B.A.Sem VI

1. csfuVks eqlksyhuh
Class :
B.A. SEM –VI
Prof. Sanjay M. Giradkar
Department of History
M G College Armori

2. eqlksfyuhpk tUe 1883 yl jkseWxzk izkUrkr >kyk-R;kps ofMy yksgkj gksrs vkbZ-
”kkGsr f”kf{kdk gksrh-f”k{k.k vkVksiY;kuarj R;kus izkFkfed “kkGsr f”k{kd Eg.kqu
ftoukyk izkjHk dsyk-ek= ygkui.kkiklwu rks dzkarhdkjh fopkjkpk cuyk gksrk-Eg.kqup
bVyhr lektoknh i{kkr tks MkO;k fopkjlj.khpk tks xV vfLrRokr vkyk R;kP;k”kh
eqlksfyuhpk laidZ izLFkkihr >kyk gksrk-R;keqGs ?kVukRed ekxkZoj fo”okl u Bsork
R;kaus dzkarhpk ekxZ fuoMyk-uarj rks fLoR>yZM e/;s xsyk R;kaP;k dzkarhdkjh
fopkjlj.kheqGs R;kyk fLoR>yZM lksMkos ykxys-ijr bVyhr vkY;koj lektoknh
dzakrhdkjh fopkjkpk izlkj lq: dsyk- 1914 ps egk;q/nkps izkjaHkh o’kZ eqlksfyuhP;k
ftoukrhy ijhoZru o’kZ Bjys-,d lkekU; lSfud Eg.kqu rks y’djkr Hkjrh >kyk-;q/nkr
ijkdze xktfoyk i.k t[keh >kY;kus R;kyk ;q/nkrqu ijr ;kos ykxys--;q/n liaY;kuarj
bVyh cjkscj >kysY;k viekutud O;ogkjkus elksyhuh larIr >kyk-vkf.k lkE;oknkyk
iz[kj fojks/k dj.;klkBh R;kus bVyhr QWf”k’B pGoG lq: dsyh-mRre oDrk vlY;kus
rks tursP;k xG;krhy rkbZr cuyk T;kus QkWf”k>e P;k izpkjklkBh vokarh orZekui=
dkBys eqlksyhuhP;k izpkjkeqGs QWf”k’B i{k vततळम yksdfiz; Bjyk-
csfuVks eqlksyhuh

3. ewlksyhuhP;k mn;kph dkj.ks
१ऩहिल्या मिायुद्धात झाऱेऱी प्रचंड िानी
इटरीने ऩहशल्मा भशामुद्धात उडी घेतरी ऩण इटालरमन वैन्माची रढण्माची
तमायी नव्शती आणण त्मातच मुद्धच राांफल्माभुऱे ईटालरमन वैन्मालय वलऩयीत ऩरयणाभ घडून आरा
वैन्मात फेलळस्त तनभााण झारी मुद्धात इटरीची भोठ्मा प्रभाणात प्राणशानी झारी अवलयत फॉम्फ
लऴााल झाल्माने इटरीतीर उद्मोगधांदे उध्लस्त झारे आणण त्माभुऱे इटरीत प
ॎ लवझभ चा उदम
झारा
२ आर्थिक विऩन्नािस्था
ऩहशल्मा भशामुद्धाभुऱे व्माऩाय उद्मोगधांदे उध्लस्त शोऊन देळाची आर्थाक
स्स्थती पाय वलस्कटून गेरी मुद्ध खचा बागवलण्मावाठी वयकायरा जास्त कय रालाला रागरा
त्माभुऱे जनतेत अर्धक अवांतोऴ तनभााण झारा मुद्धालरून ऩयत आरेल्मा वैतनकाांची शेटाऱणी
शोऊ रागरी भशागाई प्रचांड प्रभाणात लाढरी ळावकीम कजा ककत्मेक ऩटीने लाढरे भशागाईच्मा
प्रभाणात लभऱकतीचे प्रभाण कभी शोऊ रागरे त्माभुऱे भध्मभलगा, ळेतकयी आणण काभगाय
लगा माांची ऩरयस्स्थती दमनीम झारी माभुऱे वलावाभान्म जनतेरा जीलन जगणे कठीण झारी
माभुऱे देळात अवांतोऴ तनभााण शोऊन त्मातून प
ॎ लवस्ट लादाचा उदम झारे

