ग . उ ट
ग . ?
, , ट , ट ? ,
उ . ण ण ट
. ग ण ण घ .
उ . उ
ण ग .
ग ण ग ट ट , ण ण
. ग ट ग , इ .
ण ण . .
ण . ट .
ण ग ग .
ण . , , घ , ट .
ट ण .
professionally ट ट .
ट ग ण . उ ग
ग .
ण ण ण ग
ण . ण ण ट
.
घ ग घ ण ग ण
. Conflict Management ण ग .
ण . ग घण उ
ग . . .
ण घ .
/ १५-०५-२०२२

3. 1
स्पंदने आणि कवडसे – नातेसंबंध
स्पंदने म्हणजे vibrations, मनातील क
ं पने. आपल्या मनात अनेक विचार येत असतात. काही विचार मनात घर
करतात. िाचताना - दुसऱ्याशी बोलताना हह विचार धारा सुरु होते आणण काही काळ मनात हह विचारांची क
ं पने
जाणित राहतात. काही िेळा हह मनातील विचारांची क
ं पने उन्हाच्या किडश्यासारखी शब्दरूप धारण करतात.
अशीच काही नातेसंदर्ाातील मनातील विचारांची क
ं पने आणण किडसे आपल्या समोर सादर करत आहे.
नातेसंबंध हा खूप गहन विषय आहे. रक्ताचे नाते असताना सुद्धा संबंध बरेच िेळा चांगले नसतात. त्या उलट
रक्ताचे नाते नसताना सुद्धा संबंध खूप चांगले असतात. असे का होते?
नातेसंबंध का जुळतात, कसे जुळतात, कधी तुटतात, का तुटतात ह्या विषयाचा ककतीही अभ्यास क
े ला, तरी नेमक
े
उत्तर ममळेल ह्याची खात्री देता येत नाही. त्यामुळे आपण नातेसंबंध तोंडापुरते का होईना म्हणून हटकविण्याचा
प्रयत्न करतो.
माझ्या मते नातेसंबंध मनात उमलले पाहहजेत. मनात उमललेले नातेसंबंध आपल्याला आयुष्यर्र साथ देतात
आणण आपले आयुष्य सुगंधी करतात .
ममत्रानो, तुमचे काय मत आहे?
माझ्या मते जर नाते संबंध हटकविण्यासाठी प्रयत्न करािे लागत असतील, तर हे नेतेसंबंध तुटलेलेच बरे. नातेसंबंध
हह दोन हातानी िाजिायची टाळी आहे, एका हातानी िाजिायची चुटकी नाही. जी चटकन दुराितात ती नातीच
नसतात.असो. माझी मते तुम्हाला पटली पाहहजेत असा माझा अजजबात हट्ट नाही.
THE RELATIONS WHICH REQUIRE EFFORTS TO MAINTAIN ARE NEVER TRUE AND
IF THE RELATIONS ARE TRUE...THEY NEVER REQUIRE ANY EFFORTS FOR
MAINTAINING.
आपल्या आयुष्यात िाद वििादाचे प्रसंग बरेच िेळा येतात. काही िेळेला िाद वििाद करताना मुळ विषय बाजूला
पडतो आणण ह्या िाद वििादाला िेगळेच िळण लागते. र्ांडण िैयजक्तक पातळीिर उतरते. आपला इगो दुखािला
जातो. अश्या िेळी एक गोष्ट सगळयांनी लक्षात ठेिली पाहहजे कक आरोप प्रत्यारोप न करता, शांतपणे चचाा क
े ली
पाहहजे. कारण आरोप प्रत्यारोपाचा उद्देश कोण बरोबर हे ठरिण्याचा असतो. त्यात कोणाचाच फायदा नाही. चचाा
क
े ल्यानंतर नेमक
े काय बरोबर हे कळू शकते. बघा विचार करुन.
"Argument is bad but Discussion is good,
Because Argument is to find out WHO is right.. &
Discussion is to find out WHAT is right.."

4. 2
काही प्रसंगात उलटा - दुसऱ्या बाजूने विचार करून प्रश्न सुटू शकतात.
उलट्या बाजूने विचार सुरु क
े ला तर कदाचचत समोरच्या माणसाची बाजूपण समजून घ्यायला मदत होते.....
“MOST PEOPLE DO NOT LISTEN WITH THE INTENT TO UNDERSTAND; THEY LISTEN
WITH THE INTENT TO REPLY…think about it…”
ह्या जगात कोणतीही गोष्ट फ
ु कट ममळत नाही, अपिाद फक्त जन्माबरोबर ममळणाऱ्या नात्यांचा आणण
फ
े सबुकिरील ममत्रांचा. प्रत्येक गोष्टीची ककं मत मोजािी लागते, कधी पैशात ककिा इतर रीतीने .
दुसऱ्याला प्रेमाने जजंकता येते असे म्हणतात. पण मला िाटते कक दुसऱ्याला डोक्याने सुद्धा जजंकता येते, कारण
डोक्याच्या िापरात हृदयाचा विचार घेतला जातोच असे माझे मत आहे. मी सिा ननणाय डोक्यानेच घेतो आणण
आजपयंतच्या आयुष्यात तरी माझा अनुर्ि चांगला आहे. हृदयाने घेतलेले ननणायच काही िेळा लार्दायक ठरले
नाहीत. असो. आपला काय अनुर्ि ?
दुसऱ्याला गृहीत धरण्याची सिय अनेक लोकांना असते, कारण त्यांना मी आणण माझे ह्यात जास्त रस असतो.
इतर सिा लोक हे क
े िळ आपल्याला सेिा देण्यासाठी आहेत असा त्यांचा ग्रह असतो. मी गृहीत धरतो म्हणजे माझे
तुमच्यािर खूप प्रेम आहे असा युजक्तिादही क
े ला जातो. जेव्हा आपल्याला दुसऱ्याकडून गृहीत धरले जाते, तेव्हा
आपण नेमक
े कसे िागतो ? असा विचार क
े ला पाहहजे. असे झाले तर पररजस्थतीत नक्की सुधारणा होईल.
दुसऱ्याच्या चुका सांगताना, आपणही चुका करतो का? हे तपासले तर बरे होईल. आपण जेव्हा एक बोट दुसऱ्याकडे
दाखवितो तेव्हा तीन बोटे आपणाकडे असतात, ह्याचे र्ान ठेिणे आिश्यक आहे.
चूक कबूल करायला धैया लागते. चूक कबूल करताना आपल्या मनाला ज्या िेदना होतात, तीच आपली कालांतराने
शक्ती बनते आणण आपण निीन चुक करण्यापासून परािृत्त होतो.
नाते आणण पैसा दोन्हीही आपापल्या जागी योग्यच. पण नात्यात पैसा आला ककिा पैशात नाते लुडबुड करायला
लागले कक प्रश्न ननमााण होतो.
