Dr. House aoik inlaler
https://www.youtube.com/watch?v=zG2DVoRP86g

DSÖ’nün tahminlerine göre;
• dünya genelinde ilaçların yarısından fazlası
uygun olmayan şekilde reçetelenmekte,
dağıtılmakta ya da satılmakta,
• yaklaşık yarısı akılcı olmayan şekilde
kullanılmakta,
• hastaların beklenenden azı kılavuzlara uygun
tedavi edilmektedir

İlaçlarla ilgili sorunlar
• • gereğinden fazla ilacın kullanılması
• • gereksiz yere pahalı ilaçların kullanılması
• • ilaçların hatalı şekilde kullanılması
• • antibiyotiklerin ve enjeksiyon preparatlarının
gereksiz yere kullanılması
• • özel hasta gruplarına uygunsuz ilaç
yazılması/kullanılması

İlaçlarla ilgili sorunlar
• • hekimlerin tedavileri konusunda hastalarını
doğru ve yeterli
• bilgilendirmemesi
• • reçete yazımında içeriğin yanı sıra doğru
format bilgilerine uygun hareket edilmemesi
• • temel ilaç listelerine veya güncel rehberlere
uygun olmayan ilaçların
• reçetelenmesi

İlaçlarla ilgili sorunlar
• • ilaç-dışı tedavinin yeterince
önemsenmemesi
• • eczacıların reçete karşılama, ilaç verme ve
hastayı bilgilendirme konusunda
• yetersiz davranış sergilemesi
• • hemşire ve diğer sağlık personelinin ilaç
uygulama hataları yapması

İlaçlarla ilgili sorunlar
• • yanlış ilaç kullanımını kolaylaştıran ilaç
üretimi ve dağıtımı kaynaklı çeşitli
• alt yapı sorunlarının bulunması
• • hastaların AOİK’e neden olan hatalı beklenti,
bilgi, tutum ve davranışlarının
• bulunması ve bu konudaki baskılara hekim ve
diğer sağlık çalışanlarının
• maruz kalması
• • etik olmayan ilaç endüstrisi kaynaklı
promosyonel aktiviteler vb.

Pomadı kullandım ama iyileşmedim !

AKILCI İLAÇ KULLANIMI

Sunum Planı
 Akılcı İlaç Kullanımı (AİK) Kavramı
 AİK’te Paydaşlar
 AİK Süreç
 Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı ve Problemin
Boyutu
 Türkiye’deki AİK Uygulamalarına Genel
Bakış

AKILCI İLAÇ KULLANIMI NEDİR?
- Hastaların ilaçları klinik ihtiyaçlarına uygun şekilde
- kişisel gereksinimlerini karşılayacak dozlarda,
- yeterli zaman diliminde,
- kendilerine ve topluma en düşük maliyette almalarını
gerektiren kuralların tamamı Akılcı İlaç Kullanımı
(AİK) olarak adlandırılır. DSÖ
*. Conference of Experts on the Rational Use of Drugs, World Health Organization, Nairobi, Kenya, WHO (25-29.12.1985).

Akılcı İlaç Kullanımı (AİK)
Doğru kullanıma elverişli ilacın varlığı
Doğru tedavi ile ilgili bilgi ve alt yapının varlığı
Doğru tanı
Doğru Tx/ilaç (etkililik, güvenlilik, uygunluk, maliyet yönleriyle)
Yeterli doz, uygun uygulama yolu, yeterli tedavi süresi vb.
Tx düzenlerken hastanın doğru bilgilendirilmesi
Reçetenin doğru karşılanması ve ilacın doğru şekilde sunumu
İlacın doğru şekilde kullanımı
Hastanın uyunç başarısını artıracak kaynakların doğru kullanımı
İlaç atığının doğru yönetimi
Bu kurallara uyulmaması akılcı olmayan ilaç
kullanımı (AOİK)
Süreç
a. Reçeteleme öncesi
b. Tedavi düzenleme ve
reçete yazma
c. Eczaneden ilacı alma
d. İlacı kullanma
e. İlaç atığını imha etme

AİK İlkelerine Yeterince Uyulmaması
• sağlık otoritelerine duyulan güvenin azalmasına
• yanlış ilaç verilmesine/kullanılmasına,
• uyuncun azalmasına,
• ilaç etkileşimlerine,
• ilaçların yanlış doz ve sürelerde kullanımına,
• bazı ilaçlara karşı direnç gelişimine,
• hastalıkların tekrarlamasına ya da uzamasına,
• karşıt olay görülme sıklığının artmasına ve
• tedavi maliyetlerinin artmasına vb. ilaca bağlı pek çok sorunun
yaşanmasına zemin hazırlar.