4. ३ व्िार्ािय तिाने इटऱीची ननराशा
ऩॎरयवरा जी ळाांतता ऩरयऴद बयरी त्मात इटरीरा फयोफयीच्मा
नात्माने लागवलण्मात आरी नाशी दोस्त याष्ट्र आणण इटरी माांच्मा जो रांडन चा तश झारा
त्मारा कलडीचीशी ककां भत देण्मात आरी नाशी तवेच डारभेलळमामा अल्फेतनमा शा प्रदेळ प्राप्त न
झाल्माने इटरीचा स्लालबभान दुखालरा गेरा मुयोऩातीर प्रभुख याष्ट्राच्मा लवाशती व्मलस्स्थत
रयत्मा लाटून घेतल्मा ऩयांतु इटरी भात्र मा अलस्थेत वाभीर करून घेण्मात आरे नाशी म्शणजेच
ऩॎरयव ऩरयऴदेत कोणतीशी प्राप्ती न झाल्माने इटरीच्मा जनतेची घोय तनयाळा झारी त्मातूनच
इटरीत भुवोलरनीचा उदम झारा
४ दुफिऱ शार्न
ऩॎरयव ऩरयऴदेत जो इटरीचा अऩभानस्ऩद जी लागणूक देण्मात आरी
इटरीत जे आर्थाक वलऩन्नालस्था तनभााण झारी त्माभुऱे इटरीत अवांतोऴाची राट तनभााण
झारी मा ऩरयस्स्थतीरा इटरीच्मा उदायभतलादी वयकायरा तोंड देता आरे नाशी आणण त्मारा
अनेक कायणे शोती रोकळाशी वयकाय दुफार शोती याज्मकायबायात भ्रष्ट्टाचाय तनभााण झारा शोता
देळातीर याजकायण भूठबय श्रीभांत बाांडलरदाय लगा माांचे लचास्ल शोते दुफार वयकायरा काढून
त्मा जागी नले वयकाय माले अळी रोकाांची भागणी शोती अथाातच मातून भुवोलरनी तमाय झारा
५ र्ोशालऱस्ट तयांच्या कारिाया
इटरीत वाम्मलादी ,रोकळाशी ,वभाजलादी माांचा ऩुयस्काय कयणायी ऩष शोते त्माांनी
क्ाांततकायी तत्त्लाचा ऩुयस्काय करून मा गोंधऱात अर्धक बय टाकरी वाम्मलाद्माांनी देळातीर
काभगायाांना आणण ळेतकऱमाांना फांद ऩडण्माची प्रोत्वाशन हदरे आणण त्माभुऱे अवांतोऴाची राट
तनभााण झारी मा गोंधऱाचा इटालरमन जनतेरा त्राव आरा शोता त्माांना फरळारी ळावनाची
आलश्मकता लाटू रागरी आणण त्माचा पामदा भुवोलरनीच्मा ऩषारा झारा