संिाद करायला माणूस २ िषांचा असताना मशकतो. पण काय बोलािे , कसे बोलािे, काय बोलू नये िगैरे मशकायला
कधी कधी एक जन्म सुद्धा अपुरा पडतो.
मन मारून काहीही करू नये. जे करायचे ते मनापासून आणण मनाचा कौल जाणून. जे आपल्या मनाला पटते तेच
करािे, पण त्यामुळे दुसऱ्याला त्रास होणार नाही याची काळजी घेणे आिश्यक आहे
जगात नाग चािून माणसे फार कमी मरतात ....पण नाग चािलाय ह्या र्ीतीनेच मरणारी लोक
ं जास्त आहेत..
~~~~~ आणण माणसाच्या विषारी बोलण्याने बरीच दुखािली जातात.

5. 3
ककत्येक िेळा पररजस्थती माणसाला मामसक दृष्ट्या स्िािलंबी बनिते. पण कोणीही हे करू शकतो. ह्याची सुरिात
लहान लहान सुखे नाकारून करता येते. मनाची शक्ती आपोआप िाढते. स्ित:ची कामे शक्यतो स्ित: करणे हा
दुसरा उपाय. जेव्हा तुम्ही फार कमी गोष्टींसाठी दुसऱ्यांिर अिलंबून राहता, तेव्हा तुमची बरीच tension
साहजजकपणे कमी होतात.
आपण जेव्हडे दुसऱ्यािर अिलंबून राहतो (प्रेमाचा बुरखा पांघरून) तेव्हडे आपण स्ित:चे नुकसान करत असतो. मी
माझ्या संपकाात येणाया लोकांना ' मानमसक दृष्ट्या ' स्िािलंबी' होण्यास प्रिृत करतो. मी स्ित: कोणाच्यात गुंतत
नाही आणण कोणाला माझ्यात गुंतू देत नाही.
सुखी होण्याचा एक मागा म्हणजे आपले कोणािाचून अडता कामा नये. हा ननयम मी माझ्या ४० िषांच्या career
मध्ये पाळला आणण घरात सुद्धा पाळतो. आपण दुसऱ्याची मदत जरूर घ्यािी पण अिलंबून राहू नये. हह विचार
धारा एकदा समोरच्याला कळली की तुम्हाला कोणीच त्रास देत नाही. My results are Gr8. :)
प्रत्येकाला आयुष्यात एखादे प्रेरणा स्थान असािे असे िाटते. प्रेरणा स्थानामशिाय हह यश ममळू शकते. पण आपली
साथ देणारे कोणी असेल तर त्या यशाला सोनेरी ककनार लार्ते. पण सगळयात मुख्य म्हणजे दुसऱ्याला क्र
े डीट देणे.
We are very good Lawyers for our mistakes
Very good Judges for other’s mistakes……….!!
दुसऱ्याला सांर्ाळून घेण्यासाठी स्ित:चा इगो आकारात असणे गरजेचे आहे.
जेव्हा नम्रता हह तुमची कमजोरी आहे, असा चुकीचा पवित्रा समोरच्या कडून घेतला जातो आणण तुम्ही गप्पा बसता,
तेव्हा नम्रता हा दोष ठरतो असे मला िाटते.
नात्यांचे गणणत सोडविणे हे बरेच िेळा अिघड असते .
चांगुलपणा बरोबर unpredictable पणा जपला, तर गोष्टी थोड्या सोप्या होतात .
आपले आयुष्य म्हणजे असंख्य घटनांची साखळी असते. काही घटना अनपेक्षक्षत असतात, काही घटना घडणार हे
माहहत असते, पण त्याची िेळ माहहत नसते, काही घटनांची िेळ माहहत असते. प्रत्येक घटनेच्या िेळी बरेच िेळा
आपण ' प्रनतकक्रया ' (Reaction ) देत असतो . त्याऐिजी आपण Response देण्याचा प्रयत्न क
े ला पाहहजे, म्हणजे
आयुष्यातील बरीच tensions कमी होण्यास मदत होते. अथाात ह्या साठी त्या घटनेिर आधी विचार करािा
लागतो. ह्या विषयी अचधक जाणून घेण्यासाठी माझा मराठी लेख िाचािा लागेल . मलंक:
http://www.spandane.com/Spandane/Spandane-Articles/38-ThankGod.pdf
उजेडात असणारी सोबत हह नेमकी ककती खरी आणण ककती खोटी हा प्रश्न उरतोच. अंधारात सोबत नसते पण आपले
मन आपल्याला कधीच सोडून जात नाही.

6. 4
माझ्या मते, कोणी विचारल्यानंतरच आपले मत द्यािे . अश्यािेळी आपण जर ' श्रेयस्कर मत ' (समोरच्यासाठी
श्रेयस्कर - पण त्याला ऐकायला कदाचचत आिडणार नाही ) देणार असो तर फारसा प्रश्न पडत नाही . पण
लोकांना ' वप्रय मत' आिडते . प्रत्येकाला मत स्िातंत्र्य आहे, पण जेव्हा Your Right is at the cost of My
Right ' अशी पररजस्थती येते तेव्हा संघषा अटळ असतो.
नाती तुटायला कोणते कारण लागतेच असे नाही.
माझ्या मते चांगले िागणे आणण िाईट िागणे हे समोरचा माणूस कसा आहे हे बघूनच ठरिािे लागते. जास्त
चांगुलपणा हा तुमची कमजोरी असे समजले जाते. आपण िाईट िागू शकतो हा आर्ास समोरच्याला मनात असणे
आिश्यक असत.
समोरच्यासाठी श्रेयस्कर िागणे आणण वप्रय समोरच्यासाठी िागणे ह्याची सीमा रेषा ठरिािी लागतेच.
आपण काय बोलतो हे आपल्याला कळणे जास्त महत्िाचे असते . इतरांचा विचार करू नये.
काही नाती एखाद्या कारणासाठी ननमााण होतात. काही नाती काही काळापुरती साथ देतात. तर काही नाती जन्म
र्रासाठी ननमााण होतात. सिाच नाती संपताना मनाला चटका लािून जातात. आयुष्य असेच चालू राहते म्हणून तर
जगण्यात गंमत आहे.
जर आपल्या िागणुकीचा त्रास दुसयांना होत नसेल, तर आपल्या मनाप्रमाणे िागायला हरकत नाही . लोगोका काम
है कहेना !!!
आपले अजस्तत्िच ह्या जगात शाश्‍
ित नाही, तेथे शाश्‍
ित आधार ममळणे दुरापास्तच आहे.
संिादामशिाय माणूसाचे जगणे सुसह्य नसते. त्याचा मनाशी संिाद सतत सुरु असतो पण जगाशी संिाद
साधल्यामशिाय त्याला चैन पडत नाही. मनातील र्ािनांचा ननचरा क
ु टुंबात झाला नाही, तर तो ममत्र जिळ करतो.
