2. Algemene doelstellingen
• Je denkt na over hoe je je (vanuit je organisatie) ten
aanzien van burgerinitiatieven verhoudt
• Je beschikt over enkele handvaten om met
burgerinitiatieven in gesprek te gaan en hun noden te
concretiseren
• Je ontwikkelt handelingsopties om burgerinitiatieven te
ondersteunen
• Je hebt zicht op de implicaties van deze manier van
werken voor de ‘organisatie van de organisatie’
3. 0. De context
1. Wat zijn burgerinitiatieven en waarom ons ertoe
verhouden?
2. Hoe burgerinitiatief ondersteunen?
a. In gesprek met burgerinitiatieven
b. Hoe concreet ondersteunen?
c. Hoe organiseer je dit binnen je organisatie?
Inhoud van deze presentatie
5. De context van dit
verhaal
Innovatietraject:
• Maatschappelijk innoveren binnen onze sector op begrip
brengen
• Innoverende praktijken beschrijven en belichten
• Ontwikkelen van verschillende hefbomen (o.a.
Burgerinitiatief versterken - te downloaden)
7. De hefboom Burgerinitiatieven
versterken
De verbonden organisatie:
• Sensitief voor/inspelen op maatschappelijke trends en
tendensen
• Je bewegen in een netwerk van partners en
organisaties
• Werken van onderuit
8. Van onderuit?
• Verbinding met doelgroepen, gebruikers, deelnemers,
leden, cursisten, activisten; maar ook met burgers en
autonome burgerinitiatieven.
• Klassieke productvernieuwing: gebruikers en
consumenten als informanten.
• Gebruikers als coproducent: gebruikers ≠ louter
informanten; ze veranderen zelf mee het ‘product’
omdat ze er deel van uitmaken: mede-eigenaars,
dragers, uitdragers, doeners, coproducenten…
9. Ruimte voor burgerinitiatief
Analogie tussen ‘aanbod’ en ‘product’:
• Wij gaan geen producten/aanbod ontwikkelen waarbij de
deelnemers slechts informanten zijn
• We gaan in dialoog met burgers: waar zijn ze mee bezig en
waar we kunnen ondersteunen?
• Hoe kunnen wij burgers/groepen/initiatieven
mogelijkheden en ruimte bieden om zelf betekenis te
geven aan en betekenis te construeren in de
samenleving.
• Hoe kunnen wij mee die ‘mountainbike’
mogelijk maken?
10. Wat is ‘zelf betekenis geven’?
Zelf betekenis geven en betekenis construeren?
Alternatieve antwoorden formuleren, andere oplossingen
zoeken, experimenteren, zelf de toekomst vormgeven…
Voorbeelden:
• Zelf betekenis geven aan wonen
• Zelf betekenis geven aan mobiliteit
• Zelf betekenis geven aan gastvrijheid
• Zelf betekenis geven aan rechtvaardigheid
• Zelf betekenis kunnen geven aan open ruimte
• …
11. Zelf betekenis geven aan wonen
• Niet via de geijkte kanalen, patronen
die de huidige samenleving ons te
bieden heeft
• Burgers organiseren zichzelf omdat die
patronen en kanalen niet goed passen,
geven zelf betekenis aan hoe zij willen
wonen
• Sinds 2000 Vzw Samenhuizen (wonen
met meer-waarde): faciliteert, schaalt
op en tracht verandering in beleid te
realiseren.
12. Zelf betekenis geven aan mobiliteit
• De fietsende mens die zijn
‘betekenis’ wil uitdragen.
• AYAY: collectief van Brusselaars
die stadsfrustraties omzetten in
speelse, creatieve interventies.
Ze inspireren elkaar en
verleiden anderen om zelf in
gang te schieten.
13. Zelf betekenis geven aan mobiliteit
Fiets van Troje:
• 25 burgers steken de koppen
bij elkaar om hun
droombeelden voor het Gent
van morgen te bespreken.
• Ze reiken allerlei oplossingen
aan d.m.v. allerlei kleine
icoonprojecten en veranderen
zo van binnenuit de stad.
14. Zelf betekenis geven aan gastvrijheid
• Individuen/burgers, groepen,
verenigingen, gemeenten,
bedrijven kunnen zelf
betekenis geven aan
gastvrijheid.
