1.
लणणबेद चऱलऱ आणण नेल्वन भॊडेरा
Prof.Sanjay M.Giradkar
Department of History
MG College Armori

2.
लणणबेद चऱलऱ आणण नेल्वन भॊडेरा
लास्को-द-गाभा ह्मा ऩोततणगीज प्रलाळाने आफ्रिक
े च्मा दक्षषण टोकारा (क
े ऩ ऑप गतड शोऩ)
लऱवा घारून बायताकडे प्रमाण क
े रे. ह्मा घटनेनॊतय जलऱजलऱ १५० लऴाांनी डचाॊनी तेथे एक
लवाशत स्थाऩन क
े री. डच इस्ट इॊडडमा क
ॊ ऩनीवाठी जॉन व्शॎन रयफेक माने क
े ऩ मेथे लवाशत स्थाऩन
क
े री. त्मानॊतय तेथे १७९५ भध्मे ब्रिटटळाॊचा प्रलेळ झारा. ऩरयणाभी डच ल ब्रिटटळ वॊघऴाणरा वतरुलात
झारी री. शा वॊघऴण ऩतढे १०० लऴे अधूनभधून चारूच याटशरा. क
े ऩ कॉरनीतीर डच प्राभतख्माने ळेतकयी
शोते. त्माॊना 'फोअय' अवे नाॊल शोते. १८०६ भध्मे ब्रिटटळाॊनी क
े ऩ प्रदेळ जजॊक
ू न तेथे स्लत् चे कामदे
रागू क
े रे. म्शणून फोअय उत्तय टदळेने वयकरे आणण १८३६ भध्मे त्माॊनी नाताऱ ल ऑयेंज िी स्टेट शी
दोन याज्मे स्थाऩन क
े री. ऩयॊतत ब्रिटटळाॊची बूक लाढरेरी शोती. १८४२ भध्मे त्माॊनी नाताऱ ल १८४८
भध्मे ऑयेंज िी स्टेट जजॊक
ू न घेतरे. म्शणून फोअयाॊनी ट्रान्वालार प्रदेळ जजॊक
ू न घेतरा, ऩण त्मा
प्रदेळात फ्रकॊ फरे मेथे टशन्माच्मा खाणी (१८६७) ल जोशान्वफगण मेथे वोन्माच्मा खाणी (१८८६)
वाऩडल्माभतऱे ब्रिटटळाॊनी तेथेशी गतॊडागदी वतरू क
े री. त्मातून उदबलरेरा वॊघऴण 'फोअय मतद्ध' (१८९९-
१९०२) म्शणून प्रसवद्ध आशे. मा मतद्धात ब्रिटटळानी वलजम सभऱवलरा आणण १९१० भध्मे क
े ऩ कॉरनन
, नाताऱ, आज पी स्टेट आणण द्रन्वलारा अळा चाय याज्माॊचे सभऱून 'दक्षषण आफ्रिका वॊघयाज्म
सभऱून तमाय झारे.

3.
लाॊसळक वभस्मेची कायणे
(१) गोये ल कृ ष्णलणी रोकाॊना ऩयस्ऩयाऩावून दूय ठेलण्माच्मा उद्देळाने १९४८ भध्मे मेथे वत्तेलय आरेल्मा
नॎळनॎरीस्ट ऩषाचा नेता डॎनीमर भारान ह्माने ह्मा प्रफ्रिमेची वतरूलात क
े री. मा वयकायने अनेक
कृ ष्णलणीमाॊना ळशयातून जफयदस्तीने काढून आफ्रिकनाॊकरयता याखून ठेलरेल्मा ("फाॊटतस्थान")
प्रदेळात जफयीने स्थराॊतय कयालमारा रालरे. नॎळनॎरीस्ट ऩषाचे वयकाय वत्तेलय अवेऩमांत शीच
प्रिीमा वतरू शोती.