फ
े सबुकने तर संिाद साधायची खूप मोठी सोय क
े ली आहे . प्रश्न असा आहे कक आपण एकमेकांशी का बोलतो.?
ह्याचा काही काळापूिी मी खूप विचार क
े ला ि मला जे काही सुचले ते शब्दबद्ध क
े ले. मलंक:
http://www.spandane.com/Spandane/Spandane-
Articles/124_Why_we_speak_with_others.html
चांगला माणूस बनण्यासाठी सुद्धा आपल्याला feedback आिश्यक असतो.
मनातल्या र्ािनेनुसार एका नात्याची प्रनतमा मनात अनुर्िणं याला ियाचं काही बंधन नसािे असे मला िाटते.
ककत्येक िेळा लहान मुले मोठ्या माणसासारखी बोलतात - सल्ला देतात . तेव्हा ते बोलणे गांर्ीयााने घेतले पाहहजे.
आपला मुद्दा जर बरोबर असेल तर मोठ्या माणसांसमोर बोलताना घाबरायचे काहीच कारण नाही, फक्त नम्रपणे
ि ठामपणे बोलािे . मी हेच आजपयंत करत आलो.
Generally there are fights between two rights rather than right & wrong. The only precaution
one has to take is that your Right should not be at the cost of my RIGHT. With this basic
understanding, the dispute can always be resolved.

7. 5
It is also necessary to understand as to why conflict takes place between the persons.
अन्न, िस्त्र आणण ननिारा ह्या माणसाच्या मुलर्ुत गरजा आहेत. पण त्याच बरोबर माणसाला र्ािननक आधाराची
सुद्धा गरज लागते. असा आधार तो नेहमीच शोधत असतो. पूिी एकत्र क
ु टुंब पद्धती मध्ये हह गरज चटकन पुरी
होत असे. आताच्या घकाघकीच्या आयुष्यातही हह गरज मशल्लक राहतेच. आज प्रत्येक जण busy असतो, त्यामुळे
प्रत्यक्ष र्ेटी कमी झाल्या आहेत. त्यामुळे हल्लींच्या जमान्यात फ
े सबुक हह गरज र्ागविते. पण फ
े सबुक चे व्यसन
लागता कामा नये. ममत्रानो, तुम्हाला काय िाटते?
एखादा माणूस आपल्याला का आिडतो ह्याचे विश्लेषण करता आले पाहहजे. खरेतर असे मत एका ठराविक
काळानंतरच देता येते कारण आपली समोरच्या माणसाबद्दलची मते काळानुसार, अनुर्िािरून बदलत
असतात. आपले पहहले मत हे बरेच िेळा 'व्यक्तीचे हदसणे' यापुरते मयााहदत असते. जसा सहिास िाढतो तेव्हा
आपण मत बनिू लागतो. आपण स्ित:च नकळतपणे आपली एक प्रनतमा बनित असतो. समोरच्या व्यक्तीने जर
त्या प्रनतमेला धक्का हदला नाही तर ती व्यक्ती आपल्याला आिडू लागते. पण जर आपल्या प्रनतमेला धक्का लागला
आणण विचारांती त्याचे िागणे बरोबर आहे असे आपण मनोमन कबुल क
े ले, तर ती व्यक्ती आपल्याला आणखीन
जिळची िाटू लागते.
माणसाने कळपातून फ
ु टणे हा अनतरेकी व्यक्ती स्िातंत्र्याचा पररणाम आहे बहुतेक.
आयुष्यात सुखी व्हायचे असेल तर, मी काय करू शकतो, मी काय करणार, ककती - क
ु ठपयंत तडजोड करणार,
स्ित:ला काय नको, मी काय करणार नाही, हे नक्की हिे.
ककती बरं िाटतं जेव्हा........जिळच माणुस र्ेटतं !.
आणण मनाला उर्ारी आणतं !!!!!!
आणण काळाचे अंतर पुसून टाकत !!!!!
ककती बरं िाटतं जेव्हा........जिळच माणुस र्ेटतं !.
पण थोड्याच िेळात र्ेटलं नसतं ……. तर बर झालं असतं असं िाटत.
मनािरील खपली काढून आपल्याला अस्िस्थ करून जात.
ककती बरं िाटतं जेव्हा........जिळच माणुस र्ेटतं !.
अहंकार हा माणसाचा मोठा शत्रू आहे. अमर्मान आणण अहंकार ह्यातील सीमारेषा खूप धुसर आहे. माणसाला
अहंकार िाटू लागला कक समोरची व्यक्ती, पररजस्थती आणण िस्तू यांचे आकलन करण्याची शक्ती धुसर होते.
ननणाय चुकतात, पण तो पयंत िेळ ननघून गेलेली असते.

8. 6
ह्या सगळयाची सुरिात ममळालेले यश न पचिता आल्यामुळे होते. प्रथम ह्या यशाचा अमर्मान िाटू लागतो.
कालांतराने अमर्मानाची जागा अहंकार घेतो. त्यामुळे यश पचिायला मशका म्हणजे अहंकाराचा प्रश्नच ननमााण
होणार नाही.
मनातील अिस्थता िाणीत - बोलण्यात उतरते आणण पुढे प्रत्यक्ष कृ तीत पराितीत होते. त्यामुळे हाच तो क्षण -
हीच ती िेळ असते स्ित:ला सािरण्याची.
माणूस प्रेमाचा र्ुक
े ला असतोच, पण त्याहून जास्त संिाद साधण्यासाठी र्ुक
े ला असतो .
चेहऱ्या मागील चेहरा हह ओळख जर तुमच्या ितानातून लोकांना हदसली तर त्यांचे तुमच्या चेहऱ्याकडे लक्षच जाणार
नाही. तुमचा चेहरा कदाचचत ते कालांतराने विसरतील, पण तुमचा खरा चेहरा मात्र त्यांच्या मनात कायमचा कोरला
जाईल .
माणसाने स्ित:चा विचार जरूर करािा. पण त्याच बरोबरीने आपला विचार करणाऱ्या माणसाच्या मनाचा विचार
क
े ला, तर आपल्या आयुष्यात सुखाची बरसात होऊ शकते.
क
ु टुंब व्यिस्थेचा पाया हा क
ु टुंबातील व्यक्तीच्या उपयुक्ततेिर ठरतो असे माझे मत आहे.
माणसाला लहानपणी ममळालेल्या िागणुकीतून त्याच्या जगण्याच्या कलेचा जन्म होतो.
