tıp etiği

1. ETİK (Tıp Etiği)
Psk.Sadık SUN
Diyarbakır Çocuk Hastalıkları Hastanesi
10.15.2014

2. ETİK
• Yunanca “ Ethos” sözcüğünden gelmektedir.
• Etik, temel olarak neyin iyi, neyin kötü, neyin
doğru, neyin yanlış, nelerin erdem, nelerin
ahlaksızlık, neyin adil, neyin suç olduğunu
belirlemeye çalışır.
• Toplumun bakış açısını da dikkate alarak,
bireylerin uygun ve uygun olmayan
davranışlarını belirlemektedir.

3. Tıbbi etiğin genel olarak amacı
nedir?
 Etik, gündeme geldiği antik çağdan bu yana
“değerler dünyası” ile ilgilenir.
 Temel sorunsalı “ İyi” nin ve “ kötü”nün
ne olduğu?,
mutlak “ iyi” nin olup olmayacağıdır ?
3

4. Etiğin ilgi Alanına Giren Bazı Konular
 Bazı sebeplerden ötürü gebeliğin
sonlandırılması.
 Sperm Bankaları
 Taşıyıcı Annelik
 Genetik Bilimi İle ilgili Bazı Konular (Örn:
Canlıyı Kopyalama
 Ötenazi…..

5. ETİK DEĞER
 Etik değerlerden söz edildiğinde dürüstlük,
yardımseverlik, doğruluk, adaletli olmak, sadakat,
yalan söylememek, hırsızlık yapmamak, cana
kıymamak gibi dünyanın her yerinde geçerli olan
değerlerden söz ediliyor demektir.

6.  “ Etik değerler evrenseldir ve her ülkede
geçerliliği olan kurallardır. ”

7.  Kişi, bir etik kuralı kendisine rehber alarak,
olaylar karşısında gerekliliğine inandığı tutum ve
davranışları gösterebilir.
 Sağlık alanında çalışan sağlık personelinin tıbbi
etik kurallarına sahip olması vazgeçilmez bir
gerekliliktir.
 Bu kurallar meslek gurubu içinde belli bir disiplin
ortamı yaratır.

8. AHLAK:
 Kişiler arası ilişkilerde uyulması gereken ilke
ve kurallardır.
 Her toplumda değişebilecek gelenekler
alışkanlıklar ,örf ve adetler ,töreler ,yaşam
biçimleri gibi tutum ve davranışlar için
kullanılır.

10. Etik İle Ahlak Ahlak Arasındaki Fark
****En önemli fark***
Etik evrensel ahlak bölgesel kısmi bir olgudur
yani etiğin içeriği evrensel normlardır, ahlakın
içeriği ise gelenek ve göreneklerdir.

11. Etik İle Ahlak Ahlak Arasındaki Fark
 Bir doktorun din, dil, ırk, mezhep gözetmeksizin
bir hastanın hayatını kurtarması mesleki ve
insani etiktir.
 Töre Cinayetlerinin olması, Erken yaşta
evlendirme o bölgenin yada o yörenin ahlakıdır.
 Yalan söylemek etik dışıdır herkes tarafından
yanlış olduğu düşünülür oysa kürtajın
yasaklanması kimi ahlak çerçevelerinde doğru
kimisinde yanlıştır.

12. TIP ETİĞİ İLKELERİ
 Özerkliğe saygı ilkesi
 Yararlılık ilkesi
 Kötü davranmama ilkesi
 Aydınlatılmış onam ilkesi
 Adalet ilkesi
 Gizliliğe saygı ilkesi
 Doğruluk ilkesi
 Sözünde durma ilkesi
 Sır saklama ilkesi
 Gerçeğe uyma ilkesi
 Eşitlik ilkesi, bu ilkelerden bazılarıdır.

13.  Kansere yakalanmış bir hastadan hastalığın gizlenmesi hatta
onun kanser olmadığının söylenmesi hekim hasta ilişkisi içinde
sıkça karşılaşılan bir hekim tutumudur. Oysa ki, böyle bir tutum,
aynı zamanda gerçeği söyleme, doğruluk, aydınlatılmış onam
ilkelerinin; dolayısıyla, tüm bu ilkeleri içinde barındıran özerkliğe
saygı ilkesini çiğnemiş olmaktadır. Öte yandan gerçeğin
hastaya zarar vereceği düşüncesiyle gösterilen bu tutum,
yararlılık ilkesini ön planda tutan görüş sahipleri tarafından ise.
doğru bir davranış olarak görülebilir

14. Tıbbın Temel Etik İlkeleri
İnsanlar arasındaki tüm ilişkilerin temel, doğal
ve vazgeçilmez ilkelerindendir. Bunlar;
 1) Özerklik İlkesi:
 Bireyin özerkliğine saygı gösterme
 2) Yararlılık İlkesi:
 Yararlı olma, yarar-zararı dengeleme
 3) Zarar Vermeme İlkesi:
 Zararı önleme, zarar vermekten kaçınma,
 4) Adalet ilkesi:
 Hakkaniyetli olma, tıbbi kaynakları adil paylaştırma.