• Vluchtelingenwerk geeft
verschillende initiatieven een
kans, maken ze zichtbaar,
reiken een prijs uit op de
Gastvrije Awardshow.
15. Zelf betekenis geven aan
rechtvaardigheid?
De pedojager
• Burgers die het recht in eigen handen nemen om
pedofielen in de val lokken.
Syriëstrijders
• Burgers die zelf de wapens opnemen en gaan strijden in
de burgeroorlog
16. Waarom zijn burgerinitiatieven
potentieel innoverend?
• Initiatieven vanuit de leefwereld van
burgers, vanuit concrete uitdagingen in
de lokale leefomgeving
• Burgers kennen de geschiedenis,
context, identiteit/eigenheid van een
omgeving; tacit knowledge i.p.v.
formele kennis; burgers als ‘betrokken
deskundigen’
• Intrinsieke motivatie en passie,
gedrevenheid, “Dit moet gebeuren!”
INDIGNEZ
VOUS!
17. Waarom zijn burgerinitiatieven
potentieel innoverend?
• Niet gebonden aan instituties, overheden, sectoren
en dit stelt hen in staat om onconventionele
oplossingen te bedenken, creatiever te zijn;
onverwachte allianties
• Burgerinitiatieven zijn vaak breder van opzet dan
sectorale overheidsprogramma’s; burgers hebben
een integrale kijk.
• Niet gedreven door winst, geen patenten, maar
kennis delen (cf. Leadbeater: de knutselaar-
fietsers).
• Niets moet, vrijwillig, meer ruimte voor het
experiment
18. Wat is de rol van sociaal-culturele
organisaties?
Innoverende burgerinitiatieven
Maatschappelijke innovatie
(veranderende spelregels)
Rol sociaal-culturele organisatie?
19. 1. Wat zijn burgerinitiatieven en
waarom ons ertoe verhouden?
20. Wat zijn burgerinitiatieven?
In je team/organisatie:
• Bepaal samen wat jullie verstaan onder burgerinitiatief
(wat zijn belangrijke kenmerken, afbakeningen…?)
21. Burgerinitiatief?
• ‘Initiatief’ van de ‘burger’
• Buiten de sfeer van gevestigde organisaties
• Burgers initiëren en organiseren zelf
• Gericht op verbetering van de eigen leefomgeving of
aspecten uit de ruimere samenleving
• ≠ participatieprojecten (organisatie initieert en burgers
worden betrokken
23. Waarom je verhouden t.a.v.
burgerinitiatieven?
• Controverse in Nederland (Tonkens versus Rotmans).
Zie: www.socialevraagstukken.nl
• De participatiesamenleving. ‘Doe het zelf’ of ‘Trek uw
plan’?
• Artikel “Het gelijk van de bakfietsburger” (Over welke
burger hebben we het? Welke burgerinitiatieven zijn
(a)sociaal? Opkomst van een nieuw soort paternalisme.
De bakfietsburger heeft een sterk netwerk…).
24. Waarom je verhouden t.a.v.
burgerinitiatieven?
Individueel:
• Op welke van de burgerinitiatieven zou jij als organisatie
ingaan als er een ondersteuningsvraag zou zijn?
• Waarom wel? Waarom niet? Wat is het kader van waaruit
je beslist? Wat zijn de selectiecriteria?
In team:
• Bespreek samen die selectiecriteria.
• Wat zijn de selectiecriteria die jullie hanteren?
• Wat zijn de vragen of kwesties waar je op botst?
25. Wat zijn mogelijke selectiecriteria?
• Missie en visie van de ORG (=organisatie)
• Beleidskeuzes van de ORG
• De doelgroep waar de ORG mee wil
werken
• Zorgen voor een mix van kleuren in de BI
• De financiële ruimte/wat is de financiële
vraag?
• Wat hebben we als ORG te bieden
• Is er een win-win (voor ORG en BI)?
• Zijn de verwachtingen aan beide kanten
duidelijk?
• Is het BI of de ondersteuningsvraag
tijdelijk; kunnen we het op termijn
loslaten?
• De waarden van het BI
(=burgerinitiatief)
• De doelstellingen van het BI
• De vraag van het BI (wat willen ze
eigenlijk?)
• Overstijgt het BI het persoonlijke
belang?
• De gedragenheid van/binnen het BI
• Welk netwerk heeft het BI?
• Potentiele groei van het BI (b.v.
