1.
Dr. Henk Oosterling
www.henkoosterling.com
Scholing & emancipatie in de 21e eeuw?
Van eigenwijsheid naar ecowijsheid

2.
Energieneutraal bouwen in 2020 verplicht

3.
Wat betekent dat dan:
integraal doendenken?
STIKSTOF CRISIS

4.
Een terugblik naar 2012-2014
www.vakmanstad.nl
2007-2021

5.
Niet chillen maar skillen!
preventief
S
K
I
L
L
D
R
I
L
L
talenten
competenties
repressief
potentief
curatief
!

6.
Onderwijsprogramma
• integrale basisvorming (eco-socaal)
• actief burgerschap (cultureel)
• duurzaam vakmanschap (erconomisch)
• 21ste eeuwse skills
• ECO3: drievoudige duurzaamheid
• Eco-sociale cirkel

7.
Skill is will

8.
Basiswaarden
zelfvertrouwen
interesse
trots participatie
verantwoordelijkheid
integriteit
ambitie
zelfrespect

9.
Ouderparticipatie

10.
sportlijn
gezondlijn
groenlijn
technieklijn
cultuurlijn
denklijn
Eco-sociale cirkel
in curriculum
basisonderwijs
DOENDENKEN

11.
Verzorgen
Verbouwen
Eten
ECO-SOCIALE CIRKEL
Lichamelijke
opvoeding
Koken
Filosofie & ecosofie
Kunst & Cultuur
ICT
&
Techniek
Bewegen

12.
Sportlijn
1-5 aikido
6-8 judo
Gezondlijn
1-8 eten
1-3 smaaklessen
4-8 kooklessen
4-8 EHBO
7,8 voorlichting
Groenlijn
1-8 tuinlessen
- NME
- tuinieren
Denklijn
1-5 filosofie
6-8 ecowijsheid
- Filosofie
- Vredeslessen
-ecolessen
Technieklijn
1-8 techniek
Cultuurlijn
1-8 mediawijsheid
Dans/theater/muziek
Integrale doorwerking

13.
Tuinlijn Ecosofielijn
Gezondlijn Groenlijn Denklijn
ECO3

14.
Craftshouse

15.
VM.publi.binnenwerk.indd 36-37 10-07-2008 11:38:18
craftswharf

16.
MBO Zadkine MBO Albeda
Leergemeenschappen
Duurzaam
Vakmanschap

17.
Strategische visie
Bron: Woorden als daden, rvs 2009

18.
Tactische samenhang: feedback en opschalen
Bron: Woorden als daden, rvs 2009

19.
Stads
havens
WMO
Wijk
Feijenoord
Albeda
Veerkracht
Operationele trajecten
duurzaam
vakmanschap
2025

20.
Denk Gezond
Sport Cultuur
Groen Techniek
Ondernemen Gezond
Sport
Financieel
Beheer
Duurzaam
Presentati
e
Techniek Gezond
Media-
Wijsheid
+
ICT
Cultuur
School Markt
Leerlijnen basisschool Werkplaatsen vmbo Modules in mbo
DOENDENKEN

21.
mediawijsheid
ecowijsheid
1
2
3
4
LLL
Reskillen en upskillen

22.
Gedragsverandering?

23.
mediawijsheid
ecowijsheid
Eco-emancipatie
Leven lang leren
ego eco

24.
Autonoom individu Eco-relationeel dividu

25.
Transitie participatiesamenleving
van een passieve consument naar een actieve producent

26.
The medium is the message (Marshall McLuhan) 1964
Technologische ontwikkeling

27.
The medium is the message!

28.
We leven op de maat van de middelen
(geloof je het niet, gooi je smartphone weg)
Radicale middelmatigheid
Zijn we mediawijs in ons middelengebruik?

29.
Raad voor Cultuur
Mediawijsheid: de ontwikkeling van nieuw burgerschap (2005)
• “Weinig blijft onberoerd door het effect van media;
media worden steeds meer context, inhoud en
bemiddelaars van informatie, kennis en ervaring.
• “Van elementen in een omgeving zijn media de
omgeving zelf geworden.”