5. ३ व्िार्ािय तिाने इटऱीची ननराशा
ऩॎरयवरा जी ळाांतता ऩरयऴद बयरी त्मात इटरीरा फयोफयीच्मा
नात्माने लागवलण्मात आरी नाशी दोस्त याष्ट्र आणण इटरी माांच्मा जो रांडन चा तश झारा त्मारा
कलडीचीशी ककां भत देण्मात आरी नाशी तवेच डारभेलळमामा अल्फेतनमा शा प्रदेळ प्राप्त न
झाल्माने इटरीचा स्लालबभान दुखालरा गेरा मुयोऩातीर प्रभुख याष्ट्राच्मा लवाशती व्मलस्स्थत
रयत्मा लाटून घेतल्मा ऩयांतु इटरी भात्र मा अलस्थेत वाभीर करून घेण्मात आरे नाशी म्शणजेच
ऩॎरयव ऩरयऴदेत कोणतीशी प्राप्ती न झाल्माने इटरीच्मा जनतेची घोय तनयाळा झारी त्मातूनच
इटरीत भुवोलरनीचा उदम झारा
४ दुफिऱ शार्न
ऩॎरयव ऩरयऴदेत जो इटरीचा अऩभानस्ऩद जी लागणूक देण्मात
आरी इटरीत जे आर्थाक वलऩन्नालस्था तनभााण झारी त्माभुऱे इटरीत अवांतोऴाची राट
तनभााण झारी मा ऩरयस्स्थतीरा इटरीच्मा उदायभतलादी वयकायरा तोंड देता आरे नाशी आणण
त्मारा अनेक कायणे शोती रोकळाशी वयकाय दुफार शोती याज्मकायबायात भ्रष्ट्टाचाय तनभााण झारा
शोता देळातीर याजकायण भूठबय श्रीभांत बाांडलरदाय लगा माांचे लचास्ल शोते दुफार वयकायरा काढून
त्मा जागी नले वयकाय माले अळी रोकाांची भागणी शोती अथाातच मातून भुवोलरनी तमाय झारा
५ तत्त्ििेतयांची लशकिण
भेक
ॎ व्शेरी, तनत्ळे, शेगेर इत्मादी तत्त्लसाांच्मावलचायातीर वोमीस्कय लळकलणीचा बाग एकत्र
करून पावीझभचे तत्त्लसान तमाय कयण्मातआरे शोते. “याजकायणात ध्मेमलवध्दीकरयता कोणत्माशी
बल्माफुऱमा भागााचा उऩमोग वभथानीमअवतो" शा भेक
ॎ व्शेरीचा लवध्दाांत भुवोलरनीरा वोमीचा लाटरा.
भुवोलरनीने त्माचा आधायघेऊन इटालरमन जनतेरा पालवस्ट वलचायवयणीकडे आकवऴात क
े रे.

6. ६ र्ोशालऱस्ट तयांच्या कारिाया
इटरीत वाम्मलादी ,रोकळाशी ,वभाजलादी माांचा ऩुयस्काय कयणायी ऩष शोते
त्माांनी क्ाांततकायी तत्त्लाचा ऩुयस्काय करून मा गोंधऱात अर्धक बय टाकरी
वाम्मलाद्माांनी देळातीर काभगायाांना आणण ळेतकऱमाांना फांद ऩडण्माची प्रोत्वाशन हदरे
आणण त्माभुऱे अवांतोऴाची राट तनभााण झारी मा गोंधऱाचा इटालरमन जनतेरा त्राव
आरा शोता त्माांना फरळारी ळावनाची आलश्मकता लाटू रागरी आणण त्माचा पामदा
भुवोलरनीच्मा ऩषारा झारा
७ पालर्स्ट ऩक्षाचे तत्त्िज्ञान –
वभाजलादी तत्त्लसानातीर याजकीम ल आर्थाकआांतययाष्ट्रलाद माांच्मा वलयोधात
पालवस्टाांचा भूरबूत लवध्दाांत म्शणजे आत्मांततक जशार लआक्भक स्लरूऩाचा याष्ट्रलाद शोता.
तत्कालरन तनष्ट्प्राण इटरीत नलचैतन्म ल आत्भवलश्लावओतून याष्ट्राची गभालरेरी प्रततष्ट्ठा
ऩयत लभऱवलण्माची षभता पक्त पालवस्ट तत्त्लसानातचआशे अवा पालवस्ट रोकाांचा वलश्लाव
अवून तो जाशीय वबातून व्मक्त क
े रा जाई. स्लत्भुवोलरनी शा उत्तभ लक्ता अवून तो
भोठभोठ्मा वबातून आऩल्मा ओघलती लाणीने श्रोत्माांनाभांत्रभुग्ध कयीत अवे. भजुयाांचे ल
भारकाांचे प्रश्न लाटाघाटीांच्मा भाध्मभातून वोडवलणे, भजुयाांचेकाभाचे ताव तनस्श्चत कयणे
इत्मादी तत्त्ले वलावाभान्म काभगायाांना आकवऴात करू ळकरो,देळाच्मा अयाजक स्स्थतीरा
वालयण्मात खून, भायाभाऱमा, दांगे कयणाया ऩण याष्ट्रलाद जोऩावणायाअवाच ऩष मोग्म ठरू
ळकतो अवा रोकाांचा वभज झारा ल त्माांनी भुवोलरनीच्मा पालवस्टऩषारा बयघोव ऩाहठांफा
हदरा.