Bovenlokaal)
• Bereidheid tot actie van het BI
• De levensfase van het BI
28. Een leer- en handelingsproces
1. Scherpstellen:
In team scherpstellen wat BI zijn, welke je wil ondersteunen en
waarom
5. Organisatie van de organisatie:
In team bekijken wat de implicaties zijn op organisatorisch vlak
2. Kennismaken en verzamelen:
In gesprek gaan met BI en informatie verzamelen
3. Engageren en verhouden:
In team bepalen wat je voor welke BI kan betekenen
4. Samen handelen:
Ondersteunen van, samen dingen doen met BI
30. Het gesprek
Het gesprek:
1. Bespreek samen de huidige situatie van het
burgerinitiatief
2. Verbeeld samen de toekomst
3. Ga na wat er nodig is om dat toekomstbeeld te
realiseren
31. Het gesprek: de huidige situatie
Breng de huidige situatie van het burgerinitiatief in kaart.
Vragen die je hierbij kan stellen zijn:
• Wie of wat is het initiatief?
• Waaruit bestaat het
initiatief?
• Hoe is het ontstaan?
• Wat was de aanleiding?
• Wat is de doelstelling?
• Wat doen jullie nu?
• Hoe doen jullie het?
• Wie trekt het?
• Wie is op het initiatief
betrokken?
• Met wie werk je samen,
wie ondersteunt mee en
op welke manier?
• …
32. Het gesprek: de toekomst verbeelden
• Breng het gedroomde toekomstbeeld van het
burgerinitiatief in kaart.
• Wat wil het initiatief in de toekomst (nog) realiseren.
Waar wil je binnen 5 jaar staan?
• Droom eens onbeperkt, onbegrensd.
33. Het gesprek: wat is er nodig?
• Wat is nodig om van de huidige situatie naar de
gedroomde situatie te evolueren?
• Maak gebruik van de Kandoe-cirkel en de kaartenset:
– Willen wij die droom verwezenlijken dan
willen we sterker worden op in... . Ieder mag
5 x schuiven
– Bespreek samen het resultaat en lijst samen
op wat nodig is om de droom te realiseren
– De kaartjes zijn hier een hulpmiddel om uit
te klaren waar een BI nood aan heeft.
34. Het gesprek: wat is er nodig?
Enkele voorbeelden:
• Wij willen een sterker en meer divers netwerk
• Wij willen ons initiatief opschalen, breder zichtbaar
maken
• Wij willen meer in publieke ruimtes en in het publieke
debat verschijnen
35. Aandachtspunten en randvoorwaarden
• Het gaat om een kennismakingsgesprek
• Maak in dit gesprek ook het eigen leer- en zoekproces
van je organisatie duidelijk
• Doe geen valse beloften, wees transparant.
• Zwengel niets aan dat je zelf gerealiseerd wil zien!
• Dit gesprek kan reeds een ondersteuning zijn! (Maar
besef ook dat de return voor je gesprekspartners
misschien nul is).
36. Opmerking over de kaartenset
Burgerinitiatieven
• Je kan de inhoud van de kaartenset aanpassen naar
eigen aanvoelen, afhankelijk van de doelstelling,
afhankelijk van de doelgroep (je zou er zelfs beelden
van kunnen maken)!
• Je kan de kaartenset gebruiken om de huidige situatie
van het burgerinitiatief te verkennen, of de toekomst
samen te verbeelden, of de noden te detecteren… .
Maak een keuze en stel de beginvraag scherp!
38. Hoe spelen wij onze rol dan concreet?
Hoe gaan we burgerinitiatieven ondersteunen?
• De kwaliteit van de publieke ruimte versterken
• De kwaliteit van de interacties en praktijken in die publieke
ruimte ondersteunen en versterken
Twee mogelijke strategieën:
• Interventiefocus op de ruimte rondom: de structurele kwaliteit en
inrichting van (publieke) ruimtes verbeteren (de kwaliteit van de
publieke ruimte zal de uitingen van burgerschapspraktijken
bepalen)
• Interventiefocus op de burger/burgerinitiatief: het versterken van
competenties van burgers en burgerinitiatieven
39. Interventiefocus op de
burger/groep
• Vaak gebeurt het dat het individu/groep zich aanpast
aan zijn of haar omgeving.
• Maar ook het omgekeerde valt voor, wanneer het
individu/groep de omgeving aanpast aan zijn of haar
behoefte.