आयुष्यात अनेक घटना घडतात. प्रत्येक घटनेचे ननरननराळया मापदंडाप्रमाणे विश्लेषण करता येतेच असे नाही,
असे माझे मत आणण अनुर्ि आहे.
i) माणसाने वागताना आत एक आणण बाहेर एक असे वागू नये.
ii ) जे बोलाल, तेच मनात असु दे.
iii ) You should mean what you say but you may not say what you mean unless called for.
iv) कमम करताना मनाचा आणण शरीराचा मेळ असुदे. यालाच भगवत गीता 'ववकमम ' म्हणते. कमामत
ववकमम ओतले कक अकमम होते. याच अर्म हा कक कमम क
े ल्यासारखेच वाटत नाही. त्यामुळे कमामचा बोजा
वाटत नाही. (अध्याय चौर्ा)
मौनव्रत सुरु कधी करावे असा प्रश्न काही लोकाांना पडणे स्वाभाववक आहे. जेव्हा समोरच्या व्यक्तीच्या
बोलण्यामुळे तुम्हाला आनांद ममळत नाही ककवा त्रास होतो त्यावेळी त्या माणसाबरोबर मौनव्रत सुरु
करायची वेळ आली असे समजावे. तसेच जेव्हा तुमच्या बोलण्याचा गैर अर्म काढला जातो त्यावेळी त्या
माणसाबरोबर मौनव्रत सुरु करायची वेळ आली असे समजावे. बरेच वेळा तुमचे बोलणे तरुण वगामला रुचत
नाही तरी तुम्ही कतमव्यापोटी जे त्याांच्यासाठी 'श्रेय' आहे ते बोलले पाहहजे. कारण सरते शेवटी त्याांच्या
चुकाांचा तुम्हालाच त्रास होतो.

9. 7
न बोलण्यातून आपली र्ािना दुसऱ्याला चांगल्या ि प्रर्ािीपणे समजतात. एकदा सांचगतल्यानंतर
मौनव्रताचा प्रयोग करून बघा.
काही माणसे संिेदनाक्षम स्िर्ािानुसार स्ित:च्या समस्येने ककं िा दुसऱ्याच्या समस्येने हळिी होतात. आयुष्यात
असे चालत नाही. प्रत्येकाला नमशबानुसार िेगळे दान पडत असते, ह्याचे र्ान प्रत्येकाला ठेिािे लागते असे मला
िाटते. आयुष्यात दु:ख असूच नये असे सुद्धा ह्या माणसांच्या बोलण्यात डोकािते. पण आयुष्य म्हणजे सुख आणण
दु:खाचा खेळ असतो. सुखाची मजा दु:ख मशकिते.
मुलगा आणण मुलगी ह्यांच्या ability / capacity मध्ये फरक नसतो. पण मुलीला घडिले जाते हह शोकांनतका
आहे. नतच्या िागणुकीचे मापदंड ठरिले जातात.
प्रत्येक माणसाचा अग्रक्रम असतो आणण त्याच्यासाठी तो बरेच वेळा बरोबरही असतो. जेव्हा अग्रक्रमाचा
मेळ क
ु टुांबात, समाजात, बसत नाही, तेव्हा झगडा सुरु होतो.असो.
जर प्रत्येक माणसाला सहिेदनेचे महत्ि कळले आणण त्याने हह र्ािना अंमलात आणली, तर जगात सुख -शांती
नांदायला िेळ लागणार नाही.
नातेसंबंध हा खूप गहन विषय आहे. रक्ताचे नाते असताना सुद्धा संबंध बरेच िेळा चांगले नसतात. त्या उलट
रक्ताचे नाते नसताना सुद्धा संबंध खूप चांगले असतात. असे का होते? व्यािसाईक रीतीने नाते संबंध कसे ठेिता
येतील - नातेसंबंध का बबघडतात?
आयुष्यात कविता र्ेटली कक आयुष्याचीच कविता होते. पण आयुष्यात कविता र्ेटली नाही तर आयुष्याची गझल
होते.
सुधीर वैद्य
२१-०३-२०१४

10. Tips for Establishing & Improving Relationship
Preface
We can develop better relationship with others if we understand their entry in our life.
A person may come into your life for a ‘reason, for a season or for a life.’ If this focus is clear,
we can decide our relationship pattern.
A person may enter your life for a ‘reason’ when you need him for your help. You may call the
person by any name or he may be a stranger or from your family. When the necessary help is
rendered, the relationship may get broken in spite of your good behaviour. You should be
ready for such eventuality. No point doing post mortem of your behaviour and his behaviour.
Some people come into your life for a ‘season.’ You will learn from these persons many things.
These persons will share their experience, knowledge with you and try to enrich your life.
You will have unbelievable joy and happiness in their company. But please remember that this
association is only for a ‘season.’
Some people enter your life for lifetime. You need to take special efforts for building up such
relationship. You may need to show more consistency, tolerance etc. in nursing such
relationship. Good relationships are like Trees. They demand attention & care in the beginning
but once they blossom, they provide you shade in all situations of life.
So whenever you march towards establishing relationship, first decide whether this person
has entered your life ‘for a reason, for a season or for a life.’
In the light of above discussion, let us try and formulate the Tips for establishing & improving
relationship.
i) Relationship is born simultaneously with our birth.
ii) Our entry in this world creates various relationship whether we like them or
not at a latter stage in our life.
iii) If we wish to have cordial relationship with others, it is necessary to cultivate the
Relationship on same footing. e.g. We must forget our education, designation,
status, while dealing with spouse, children, parents, friends etc.

11. 2
iv) Relationship is a complex phenomenon.
v) One should remember that we are all Guests in this world. We don’t know our last
moment/breath in this world then why not try and develop cordial relationship
with others.
Various Relationships with...
Children
Spouse
Older Parents
Friends
Colleagues
Common Tips
i) Let there be spaces in your relationship.
ii) Give respect to get respect.
iii) All fingers are not alike.
iv) Each person inherits good and bad qualities.
v) Your behavior with any one should be the replica of your expectation of their
behavior with you.
vi) Respect individuality.
vii) Always remember that our opinions change from time to time.
viii) We all need each other.
ix) No body is perfect.
x) When you are angry, criticize the behavior, not the person.
xi) Human being is a social ‘ANIMAL.’
Children
i) The relationship with children gives immense joy at least when they are small.
ii) Parenthood is the ‘testing phase of married life.’
iii) Parents do not leave any stone unturned to give best to their children.
iv) However our acts and deeds should be motive less and should arise from our
duty & responsibility.
v) We should not look at the relationship as an investment for our old age.

12. 3
Tips-Children
i) You should always encourage your children to express their feelings.
ii) Establish clear limits on their behavior.
iii) You should act as a Role Model for improving their behavior.
iv) Praise should be used to promote good behavior.
v) You should respect your child’s choices, unless they endanger safety or health.
vi) Criticize incorrect/ bad behavior or action, not the child.
vii) Set clear and consistent rules. Parents should agree on rules.
viii) Goals set should be within reach of your child.
ix) Make it a habit to spend some time every day with your children.
x) Pay undivided attention when your children talk to you.
xi) Encourage your child to always do their best, and emphasize that what is
Important is efforts, not the success.