7. पालर्झम ची प्रगती
ऩहशल्मा भशामुद्धानांतय इटरीतीर वयकायरा ऩरयस्स्थती शाताऱता आरी नाशी
आणण वाम्मलादाचा लाढता प्रबाल शा इटरीरा धोकादामक शोता. वयकाय काशीच
कयालमाव तमाय नाशी अवे ऩाशून त्मा देळबक्ताांनी लेगलेगळ्मा वांघटनाांच्मा भाध्मभातून
ऩरयस्स्थतीरा तोंड देण्माचे ठयवलरे .मा लेगलेगळ्मा वांघटना प
ॎ लवओ शो म्शणून
ओऱखल्मा जात.भुवोरीने मा वांघटनाांना एकत्र आणून ळस्क्तळारी ल वांघहटत रुऩ
द्मालमाव वुरुलात क
े री. आणण मातूनच भुवोलरनीचा पालवष्ट्ट ऩष उदमाव आरा प्राचीन
योभन वांस्कृ तीत एकतेचे प्रतीक म्शणून काठ्माांचा जुडगा लाऩयरा जाईर मालरून
पालवझभ शा ळब्द तमाय झारा खये तय पालळष्ट्ट ऩषारा अळी खाव तत्लसान नव्शते
ऩयांतु लेगलेगळ्मा वबा ,प्रवांगाांभध्मे व्मक्त झारेरी भते ,वभोय भाांडल्मा गेरेल्मा कल्ऩना
मा वलाांचे एकत्रत्रत रूऩ म्शणजे तवेच पालळष्ट्ट तत्त्लसान शोम प्राचीन लैबलळारी
वाम्राज्माची ऩुनतनालभाती चे ध्मेम मा ऩषाने वभोय ठेलरे त्मावाठी प्रखय आत्मांततक
याष्ट्रा लादाचा अलरांफ कयण्मात आरा.

8. र्ाधारणऩणे पालशष्ट ची मुख्य लर्द्धांत
 १ अत्मांततक याष्ट्रालाद
 २ एक ऩषी याज्म
 ३ रोकळाशीचा वलयोध
 ४ वाम्मलादारा प्रखय वलयोध
 ५ रष्ट्कय लादाचा ऩुयस्काय
 ५ मुद्धाचे जोयदाय वभथान (मुद्धाचाच भानलाच्मा ळक्ती ची गुणाांची कवोटी
रागते )
 ६ आर्थाक स्लमांऩूणाता (त्मालळलाम याष्ट्राची प्रगती नाशी )
 ७ लगा लवद्धाांत शा अभान्म आशे
 ८ व्मक्तीऩेषा याज्म भोठी आशे