15. 11)) ÖÖzzeerrkklliiğğee SSaayyggıı İİllkkeessii::
 Bireyin kendi hakkında karar vermesine
olanak tanıma
 Bireyin seçimini özerk biçimde yapabilmesi,
sergilediği eylemini de bilinçli ve istekli olarak
gerçekleştirmesidir.

16. 22)) ZZaarraarr VVeerrmmeemmee İİllkkeessii::
 Zarardan kaçınma
 Zararı önleme
 Olası zararları öngörme
ve risk faktörlerini bilmek
ve ortadan kaldırabilmek.

17. 33)) YYaarraarrllııllııkk İİllkkeessii::
 Yararlı olma
 Yararlı olanı gözetme
 Elde edilecek yarar ile verilecek zarar
tarafsızca tartma, dengeleme

18. 44)) AAddaalleett İİllkkeessii::
 Adil olma,
 Doğru olanı yapma,
 bütün insanları ırk, dil, din, cinsiyet, sosyal sınıf... gibi
farklı açılardan eşit görmek.
 Tıbbi kaynakları adil paylaştırma,
 Tıbbi kaynakları etkin kullanma (nafile kullanılmasını
önleme)
 Bu anlamda' böbrek aktarımı yapılacak gençlerin
yaşlılara tercih edilmesi, tıbbi araçların kullanımında
toplumsal statülere göre karar verilmesi gibi durumlar,
ilkenin ihlal edildiğini gösterir örneklerdendir.

19. Etik Haklar
1) Sağlık kaynaklarından yararlanma hakkı
2) Tedavi hakkında karar verme hakkı
3) Aydınlanma hakkı
4) Sırlarının korunmasını bekleme hakkı,
5) Mahremiyetinin korunmasını dileme hakkı,
6) Sağlık hizmetlerinden eşit yararlanma hakkı,
7) Kaynaklardan adil pay alma hakkı
8) Hakkaniyetli /Tarafsız - Önyargısız davranılmayı
bekleme hakkı, gibi.

20. 20
Hasta Hakları
Hasta hakları: Sağlık hizmetlerinden
faydalanma ihtiyacı bulunan fertlerin,
sırf insan olmaları sebebiyle sahip
bulundukları ve T.C. Anayasası,
milletlerarası antlaşmalar, kanunlar
ve diğer mevzuat ile teminat altına
alınmış bulunan haklarını, ifade
eder.

21. 1) Sağlık Hizmetlerinden Faydalanma
Hakkı
Hasta, adalet ve hakkaniyet ilkeleri çerçevesinde,
sağlık hizmetlerinden ihtiyaçlarına uygun olarak
faydalanma hakkına sahiptir.

22. 2) Sağlık Durumu İle İlgili Bilgi Alma
Hakkı
Her bir kişi:
 Hastalığı,
 Uygulanacak tanı yöntemleri,
 Önerilen tıbbi müdahale/ tedavi,
 Bunun yararı, riskleri ve olası tehlikeleri,
 Eğer varsa başka bir tıbbi müdahale yöntemi,
 Bunun da yararları, tehlikeleri,
 Tedavinin kabul edilmemesi halinde ortaya çıkabilecek
olası sonuçları ile
 Hastalığın seyri ve sonucu hakkında sözlü veya yazılı
olarak bilgi istemek hakkına sahiptir.
 Etik Ödev: Hastayı aydınlatma ödevi

23. 3) Rıza Olmaksızın Tıbbi Ameliyeye Tabi
Tutulmama Hakkı
 Kanunda gösterilen istisnalar dışında, kimse, onamı
/rızası olmaksızın ve verdiği onama uygun olmayan bir
şekilde tıbbi uygulamaya tabi tutulamaz.

24. 4) Tedaviyi Reddetme veya Durdurma Hakkı
 Kanunen zorunlu olan haller dışında ve doğabilecek
olumsuz sonuçların sorumluluğu hastaya ait olmak
üzere; hasta kendisine uygulanması planlanan ya da
uygulanmakta olan tedaviyi reddetmek durdurulmasını
istemek hakkına sahiptir.