Spouse
i) Marriage is the most difficult decision which most of the persons take relying
solely on ‘fate.’
ii) Decision is tougher for the lady.
iii) Marriage is like a ‘Ladoo’. Whosoever eats also repents as much as who
doesn’t eat.
Tips-Spouse
i) Let there be spaces in your relationship.
ii) When you are angry, criticize the behavior, not the person.
iii) Feel free to discuss you problem.
iv) Spend time with each other.
v) Expectations from spouse should be realistic.
vi) Never take each other for granted.
vii) Good points of the spouse should be remembered.
viii) Think of the two as a TEAM.

13. 4
Older Parents
i) Our relationship with parents varies as we grow.
ii) We all carry high opinion about our parents when we are small.
iii) We soon dislike our parents as more restrictions are placed on us as we grow old.
iv) When we get married and become parents, we start realizing the challenges faced
by our parents and real meaning of their behavior those days gets unfolded.
v) When we grow old, our original childhood belief gets confirmed that our parents
are really great.
Tips-Older Parents
i) You should stand by your parents in periods of transition such as retirement,
death, illness etc.
ii) Share your feelings with your parents.
iii) Be sensitive & understanding towards your parents and their needs.
iv) Express & show your gratitude for all that they have done for you.
v) Make them feel that they are special and they matter to you.
vi) Forgive your parents for their shortcomings.
vii) If your parents are living with you then spend some time with them every day.
viii) Even if they are not staying with you, make it a point to visit them regularly, talk
on telephone etc.
ix) If you disagree with them on current issue then make them aware politely of same.
Friends
i) Every person should have friends of various levels to fill the gap in his life.
ii) Many times we face such situations which can not be discussed with parents,
spouse, colleagues etc. as each one of them have some stake in you and hence you
may be deprived from getting correct advice. Friendship shows the road ahead in
such situations.
Tips-Friends
i) Let there be spaces in your friendship.
ii) Lose the fight not the friend.
iii) Accept your friend’s flaws.

14. 5
iv) Keep in touch even if you are far away. Distance shouldn’t keep real friends apart.
v) Be loyal and committed.
vi) Never reveal your friend’s secrets to a third person.
vii) It is not necessary to reveal each and every detail of your life to your friend.
viii) Learn to forgive.
Colleagues
i) As we spend our major part of Life in the office, it imperative that we should have
healthy relationship with our colleagues.
ii) When colleagues get along and like each other, going to work can become the great
pleasure.
Tips-Colleagues
i) Feelings play pivotal role in giving insight about people and their behavior.
ii) It is necessary that you should trust others in the environment as much as you trust
your self.
iii) Good point in a colleague should be acknowledged even if you don’t like him.
iv) One should be emotionally honest with oneself. Every day make it a practice to
write for 5 minutes as to how you feel about your self and the surrounding world.
v) You should not shirk from your actions and emotions.
vi) Pay attention to the feedback from your colleagues and client’s from their non-
verbal signals.
vii) Give respect to gain respect.
viii) Your behavior with colleagues should be the replica of your expectation of
behavior from others.
Few Words from Compiler….
i) Relationship is a complex phenomenon and any laid down principles may still fail
because after all each person is unique and for building cordial relationship you
need similar thinking from opposite camp.
ii) You need two hands for ‘Clapping’ but need only one hand for ‘Chutki.’
iii) Why not make an attempt?
iv) Best of Luck!!!!!
Tuesday, April 26, 2022

15. Change yourself & not the world:
Once upon a time, there was a king who ruled a prosperous country.
One day, he went for a trip to some distant areas of his country. When he was back to
his palace, he complained that his feet were very painful, because it was the first time
that he went for such a long trip, and the road that he went through was very rough
and stony.
He then ordered his people to cover every road of the entire country with leather.
Definitely, this would need thousands of cows' skin, and would cost a huge amount of
money.
Then one of his wise servants dared himself to tell the king, "Why do you have to
spend that unnecessary amount of money ? Why don't you just cut a little piece of
leather to cover your feet?"
The king was surprised, but he later agreed to his suggestion, to make a "shoe" for
himself.
There is actually a valuable lesson of life in this story :
To make this world a happy place to live, you better change yourself - your heart; and
not the world.
Many times we have no control as to how the other person should react, behave etc.
We try to change him without realizing that others also tried their level best to change
you but in vein. You are at the centre point of the society. If you want to change the
society, then you should change first. You should set an example to the society.
The word society in its micro meaning would be our family, office, residential complex
etc.

16. saMGaYaa-cao vyavasqaapna (Conflict Management)
ima~aMnaao Aaja maI tumhalaa saMGaYaa-cyaa vyavasqaapnaa ba_la saaMgaNaar Aaho.
saMGaYa- ha Aaplyaa jaIvanaacaa ek AivaBaajya Baaga Aaho. saMGaYa- nakao Asao jarI vaaTt Asalao trI Aaplyaalaa Aaplyaa
[cCocyaa iva$Qd saMGaYaa-caa saamanaa kravaa laagatao. kahI maaNasao ¸ raYT/o saMGaYa-ip`ya Asatat tao Baaga vaogaLa va %yaacaI JaL
maa~ [traMnaa saaosaavaI laagato.
saMGaYaa-mauLo tNaava vaaZtao ¸ kaya-Sa@tIcaa ¹hasa haotao ¸ _YTI nakara%mak haoNyaacaa Qaaoka Asatao. saMGaYaa-caI vyaa#yaa krNao
kzINa Aaho. saMGaYa- mhNajao daona pdaMmaQaIla ¸ daona takdIMmaQaIla kutrAaoZ Asao ZaobaL maanaanao mhNata yao[-la.
p`%yaokjaNa saMGaYaa-caI vaaTca phat Asatao karNa saMGaYaa-iSavaaya jagaNaoca Sa@yaca nasato.
baroca saMGaYa- sau$ Jaalyaavar lagaoca %yaacaa maukabalaa Ê saamanaa kolaa jaat naahI. ‘ qaaMbaa va baGaU yaa ’ Asaa p`ya%na Asatao.