30.
Eco wijsheid
Fritjof Capra 1975

31.
Ecowijsheid
“The goal of ecological literacy is built on the recognition that the
disorder of ecosystems reflects a prior disorder of mind, making it a
central concern to those institutions that purport to improve minds.
In other words, the ecological crisis is in every way a crisis of
education.... All education is environmental education… by what is
included or excluded we teach the young that they are part of or
apart from the natural world.” (David W. Orr)

32.
In welke samenleving leven we NU en HIER?
Participatiesamenleving
• Risicosamenleving
• Informatiesamenleving
• Mediasamenleving
• Netwerksamenleving

33.
Human condition? à Antropocene conditie!

34.
files
pandemie
overgewicht
eenzaamheid
CO2 crisis
gezondheidscrisis
energietransitie
mobiliteitstransitie
bouwopgave
Integrale aanpak

35.
Denken
Human condition
Hoe praten we? Oppositioneel discours

36.
Denken
geest
Doen
lichaam
theorie praktijk
woorden daden
Denken in opposities (mentaal)

37.
Human condition
Oppositioneel, lineair discours
Top down
Bottom up
Denken
geest
Doen
lichaam
theorie praktijk
woorden daden

38.
Strategisch
(ceo/board/directie)
Tactisch
(management)
Operationeel
(werkvloer)
L
I
n
e
a
I
r
Top down
Bottom up
(inter)nationale
politiek
Maatschappelijk
middenveld
(werk)
Persoonlijke relaties
Macropolitiek
Micropolitiek
Mesopolitiek
L
I
n
e
a
I
r
POLITIEK INSTITUTIES/BEDRIJVEN
Oppositioneel doen
(sociaal-economisch-politiek)

39.
Kan het anders?

40.
Baas krijgt Tesla van personeel!

41.
Zes jaar geleden baarde Dan Price, oprichter en CEO van de Amerikaanse
betalingsverwerker Gravity Payments, opzien, toen hij liet weten dat hij
het basissalaris voor zijn 120 werknemers vastlegde op 70.000 dollar per
jaar, omgerekend bijna 60.000 euro.
Het in Seattle gevestigde bedrijf bood aanvankelijk een startloon van
35.000 dollar per jaar, omgerekend 29.700 euro. Maar om het bedrijf te
laten groeien vond hij het wenselijk dat alle werknemers genoeg
verdienden om voor zichzelf te kunnen zorgen. Daarom verdubbelde hij
het basissalaris.
Om dat mogelijk te maken sneed Price onder meer in zijn eigen salaris
van 1 miljoen dollar.
De daaropvolgende jaren steeg de omzet, kregen werknemers meer
kinderen, werden ze schuldenvrij en kochten ze meer huizen. Om hun
waardering voor het nieuwe basisloon te tonen, gaven werknemers hem
een Tesla cadeau.
Ondernemend leiderschap?

42.
meer transparantie, meer zelfsturing, meer
verantwoordelijkheid en minder hiërarchie

43.
Antropocene conditie
Hypokritisch zelfbesef

44.
Welk discours?
The human condition
• Ego (individu)
• Onkritische consumptie van
technologisch comfort
• Vrijheid = bewegingsvrijheid
• Autonoom =automobiel
De antropocene conditie+
• Eco (gemeenschap)
• Human technology
• Integraal besef dat alles met
alles samenhangt (en je dus
altijd deel van de oplossing of
van het probleem bent)

45.
Op welke schaal
opereren we?

46.
Climate crisis: Temperature 1900 – 2016 (NASA)

47.
Grootste, GEOPOLITIEKE schaal
Klimaat crisis

48.
Zuivel?
Avocado: 1 avocado: 320 liter water, immense CO2 emissie
Varkensvlees?
Tomaten:
Waarvandaan?
brood
Footprint
Foodprint

