Het sociaal-cultureel volwassenenwerk is nauw betrokken bij wat er gebeurt in de samenleving. Informatie over grote maatschappelijke tendensen is dus van belang voor het engagement binnen en rond organisaties. Om tot een beleidsplan te komen, moeten organisaties een pak gegevens verzamelen en verwerken. Deze gegevensverzameling veronderstelt een inventarisatie van globale trends binnen de maatschappelijke context die een invloed uitoefenen op de organisatie.

2. Mo#o
"Noi
tu(
siamo
esilia.,
viven.
entro
le
cornici
di
uno
strano
quadro.
Chi
sa
questo,
vive
da
grande.
Cli
altri
sono
inse(."
"Wij
zijn
alle
ballingen,
levend
binnen
de
lijsten
van
een
vreemd
schilderij.
Wie
dit
weet,
lee8
groot.
De
overigen
zijn
insecten"
Leonardo
da
Vinci
in
een
brief
aan
Gabrielle
Piccolomini
en
geciteerd
door
Godfried
Bomans
in
"ERIK
of
Het
Klein
Insectenboek"
(1)

3. Omgevingsanalyse
gesitueerd:
7-­‐faseplan
van
beleidsplanning
• De
start
• De
missie
• De
gegevensverzameling
• De
beleidsuitdagingen
• De
doelstellingen
• De
strategie
• De
afronding

4. Gegevens verzamelen
Opmaak van Over en van Over en van Over en
een profiel “Interne “Stakeholders” van “Ext.
werking” omgeving”
Samenbrengen in één gezamenlijke analyse (= SWOT)
BELEIDSUITDAGINGEN

6. “Gegevens
over
externe
omgeving”
• InventarisaOe
van
de
globale
trends
in
de
omgeving
of
ruimere
context
die
een
invloed
uitoefenen
op
de
organisaOe
• Doel
=
inzicht
krijgen
in
omgeving
en
maatschappelijk
kader
opdat
men
op
basis
hiervan
de
beste
keuzes
zou
kunnen
maken
• Doel
≠
wetenschappelijke
studie,
wél:
objecOviteit
nastreven.
1
brainstorm
maakt
de
analyse
niet.
• Eerst
verzamelen,
nadien
interpreteren
en
consensus
vinden
• SCM:
kennis
van
mens
en
samenleving

7. Heden
en
toekomst
• Omgevingsanalyse
=
nu
en
op
korte
termijn
• Toekomstverkenning
=
op
middellange
en
langere
termijn
(aparte
trainingstweedaagse)
• Stelling:
wie
op
zoek
is
naar
innovaOe
vindt
meer
inspiraOe
bij
toekomstverkenning.

8. STEP,
DESTEP,
DECEPT
of...
• PEST-­‐analyse?
Hulpmiddel
om
naar
trends
te
kijken
– PoliOek,
Economisch,
Sociologisch,
Technologisch
– Toe
te
voegen:
Demografisch,
Ecologisch,
Cultureel,
...
• Er
zijn
andere
werkwijzen
om
naar
trends
te
kijken
• Wat
met
“trendwatchers”?
Oppassen
geblazen!
– Wat
zijn
hun
moOeven?
Commercieel?
MarkeOng?
Doemprofeet?
– Nie#emin:
kunnen
mits
het
nodige
voorbehoud
inspirerend
zijn.

9. STEP,
DESTEP,
DECEPT
of...
SCENARIO’s
• Eenvoudige
versie:
droom
of
doem?
• Iets
grondiger
versie:
zie
‘Spoorboekje’
blz.
50
of
Wisselwerk
Cahier’07
‘Er
is
leven
na
de
Mort
Subite’
• Pantopicon
begeleidt
een
trainingstweedaagse
in
toekomstverkenning
en
scenariodenken
op
16/02
en
05/03
(volzet)

