1. A imaxe secuenciada. Linguaxe Básica
Linguaxes secuenciados
 O aleluia.
 O cómic.
 A fotonovela.
 O cine.
 A televisión
1. Secuencia
Dúas ou máis imaxes pódense encadear, unha tras outra, para describir algunha cousa ou explicar unha
narración. Estas imaxes forman unha secuencia. Polo tanto, pode definirse como cada unha das divisións,
con sentido completo e autónomo, máis extensas das imaxes secuenciadas. É frecuente que unha
secuencia conste de diversas e moi variadas esceas (2). Dentro da película as secuencias normalmente se
separan por signos de puntuación visual: fundidos (encadeados, de cortinilla, de apertura ou peche, tc.);
sonoros: banda sonora; escenográficos: cambio notorio de esceario e de tempo de acción (as secuencias
podense comparar ós capítulos nas obras literarias)
2. Escea
É cada un dos momentos de acción continuada dentro da secuencia, que carecen de sentido completo por
se mesmos. Cada escea lévase a cabo nun mesmo ambente e lugar. Nalgúns casos a escea resólvese
cunha soa toma (ou plano), pero polo xeral cada escea está constituida por varios planos. (Póde
compararse ós párrafos nas obras literarias)
3. Toma
E calquera asunto ou trozo de acción filmado mediante unha carreira ininterrumpida da cámara. Está moi
ligado o “plano” (4).Plano
Refírese á dimensión con que aparece o suxeto dentro do cadro, ou a cantidade de esceario captado pola
cámara. Tamén o definimos como cada unha das distancias e águlos da cámara con respecto ó escenario,
que describen unha mesma acción. (¡ollo! é frecuente tender a confundir escea con plano).
Lectura de imaxes fixas (2) – Educación Plástica e Visual – curso 00/01 1

2. Tipos de plano, atendendo á dimensión do campo visual que abarca a cámara: Plano universal (ou gran
plano xeral)
a) Plano xeral.
b) Plano americano (ou ¾)
c) Plano medio
d) Primeiro plano
e) Plano de detalle
4. Encadre
Indica a disposición dos elementos dentro do plano. Se a cámara permanece estática ante o esceario o
plano e o encadre coinciden, pero se se despraza, redestribuindo os elementos, o plano está formado por
varios encadres.
5. Plano secuencia
Cando nun plano ademáis de redistribuir os elementos dentro do campo de visión tamén se despra a
cámara polo esceario sen corte algún mestras os actores interpretan, co que se consegue amplíar a
duración da escea, construindo unha unidade completa de contido.
Lectura de imaxes fixas (2) – Educación Plástica e Visual – curso 00/01 2

3. Recursos máis utilizados para estructurar o tempo nas narracións
Se unha secuencia é narrativa explica un feito que sucede nun espacio concreto e nun espacio de tempo.
A orde de presentación das imaxes na narración crea unha estructura temporal que é esencial para
comprender o significado da historia.
a) A elipse.
Consiste en omitir na narración todo aquelo que é pouco importante ou se pode intuír. A elipse débese
contrarrestar con suficientes elementos de continuidade que permitan comprender a relación de imaxes
sucesivas e, por tanto, entender a historia.
A) Unha muller con maleta: unha viaxe
B) Un tren: medio de transporte
C) A mesma muller baixa do tren.
b)ELIPSE: enténdese que a muller viaxou nese tren
O ralentí ou cámara lenta.
Consiste en explicar unha acción empregando máis
tempo do que realmente transcorre.
Téndese a facer para amosar moitos detalles ou
potenciar a forza expresiva da imaxe.
O ralentí crea unha tensión que acentúa o
dramatismo dos feitos e multiplica os detalles
da acción.
Lectura de imaxes fixas (2) – Educación Plástica e Visual – curso 00/01 3

4. c) O “flash-back”. É un salto ó tempo pasado (e o “flash-forward” un salto ó futuro).
A representación
do que pasou no
pobo (flash-back)
diferénciase polo
cambio de tons e
pola forma
despuntada da
viñeta.
Lectura de imaxes fixas (2) – Educación Plástica e Visual – curso 00/01 4

5. Angulación e Encadre
Sexa cal sexa o medio que utilicemos para a creación dunha imaxe, debemos potenciar ó máximo a súa
capacidade comunicativa. E son recursos imprescindibles para enfatizar esa forza expresiva:
a) Encadre.
Selecciona o fragmento do espacio que define cada imaxe e dá a entender a que distancia da escena
sitúase o espectador.
b) A ángulación.
Ven determinada polo punto de vista do espectador.
A combinación destes dous factores fan que unha imaxe sexa suxerente ou atractiva ou que, polo
contrario, non teña ningún interese.
Lectura de imaxes fixas (2) – Educación Plástica e Visual – curso 00/01 5