Wat zijn opties voor het professionele handelen?
• Het aanleren van veranderings-, aanpassingen- en
onderhandelingsstrategieën en competenties. We ‘leren’
mensen hoe ze betekenis kunnen verlenen aan de ruimte
rondom hen, hoe ze die ruimte kunnen veranderen…
40. Interventiefocus op
de ruimte rondom de
burger/groep
• De structuur en kwaliteit van de (publieke) ruimte, de mogelijkheden en
beperkingen ervan bepalen in grote mate of mensen zelf betekenis mogen en
kunnen geven en zullen dus de uitingen van burgerschap bepalen.
• Naast wat mensen ‘kunnen’, nl. de competenties tot betekenisverlening, is de
mate waarin mensen ‘mogen’ interpreteren en ‘mogen’ betekenis geven belangrijk
Wat zijn hier opties voor het professioneel handelen?
• Ruimtes creëren binnen het bestaande die mensen
toelaten zelf betekenis te verlenen;
• Ruimtes waarin mensen reeds betekenis verlenen
uitvergroten, vieren, stimuleren, zichtbaar maken,
goede voorbeelden opschalen… .
• Gebrek aan ruimte aanklagen…
41. Ruimte creëren
• Kan je ruimtes creëren, stimuleren (en/of continueren) waar
partners allerhande elkaar kunnen ontmoeten?
• Mogelijke formats:
Summits of lerende netwerken rond maatschappelijke
vraagstukken waar alle van ver of dicht betrokken stakeholders
samen kunnen verzinnen hoe ze zelf initiatieven kunnen
ontwikkelen.
Pitchingsessies waar iedereen met een goed idee dit kan komen
presenteren aan een breed veld van potentiële partners
Innovatielabs waar ideeën in co-creatie met anderen kunnen
ontwikkelen tot een sterk plan
42. Ruimtes zichtbaar maken
• Kan je ruimtes waar betekenis wordt gecreëerd zichtbaar
maken, uitvergroten, zodat anderen er weer verder op kunnen
borduren?
• Voorbeelden:
Repair café: opschalen van het initiatief, uitdragen en
zichtbaar maken op een breed niveau (Netwerk Bewust
Verbruik).
43. Gebrek aan ruimte aanklagen
• Kan je het gebrek aan ruimte om betekenis te mogen
geven aanklagen?
• Voorbeeld:
Liga voor Mensenrechten in samenwerking met De
Wakkere Burger: Bepaal mee het GAS-beleid in uw
stad of gemeente.
44. Interventiefocus op de
burger/groep
Ondersteunen van de burgers/burgerinitiatieven
• Aanleren van veranderings-, aanpassingen- en
onderhandelingsstrategieën en competenties.
• Ruimte en middelen bieden
• Netwerk vergroten
• Ondersteunen met kennis en expertise…
• …
45. Wat heb je te bieden?
• Ben je een aantrekkelijke en/of noodzakelijke partner?
• Beschik je over deskundigheid? Kan je groepsprocessen
begeleiden (mensen uitdagen, het gevoel geven dat er iets kan
veranderen, een succeservaring geven, inspelen op talenten,
verbinden…)
• Heb je specifieke expertise of ken je anderen in je netwerk die
expertise hebben? Goede voorbeelden…
• Welke middelen kan je inzetten? Ben je een partner die middelen
weet te ontsluiten (zowel financieel, als logistiek, ondersteunend,
communicatiekanalen…)
• Beschik je over een vitaal netwerk dat verbindingen kan leggen?
Weet je waar men bij wie voor wat terecht kan? Ben je een goede
koppelaar?
46. Ondersteuningsmogelijkheden
Individueel:
• Bekijk de lijst ‘Mogelijke ondersteuningsmogelijkheden’
• Denk aan het burgerinitiatief waarmee je in gesprek ging.
• Kies 2 à 3 ondersteuningsmogelijkheden die jij verder zou
uitwerken voor dit burgerinitiatief.
In team:
• Bespreek dit samen en werk enkele
ondersteuningsmogelijkheden concreet uit.
48. Wat heb je nodig?
• Wat heb je (als organisatie en als professional)
nodig om deze ondersteuningsrol te realiseren
(competenties, netwerk, partners…)?
• Waar ga je dit halen? Bij wie ga je dit halen?