11. Bronnen
van
de
“voorzet”
Gebruik
van
die
bronnen
die
de
gewenste
informa.e
synthe.seren
of
overzichten
geven
van
bronnenmateriaal
en
dat
vanuit
een
min
of
meer
objec.verende
autoriteit
doen
• Coolsaet
(Rik).
De
geschiedenis
van
de
wereld
van
morgen.
Leuven,
2008.
(En
de
bronnen
die
hij
gebruikte).
• LammerOjn
(Frans).
Het
begin
van
de
21ste
eeuw,
een
sociologische
Hjdsdiagnose.
In:
Desmet
(A.),
Baert
(H.),
Bouverne-­‐De
Bie
(M.),
Verbeke
(L.)
red.
Handboek
Samenlevingsopbouw
in
Vlaanderen.
Die
Keure,
Brugge,
2008,
pp.
97-­‐126.
(En
de
bronnen
die
hij
gebruikte).
• Jacobs
(Michèle).
Samenlevingsopbouw
Vlaanderen.
Algemene
Omgevingsanalyse
voor
de
Sector
Samenlevingsopbouw.
Brussel,
2007.
(En
de
bronnen
die
zij
gebruikte).
• Studiedienst
Vlaamse
Regering.
Vlaamse
Regionale
Indicatoren
2007
(VRIND).
Brussel,
2008.

12. Breedbeeld
(1)
• Mondialisering
– Doorgedreven
globalisering
– Kennis-­‐
of
informaOemaatschappij
– Netwerkonderneming
– Flexibilisering
en
individualisering
– Dereguleren,
liberaliseren
en
privaOseren

13. Breedbeeld
(2)
• Technologische
omwenteling
– Kenniseconomie
en
digitale
kloof
– Nieuwe
sociale
prakOjken
• Een
nieuwe
wereld(wan)orde
• De
mens
en
zijn
omgeving:
risico’s
– Klimaatsverandering
en
de
opwarming
van
de
aarde

14. Inzoomen
• Individualisering
• Waarden
en
normen
• Samenleven
• Diversiteit
• Demografie:
ontgroening,
vergrijzing
en
migraOe
• MulOculturele
samenleving
• De
20:70:10
samenleving
• Meerpalen,
percepOe
en
ontreddering

15. Close-­‐up:
armoede
en
achterstelling
1. Demografische
trends
2. Armoede
en
bestaansonzekerheid
3. Onderwijs
en
vorming
4. Arbeidsmarkt
5. HuisvesOng
6. Gezondheid
7. Maatschappelijke
en
poliOeke
parOcipaOe
8. Sociale
zekerheid

16. SCvW:
arbeidsmarktsituaOe
• Vergrijzing
en
ontgroening
• Vervrouwelijking
en
meer
deelOjdse
jobs
• Sterke
werkgelegenheidsdynamiek
• Krimpende
arbeidsreserve
• Toenemende
krapte
op
de
arbeidsmarkt
• En
wat
met
de
vrijwilligers???

17. SCvW:
vrijwilligers
• Voor
Vlaanderen
niet
veel
data
gevonden...
• InspiraOe
te
vinden
bij:
De
meOng
van
het
vrijwilligerswerk
in
België(2007)
Naar
aanleiding
van
de
‘Dag
van
de
Verenigingen’
van
24
november
2007
hebben
de
onderzoekers
van
het
Hoger
Ins.tuut
voor
de
Arbeid
van
de
KULeuven
en
het
Centre
d’Economie
Sociale
van
de
Université
de
Liège
de
bestaande
cijfers
en
sta.s.sche
bronnen
met
betrekking
tot
het
vrijwilligerswerk
samengevat
en
geanalyseerd.
KBS.
Toekomstverkenning
vrijwillige
inzet
2015.
Nederlands
sociaal
en
cultureel
planbureau.
Den
Haag,
2007.
h#p://www.scp.nl/publicaOes/boeken/9789037703115.shtml

18. Toekomstverkenning
vrijwilligerswerk
• Studievoormiddag
op
donderdag
4
juni
• Voorstelling
van
de
Nederlandse
publicaOe
"Toekomstverkenning
vrijwillige
inzet
2015":
ontwikkelingen
in
de
samenleving,
veranderingen
in
het
(vrijwilligers)veld
én
de
effecten
van
al
deze
ontwikkelingen
op
het
vrijwilligerswerk.
• Gesprek
tussen
één
van
de
Nederlandse
auteurs
(Joep
de
Hart)
en
een
paar
Belgische
onderzoekers,
die
de
kerngegevens
van
het
vrijwilligerswerk
in
België
monitoren.
• Meer
info:
eerstdaags
op
www.socius.be
of
bij
katrijn.pauwels@socius.be

19. Opdracht
1
• Wat
(h)erken
je
in
de
voorzet?
• Wat
ontbreekt
in
de
voorzet
(in
relaOe
tot
jouw
organisaOe)
• Waar
zou
je
die
gegevens
zoeken?
Gebruik
projec.eformulier!