(२) सळलाम दक्षषण आफ्रिक
े तीर वभाज वतधायरेरे गौयलणी ल अवलकसवत कृ ष्णलणी अळा दोन लगाणत
वलबागरेरा शोता. त्माभतऱे ळावक फनरेल्मा गोयलणीमाॊच्मा भनात लॊळश्रेष्ठत्लाची बालना जास्त
दृढभूर शोत गेरी ल त्मातूनच दोन्शी गटाॊचे वॊफॊध तणालऩूणण झारे. त्माभतऱे अल्ऩवॊख्म गौयलणीम
जयी वळस्र अवरे तयी फशतवॊख्म कृ ष्णलणीमाॊकडून क
े व्शाशी शल्रा शोऊ ळकतो, अळी बालना
गौयलणीमाॊच्मा भनात ननभाणण झारी
(३) लवाशती स्थाऩन शोण्माऩूलीच चचणच्मा धभोऩदेळकाॊनी कृ ष्णलणीम आफ्रिकन शे शीन लॊळाचे,खोट्मा
देलाची ऩूजा कयणाये आशेत अवा वतत प्रचाय क
े ल्माभतऱे गौयलणीमाॊची भनोबूसभका तळीच फनरी ल
गौयलणी कृ ष्णलणीमाॊना शीन दजाणचे वभजू रागरे ल त्मातूनच लाॊसळक वभस्मा जास्त जटटर फनरी.
(४) झऩाट्माने लाढणाऱ्मा औद्मोगगकयणाभतऱे भजूयाॊची आलश्मकता भोठ्मा प्रभाणात बावत शोती.
अळा ऩरयजस्थतीत कायखान्मात भजूय म्शणून कृ ष्णलणीमाॊचा उऩमोग करून घेण्मासळलाम
गौयलणीमाॊना दतवया ऩमाणम नव्शता. तय वयकाय भार कृ ष्णलणीमाॊना त्माभतऱे घयकाभ फ्रकॊ ला कष्टाच्मा
काभाकरयता अळी कृ ष्णलणी रोक उऩरब्ध शोणाय नाशी बीती गौयलणीमाॊच्मा भनात ननभाणण
झारी१९५६ भध्मे वयकायने टाॉगरीनवन वसभती नेभून नतच्माकडे ह्माफाफत वलचाय कयण्माची
जफाफदायी वोऩवलरी. ह्मा वसभतीने कृ ष्णलणी ल गौयेतयाॊच्मा लस्तीकरयता ळशयाच्मा वलवलध बागात
जागा ननजश्चत करून द्माव्मात अळी सळपायव क
े री. ह्मा ऩमाणमाभतऱे गौयलणीमाॊच्मा वतखवोमीलय
काशीॊवा वलऩरयत ऩरयणाभ झारा तयी लॊळ बेदाची बालना भार तळीच वतरू याटशरी

4.
दक्षऺण आफ्रिक
े चे वणणभेदाचे धोरण
रतई फोथा शे दक्षषण आफ्रिका वॊघयाज्माचे ऩटशरे प्रधानभॊरी शोत. क
े ऩटाऊन, डफणन
(दयफान), जोशान्वफगण ल वप्रटोरयमा शी तेथीर भतख्म ळशये, बायतात जळी ऩरयजस्थती शोती तळीच
दक्षषण आफ्रिक
े त शोती. फशतवॊख्मेने अवरेरी भूऱ आफ्रिकन जनता असळक्षषत आणण वॊऩूणण वत्ता
ब्रिटटळाॊच्मा शाती. त्माभतऱे काऱा वलरुद्ध गोया अवा लणणबेद प्रचॊड प्रभाणालय शोता. त्मा
प्रदेळालय आऩरी भजफूत ऩकड फवलून तेथीर व्माऩायशी ब्रिटटळाॊनी ताब्मात घेतरा त्मानॊतय
अनेक कामदे करून स्थाननक जनतेची गऱचेऩी वतरू क
े री. मा लणणबेदाचे उदाशयण म्शणजे
अनेक टठकाणी 'पक्त गौयलणीमाॊवाठी' अळा ऩाट्मा रालण्मात आल्मा (अवा लणणबेद बायतातशी
शोता). काशी दतकानाॊभध्मे काळमाॊना प्रलेळ टदरा जात नव्शता काळमाॊवाठी स्लतॊर रुग्णलाटशका
शोती. १९३६ च्मा कामद्मानतवाय काळमाॊना वॊवदेवाठी वदस्म ननलडण्माचा अगधकाय शोता, भार
त्माॊना स्लत् वॊवदवदस्म शोता मेत नव्शते. अवाच १९२६ कामदा (Mines and Works
Amendment Act) नतवाय आफ्रिकी ल आसळमाई काभगायाॊना अनतक
त ळर काभगाय शोण्माव
भनाई कयण्मात आरी.