49. Wat zijn de implicaties op
organisatieniveau?
• Wat betekent het ondersteunen van burgerinitiatieven voor de
‘organisatie van je organisatie’.
• Stelt deze andere manier van werken de bestaande structuur en
cultuur binnen je organisatie in vraag (andere planningslogica,
andere vormen van ondersteuning voor je teamleden, een nieuwe
manier van leidinggeven, rapporteren, meer ruimte om uit te
wisselen, te oefenen…)?
• Wil je als organisatie op een duurzame manier burgerinitiatieven
ondersteunen, dan zal je deze elementen in kaart moeten
brengen, omgaan met deze veranderingen, dingen moeten
herzien.
50. Ondersteunend materiaal
Drieluik: “Verstaan, vertellen, versterken” (mogelijkheid
om aan te kopen)
Online:
• Hefboom “Burgerinitiatieven versterken”
• Kaartenset “Burgerinitiatieven”
• Lijst “Mogelijke ondersteuningsmogelijkheden”
Notas do Editor
Goed tentakels ontwikkelen naar onderen, tentakels behoudt.
In de klassieke productvernieuwing: zie je dat gebruikers en consumenten van bepaalde producten vaak als informanten worden gebruikt en bevraagd over wat zij vinden van een product of een dienst.
Bijvoorbeeld bij BMW: na elk onderhoud wordt de klant opgebeld om feedback te geven.
Gebruikers als coproducent: ook dit zie je in de productontwikkeling. Bijvoorbeeld de Mountainbike: deze is niet bedacht door een designer achter een bureau of op een tekentafel, maar door een community van fietsers die samen zijn beginnen knutselen met fiets- en motoronderdelen. Dit is dan opgepikt door de fietsfabrikant, in dialoog zijn ze samen deze fiets verder gaan ontwikkelen.
Wij zijn van onderuit
Oprichting Beweging Samenhuizen in 2000.
Stinson Hunter
HYPOTHESES UIT DE LITERATUUR
Dit is een oefening die je ook in je organisatie moet doen! Het gaat om scherpstellen, keuzes maken.
Drie generaties burgerinitiatief.
Eerste generatie:
Inspraak van burgers
Tweede generatie:
Coproductie bij initiatieven van de overheid, maar alleen op vraag van de overheid.
Derde generatie:
De burger neemt het initiatief en de overheid kan participeren/faciliteren.
Met andere woorden: eerst draagt de Makkie-gebruiker bij aan de verwezenlijking van de sociale beleidsdoelen in zijn buurt om zich daarna te voegen naar de culturele en leefstijldoenstellingen die de gemeente zich heeft gesteld. Dit alles onder het motto ‘burgers doen het zelf”.
Dit blijft een continu leer- en handelingsproces binnen je organisatie!
We zullen vanmiddag inzoomen op stap 2 en 3. We gaan proeven.
Stap 1 hebben we deze ochtend een stuk gedaan.
Als we nog tijd hebben iets zeggen over stap 5.
Deze kaartenset kan je op verschillende manieren gebruiken. Het zijn uitspraken over burgerinitiatieven opgedeeld in 5 categorieën: Ruimte, Eigenaarschap, Slagkracht, Noodzaak en passie, Samen.
Je kan ze gebruiken om samen in je team te gaan bepalen wat jullie verstaan onder burgerinitiatieven (zo word de kaartenset in de hefboom gebruik); maar je kan ze ook gebruiken om met de burgerinitiatieven in gesprek te gaan. Zo gaan we ze nu gebruiken. De kaartenset is beschikbaar in een word-document zodat je er zelf in kan gaan aanpassen. Als je vindt dat een bepaalde uitspraak niet van toepassing is, kan je die veranderen of eruit laten. De kaartenset is dus op verschillende manieren van te gebruiken, die jij zelf zal moeten bepalen indien je ermee aan de slag gaat. Misschien aanpassen in functie van wat jij als organisatie kan bieden!
Vandaag gaan we ze hanteren om te bepalen waar burgerinitiatieven zelf in zouden willen groeien, waar willen zij sterk in worden.
De mate waarin een ruimte uitnodigt om zelf betekenis te geven, eigenaar te zijn, je bijdrage te kunnen doen
Michael Johansson
AYAY! café: delen en geven
Uitschrijven van een wedstrijd (cf. Vluchtelingenwerk)