Apuntes sobre as primeiras civilizacións urbanas: Mesopotamia e Exipto.

1. 1
AS PRIMEIRAS CIVILIZACIÓNS URBANAS:
MESOPOTAMIA E EXIPTO
INTRODUCIÓN
● No IV milenio a.C (fai 6.000 anos) xurdiron as primeiras grandes civilizacións urbanas en Mesopotamia e
Exipto, no Crecente Fértil.
● Xorden as cidades e a xerarquización social.
● Comezaron as primeiras formas de Estado: presidido por un monarca e axudado por funcionarios e un
exército.
● Inventouse a escritura, permitindo un maior coñecemento dos pobos do pasado: a humanidade entra
na HISTORIA
1.- MESOPOTAMIA, TERRA ENTRE DOUS RÍOS
1.1. AS PRIMEIRAS CIDADES-ESTADO
● A primeira civilización urbana apareceu cara ao IV milenio a.C. na Baixa Mesopotamia, entre os ríos
Tigris e Éufrates.
● En Súmer xurdiron as primeiras cidades-Estado, independentes unhas das outras.
● A sociedade mesopotámica organizábase deste xeito:
– A maioría da poboación eran agricultores e pastores: a agricultura era moi próspera.
– Tamén había artesáns e comerciantes que comezaron a utilizar a moeda nos trocos.
– No templo ou Cigurat vivían os sacerdotes, que controlaban as colleitas, o comercio e
impoñían os tributos. O xefe dos sacerdotes tiña o poder relixioso e político.
– Había funcionarios (escribas e administradores) que axudaban nas tarefas de administración.
– Os conflitos entre cidades orixinou a aparición de caudillos militares que acabaron
converténdose en monarcas (reis) e acaparando todo o poder.
– As guerras fixeron aumentar o número de escravos.
1.2. OS PRIMEIROS IMPERIOS
As terras de Mesopotamia foron dominadas por diversos pobos que formaron imperios:
– Sumerios: 3100 a.C. - 2300 a.C.: etapa das cidades-estado (NON FORMARON UN IMPERIO).
– Acadios (Reino de Akkad fundado polo rei Sargón I): 2300 a.C. - 1800 a.C.
– Babilonios (1800 a.C. - 1300 a.C.): Redacción do código de Hammurabi (LEIS ESCRITAS).
– Asirios (1300 a.C. - 600 a.C.) con capital en Nínive.
– Persas (600 a.C. - 331 a.C.): espallaron o seu imperio ata o río Indo.

2. 2
1.3. A ORIXE DA ESCRITURA
● A escritura xurdiu en Mesopotamia cara ao 3500 a.C. Inicio da HISTORIA
● Os funcionarios e os sacerdotes tiñan a necesidade de controlar a propiedade das terras, as colleitas e
os impostos. Comezaron a facer anotacións para levar a contabilidade.
● Os reis empregaron a escritura para redactar ordes, leis e códigos.
● As primeiras formas de escritura baseábanse en sinxelos debuxos: pictogramas.
● Posteriormente apareceu a escritura cuneiforme, facendo incisións cun punzón de punta triangular
sobre unha pequena táboa de arxila húmida.
2.- A ARTE MESOPOTÁMICA
2.1. A ARQUITECTURA
● As dúas contribucións principais da arquitectura mesopotámica foron o uso do arco e a bóveda.
● As dúas grandes construcións das cidades mesopotámicas foron o palacio e mais o cigurat, un templo
construído a partir da superposición de terrazas e que contaba cun santuario na cúspide.
● Os edificios construíanse con ladrillos de adobe recubertos de betume e de cerámica vidrada de
brillantes cores.
2.2. A ESCULTURA
● As esculturas, de reis ou deuses, están realizadas para ser vistas de fronte, cos brazos pegados ao
corpo, son ríxidas e prestan escasa atención á anatomía.
● En escultura salientan estes tipos de representacións:
– As estatuíñas de orantes.
– As estatuas de deuses ou reis como a do rei Gudea de Lagash
– Os relevos que representaban figuras humanas ou animais monstruosos e que decoraban os
muros.
– As estelas onde se esculpían escenas de vitorias militares e cazarías: a leoa ferida.
3.- EXIPTO, O NILO E O DESERTO
● Exipto é unha zona desértica atravesada polo Nilo, un caudaloso río que o divide en dúas zonas: o Baixo
Exipto, un extenso val formado polo delta do Nilo, e o Alto Exipto, unha terra árida onde só e posible a
vida na estreita zona irrigada polas augas do río.
● As enchentes do Nilo permitiron o xurdimento dunha gran civilización agrícola, aínda que foi necesario:
– Controlar as enchentes construíndo diques e canles.
– Desenvolver o cálculo, a xeometría e establecer un calendario para prevelas.
● O Nilo converteuse na gran vía de comercio e comunicación de Exipto, e nas súas beiras xurdiron
grandes cidades como Menfis ou Tebas.