5.
अळाच स्लरूऩाचे कामदे १९३७, १९५३ भध्मे करून काळमाॊनी सळषण घेऊ नमे, त्माॊनी
खेड्मातच यशाले, ळशयी बागात ऩयलानगीसळलाम प्रलेळ करू नमे, गोऱ्माॊच्मा शद्दीत मेऊ नमे,
क
े लऱ श्रभाचीन काभे कयाली अळी फॊधने रालण्मात आरी. कृ ष्णलणीम आणण गौयलणीम माॊच्मा
लेतनात प्रचॊड तपालत शोती. काळमाॊचे वयावयी लावऴणक लेतन ४० ऩौंड तय गोऱ्माॊचे ४०० ऩौड शोते
भार वाम्मलादी चऱलऱीॊभतऱे तेथे जागृती वतरू झाल्माने १९५३ च्मा कामद्मानतवाय काभगाय
वॊऩाचा अगधकाय काढून घेण्मात आरा.
दक्षषण आफ्रिक
े त बायतीमाॊची वॊख्मा खूऩ शोती. नोकयी, व्मलवामाच्मा ननसभत्ताने
शजायोंच्मा वॊख्मेने बायतीम तेथे स्थानमक झारे शोते. ते प्रसळक्षषत ल क
त ळर अवल्माने गोऱ्माॊना
अडचणीचे ठयत. म्शणून १९१२ च्मा कामद्मानतवाय बायतीमाॊलय फयीच फॊधने रादरी गेरी. अवेच
कामदे १९१३, १९२०, १९२३, १९३० भध्मे करून त्माद्लाये गोऱ्माॊनी जभीन लगैयेंचे वलण अगधकाय
आऩल्मा शाती क
ें टद्रत क
े रे

6.
नेल्सन मंडेऱांचे चररत्र व कायण :
भॊडेराॊचा जन्भ १८ जतरै १९१८ योजी जोशान्वफगणजलऱ भेझो (भव्शेवो) मा गालात झारा. त्माॊचे भूऱ
नाल, 'यासरशराशरा' (Trouble Maker - खोडकय) शोते. ते 'टेंफू' (तेंफू) जभातीचे शोते. आईचे नाल नोझेक
े नी प
ॎ नी,
ती णिश्चन शोती. स्लत् भॊडेराशी णिश्चन झारे. त्माॊचे लडीर गॎडरा शेन्री भशाक
े ननयला एक प्रनतजष्ठत दॊडागधकायी
शोते. ऩतढे लरयष्ठाॊळी झारेल्मा भतबेदाॊभतऱे त्माॊची नोकयी गेरी. म्शणून त्माॊनी क
त नू (क्लून) गालात स्थराॊतय क
े रे.
उच्च सळषणावाठी भॊडेराॊनी ‘पोटण शेअय' मा वलद्माऩीठीम भशावलद्मारमात प्रलेळघेतरा. तेथीर प्राध्माऩक
नाभाॊफ्रकत शोते आणण सळषणशी दजेदाय शोते. त्माभतऱे भॊडेराॊलयचाॊगरे वॊस्काय शोऊन त्माॊच्मातीर नेतृत्लगतण
वलद्माथीनेता ह्मा नात्माने प
त रू रागरे. ऩदलीनॊतयत्माॊनी कामद्माचा अभ्माव क
े रा आणण जोशान्वफगण मेथीर
वोन्माच्मा खाणीच्मा प्रलेळ द्लायाल यवतयषा यषक (Police) म्शणूनशी काभ क
े रे. भॊडेराॊलय भ. गाॊधीॊच्मा
कामाांचा चाॊगराच प्रबालशोता. गाॊधी १८९३ ते १९१४अळी जलऱजलऱ २१ लऴे तेथे शोते. माच काऱात १९१२ भध्मे
'आणण नॎळनर काॉग्रेव(African National Congress - ANC) स्थाऩन झारी. शी काॉग्रेव लणणबेद न भानणायी शोती.