%yaamauLoca saMGaYa- vaaZU laagatao. saMGaYa- ekda eka mayaa-dobaahor maaoza Jaalaa kI tao Aaplao sva$p savaa-samaaor ]GaDo krtao.
maga maaNaUsa daona gaaoYTI krtao. ek tr saMGaYa- TaLayacaa p`ya%na krtao ikMvaa saMGaYa- svaIka$na %yaacaa maukabalaa krtao.
saMGaYa- kSaamauLo Jaalaa Æ prt saMGaYa- haoNaar naahI ASaa irtInao tao saaoDvalaa Aaho ka Æ saMGaYaa-cyaa kaLat AapNa ksao
vaagalaao Æ saMGaYa- saaoDvaNyaasaazI AapNa kaya kolaM Æ ho ]paya baraobar haoto ka Æ
saMGaYaa-var maat krayacaI Asaola tr p`qama saMGaYa- Aaho hI vastuisqatI maanya kravaI laagaola va %yaanaMtr saMGaYaa-caI jaM~I kravaI
laagaola. kaoNaabaraobar saMGaYa- Aaho ¸ saMGaYaa-cao sva$p ¸ daoGaaMcao vaagaNao À _YTIkaona va %yaacao inarakrNa ksao Jaalao Æ
kahI saMGaYa-ip`ya maaNasao saaoDlaI tr saMGaYa- kaoNaalaaca nakao Asatao. prMtu saMGaYaa-iSavaaya Aaplaa [laajahI nasatao ¸ karNa
TaLI daona hataMnaI vaajato. prMtu saMGaYaa-caI karNa imamaaMsaa daonhI baajaUnao JaalaI tr maa~ saMGaYa- sauTayalaa va prt %yaaca
mau_avar saMGaYa- ]dBavaayalaa AaLa basaola. AapNa Aata saMGaYaa-McaI karNao SaaoQaUyaa.
1. ApUNa- garjaa ho saMGaYaa-cao p`mauK karNa Aaho. maaNasaalaa Anna ¸ vas~, ¸ inavaara yaaMcaI p`aqaimak garja Asato.
pNa %yaacabaraobar %yaalaa kolaolyaa kamaacaI pavatI¸ stutI pNa hvaI Asato. %yaalaa p`oma hvao Asato. maanaisak
AaQaaracaI garja Asato. jaovha ASaa garjaa pUNa- na Jaalaolyaa maaNasaabaraobar Aaplyaalaa vaagaayacaI vaoL yaoto tovha
xaullak karNaava$na saMGaYaa-caI vaoL Aaplyaavar laadlaI jaato. kQaI kamaacyaa taNaamauLo inad`anaaSa haotao.
ASaI vya@tI %yaamauLo icaDKaor banato.

17. 2
jar ka p`%yaokanao Aaplyaa AMt-manaat DaokavaUna baiGatlao va Aaplyaa ApUNa- garjaaMcaI jaM~I banaivalaI va %yaa pUNa-
krNyaasaazI samaaorcyaacao sahkaya- maaigatlao tr barocasao saMGaYa- TLU SaktIla. samaaorcyaa vya@tIlaa tumacaI ApUNa- garja
kLolaca Asao naahI ikMvaa kLUnasauwa tao na kLlyaasaarKo daKivaNyaacaI Sa@yata Asato. %yaamauLo tumhI kahI
maaigatlao naahI tr tumhalaa imaLNaar naahI. (Crying baby gets milk)
2. jaIvana isawaMt : (Values)
jar p`%yaokalaa dusa–yaa cyaa jaIvana isawaMtaba_la maahItI Asaola tr barocasao saMGaYa- TLU SaktIla. p`%yaokacaI
jaIvanamaUlyao vaogaLI Asatat. lahanapNaI savaa-Mnaa ekaca p`karcao caaMgalao iSaxaNa SaaLa va palak Vayacaa p`ya%na
krtat. pNa maaozo Jaalyaavar Aaplyaa saaoyaInausaar hI maUlyao badlalaI jaatat. %yaacaa vaogaLa Aqa- AapNa purskRt
krtao. vaoL ¸ pOsaa ¸ kama ¸ tbbaot ¸ prspr saMbaMQa ¸ rajakarNa ASaa iktItrI gaaoYTI saaMgata yaotIla kI
jyaacyaabaVla p`%yaokacaI mato vaogaLI AsatIla.
%yaamauLoca Aaplao vaagaNao ¸ baaolaNao ho Aaplyaa AMt-manaat dDlaolyaa jaIvana isawaMMtacao p`itibaMba Asato. lahanapNaI
AapNa vaiDlaQaa–yaaMcyaa vaagaNaukIva$na maUlyao zrivatao. puZo iSaxaNaanao ¸ saMgatInao ¸ AnauBavaanao %yaacaa ksa zrtao va tI
AapNa jaast p`Krtonao Amalaat AaNatao ikMvaa ivasarayacaa p`ya%na krtao.
AaplaI jaIvanamaUlyao Aaplyaalaa vaoLovar zrivata AalaI paihjaot. tsaoca vaoLp`saMgaI spYTpNao dusa–yaalaa saaMgatahI
AalaI paihjaot.
3. _YTIkaona : ( Perception )
maaNausa p`%yaok gaaoYTIkDo vaogaLyaa _YTIkaonaatUna baGatao %yaamauLo saMGaYaa-cao p`saMga ]dBavatat.
kayaa-layaat kama krtanaa jar kamaacao mah%va ¸ Aga`Ëma vagaOro gaaoYTI sTaflaa kLlyaa naahIt tr kama vaoLot pUNa-
haoNaar naahI. %yaamauLo vyavasqaapkanaoca eKaVa kamaaba_la kaya _YTIkaona AsaNao garjaocao Aaho ho ivaYad k$na
saaMigatlao paihjao.
4. &ana va maaihtI ( Knowledge & information )
jar daonhI baajaUlaa saarKoca &ana va maaihtI Asaola tr saMGaYa- inamaa-Na haoNaar naahI. prMtu p`%yaxa vyavaharat ho GaDt
naahI. daoGaaMkDo saMPaUNa- &ana va maaihtI AsaNao hI Sa@yata kzINaca Asato. AnauBava Asaa yaotao kI maahItI
hotUpuva-k lapivalaI jaato.

18. 3
maaihtI AsaNao ikMvaa nasaNao yaacaI vaga-vaarI KalaIla p`maaNao krta yao[-la.
» dusa–yaalaa maaiht Aaho pNa tumhalaa maaiht naahI.
» tumhalaa maaiht Aaho pNa tumhI dusa–yaa pasauna dDvalaI Aaho.
» sava- saaQaarNa maaihtI jaI p`%yaokalaa Aaho. ASaavaoLI saMGaYaa-cao p`saMga ivarLaca Asatat.
» savaa-MpasaUna lapivalaolaI maaihtI. jyaa gaaoYTIsaazI icaMta krNyaat Aqa- nasatao. tumhI qaaMbaa va baGaa.
(Wait & Watch) Asaaca maaga- Anausa$ Sakta.