3. 3
4.- O EXIPTO DOS FARAÓNS
● Cara ao ano 3000 a.C., o faraón Narmer unificou o Alto e Baixo Exipto e coroouse cos atributos de
ambos os dous reinos.
● A sociedade exipcia estaba organizada de forma piramidal: no cume o emperador e, baixo el, os
diferentes grupos sociais:
● O faraón tiña un poder absoluto (civil, militar e relixioso) e era considerado un deus (poder
teocrático):
– Garantía a orde e a xustiza.
– Era o dono de todas as terras.
– Era o xefe supremo do exército.
● Os grupos sociais privilexiados:
– Altos funcionarios, posuían terras e ocupaban os principais cargos: visir ou primeiro
ministro, gobernador dunha provincia ou nomarca.
– Sacerdotes, que dirixían os ritos relixiosos e administraban as terras do templo.
– Escribas, que dominaban o cálculo e a escritura. Os exipcios idearon a escritura xeroglífica
mediante signos que expresaban obxectos e que se empregaba, sobre todo, para decorar
templos e tumbas. Na pedra de Rosetta atopouse a clave para descifrala. Esta escritura
tamén tiña como soporte o papiro.
– O exército.
● O pobo de Exipto (non privilexiados) estaba formado por:
– Artesáns e pequenos comerciantes.
– Campesiños: traballaban as terras, debían entregar unha parte da colleita aos
funcionarios do faraón ou do templo e estaban obrigados a traballar gratuitamente na
construción das grandes obras públicas como as pirámides.
– Aínda que en número reducido, tamén existían escravos.
5.- A RELIXIÓN EXIPCIA
● A relixión exipcia era politeísta. O deus máis popular era Ra (deus do sol), tamén estaban Osiris (deus
dos mortos), Isis (deusa da fertilidade), Horus (deus da guerra), Anubis (deus do inferno) e Thot (deus da
sabedoría).
● O faraón era adorado tamén como unha divindade.
● Os templos eran a morada dos deuses e os sacerdotes rendíanlles culto e obsequiábanos con ofrendas
e procesións.
● A relixión exipcia prometía unha vida despois da morte (vida de ultratumba), pero para iso debíase
momificar o cadáver e superar o Xuízo de Osiris que xulgaba a súa vida terreal.

4. 4
● Os exipcios eran moi supersticiosos e crían que as figuras que se colocaban nas tumbas cobraban vida
no máis alá ou alén, por iso poñíanlles estatuíñas aos seus defuntos e pintaban as tumbas.
6.- OS TEMPLOS E AS TUMBAS
● A arquitectura exipcia tiña as seguintes características:
– Era arquitrabada, as cubertas eran planas sustentadas por columnas, e non usaba nin o arco
nin a bóveda.
– Tendía ao monumentalismo; as grandes construcións foron os templos e as tumbas,
construídas con pedra e decoradas con gravados, esculturas e pinturas.
● Os templos estaban amurallados e tiñan partes diferenciadas: pilonos, sala hípetra, sala hipóstila e
santuario. Só o faraón e os sacerdotes podían entrar no santuario.
● Había dous tipos de templos: os construídos ao aire libre e os escavados na rocha (speos) que decoran
as fachadas con grandes esculturas.
● As tumbas eran moi importantes para as crenzas dos exipcios porque representaban a garantía do
acceso do defunto á vida de ultratumba.
● Unicamente os faraóns e mais os membros das capas sociais máis elevadas puideron construír para eles
grandes tumbas. As clases baixas eran soterradas na area do deserto.
● En Exipto había diferentes tipos de tumbas:
– As primeiras foron as mastabas, unhas construcións rectangulares, sinxelas e de pouca altura.
– Da superposición de varias mastabas xurdiron as pirámides. Destacan as de Keops, Kefrén e
Micerinos.
– O medo aos saqueos levou á construción de hipoxeos, que eran cámaras funerarias enterradas
baixo terra e moi luxosamente decoradas. Destaca o de Tutankamón no Val dos Reis.