त्माभतऱे तेशी आफ्रिकन काॉग्रेवच्मा कामाणत वफ्रिम झारे. एकदा भॊडेरा ल त्माॊचे बायतीम सभर ट्राभभध्मे प्रलाव
कयत अवता कृ ष्णलणी माॊना कामद्माने ऩयलानगी नाशी, म्शणून लाशकाने भॊडेराॊना वलयोध क
े रा. त्मालेऱी
बायतीम सभर भॊडेराॊच्मा ऩाठीळी उबे याटशरे. अखेय प्रकयण न्मामारमात गेरे. तेथे दॊडागधकाऱ्माने भॊडेराॊना
वलनाअट भतक्त क
े रे. दक्षषण आफ्रिक
े तीर लणणबेदा वलरुद्धच्मा रढ्मात बायतीमाॊचाशी वफ्रिम वशबाग शोता.

7.
आफ्रिकन नॎळनर कॉ ॊ
ग्रेव चे उद्दीष्ठे लणणबेदावलरुद्ध भतऱ आफ्रिकन जनतेरा न्माम सभऱलून
सभऱलून देण्माचे शोते. वलण जनतेरा भूरबूत अगधकाय सभऱालेत,जतरभी कामदे यद्द क
े रे जालेत सळषण
वलाणकरयता खतरे अवाले, काळमाची टश आगथणक प्रगती व्शाली स्लरूऩाच्मा भागण्मा काॊग्रेव कयीत अवत. . मात
अनेक उच्चसळक्षषताॊचा त्मात वशबाग शोता नेल्वन भॊडेराशी त्मा कामाणत वफ्रिम झारे. १९४३ भध्मे भॊडेरानी मतथ
सरग स्थाऩन क
े री. काॉग्रेव नतची भागणदळणक शोती. भॊडेरानी मतथ सरगरा गोऱ्माऩावून ल वाम्मलाद्मा ऩावूनदूय
ठेलरे . त्माच्मा मा कामाणलय वयकायची नजय शोती. डफणन (दयफान) मेथीर वबेत भॊडेराॊनी १० शजाय काभगायाॊना
प्रफोगधत क
े रे. काभगाय लेगलेगळमा बागातीर शोते. त्माॊच्मात वलचायाॊचे आदानप्रदान शोते म्शणून वयकायने
त्माॊच्मालय देळद्रोशाचा आयोऩ रालरा. शा खटरा वतवप्रभ कोटीत वाडेचाय लऴे चाररा. २१ भाचण १९६१ योजी
टदरेल्मा ननकारात न्मामारमाने वलाांना ननदोऴ भतक्त क
े रे वयकायची एक
ू ण वूडफतद्धी ऩाशून भॊडेराॊनी बूसभगत
शोण्माचा ननणणम घेतरा. ते लेळ फदरून ल टठकाण फदरलून जनजागृतीचे कामण कयीत. तरुणाॊना त्माॊनी रष्कयी
सळषण घेण्माचा वल्रा टदरा. अटशॊवा तत्लालय श्रद्धा अवूनशी तवाच प्रवॊग उद्बलरा तय तोंड देण्माचे वाभर्थमण
अवाले अवा त्माभागे भॊडेराॊचा वलचाय शोता. देश्माफाशेय ऩडून भॊडेराॊनी भोयक्को, इजजप्तऩमांत प्रलाव क
े रा ल
तेथीर नेत्माॊळी चचाण करून त्माना भदतीचे आलाशन क
े रे. भ्रभॊती करून भॊडेराॊनी अनेक स्लतॊर देळारा बेटी
टदल्मा आणण त्माॊची आगथणक ल रष्कयी भदत सभऱवलण्मात मळ वॊऩादन क
े रे. इॊग्रॊडराशी बेट देऊन तेथीर
आफ्रिकन फाॊधलाॊना ऩरयजस्थतीची कल्ऩना टदरी आणण त्माॊच्माकडून भदत प्राप्त क
े री

8.
