СӘБИТ
МҰҚАНОВ
(1900- 1973)

Сәбит Мұқанов
●атақты жазушы
●әдебиет зерттеушісі
●мемлекеттік сыйлықтың
иегері
●Қазақстан Ғылым
академиясының академигі

Сәбит Мұқановтың өмірбаяны
1900 жылы 13(26)сәуірде - Солтүстік
Қазақстан облысының Жамбыл
ауданындағы Жаманшұбар деген
жерде туған.
Бала кезінде - ата-анасынан ерте
жетім қалып, қой бағып, балалық
шағын байға жалданумен өткізген.
14-15 жасынан өлең-жырды ауызша
да, жазып та шығара бастады.
Ауыл молдасынан хат танып,
болашақ жазушының дарыны ерте
кезден білінеді. Жерлестері оны
«жыршы бала», «ақын бала»
атандырады.

Сәбит Мұқановтың
шығармашылығы
 1915 жылы Ұлы Абай мен Ғабдолла Тоқайдың өлеңдерімен
танысады,
шығыс классиктерінің поэмаларын оқи бастайды.
 1918-1919 жылы Омскідегі мұғалімдер курсында оқып,
ауылда мұғалім болып еңбек етеді. Кеңес үкіметінің саясатын
жүргізеді. Ақмола, Көкшетау губерниялары бойынша
партияның өкілі, нұсқаушысы болады.
 1922 жылы Орынбордағы рабфакқа (жұмысшылар
факультетіне) түсіп, оны 1926 жылы бітіреді.
 1926-1928 жылы Қазақстан Мемлекеттік баспасының бас
редакторы болды.
 1928 жылы Ленинград университетінің филология
факультетіне оқуға түсіп, аз уақыттан соң отбасы жағдайына
байланысты Петропавл қаласына келіп‚ «Кеңес ауылы»
газетінің редакторы және жазушылар бөлімінің жетекшісі
болды.
 1936–1937, 1943–1951 жылдары Қазақстан Жазушылар
одағын басқарды.
 1937-1941 жылы ҚазПИ-де (қазіргі ҚазҰПУ) профессор
болып, қазақ әдебиетінен дәріс береді.

Сәбит Мұқановтың еңбектері
• 1924 жылы өлеңдер мен мақалалардан және аударма шығармалардан тұратын
«Совет өкіметі һәм қазақ әйелі» атты тұңғыш кітапшасын шығарған.
• 20 жасынан поэма жаза бастады: «Балбөпе», «Жетім қыз», «Батырақ», «Қанды
көл», «Жүйткі, қара айғырым».1926-1927 жылдары «Кешегі жалшы мен бүгінгі
жалшы», «Октябрьдің еткелдері» поэмалары, «Ақбөпенің сыры».1928 жылы
«Сұлушаш» дастаны, 1931 жылы «Адасқандар» романы.
• 30-жылдары «Майға сәлем» (1933), «Сөз - Советтік армия» (1934) атты өлеңдері,
«Ақ аю» поэмасы (1935), «Жұмбақ жалау» романы (1938), «Теміртас» (1935),
«Есіл» (1937) романдары, «Достар» (1937) повесі, «Ботагөз» (1938) романы
жарыққа шықты.
• 40-жылдары «Менің мектептерім» романын, «Балуан Шолақ» повесін,
«Сырдария» романын, «Поэзия маршалы», «Майданға хат», «Жеңімпаз Қызыл
Армия», «Фашизмнің ажалы», тағы басқа прозалық жөне поэзиялық
шығармаларын жазды.
• 50 жылдары «Шоқан Уәлиханов» драмасын, «Тындағы толқындар» романын
жазды. «Саяхаттар», «Туған жердің тыңында», «Тыңда тұнған байлық»,
«Алыптың адымдары», «Адам-Атаның шоқысында» кітаптарын шығарған,
«Шоқан Уәлиханов» пьесасы жарық көрді.
• 1961 жылы өлеңмен жазылған «Замандас туралы аңыз» атты шығармасын
жариялады.
• Сәбит Мұқанов өмірінің соңғы жылдарында Шоқан өмірінен «Аққан жұлдыз»
романын жазып, оның екі кітабын шығарған. Жазушы 4 том ретінде
жоспарлаған бүл роман аяқталмай қалған.

«Ботагөз» романы
• «Ботагөз» романында Қазақстандағы 1910-
1920 жылдардағы күрделі оқиғаларды
бейнелеген. 1-дүниежүзілік соғыс, 1916
жылғы көтеріліс, Ақпан революциясы,
Қазан төңкерісі, Азамат соғысы,
Қазақстанда Кеңес өкіметінің орнауы, тағы
басқа ірі тарихи оқиғалар роман сюжетіне
аркау болған. Романдағы басты тақырып -
қазақ халқының, Қазақстанның тарихи
тағдыры.

Сәбит Мұқановтың Әдеби-мемориалдық
Мұражай-Үйі Алматы қаласында

Сәбит Мұқанов атындағы кітапхана
Петропавл қаласы

Қазақстан пошталық
маркасы, 2000 жыл