9. मुर्ोऱीनीचे अंतगित धोरण
१ र्ाम्यिादाचे उच्चाटन
यलळमातीर फोल्ळेवलक क्ाांती नांतय मुयोऩातीर वलाच देळाांना वाम्मलादाची र्चांता लाटू रागरी.
इटरी त शी वाम्मलादारा ऩोऴक अळी ऩरयस्स्थती तमाय झारी शोती. ऩयांतु इटरीतीर कट्टय
याष्ट्रलाद्माांना वाम्मलादाचा अस्जफात ऩवांत नव्शता .म्शणून शऱूशऱू प्रखय याष्ट्रलादी भुवोलरनीच्मा ऩषात
ते दाखर झारे. स्लत् भुवोलरनी वाम्मलादाचा वलयोधक शोता म्शणूनच वत्ता शाती आल्मा फयोफयच, त्माने
इटरीतून वाम्मलादाचा उच्चाटन कयण्माचे कामा शाती घेतरे. वलाप्रथभ त्माांनी इटरीत एकभेल प
ॎ लवस्ट
ऩष आशे अवां जाशीय क
े रे वाम्मलादी ऩष ल त्माचे लरखाण फेकामदेळीय ठयलरे ,वाम्मलादी ऩषाची
वलल्शेलाट रालरी. आणण वाम्मलाद्माांना शद्दऩाय क
े रे वाम्मलादी वलचायवयणीच्मा रोकाांना तुरुां गात
डाांफरे अळाप्रकाये वाम्मलादी वलचायवयणी दडऩून देळारा वाम्मलादाचा ऩावून अवल्माने धोका दूय क
े रा
२ आर्थिक र्ुधारणा
ऩहशल्मा भशामुद्धाभुऱे इटरी आर्थाक दृष्ट्ट्मा कभक
ु लत झारी शोती. मा स्स्थतीतून इटरीरा
आर्थाक ऩामालय उबी कयणे आलश्मक शोते लळलाम योभन वाम्राज्माच्मा ऩुनतनलभातीचे स्लप्न जनतेरा
दाखलरे शोते आणण त्मावाठी प्रमत्न कयणे जरुयीचे शोते म्शणून म्शणून त्माने देळाचे आर्थाक तनमांत्रण
आऩल्मा शाती याशीर माची ऩूणा काऱजी घेतरी. त्मा लेऱात एक
ू ण १३वांघटना शोत्मा त्मा वांघटनाांचे
तनमांत्रण एका भांत्र्माकडे वोऩवलरे. भारक ल भजुयाांभध्मे कयाय कयण्माचे अर्धकाय वांघटनाांना लभऱारे.
औद्मोर्गक षेत्रात वांऩ भोचे मालय फांदी घातरी. भारक भजुयाांचे तांटे वोडवलण्मावाठी वलळेऴ न्मामारम
वुरू क
े रे .यवललायची वुट्टी जाशीय क
े री .आर्थाक तूट बरून काढण्मावाठी प्रळावन खचाात कऩात क
े री ल
नले कय रागू क
े रे. आर्थाक वलकावावाठी दऱणलऱणाचे भशत्त्ल रषात घेऊन येल्लेतून फयीच प्रगती क
े री
.देळात भोठभोठे उद्मोग वुरू झारे .रोखांड, वलभान, कायखाने ल इतय भशत्त्लाचे उद्मोग माांचे याष्ट्रीमकयण
क
े रे, मांत्रे भोठीजशाजे माांच्मा उत्ऩादनारा प्रायांब क
े रा. ळेतीची फयीच उन्नती झारी अन्नधान्माच्मा
प्रभाण लाढवलण्माचा प्रमत्न क
े रा. लळलाम इटरीतीर फेकायीची वभस्मा ऩुष्ट्कऱ झारी फांदयाचे तनलभाती
तनलावाची व्मलस्था यस्ते ल ळाऱा फाांधणे मा कामाात शजायो काभात भजूय रागल्माने देळातीर फेकायीचे
प्रभाण फयीच कभी झारी