मंडेऱांचा तुरंगवास:
१९६१ भध्मे दक्षषण आफ्रिका स्लतॊर झारे आणण कॉभनलेल्थभधून फाशेय ऩडरी अवरी तयी
तेथीर वता भार गोऱ्माच्मा शातात शोती. ऩण लणणबेदाचे धोयण कामभ शोते. आफ्रिकन काॉग्रेवरा गोऱ्माची
वयकाय नको शोते. स्लतॊर जनतेरा खऱ्मा स्लातॊराची आव शोती. त्मावाठी काॉग्रेव नलनलीन भागाणचा
अलरॊफ कयीत शोती. काॉग्रेवची रढालू वॊघटना(Military Wing) तोडपोडी वायखी कृ त्मे करून ळावनारा
रस्त करून वोडीत शोती.आफ्रिकन काॊग्रेववभोय बायतीम स्लातॊत्र्मरढ्माचाशी आदळण शोता. बायतीमाॊनी
१८५७ भध्मे ब्रिटटळ वत्तेवलरुद्ध क
े रेरा रष्कयी उठाल, भ.गाॊधीॊच्मा नेतृत्लाखारी झारेरी
अटशवात्भक,वत्माग्रश चऱलऱ आफ्रिक
े रा भागणदळणक लाटत शोती, इतय टश देळाॊच्मा स्लातॊत्र्म रढमाकडे
रष शोते अळा एक
ू ण ऩरयजस्थतीत वलदेळ दौमाणलरुन ऩयतल्मालय लेळ फदरून ऩतढीर प्रलाव करू रागरे.
तयी भॊडेराॊना ऩकडण्मात ऩोसरवाॊना मळ सभऱारे, काभगाय वॊऩरा चीतालनी देणे,वलनाऩयलाना देळ वोडून
जाणे मा आयोऩाखारी खटरा चारवलण्मात मेऊन भॊडेराना ऩाच लऴाांची सळषा वतनालण्मात आरी,
काॉग्रेवअॊतगणत अवरेल्मा वळस्र वेनेच्मा कामणकत्माॊनाशी ऩकडण्मात आरे, त्मा वलाांलय घातऩाताचा
आयोऩ रालरा गेरा, त्मानतवाय चारवलरेल्मा खटल्मात भॊडेराॊनाशी गोलण्मात आरे. भॊडेराॊवश नतघाॊना
आजन्भ वश्रभ कायालावाची सळषा वतनालण्मात आरी, इतयाॊना त्मा ततरनेत कभी लऴाांची सळषा देण्मात
आरी. शा अत्मॊत गाजरेरा खटरा 'रयव्शोननमा' मा नालाने प्रसवद्ध आशे.

9.
भॊडारेच्मा सळषेफद्दर अभेरयका, इॊग्रॊड ल बायताने ननऴेध व्मक्त क
े रा. सळषा कभी कयण्माचे
वलदेळाॊकडून प्रमत्न झारेत, ऩण दक्षषण आफ्रिक
े तीर गोऱ्मा ळावनालय काशीच ऩरयणाभ झारा नाशी,
भॊडेराॊना त्लरयत योफेन फेटालय ऩाठवलण्मात आरे.त्माॊच्मावाठी ८ फाम ६'ची स्लतॊर कोठडी शोती, योफेन
ततरुॊगात भॊडेरा १९६४ ते १९८२ अळी १८ लऴे शोते. ततरुगातशी त्माॊचा स्लासबभानी फाणाकामभ शोता.नॊतय
भॊडेराॊना ऩोल्वभूय ततरुॊगात (१९८२-१९८८) ल ऩतढे जव्शक्टय ततरुगात (१९८८-१९९०) ठेलरे गेरे. अळाप्रकाये
भॊडेराॊचा ततरुगातीर भतक्काभ एक
ू ण २६ लऴे (१९६४-१९९०)शोता. मा काऱात त्माॊना उच्चस्तयीम
सळष्टभॊडऱ लायॊलाय बेटत , त्मात याष्ट्रप्रभतख, इतय देळाॊचे भाजी प्रभतख इ. चा वभालेळ शोता, ते वतटक
े फाफत
प्रमत्न कयीत.शोते. भार भॊडेरा काशी फाफतीत ठाभ शोते. उदा, त्लरयत स्लातॊत्र्म शले, लणणबेदाची
वभाप्ती,गौयलणीमाॊना ऩूणण वॊयषण, वभानतेच्मा तत्त्लानतवाय वभान न्माम, वाम्मलाद्माॊना वलयोध इ.