25. 5) Hastanın Tedavisiyle ilgili Bilimsel Çalışmalara
Katılma/ Katılmama Hakkı
 Klinik veya laboratuar muayeneleri sonucunda
bilinen klasik tedavi yöntemlerinin hastaya faydalı
olamayacağı kesin olduğu durumda;
 Yeni yöntemin faydalı etkilerinin anlaşılması için
hasta bilimsel çalışmalara katılabilir.

26. Hastanın Tedavisiyle ilgili Bilimsel Çalışmalara
Katılma/ Katılmama Hakkı
 Ancak hastanın gerçek aydınlatılmış onamının
bulunması şartı yerine getirilmiş olmalıdır.

27. 6) Hastanın Tıbbi Kayıtlarını İnceleme Hakkı
 Hasta, sağlık durumu ile ilgili bilgiler bulunan
dosyayı ve kayıtları, doğrudan veya vekili /kanuni
temsilcisi vasıtası ile inceleyebilir ve bir suretini
alabilir.
 Bu kayıtlar, sadece hastanın tedavisi ile doğrudan
ilgili olanlar tarafından görülebilir.

28. 7) Mahremiyete Saygı Gösterilmesini Bekleme
Hakkı
 Hastanın, mahremiyetine saygı gösterilmesi esastır.
Hasta mahremiyetinin korunmasını açıkça talep de
edebilir.
 Her türlü tıbbi müdahale; hastanın mahremiyetine
saygı gösterilmek suretiyle yapılır.

29. 8) Bilgilerin Gizli Tutulması
 Sağlık hizmetinin verilmesi sebebiyle edinilen bilgiler,
kanun ile müsaade edilen haller dışında, hiçbir
şekilde açıklanamaz.

30. 9) Tıbbi Araştırmalar: Tıbbi Araştırmalarda
Onam/Rıza
 Hiç kimse, bakanlığın izni ve bireyin onamı
bulunmaksızın, deney, araştırma veya eğitim
amaçlı tıbbi müdahaleye sokulamaz.
 Üzerinde araştırma yapılmasına rıza gösteren
gönüllünün hayatından ve vücut bütünlüğünden
üstün tutulamaz.
 Gerçek bir aydınlatılmış onamdan söz edebilmemiz
için hastaya verilmesi gereken bilgilerin açıkça
verilmiş olması, bilginin anlaşılır olması, hastanın
gönüllü, yeterli olması ve bunların sonunda
denek/hastanın onam vermiş olması gerekmektedir.

31. 10) Hastanın Güvenliğin Sağlanmasını Bekleme
Hakkı
 Herkesin, sağlık kurum ve kuruluşlarında güvenlik
içinde olmayı bekleme ve bunu isteme hakkı
vardır.
 Etik Ödev: Kötü davranmama ödevi,
 Olası zararları önleme ödevi

32. 11) Değerlerine Saygı Gösterilmeyi
Bekleme Hakkı
 Hasta, kişilik değerlerine uygun bir şekilde ve ortamda
sağlık hizmetlerinden faydalanma hakkına sahiptir.
 Sağlık hizmetlerinde görev alan bütün personel;
hastalara, yakınlarına ve ziyaretçilere güler yüzlü,
nazik, şefkatli ve sağlık hizmetleri ile ilgili mevzuat
ve bu Yönetmelik hükümlerine uygun şekilde
davranmak zorundadır.

33. 12) Ziyaret Edilmeyi Bekleme ve
Refakatçi Bulundurma
 Hasta ziyaretçilerinin kabul edilmesi, kurum veya
kuruluşça belirlenen usul ve esaslara uygun olarak
gerçekleştirilir ve bu konuda gereken tedbirler alınır.

34. 13) Dini Gerekleri Yerine Getirebilme ve Dini
Hizmetlerden Faydalanma Hakkı
 Kurum hizmetlerinde aksamalara neden olmamak,
başkalarını rahatsız etmemek ve yürütülen tıbbi
tedaviye hiç bir şekilde müdahalede bulunulmamak
şartı ile onları manevi yönden desteklemek üzere
istekleri halinde, dini inançlarına uygun din görevlisi
davet edilir.

35. 14) Müracaat, Şikayet ve Dava Hakkı
 Hastanın ve hasta yakınlarının, hasta haklarının ihlali
halinde, mevzuat çerçevesinde her türlü müracaat,
şikayet ve dava hakları vardır.