10. ३ देशाचे ऱष्करीकरण
इटरी शे दुय्मभ दजााचे याष्ट्र शोते ऩॎरयव ळाांतता ऩरयऴदेत इटरीरा अऩभान
स्लीकायाला रागरा .फड्मा याष्ट्राांनी इटरीरा काशीच भशत्त्ल हदरे नाशी. कायण तो तततका
ळस्क्तळारी नव्शता माची जाणील जनतेरा झारी शोती आऩन जास्त ळस्क्तळारी फनाले मावाठी
भुवोलरनीने आव्शान जनतेरा हदरे. योभन वाम्राज्माच्मा ऩुन्शा तनलभातीचे स्लप्न भुवोलरनीने
देळावभोय ठेलरे . इटरीरा जगात भानाचे स्थान लभऱलून देणे शे त्माचे ध्मेम शोते. अथाात
त्मावाठी त्माने रष्ट्कयी कयण्माव प्रायांब क
े रा ल तोमुद्धाचा ऩुयस्कताा शोता. मुद्धात व्मक्तीचे वला
गुण प्रकाळ भान शोतात अवे त्माचे भत शोते. म्शणून त्माांनी रष्ट्कयी लळषण वक्तीचे क
े रे. लळषण,
याष्ट्रलाद, आणण रष्ट्कय माांची अचूक वाांगड घातरी, त्माचफयोफय काऱाच्मा प्रलाशानुवाय भुवोलरनीने
इटरीचा रष्ट्कयाचे आधुतनकीकयण क
े रे आधुतनक ळस्त्रास्त्राांचे कायखाने वुरु क
े रे, शलाईदर
नौदराचा वलकाव क
े रा , अळाप्रकाये भुवोलरनीने इटरीरा रष्ट्कयीदृष्ट्ट्मा वाभर्थमा वांऩन्न फनवलरे
४ शैक्षणणक र्ुधारणा
कोणत्माशी याष्ट्राची उन्नती लळषणालळलाम शोऊ ळकत नाशी शे ओऱखून लळषणाचा
प्रचांड प्रवाय क
े रा अनेक लळषण वांस्था उघडण्मात आल्मा ल प्रत्मेकारा लळषण वक्तीचे क
े रे
नलीन अभ्मावक्भ ऩाठ्मऩुस्तक
े तमाय कयण्मात आरी त्मा भागचा उद्देळ वलद्मार्थमाारा पालळष्ट्ट
लादाचे लळषण लभऱाले लळषण ऩद्धतीची यचना अळाच ऩद्धतीने कयण्मात आरी की वलद्माथी
क्भाक्भाने अर्धकाअर्धक पाळीष्ट्ट लादी फनेर ल त्माचफयोफय त्मारा रष्ट्कयी लळषण शी लभऱेर.
मा नव्मा वऩढीचे आदळा म्शणून ज्मुलरमव वीजय, ऑगस्टव माांची स्भायक
े उबायण्मात आरी.
ळाऱाांभधून याष्ट्रलादाचे ल प
ॎ लवस्ट तत्त्लसानाचे फाऱकडू ऩाजण्मात मेऊ रागरे. लळषण वांस्थाांभधून
फाशेय ऩडणायी वऩहढ अत्मांततक याष्ट्रलादी याष्ट्रलादी ल भुवोलरनी चे वभथाक याशीर माची ऩूणाऩणे
काऱजी घेतरी जाईर. एकदा एक ऩष एक नेता शे तत्त्लसान प्रत्मेक वलद्मार्थमाांच्मा अांगी लाढलरे
जातीर माची ऩुयेऩूय त्माने काऱजी घेतरी