5. ga`a*ya gaaoYTI ( Assumptions )
baroca vaoLa AapNa Aaplyaa maaihtIcyaa AaQaaro kahI gaaoYTI ga`a*ya Qartao va itqaoca saMGaYaa-caI izNagaI pDto.
ga`a*ya gaaoYTI mhNajao Aaplyaa AnauBavaava$na AapNa kaZlaolao inaYk-Ya. drvaoLolaa to baraobarca AsatIla ASaI Sa@yata
Aaplyaalaa vaaTt AsalaI trI Asao GaDt naahI.
6. Apoxaa ( Expectations )
Apoxaa zovaNao ha manauYyasvaBaavaca Aaho. AapNa svat:kDUna tsaoca [traMkDUna satt Apoxaa zovatao. jaovha jaovha
ApoxaaBaMga haotao tovha AapNa du:KI haotao. prMtu AapNa mau#ya mau_a ivasartao ik jaovha AapNa navaIna naato saMbaMQa
jaaoDtao tovha Aaplyaa Apoxaa spYTpNao samaaorcyaalaa saaMgat naahI.
samaaorcyaa maaNasaacyaasauwa Aaplyaa kDUna Apoxaa AsatIla ha mau_a baroca vaoLa AapNa saao[-skrpNao ivasartao.
ApoxaaMcao kaLanausaar zraivak vaoLanaMtr maUlyamaapna krNyaacaI pNa garja Asato. AapNa jar ka prspraMnaa Aaplyaa
Apoxaa saaMigatlyaa ¸ %yaavar cacaa- kolaI tr p`%yaokalaa Aaplao vaagaNao sauQaa$na dusa–yaacyaa ApoxaapUit-cao samaaQaana
imaLivaNao Sa@ya hao[-la.
kayaa-layaat jar ka savaa-MnaI KajagaIt dusa–yaa kma-caa–yaaMkDUnacyaa Apoxaa ilahlyaa va naMtr savaa-Mcyaa cacaa- sa~amaQyao
%yaavar ivacaar ivanaImaya Jaalaa tr kayaa-layaatIla vaatavarNa KUpca KoLI maoLIcao rahUna kamao t%prtonao hao} SaktIla.
p`amau#yaanao ek gaaoYT laxaat zovalaI paihjao kI Aaplyaa Apoxaa Avaastva Asata kamaa nayaot . tsaoca jar dusa–yaanao
hIca Apoxaa AapNaahUna kolaI tr AapNa tI purI k$ SakU ka Æ ha ivacaarhI mah%vaacaa Aaho.
7. baalapNa : ³lahanaacao maaozo haoNao´
AapNa sava-jaNa vaogavaogaLyaa vaatavarNaat ¸ kaOTuMibak pirisqatIt ¸ Aaiqa-k pirisqatIt ¸ jaatI ¸ Qamaa-cyaa baMQanaat ¸
badla%yaa saamaaijak maulyaaMcyaa kaLat lahanaacao maaozo haotao.

19. 4
ho vaogaLopNa AapNa jar ka samajaUna Gaotlao naahI tr prsprat duravaa inamaa-Na haotao ¸ tsaoca pu$YaacaI va s~IcaI
maanaisakta yaat hI frk Asataoo. s~IcaI ASaI [cCa Asato ik Aaplyaalaa kovaL ek s~I mhNaUna samaaorcyaanao maana
na dota ek vya@tI mhNaUna maana Vavaa.
8. saMGaYaa-caa saamanaa krNyaacaI [cCa va Sa@tI :
saMGaYaa-caa saamanaa ksaa kravaa yaacao iSaxaNa AapNa kaoNa%yaaca @laasamaQyao ¸ SaaLot Gaot naahI. ho iSaxaNa Aaplyaalaa
p`%yaxa vyavaharat imaLto. pNa Aaplyaalaa DaoLsapNao to iSakavao laagato. baalapNaat jar ka saMGaYaa-caa saamanaa
kravaa laagalaa Asaola tr maaNasaacaI ]maod iTkUna rahNao kzINa Asato. baroca vaoLa saMGaYa- svaIkarlaa jaatao va *yaa
var kahI taoDgaa Asaola hoca maaNaUsa ivasartao. prMtu maaJyaa mato p`%yaokanao saMGaYaa-caa saamanaa krayalaa iSakNao
AavaSyak Asato.
saMGaYaa-cyaa karNaaMcaa AByaasa kolyaanaMtr¸ ima~aMnaao Aata AapNa saMGaYa-saaoDvaNyaasaazI kaya vyaUhrcanaa krNao AavaSyak
Asato yaacaa ivacaar k$ yaa.
p`qama saMGaYa- saaoDvaayalaa purk baabaI va ADsar Asalaolyaa gaaoYTI yaaMcaI jaM~I kolaI paihjao va %yaaMcao Aga`Ëma zrivalao
paihjaot. %yaanaMtr saMGaYaa-var daonhI baajaUMnaI hllaabaaola kolao paihjao. prspraMtIla samaana baabaI lagaoca Amalaat
AaNalyaa paihjaot tr Asamaana baabaI kSaa samaana krta yaotIla yaacaI kalabaw yaaojanaa AaKlaI paihjao.
p`%yaokanao ek pqya paLlao paihjao ik saMGaYa- saaoDvaayacaa Asaola tr eka patLIvar yao}na cacaa- kolaI paihjao.
garja Baasalyaasa eKaVa maQyasqaacaI madt Gaota yao[-la. pNa ek pqya paLNao AavaSyak Aaho ik prspraMvar
vyai@tgat Saaibdk hllaa¸ ApSabd ¸Apmaana krNao *yaa gaaoYTI TaLlyaa paihjaot.tsaoca saMGaYaa-caa ]llaoK
dusa–yaaMkDo k$na ¸ cacaa- k$na %yaaba_la vaavaDyaa ]zNaar naahIt yaacaI pNa dxata GyaavaI laagaola.
ima~aMnaao saMGaYaa-caI evaZI pustkI cacaa- kolyaanaMtr AapNa p`%yaxa vyavaharat idsaNaa–yaa saMGaYaa-cao ivaElaoYaNa krayacaa
p`ya%na k$yaa.
p`saMga –1 : eka pdvaIQar maulaIcao lagna zrto. %yaa maulaIlaa puZo iSakayacaI va naaokrI krayacaI haOsa Asato. haoNaara
navara tsao vacanasauwa dotao pNa Aqaa-tca saao[-skrpNao paLt naahI. saMskaramauLo maulagaI sauwa nava–yaalaa taoDlaolyaa
vacanaava$na iDvacat naahI. *yaasavaa-MmauLo tI yauvatI navaIna saMsaarat rmaayalaa baraca kalaavaQaI laagatao. nava–yaalaa
kLt naahI ik evaZo eoEvaya- Asatanaa Aaplyaa baayakaocaI kLI Kulat ka naahI ?