2011- 2012 YILI TÜRKİYE DURUM TESPİTİ
Kaynak: RBS, 2013 ve 2014
2011 Yılı Aile Hekimleri
Antibiyotik Bulunan Reçete
Yüzdesi: % 34.94
2012 Yılı Aile Hekimleri
Antibiyotik Bulunan Reçete
Yüzdesi: % 33.99
16

AİK’İN YAYGINLAŞTIRILMASI
• AİK’TE İŞLEVİ /SORUMLULUĞU
OLAN PAYDAŞLAR

AİK PAYDAŞLARI

b.Tedavi düzenleme ve reçete yazma süreci:
Tanı ve tedavi sürecini
yönetme
Süreç
a. Reçeteleme öncesi
b. Tedavi düzenleme ve reçete yazma
c. Eczaneden ilacı alma
d. İlacı kullanma
e. İlaç atığını imha etme

Hekimin AİK’deki Rolü
• Tanı,
• tedavi kararı,
• uygun ilaç seçimi,
• hastanın/yakınının bilgilendirilmesi,
• reçete yazımı,
• muhataplarla iletişim,
• tedavi sonuçlarının değerlendirmesi,
• süreçte bilirkişilik.

HEKİMLERDEN KAYNAKLANAN BAŞLICA
AOİK NEDENLERİ
• Eğitim ve bilgi eksikliği,
• aşırı iş yükü,
• otorite ve denetleyicilerin etkisi,
• sosyokültürel faktörler,
• hasta baskısı,
• ilaç endüstrisinin etkisi ve baskısı,
• yazılı ve görsel basının etkisi ve baskısı,
• hekimler arası etkileşimler,
• sınırlı deneyimlerin genellenmesi alışkanlığı,
• yapısal sorunlar vb.

 Etkililik
 Güvenlilik
 Uygunluk
 Maliyet
Tedavi/İlaç Seçimleri
Tanı
Tedavi
Alternatifleri
HEKİMİN AİK UYGULAMA SÜRECİ
Tedavi Sürecinin
Başarılı Yönetimi

TIPTA AKILCI İLAÇ KULLANIMI SÜRECİ
• Hastaya doğru tanının konması
• probleminin dikkatlice tanımlanması
• tedavi amaçlarının belirlenmesi
• seçenekler içinden etkili ve güvenli bir tedavi seçilmesi
• uygun reçete yazarak (gerekliyse)
• hastaya açık bilgiler ve talimatlar vererek tedaviye
başlanması
• tedavinin sonuçlarının izlenmesi ve değerlendirilmesini
kapsayan sistematik bir yaklaşımdır.

İlaç Dışı Tedavi Anlatılmalıdır

İlaç Tedavisi Gereken Hallerde
• Uygunluk sorgulaması ve reçete yazımı
K-İlaç uygunluğu
– İlgili endikasyon için K-İlaç Seçiminde bulunma.

PDAT: Probleme Dayalı Akılcı Tedavi
• (OSCE: Objective Structured Clinical
Examination)
• klinik eğitimlerde öğrenme aracı olarak da
oldukça yararlıdır.
• PDAT, hekim ve hastanın işbirliği içerisinde
sürecin iyi yönetilmesine ve hastaların
başarıyla tedavi edilmesine katkı sağlar.
• AİK ile ilgili rehberlerde de geçen OSCE
örneklerinden esinlenerek hazırlanmış bir
OSCE kontrol listesi örneği sunulmuştur

K-İLAÇ SEÇİMİ
ETKİLİLİK UYGUNLUK
GÜVENLİLİK MALİYET

Reçete Yazımı
• Seçilen ilaç, hastaya doğru formatta yazılmış bir
reçete ile sunulmalıdır.
• Elektronik reçetenin kağıda elle yazılana göre
bazı önemli avantajları bulunur.
• Kağıda elle yazılan reçete pratiğinin
unutulmaması gerekir.
• Özel durumlarda halen reçete, kağıda elle
yazılamaya devam etmektedir.

“Normal / Kırmızı / Turuncu / Mor /
Yeşil

c.Eczaneden ilacın alınma süreci:
DSÖ tarafından önerilen ilaç sağlama süreci aşağıdaki basamaklardan oluşmaktadır:
1 Reçeteyi «reçetenin yazıldığı yer, reçetenin geçerliliği, okunaklı ve geçerli
talimatlar, hasta hakkında bilgi, terapötik uygunluk vb. yönlerden»
değerlendirir
2 Reçeteyi ve talimatları doğru olarak gözden geçirir
3 İlaçların adını, dozunu kontrol ederek ilaçları hazırlar
4 Hastaya ilaçlarının kullanım şeklini anlatır
5 Hasta eczacıdan ilaçlarının kullanma şeklini öğrenir ve anlar
6 Hastayı takip eder
Süreç
a. Reçeteleme öncesi
b. Tedavi düzenleme ve reçete yazma
c. Eczaneden ilacı alma
d. İlacı kullanma
e. İlaç atığını imha etme

d.İlacın kullanım süreci:
• İlacın temin edilmesiyle süreç başlar
• Hekim/eczacı / hemşire vd sağlık çalışanlarının hastayı doğru bilgilendirme ve
yönlendirmesi,
• İlaç kullanma talimatının hastayı yeterince ve doğru bilgilendirmesi
• Hastaların kendi kendini tedavi etme,
• tedavisini yarıda kesme,
• kullanım talimatlarına uymama,
• farmasötik şekli usulüne uymayan şekilde kullanma,
• kontrole gitmeme,
• uyunç sorunu yaşama gibi pek çok olumsuz alışkanlık bu süreci olumsuz yönde
etkiler
Hasta
Hasta
yakını
Hemşire
Süreç
a. Reçeteleme öncesi
b. Tedavi düzenleme ve reçete yazma
c. Eczaneden ilacı alma
d. İlacı kullanma
e. İlaç atığını imha etme