11. ५ राजकीय
याजकीम वत्ता शाती मेताच भुवोलरनीनेआऩल्मावभाये तीन उद्देळ ठेलरे. त्मात प्रखय
याष्ट्रलादाचा ऩुयस्काय, खाजगीभारभत्तेची यषा ल प्रबाली वलदेळ नीतीचा ऩुयस्काय करून देळारा
जगातभानाचे स्थान लभऱलून देण्माचा त्माने तनश्चम क
े रा. त्माऩैकी ऩहशल्मादोन उद्हदष्ट्टाांच्मा ऩूतीकरयता
त्माने वाम्मलादालय कठोय ळस्त्र उगायरे.आऩल्मा अभोघ लक्तृत्लाने त्माने वाम्मलादालय कठोय शल्रे क
े रे.
वाम्मलाद नाशीवा झाल्मालळलाम इटरीचा उत्कऴा शोऊ ळकणाय नाशी अवे त्माने इटारीमन जनतेरा
ऩटलून हदरे. वयकायी नोकऱमात देखीर त्माने पालवस्ट वलचायवयणीच्मा रोकाांना वलळेऴ प्राधान्म हदरे.
वाम्मलादाफयोफय पालवस्ट वलचायवयणीरा वलयोध कयणाऱमा ऩषातीर रोकाांना देखीर त्माने इटरीफाशेय
घारलून हदरे. आऩल्मा शातीवत्तेचे क
े न्रीकयण करून याजारा पक्त नाभधायी ळावक फनवलरे.
६ औद्योर्गक
खतनज रव्माची कभतयता शी इटारीच्मा प्रगतीच्मा भागाातीरभोठीच अडचण शोती. भुवोलरनीने
फयेच प्रमत्न करून शी गयज काशी प्रभाणातबागवलण्माचा प्रमत्न क
े रा

12. ewlksyhuhPks ijjk’Vª /kksj.k
txkrhy cM;k jk’VªkP;k rqyusr bVyh ,d lk/kkj.k ntkZps jk’Vª gksrs-bVyhus
nksLr jk’Vª cktwus ;q/nkr Hkkx ?ksryk gksrk- ;k ;q/nkr bVyhus nksLr jk’Vªkuka vkiY;k
ijhus Hkjiwj enr dsyh gksrh ijarq OglkZ; ;sFkhy “kkarrk ijh’knsr bVyhyhyk vis{ksis{kk
deh Hkkx feGkyk-R;keqGs bVYkh nq[kkoY;k xsyk jk’Vª y’djh n`’V;k laiUu ulY;kl
okV;kyk vieku ekuHkax gksrks ;kph tkf.kso bVyhyk >kyh-R;kewGs eqlksyhus lRrk izkIr
djrkp vkdzed ijjk’Vª /kksj.kkpk fLodkj dsyk
ewlksyhuhP;k ijjk’Vª /kksj.kkph mfn~n’V;s
1 bVyhyk y’djh n`’V;k liaUu cuoqu vkarjjk’Vªh; {ks=kr ekukps LFkku feGoqu ns.ks
2 oSHko”kkyh jkseu lkezkT;kph iqUk%LFkkiuk dj.ks
3 nksLr jk’Vªkuh fnysY;k /kksD;kpk lekpkj ?ks.ks
4 bVyhP;k vkS|ksfxd izzxfrlkBh olkgrh thda.ks

13. १ डॉडेकानीज प्रदेश विजजत
फाल्कन प्रदेळ, ऩस्श्चभ आलळमा आणण आकिक
े त वाम्राज्म वलस्ताय बालना शी
इटरीची फऱमाच लऴाांची इच्छा शोती भुवोलरनी वत्तेलय आल्मालय त्माने कोणत्माशी
वलयोधाची ऩलाा न कयता बूभध्मवागय मालय आऩरे तनमांत्रण प्रस्थावऩत कयण्माचे
ठयवलरे. त्मा दृष्ट्टीने बूभध्मवागय डॉडेकानीज प्रदेळ फेटालय शल्रा चढलून त्मालय इटरीचे
लचास्ल प्रस्थावऩत क
े रे आणण त्माची नाक
े फांदी करून ततथे आऩरां नावलक दर उबायरा
त्माचफयोफय अळा वभुरात ळस्क्तळारी क
ें र तनभााण क
े रे आणण आांतययाष्ट्रीम षेत्रात
स्लत्चा दयाया प्रस्थावऩत कयणे शे भुवोरीनीचे उस्ध्दष्ट्ठ शोते
२ मैत्रीचे धोरण
लॉलळांग्टन नावलक ऩरयऴदेत १९२१ इटरीरा िाांव च्मा फयोफयीने नावलक ळक्ती
फनवलण्माव वांभती लभऱारी आणण त्माचा पामदा घेऊन इटरीने नावलक दर आणण
रष्ट्कयी जशाजे फनवलण्माव प्रायांब क
े रा .इटरीचा प्रादेलळक वलस्ताय व्शाला शा
भुवोलरनीचा दृस्ष्ट्टकोन शोता आणण म्शणून भुवोलरनीने यलळमा च्मा वाम्मलादी वयकायरा
भान्मता देऊन त्माच्माळी व्माऩायी तश क
े रा. त्रिटन ओ िाांव ळी वांफध वुधायण्माचे प्रमत्न
क
े रा.