36. Etik İkilemler
 Zorunlu sağlık taramaları, aşı uygulamaları gibi halk
sağlığı hizmetlerinin halka ulaştırılmasında da, kimi
zaman bireyin kendi hakkında karar verme hakkı göz ardı
edilmekte,dolayısıyla özerkliğe saygı ilkesi ihlal
edilebilmektedir.
 Kansere yakalanmış bir hastadan hastalığın gizlenmesi hatta onun
kanser olmadığının söylenmesi hekim hasta ilişkisi içinde sıkça
karşılaşılan bir hekim tutumudur.Oysa ki, böyle bir tutum, aynı
zamanda gerçeği söyleme, doğruluk, aydınlatılmış onam ilkelerinin;
dolayısıyla,tüm bu ilkeleri içinde barındıran özerkliğe saygı ilkesini
çiğnemiş olmaktadır. Öte yandan gerçeğin hastaya zarar vereceği
düşüncesiyle gösterilen bu tutum,yararlılık ilkesini ön planda tutan
görüş sahipleri tarafından ise. doğru bir davranış olarak görülebilir

37.  Hekimlerin uymakla
yükümlü olduğu kural
ve ilkeleri belirleyen
(M.Ö. 460-370) “
Hipokrat Andı” da bir
tür etik kurallar
metnidir.

38. Hipokrat Andı
Hekim Apollo, Aesculapius, Hygia, Panacea adına and içerim ve tüm tanrı ile
tanrıçaları tanık tutarım ki, bu yemini kendi yetenek ve hükmümle yerine
getireceğim.
Bana bu sanatı öğreteni babam gibi tutacağım. Onun dostu olacağım ve
maddiyatımı onunla paylaşacağım. Onun çocuklarını kardeşim bileceğim.
İstedikleri takdirde bu sanatı onlara karşılıksız öğreteceğim,
Tıbbi bilgilerimi yalnızca çocuklarım, hocamın çocukları ve bu mesleğe girip
kurallarını kabul etmiş olanlarla paylaşacağım,
Yetenek ve hükmüm doğrultusunda hastalarımın iyiliği ve yararı için diyet
uygulayacağım ve kimseye zarar vermeyeceğim,
Ne ölümcül ilaç isteyene böyle bir amaçlı ilaç vereceğim ne de ölümüne neden
olacak bir tavsiyede bulunacağım.
Bir kadının çocuk düşürmesine yardım etmeyeceğim,
Sanat ve hayatımın temizliğini ve kutsiyetini koruyacağım,
Mesaneden taş alma müdahalesi yapmayacağım bunu uzmanına bırakacağım,
Girdiğim her ev, hastamın iyiliği içindir. Özgür ya da köle olsun hiçbir hastama
tacizde bulunmayacağım,
Hastama ait bilgileri kimseye açıklamayacağım ve onları sır olarak saklayacağım,
Eğer bu yeminimi tutarsam insanlar arasında her zaman hürmet göreyim,
Eğer tutmazsam aksine uğrayayım.

39. Hipokrat Andı;
 Hekimlerin birbirlerine ve meslektaşlarına
karşı etik sorumluluklarını tanımlar.
 Hekimlerin birbirine saygılı, yardımlaşma ve
işbirliği yapan kişiler olması istenir.
 Hekimlerin hastalarına karşı yükümlülükleri
de bu and içeriğinde belirtilmiştir.

40. Hipokrat Andı;
 Bir bütün olarak değerlendirildiğinde karşımıza çıkan ana
ilke, kişisel özelliklerine bakmaksızın hekimin her koşulda
hastasına yararlı olması ve onun iyiliği için çalışmasıdır.
 Bugün, “Yararlılık İlkesi” olarak adlandırdığımız bu etik
sorumluluk yüzyıllar öncesinden süzülüp gelen hekim-hasta
ilişkisinin temel öğesidir.
 Hipokrat Andı, günümüzde bile, hekimlerin uymakla
yükümlü olduğu ilke ve kuralları belirleyen metinlere
kaynak oluşturmaktadır.

41. Hekim Andı
Hekimlik mesleği üyeleri arasına katıldığım şu anda, hayatımı
insanlık yoluna adayacağımı açıkça bildiriyor ve söz veriyorum.
Hocalarıma saygı ve gönül borcumu her zaman koruyacağıma,
san’atımı vicdanımın buyrukları doğrultusunda dikkat ve özenle
yerine getireceğime, hasta ve toplumun sağlığını baş görev
sayacağıma, benden hizmet bekleyen kimselerin sırlarına saygılı
olacağıma ve onları saklayacağıma,
hekimlik mesleğinin onurunu ve temiz töresini sürdüreceğime,
meslekdaşlarımı kardeş bileceğime, din, milliyet, ırk, siyasî eğilim
veya toplumsal sınıf ayrımlarının görevimle hastam arasına
girmesine izin vermeyeceğime, insan hayatına kesinlikle saygı
göstereceğime, baskı altında kalsam bile tıp bilgilerimi insanlık
değer ve yasalarına karşı kullanmayacağıma,
açıkça, özgürce ve namusum üzerine ant içerim.
41

42. KATILDIĞINIZ İÇİN
TEŞEKKÜRLER