20. 5
]<ar saaopo Aaho. %yaa yauvatIcyaa ApUNa- garjaa. tIlaa iSaxaNaacaI haOsa haotI tI pUNa- JaalaI naahI. kaOTuMibak
pirisqatI puZo¸ vaiDlaaMcaa Baar hla@yaa krNyaasaazI saMskarat vaaZlaolaI tI lagnaalaa tyaar haoto. nava–yaanao Kro tr
vacana doyalaa nakao haoto. pNa vacana idlao tr paLNyaacaI jabaabadarI %yaacaI haotI. ba–yaaca maaNasaaMcaI hI ek savaya
Asato kI kLUna na kLlyaasaarKo daKvaayacao.
P`asaMga 2 : A$Na iSaklaolaa va kamaat t%pr Asaa AiQakarI Asatao. savaa-MSaI caaMgalao saMbaMQa Asatat. navanavaIna
gaaoYTI ¸ tM~&ana iSakNyaacaI AavaD Asato. kMpnaIt barIca vaYao- vaogavaogaLyaa jabaabada–yaa polaUna ]pmahavyasqaapk
haotao. kalaaMtranao mahavyasqaapk saovaainavaRt haotat. kMpnaI A$Nalaa p`maaoSana dot naahI va baaho$na mahavyasqaapkcaI
naomaNaUk kolaI jaato. mahavyavasqaapk va A$Nacao pTt naahI. mahavyavasqaapkalaa klpnaa Asato ik A$Nalaa
baZtI na idlyaamauLo tao duKavalaolaa Aaho. prMtu hIca gaaoYT kMpnaIcyaa vyavasqaapnaalaa kLlaI nasaola? malaa Asao
vaaTto kI A$Na nao p`maaoSana imaLNaar ho gaRhIt Qarlao Asaola. baZtI imaLola hI Apoxaa %yaanao mahavyavasqaapkacyaa
pdasaazI jaovha jaahIrat idlaI gaolaI tovha vyavasqaapnaacyaa najarot AaNaUna Vayalaa paihjao haotI ikMvaa
mahavyavasqaapk pdasaazI Aja- krayalaa hvaa haota. Aatasauwa jyaa kMpnaIt A$Na lahanaacaa maaoza Jaalaa toqao
Aaplaa naavalaaOkIk Kraba na krta ¸ Aaplyaa huYaarIvar dusarIkDo mahavyavasqaapk pd imaLivaNyaacaa p`ya%na kolaa
paihjao.
P`asaMga 3 : p`kaSa haotk$ ¸ KUp huuYaar ¸ iSaklaolaa t$Na Asatao. lata pNa huYaar Asato pNa KUp EaImaMtIt
vaaZlaolaI Asato.latacao lagna p`kaSaacaI haoto.latalaa p`kaSaba_la AiBamaana Asatao. pNa Kca- krNyaava$na
%yaaMcyaat vaadivavaad haotat.lata Aaga`hI sauwa Asato.
maI Asao mhNaona kI p`kaSa va lata daona iBanna vaatavarNaat lahanaacao maaozo Jaalaolao Asatat.%yaaMcyaa _YTIkaonaat frk
Asatao. Aqaa-tca tao frk to jyaa pirisqatIt lahanaacao maaozo haotat %yaamauLoca Asatao. prspraMbadlacyaa Apoxaa
KUp maaokLopNaI cacao-t Aalaolyaa nasatat.
P`asaMga 4 : jayaMt va homaMt daoGao Baa} Asatat. vayaatih 3 vaYaa-Mcaoca AMtr Asato. daoGaohI iSaktat va vyavasaayaat
naaokrIt isqaravatat. lahanapNaapasaUna KUp p`omaacao ¸ ijavhaLyaacao naatosaMbaMQa Asatat. Acaanak homaMt EaImaMt hao}
laagatao. pdamauLo Ba`YTacaar k$ laagatao. jayaMtlaa Aqaa-tca ho maanya nasato. daona Baavaat ivatuYT inamaa-Na haoto.
homaMtlaa vaaTto kI maaJyaa EaImaMtIcaa jayaMtlaa hovaa vaaTtao va %yaamauLo tao saMbaMQa zovaU [icCt naahI.
%yaaMcyaa ivatuYTacao karNa hovaa nasauna %yaaMcyaa jaIvana maUlyaatIla frk Aaho. lahanapNaIsaarKIca jaIvanamaUlyao baaLgaNaaro
to daoGao. pNa maaozopNaI homaMt p`amaaiNakpNaacyaa maUlyaapasaUna ZLtao. Aaplyaa Ba`YTacaaralaa Sabd$p doNyaacaa p`ya%na
krtao.

21. 6
³maaJyaa huYaarIcaI ikMmat ¸ sava-cajaNa krtat ¸ jaao Ba`YTacaar krt naahI tao mauK- ¸ iSakUna kaya ]pyaaoga Æ vagaOro´
jayaMtlaa ho pTt naahI va %yaaMcao saMbaMQa ibaGaDtat.
P`asaMga 6 : saayalaI ek gaRhkR%yadxa t$NaI Asato. pdvaIQar JaalyaanaMtr tIcao lagna haoto. navara [MijanaIAr
Asatao. Garat saasaU saasaro ¸ QaakTa idr ¸ naNaMd Asato. maQaucaMd`ahUna AalyaanaMtr lagaocaca tI svayaMpakGaracaa tabaa
Gaoto va kaOtukanao ekTI savaa-Mcyaa AavaDIcaa baot krto. svayaMpak Canaca Jaalaolaa Asatao pNa maMDLI kahI tbbaotIt
jaovat naahIt. saayalaIlaa du:K haoto. tI nava–yaalaa ivacaarto. tao saaMgatao ik AamacyaakDo jara itKT ¸ masaalaodar
KayacaI savaya Aaho. naarL AamhI farsaa vaaprt naahI. pNa vaa[-T vaaTUna Gao} nakaosa. Garcyaa AavaDI inavaDI
lavakrca tulaa kLtIla.kaya ima~aMnaao tumhalaa kaya vaaTto. jaI gaaoYT nava–yaanao maga saaMigatlaI tI AaQaIca
saaMigatlaI AsatI tr Æ saMGaYa- ka Jaalaa tr maaihtI lapivaNyaamauLo. saayalaInao sauwa svayaMpakacyaa Apoxaa AaQaIca
ivacaarayalaa hrkt navhtI.
ima~aMnaao Asao iktItrI saMGaYaa-cao p`saMga AajaUbaajaUlaa kuTuMbaat¸ kcaorIt GaDt Asatat. %yaacao ivaElaoYaNa kolao tr
tumhalaa %yaacaI karNao sahja SaaoQata yaotIla va ekda karNao kLlaI tr saMGaYaa-cao p`saMga na@kIca TaLta yaotIla.
maga kaya¸ krNaar naa p`ya%na Æ
saMGaYa- TaLNyaacaa Æ
Best of Luck.