14. ३ अबफर्ीननया िर आक्रमण
१८९६च्मा आडोला मुद्धात अत्रफवीतनमा भापता इटरी ऩयाबूत झारेरा शोता त्मा
ऩयाबलाचा फदरा घ्मालमाचा शोता . रष्ट्कयी दृष्ट्ट्मा अत्रफवीतनमा इटरीवाठी भशत्त्लाचा शोता
शा प्रदेळ कच्चा भारावाठी ल ऩक्का भार खऩवलण्मावाठी शा प्रदेळ उऩमोगी ठयेर म्शणून
तवेच इटरी ची रोकवांख्मा वायखी लाढत शोती आणण मा लाढत्मा रोकवांख्मेरा
याशण्माकयीता कोणती ना कोणती लवाशत प्राप्त करून घेणे आलश्मक शोते . कायनाभुऱे
भुवोलरनीने आऩरे रष अत्रफवीतनमा कडे लऱरे आणण ताफडतोफ भुवोलरनीने अत्रफवीतनमा
लय शल्रा चढवलरा
४ जनरऱ फ्ांको ऱा मदत
अत्रफवीतनमा लयीर वलजमानांतय भुवोलरनी अर्धकच आक्भक फनरा याष्ट्रवांघाने
इटरीचा तनऴेध कयण्माऩरीकडे काशीच क
े रे नाशी उरट भुवोलरनी याष्ट्रवांघाचा त्माग क
े रा
आणण नांतय स्ऩेनच्मा प्रकयणात शस्तषेऩ क
े रा .स्ऩेन भध्मे गोंधऱ भाजरा अवताना जनयर
िाांको भदत क
े री. स्लत् जनयर िाांको शा शुक
ु भळाशी भनोलृतीचा शोता.िाांको ऩाठीांफा जाशीय करून
त्मारा भदत क
े री

15. ५ रोम फलऱिन टोककयो अक्ष
इटरीच्मा अत्रफवीतनमा लयीर आक्भणाभुऱे भुवोलरनी ल हशटरय माांच्मात
भैत्रीचे लातालयण तनभााण झारे अबफर्ीननयािरीऱ इटरीच्मा आक्भणाचा तनऴेध वला
याष्ट्रतनऴेध कयीत अवताना इटरीच्मा फाजूने जभानी एकटाच उबा शोता. भुवोलरनी ल
हशटरय दोघाणी जनयर िाांको रा भदत करून स्ऩेनचा शुक
ू भळशा फनवलण्माव
फनवलल्माने जागततक याजकायणात इटरी जभानी ऩयस्ऩय वशकामााचे नले मुग तमाय
झारे.माच्माय ऩयस्ऩय भैत्री शोलून योभ फलरान एक कयाय झारा. हशटरय आभांत्रणालरून
भुवोलरनी जभानीत गेरा तो हशटरयच्मा व्मस्क्तभत्त्लाने इतका प्रबावलत झारा की
जभानी जऩान कयायात वाभीर शोण्माचा तनणाम घेतरा आणण अळा प्रकाये ततने
याष्ट्राचा योभ फलरान टोककमो अष तमाय झारा