भॊडेरा ल बेटणाऱ्मा भॊडऱीॊच्मा चचेभधून प्रगतीची गचन्शे टदवू रागतातच दक्षषण आफ्रिका याष्ट्राध्मष
फोथाने आफ्रिकन काॉग्रेवच्मा झाॊब्रफमा ल णझम्फाब्ले मेथीर कामाणरमाॊलय कभाॊडो ल शलाई शल्रे चढवलल्माने
वॊतप्त शोऊन जनता यस्त्मालय उतयरी ल टशॊवाचाय वतरू झारा. त्माभतऱे देळात आणीफाणी रालरी गेरी
(१२ जून १९८६). माच वतभायाव ततरुॊगातीर कष्टप्रद काभ आणण ननकृ ष्ट दजाणचे अन्न माभतऱे भॊडेराॊची
प्रकृ ती ब्रफघडरी, त्माॊना दलाखान्मात बयती क
े रे अवता षमाचे ननदान कयण्मात आरे आणण वलश्राॊती
घेण्माचा लैद्मकीम वल्रा देण्मात आरा.

10.
मंडाऱेची सुटका व नवीन ऩहाट
भॊडेराॊच्मा आजायाभतऱे ल जनतेत अस्लस्थता ऩवयत गेल्माने वतटक
े ची शरचर वतरुलात झारी ५ जतरै
१९८९ योजी याष्ट्राध्मष फोथा ने ततरुगात भॊडेराॊची बेट घेतरी त्मानॊतय अचानक फोथाने आऩल्मा ऩदाचा
याजीनाभा टदरा (ऑगस्ट १९८९), नले याष्ट्राध्मष एप डब्रू क्राक
ण १३ डडवेंफय १९८९रा ततरुगात भॊडेराॊळी
फोरणी क
े री.भॊडेराॊना भतक्तता कयण्माचे जाशीय क
े रे. त्माभतऱे ११ प
े ितलायी १९९० योजी भॊडेराॊची वतटका
कयण्मात आरी. तो षण ऩाशण्मावाठी ततरुॊगावभोय शजायो रोक जभरे शोते. त्मात काऱे, गोये , बायत,
वलदेळी ऩरकाय, दूयदळणनचे छामागचरकाय, प्रवायभाध्मभे माॊचा वभालेळ शोता, जलऱऩाव १० शजाय
टदलवाॊच्मा कायालावा नॊतय फाशेय ऩडरे त्माॊना घेण्मावाठी त्माॊची ऩत्नी वलनी भॊडेरा आरी शोती,
भॊडेराॊच्मा स्लागतावाठी उबायरेल्मा ळासभमात यॉफटण भतगाफे (णझम्फाब्ले), वऩवानो (भोझाॊब्रफक), भझामय
(फोटाफाना), वेंटीज (अॊगोरा )मोफयी भतवेलेनी (मतगाॊडा), क
े नेथ कोंडा (झाॊब्रफमा) अळी आफ्रिक
े तीर वलवलध
याष्ट्राभधीर नेतेभॊडऱी उऩजस्थत शोती. २६-२७ लऴे कायालाव बोगरेल्मा ह्मा स्लातॊत्र्म वलयाचे बव्म अवे
स्लागत झारे . ऩण त्माभतऱेच वयकायचा ऩोटळूऱ उपाऱून आरा, वयकायने जाणीलऩूलणक टशॊवाचाय वतरू
क
े रा. षतल्रक कायणाॊलरून गोऱीफाय करून अनेकाॊना ठाय भायण्मातआरे. भॊडेराॊच्मा वतटक
े भतऱे ल
त्मानॊतय वॊऩूणण आफ्रिक
े तून त्माॊना सभऱारेल्मा अबूतऩूलण ऩाठीब्माने दक्षषण आफ्रिक
े चे गोये वयकाय
शादरून गेरे

11.