Eczacının Rolü

DSÖ’nün
eczacının ilaç sağlaması ile ilgili önerileri
• • Eczacı doğru reçeteyi hastadan alır.
• • Reçeteyi ve talimatları doğru olarak gözden
geçirir. İlaç isimlerini, dozu, uygulama yolunu
ve kullanım süresini, ilaçların uygunluğunu
kontrol eder. İlacı muhafaza ettiği yerden
çıkarır.
• • Reçetelenen ilaçlar eczanede mevcutsa,
ilacın saklama koşullarını, son kullanma
tarihini, ürünün adını, dozunu ve farmasötik
dozaj formunu tekrar kontrol eder.

DSÖ’nün
eczacının ilaç sağlaması ile ilgili önerileri
• • İlaç(lar)ın adını, dozunu ve farmasötik dozaj
formunu tekrar kontrol ederek ilaç(lar)ı
hazırlar.
• • Hastaya doğru kullanım şeklini anlatır. İlaç
kutusunun üzerine hastanın adını, kullanım
talimatlarını, günün tarihini, hekim ve
eczacının adını yazar.

DSÖ’nün
eczacının ilaç sağlaması ile ilgili önerileri
• • Bazı durumlara bilgilendirme daha özel
yapılır (gebelik, fonksiyonel hastalık, görme-
işitme engelliler, çocuk ve yaşlılar, birden fazla
ilaç kullananlar vb.)
• • Tedaviye hasta uyunç gösterir.
• • Eczacı düzenli kayıt ve hasta takibi yapar.

e.İlaç atığını imha etme süreci:
• Ülkemizde ilaç tüketimi ve reçetesiz ilaç kullanımı
yaygın
• Artan ilaç
• Evde bulundurulan ilaç
• “Atık İlaç Geri Dönüşü???
Süreç
a. Reçeteleme öncesi
b. Tedavi düzenleme ve reçete yazma
c. Eczaneden ilacı alma
d. İlacı kullanma
e. İlaç atığını imha etme

• Koordinasyonu sağlayacak bir kurum
• Kanıta dayalı klinik rehberler
• Temel ilaç listesi
• İlaç ve tedavi komiteleri
• Farmakoterapi ve reçeteleme eğitimi
• Sürekli tıp eğitimleri
• Sağlık çalışanlarına geri bildirim
• Kamuoyunun bilgilendirilmesi
• Halka yönelik AİK eğitimleri
• -----------
39
AİK’in Yaygınlaştırılmasına Yönelik
DSÖ’nün Önerileri
Promoting rational use of medicines: Core components. WHO Policy Perspectives on Medicines, No.5. Geneva, World Health Organization, 2002.

TÜRKİYE’DE SB KURUMSAL AİK YAPILANMASI
40
Türkiye’de AİK
faaliyetleri 1990’lı
yıllarda başladı
Ekim 2010 AİK
Şube Md. kuruldu
Mart 2012 TİTCK
AİK ve İTY Daire
Başkanlığı kuruldu
81 İlde İl
Temsilciliği kuruldu
81 İlde AİK İl
Koordinatörlüğü
kuruldu

43
TÜRKİYE’DE AKILCI İLAÇ KULLANIMI
ULUSAL EYLEM PLANI 2014-2017
 İdari Düzenlemeler ve
Planlamalar
 Tanıtım
 Eğitim
 İzleme ve Değerlendirme
Çalışmaları

AİK ULUSAL EYLEM PLANI - PAYDAŞLAR
HEKİM ECZACI
YARDIMCI SAĞLIK
PERSONELİ HALK İLAÇ SEKTÖRÜ
44

EYLEM PLANI KURUMSAL İŞBİRLİĞİ
• SAĞLIK BAKANLIĞI
– Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu
– Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu
– Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
– Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü
– Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü
– Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü
– Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü
– Bakanlık Basın Müşavirliği
• SGK
• YÖK/Üniversiteler
• Adalet Bakanlığı
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
• Milli Savunma Bakanlığı
• Meslek Örgütleri-Sivil Toplum Kuruluşları
• Medya
45

AİK gün geçtikçe yaygınlaşıyor!!!

AİK gün geçtikçe yaygınlaşıyor!!!

Web Tabanlı SGK
AİK Bilgi Sayfası
http://gss.sgk.gov.tr/aik/
Web Tabanlı TİTCK
AİK Bilgi Sayfası
http://www.akilciilac.gov.tr/

Akılcı İlaç Kullanımı
• İlacın bilinçli kullanımı
• İlacın doğru kullanımı

Bu Sunumu Hazırlayan Prof. Dr. Ahmet Akıcı’ya
ve
İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü’ne
Teşekkür Ederiz.
TOPLANTIYA KATILIM VE KATKILARINIZ
İÇİN
TEŞEKKÜRLER