20. Gegevens
en
interpretaOe
• Gegevens,
informaOe
en
bronnen
• Zie
deelnemersmap:
bronnenlijst
• Inscha#en
van
bronnen
• Interpreteren
als
kans(en)
of
bedreiging(en)
• Hulpmiddelen

21. Gegevens,
informaOe
en
inscha#en
van
bronnen
Hoe
te
beoordelen
of
bepaalde
informaOe
waar
is?
Dat
hangt
af
van:
• (a)
waar
het
vandaan
komt
en
• (b)
hoe
en
• (c)
waarlangs
het
is
verkregen.
Soorten
informaOe:
(a)
eerstehands
(b)
tweedehands
• Eerstehands
informaOe
wordt
direct
verkregen.
• Tweedehands
informaOe
wordt
indirect
verkregen
via
een
intermediair.
Voor
eerstehands
informaOe
zijn
van
belang:
• (a)
de
bron
en
• (b)
de
methode
Voor
tweedehands
informaOe
daarnaast
• (c)
de
intermediair.
Bron
en
intermediair
zijn
relaOef.
(vb
Wikipedia)

22. Interpreteren
als
kans(en)
of
bedreiging(en)
• Interpreteren
van
zich
tegensprekende
bronnen
(vergelijken)
• Dagelijkse
percepOe
oversOjgen
• One
is
a
poor
sample
• InformaOe
indigesOe
vermijden...
• Valkuil:
volgorde
=
na
sterktes
en
zwaktes
• Tip:
toets
aan
missie

23. Gegevens verzamelen
Opmaak van Over en van Over en van Over en
een profiel “Interne “Stakeholders” van “Ext.
werking” omgeving”
Samenbrengen in één gezamenlijke analyse (= SWOT)
BELEIDSUITDAGINGEN

24. Hulpmiddelen
• BehoesedetecOe
om
link
te
maken,
voorbeeld
Edubell
• Technieken
– Brainstormen
– Kansrekenen
– Expertenpanel,
“salons”
– ...

25. Brainstorm

26. Kansrekenen
• Zie
Spoorboekje
beleidsplanning
blz
109
en
verder
• Kans
=
hoe
hoog
scha#en
we
de
kans
in
dat
deze
tendens
zich
in
de
nabije
toekomst
doorzet
en
zich
werkelijk
manifesteert
• Effect
=
als
deze
tendens
zich
verder
manifesteert,
hoe
groot
zal
dan
het
effect
op
onze
organisaOe
zijn?

27. In
de
eerste
kolom
(=
verOcaal,
van
boven
naar
beneden)
worden
de
scoremogelijkheden
opgesomd
met
betrekking
tot
de
kans
die
bestaat
dat
een
bepaalde
trend
zich
in
de
toekomst
blijvend
zal
voordoen.
In
de
eerste
rij
(=
horizontaal,
van
links
naar
rechts)
worden
de
scoremogelijkheden
opgesomd
met
betrekking
tot
het
effect
dat
een
bepaalde
trend
op
de
organisaOe
zal
hebben,
mocht
die
zich
in
de
toekomst
blijvend
manifesteren.
In
het
raster
startend
op
de
kruising
tussen
de
tweede
kolom
en
de
tweede
rij
krijgen
dus
alle
trends
een
plaats,
atankelijk
van
de
inschaung
van
de
invuller.

28. Opdracht
2
• Kies
de
4
of
5
belangrijkste
omgevingsfactoren
voor
jullie
groepje
• “Bereken”
de
kans
van
een
bepaalde
ontwikkeling,
formuleer
dit
in
een
volzin
• Brainstorm
over
de
kansen
en
bedreigingen
die
dit
oplevert
• Slotvraag:
hoe
ga
je
met
de
omgevingsanalyse
in
jouw
organisaOe
aan
de
slag?
Gebruik
projec.eformulier!