वतटक
े नॊतय भॊडेराॊनी वॊऩूणण आफ्रिक
े चा दौया क
े रा,त्मानॊतय भॊडेराॊनी वॊऩूणण जगाचा दौया
करून प्रभतख याष्ट्राॊना बेट टदरी. नेल्वन भॊडेराचे कामण ल त्माॊची रोकवप्रमता रषात घेऊन आफ्रिकन
नॎळनर काॉग्रेवने आऩल्मा लावऴणक वबेत अध्मम म्शणून भॊडेराची ननलड क
े री. त्मानॊतय भॊडेरा
वॊघटना भजफूत कयण्माच्मा काभारा रागरे आणण अल्ऩालधीत ७ रष रोक वदस्म फनरे. एक
ू ण
ऩरयजस्थती ऩाशून १९९१ च्मा ळेलटी ळावनाने काॉग्रेवफयोफय फोरणी क
े रीत ल काशी भशत्त्लऩूणण घोऴणा
क
े ल्मा. त्मानतवाय देळातरोकळाशी प्रस्थावऩत कयण्माचे, देळारा नली घटना देण्माचे आणण वालणब्ररक
ननलडणूक घेण्मात कफूर क
े रे. त्मानतवाय झारेल्मा ननलडणतकीत आफ्रिकन नॎळनर काॉग्रेवरा ६२%
भते सभऱलून तो ऩष फशतभतात आरा आणण १० भे १९९४ योजी बयरेल्मा ऩटशल्मा वॊवदेत याष्ट्राध्मष
म्शणून नेल्वन भॊडेराॊना ननलडण्मात आरे. भॊडेरा दक्षषण आफ्रिक
े चे ऩटशरे कृ ष्णलणीम याष्ट्राध्मष
शोत. त्माॊच्मा ळऩथवलधीरा बायताचे उऩयाष्ट्रऩती नायामणन ् ल वोननमा गाॊधी, क्मतफाचे फ्रपडर
कस्ट्रो, अभेरयक
े चे अर गोय, ऩॎरेजस्टन भतक्ती वॊघटनेचे मावेय अयापत, इस्राएरचे लाइझभन अवे
एक
ू ण ४२ याष्ट्राॊचे प्रनतननधी शजय शोते. ऩतढे भॊडेरा दक्षषण आफ्रिक
े चे याष्ट्राध्मष झारे दक्षषण
आफ्रिक
े त आता खऱ्मा अथाणने लणणबेदवलयटशत प्रजावत्ताकअजस्तत्लात आरे शोते. भॊडेराॊनी आऩल्मा
अध्मषऩदाची ५ लऴे (१९९४-१९९९) ऩूणण झाल्मालयते ऩद वोडून टदरे.

12.
नेल्सन मंडेऱा व सन्मान
नेल्वन भॊडेराॊना त्माॊच्मा देळवेलेफद्दर, रोकवेलेफद्दर वलवलध ऩतयस्काय सभऱारेत.
 १९७९ भध्मे त्माॊना 'नेशरू ऩतयस्काय' देऊन गौयवलरे गेरे.
 १९८० भध्मे 'फ्रिडभ ऑप सवटी ऑप ग्रावगो' ऩतयस्काय देण्मात आरा.
 भॊडेराॊचा जन्भटदन १८ जतरै' वॊमतक्त याष्ट्रवॊघातप
े 'आॊतययाष्ट्रीम नेल्वन भॊडेरा टदलव' म्शणून
वाजया क
े रा जातो.
 योफेन फेटालयीर ततरुॊगाच्मा ज्मा कोठडीत भॊडेरा १८ लऴे शोते, ती कोठडी मतनेस्कोने 'जागनतक
स्भायक' म्शणून जाशीय क
े री.
 १० डडवेंफय १९९३ योजी ऑस्रो मेथे नेल्वन भॊडेराॊना 'ळाॊततेचा नोफेर ऩतयस्काय देऊन वन्भाननत
कयण्मात आरे.

13.
THANK YOU
------------------------