BİLGİYİ İŞLEME KURAMI
Sümeyye ÖZKAN
Doc.Dr. Agah Tuğrul KORUCU

• Eğitimde bilişsel öğrenme kuramlarının etkin
bir şekilde kullanımı, son yıllarda düzenli
olarak artıyor. Bilişsel öğrenme araştırmaları
ise öncelikle, anlamlı sözel öğrenme
bakımından içsel bilişsel süreçleri tanımlamaya
ve anlamaya çalışır. Bu süreçler ise, adres
hatırlama ya da karmaşık bir sorun çözme gibi
pek çok görevde kullanılır.

• Bilgi işleme teorisi, öğrenmeyi bilişsel açıdan
inceleyen psikolojik bir kuramdır. 1956 yılında
Amerikalı Bilişsel Psikolog George Armitage Miller
tarafından ortaya atılmıştır. Bilginin, duyusal, kısa
ve uzun bellek arasındaki yolculuğunu inceler.
Bilişsel öğrenme kuramları, insanın dünyayı
anlamada kullandığı zihinsel süreçleri inceleyen
kuramlar olmalarıyla bilrikte, gözlenilebilen
davranışlara ek olarak öğrenenin kafasının içinde
olup bitenlerle, yani içsel yapılarla, süreçlerle de
ilgilenmektedirler. Öğrenmeyi bilişsel açıdan
inceleyen bilgiyi işleme kuramı, insan
öğrenmesinde öğrenme sürecini bilgisayara
benzetmektedir.

• İnsan zihni bilgiyi alır, işler, biçim ve içeriğini değiştirir,
depolar, gerektiği zaman geri getirir ve tepkiler üretir.
Süreç bilgiyi bir araya getirir, kodlar, bilgiyi korur ya da
depolar ve gerektiği zaman geri getirir. Tüm süreç
bilgisayarda "program", bireylerde ise "yürütücü
kontrol" tarafından denetlenmektedir. Bilişsel öğrenme
araştırmaları öncelikle, anlamlı sözel öğrenmede içsel
bilişsel süreçleri anlamaya ve tanımlamaya çalışır. Bu
süreçler, adres hatırlama ya da karmaşık bir problem
çözme gibi birçok görevlerde kullanılır. Bu nedenle
araştırmacılar dikkat, algı, bellek, unutma ve geri
getirme gibi bilişsel süreçleri incelerler. İnsanın zihinsel
yetenekleri bilgisayardan çok daha yetkindir ve insan
zihninin bilgiyi anlama ve işleme kuvveti yeteneğine
ulaşması pek mümkün görülmemektedir.

Bilgiyi İşleme Kuramı Süreçleri Nelerdir?
• Bilgi işleme kuramında en önemli kavram
bellektir. Bilişsel açıdan öğrenme, bireyin zihinsel
yapılarındaki değişme olarak tanımlanan bu
kuram, iki temel öğeye sahiptir:
• 1.Üç tür bellekten oluşan bilgi depoları
• 2.Bilginin bir depodan diğerine aktarımını
sağlayan içsel, bilişsel etkinlikleri kapsayan
bilişsel süreçlerdir.

Bellek
• Bellek kısaca bireyin öğrendiği bilgilerin zihinde
tutulduğu yerdir. Zihinde saklanan bilgiyi de
gerektiği zaman geri getirir. Belleğin üç önemli
işlevi vardır. Bunlar: kodlama, depolama ve geri
çağırmadır. Kodlama, öğrenilen bilgiyi zihinde
tutmak için kullanılan yoldur. Depolama, kodlanan
bilginin zihinde saklanmasıdır. Geri çağırma,
kodlanmış ve depolanmış bilginin gerektiği zaman
geri getirilmesidir.
• Bellek; duyusal bellek, kısa süreli bellek ve uzun
süreli bellek olmak üzere üç kategoride incelenir.

Duyusal Kayıt
Çevreden gelen uyarıcılar öğrenenin alıcılarını yani
duyu organlarını etkiler ve duyusal kayıt yoluyla sinir
sistemine geçmeden, duyusal kayda gelen uyarıcı
dikkat ve algı süreçlerinden geçerek kısa süreli
belleğe geçiş yapar. Bu noktada dikkat, dışarıdan
gelen birçok uyarıcıdan sadece birey için önem
taşıyan veya onun ilgisini çekenleri alır. Algı ise dikkat
sonucu alınan bilginin yorumlanması ya da
anlamlandırılması işlevini görür. Duyu organların her
birine gelen uyarıcıların ilk algılanmalarından
duyusal kayıt sorumludur. Buradaki bilgi, orijinal
uyarıcıyı temsil eden bir yapıdadır. Uyarıcının tam
olarak aynısıdır.

Kısa Süreli Bellek:
• Kısa süreli belleğin iki fonksiyonu vardır:
• 1. Sınırlı miktardaki bilgiyi sınırlı bir zaman süresi
içinde geçici olarak depolar. Bundan dolayı kısa
süreli bellek denir. (7+2 birim)
• 2. Bilgi burada çok kısa kalmaktadır. Yetişkinde bu
süre 20 saniye kadardır.
• Kısaca bir yetişkinde kısa süreli bellek beş ile dokuz
birimlik bilgiyi zihinsel tekrar yapılmadıkça ancak
en fazla 20 saniye depolayabilmektedir. Bundan
kaynaklı işleyen bellek olarak da adlandırılır.

Uzun Süreli Bellek
• Bilginin uzun süreli olarak depolandığı yer
burasıdır. Kapasitesi sınırsızdır. Bütün hayatımız
boyunca yaşadığımız anılar, olaylar, tatlar, kokular,
duygular, problem çözme becerileri vb.
yaşantılarımızın hepsi burada yer almaktadır.
• Uzun süreli bellek; anısal, anlamsal ve işlemsel
olmak üzere üç türü olduğu kabul edilir.
• Nasıl yüzeceğimizi bilmek, bir matematik
problemini nasıl çözeceğimizi bilmek, bir yemeği
hangi aşamalardan geçirerek yapacağımızı bilmek
bu uzun süreli bellek türünde yer alır.