49.
Wat betekent dat dan:
integraal doendenken?
STIKSTOF CRISIS
MACROPOLITIEKE schaal
Sectoraal, niet integraal

50.
CORONA CRISIS

51.
MESOPOLITIEKE SCHAAL: maatschappelijk middenveld

52.
MICROPOLITIEKE schaal: fysieke actieradius

53.
Vicieuze cirkel van aanbod naar vraag

54.
Craddle to Craddle

55.
Mesopolitiek
Maatschappelijk middenveld
Macropolitiek
politieke instituties
bedrijven
Micropolitical
Verlangens en behoeften
GESCHAALD DOENDENKEN

56.
Geopolitiek: tussen staten
Vliegen en varen
Macropolitiek: tussen partijen
Sectorale oriëntatie
Mesopolitiek: tussen
burgers
Grootstedelijke netwerken
Micropolitiek: tussen je
oren
Bewegen en eten
Inter-esse
Circulaire valorisatie

57.
Is cultuur een zienswijze, een denkwijze of een zijnswijze?

58.
Wat is onze huidige
zienswijze?
Paradigmatische
denk-beelden

59.
1940
Salvador Dalì – Slavenmarkt of het verdwijnende borstbeeld van Voltaire
(Paranoïde-kritische methode)

60.
Zonsopgang of zonsondergang?

61.
Zonsopgang of zonsondergang?

62.
https://www.youtube.com/watch?v=YAijI24MF2s

63.
Denk-beeld: piramide
geld macht
individu
kunst

64.
Oud (maar hardnekkig) denkbeeld
piramide
Lineair-exclusief doemdenken topdown
Bottom up
Stip op de horizon?

65.
earthrise

66.
Wat ligt er achter de horizon?
Stip op de horizon

67.
World Wide Web: virtuele ruimte?

68.
Circulair-inclusief
doendenken
Nieuw (maar onwennig)
denkbeeld
netwerken
Alles is via feedbackloops met alles verbonde
en alles werkt op alles in (vroeger of later)
Alles is met alles verbonden

69.
The Square and the Tower
Networks and Power, from the Freemasons to Facebook
Niall Ferguson
Penguin Press New York 2018

70.
Het individu is een HUB: een knoop in netwerken

71.
Iedere feedbackloop
eindigt bij jezelf
Geen externalisering meer mogelijk
Je bent deel van een keten in een netwerk
Ieder wezen (esse) is relationeel (inter) ingebed

72.
Belangrijker dan wat er IN mensen
gebeurt, is wat er TUSSEN mensen
gebeurt. I

73.
van in-dividu (niet-deelbaar) naar inter-vidu
domeinen van
aanbod
Samenleving
(= totaal van sociale netwerken)
intervidu
sport
virtuele
netwerken
.......etc
Peer-groups
werk
school
familie
straat

74.
Verbinden: opschalen,
afschalen, doorlussen

75.
Belang
stelling
Eco:
antropoceen
planetair
belang
Gemeenschap:
politiek
collectief belang
Ego: ik
eigen belang

76.
Wat is de materiële basis van verbinden?

77.
Mesopolitieke &
micropolitieke zorg?
Delen (sharing & caring)
Mede-delen (communicatie)
Deel-nemen (participatie)

78.
Wat heet integrale
gezondheid?

79.
Of is het een kwestie van perceptie?

80.
Duurzaamheid Gezondheid

81.
Positieve gezondheid
(Machteld Huber, 2012)
“het vermogen je
aan te passen en
jezelf te managen
ten aanzien van
fysieke, sociale
en mentale
uitdagingen”

82.
digitale gezondheid

83.
Duurzaamheid
ECO3
Fysiek
Lichamelijk
(groot)stedelijk
Aarde
Sociaal
Zelfzorg
Buurtzorg
Intergenerationele zorg
-
Mentaal
Interesse
lerende organisiatie
Leven lang Leren
ECO3: drievoudige duurzaamheid
Fysieke fricties Mentale fricties
Sociale fricties