6. TIPOS DE PLANOS
1. Gran plano xeral (ou
plano master).
Describe un escenario, sen
singularidades, como un
accidente máis da paisaxe.
Serve entre outras cousas para
coñecer a que totalidade se
remiten os planos máis curtos
2. Plano xeral (ou plano
.
longo).
Neste plano a figura é
claramente recoñecible, pero
establécese un certo equilibrio
entre figura e entorno. Centra a
relación dun grupo de persoas nun
espacio concreto.
3. Plano de conxunto (ou
plano enteiro).
Serve para que o persoaxe,
perfectamente recoñecible e máis
importante que o entorno, se mova
dentro del, en accións que requiran
a visión completa do seu corpo. É
frecuente utilizalo para presentar
grupos.
Lectura de imaxes fixas (2) – Educación Plástica e Visual – curso 00/01 6

7. 4. Plano tres cuartos (ou plano americano).
A imaxe da figura aparece cortada á altura dos xeonllos, a eliminación dos pés ós
personaxes corresponde cun campo natural de visión no que espectador e personaxe están a
un mesmo nivel. Nestes planos a xesticulación e a traslación están distantes dabondo para
que o diálogo sexa amigable e sen unha acentuada mímica facial, mentras que as evolucións
dos brazos poden verse completas.
5. Plano medio.
O personaxe aparece cortado á
altura da cintura. É moito máis intimista que
o plano americano. O rostro xa posúe certa
singularidade, aínda que a presencia do
corpo continúa sendo evidente. Utilízase
frecuentemente para mostrar accións de
personaxes en repouso, posto que a
atención incide sobre os xestos dos brazos ó
6. Plano medio curto. nivel do tronco.
O suxeito aparece cortado á altura do peito. A importancia da imaxe céntrase no rostro, polo que
é moi expresivo. Está próximo ó primeiro plano pero aínda ten referencias secundarias ó corpo. É un
plano moi dramático no que destaca a cara do actor.
Lectura de imaxes fixas (2) – Educación Plástica e Visual – curso 00/01 7

8. 7. Primeiro plano.
A imaxe comeza á altura das
clavículas. desligada do corpo e
amosando o rostro como
espectáculo. Expresa
sentimentos, pensamentos e
emocións íntimas. É o medio
directo entre o espectador e a
reacción psicolóxica do persoaxe.
8. Primeirísimo plano (ou gran primeiro plano).
O encadre pecha toda a cabeza (é frecuente que apareza
cortada pola fronte e polo mentón). O resultado é unha maior
acentuación dramática dos valores psicolóxicos do primeiro
plano.
9. Plano detalle.
Amosa unha parte do corpo,
un obxecto ou unha
particularidade susceptible de
ser amosada para a mellor
comprensión ou expresividade
da narración. Soe tratarse de
planos clave para o desenlace ou
entendemento da trama.
Lectura de imaxes fixas (2) – Educación Plástica e Visual – curso 00/01 8

9. PLANOS LARGOS E PLANOS CORTOS
Referidos á cantidade de campo visual recollido pola cámara.
Os planos largos
Recollen unha gran cantidade de visión) revelean o lugar, establecen o ambente e as posibles relacións con
el. Se se manteñen durante moito tempo poden privar o espectador dos detalles. Son apropiados para as
esceas de acción e as de alto contido dramático (presenciar un asesinato dende un plano largo permitenos
establecer distancias e disvinculación cunha escea que pode ser desagradable).
Os planos cortos
Escaso campo visual. Enfatizan, dramatizan, revelan as accións e amosan detalles. Se se abusa deles poden
ser moi restrictivos, poden impedir que o espectador integre o entorno na escea. Nun plano corto é máis fácil
descubrir unha emoción particular, baixo determinadas circunstancias, que nun plano largo onde,
probablemente pasarían desapercibidas.
Os planos detalle
Soen ter unha importancia directa sobre a trama (unha pistola insinuada, unha cicatriz, unha man
temblorosa poden revelarnos un dato crucial do desenlace final). Con todo, deben usarse en moi contadas
ocasións, pois abusar deles pode causar unha certa incomodidade na película.
Lectura de Imaxes Fixas - Educación Plástica e Visual - curso 00/01 9

10. Ángulos dunha toma
Son os ángulos que forma o eixo da cámara co suelo
e tendo a imaxe a filmar como vértice.
1. Normal. A cámara está situada á mesma altura que
os ollos dos persoaxes enfocados, paralela o chan.
2. Picado. A cámara está máis alta que os ollos do
persoaxe e enfoca cara a abaixo. Este tipo de planos
afunde o suxeto contra o chan, sicolóxicamente o
persoaxe parece débil, apocado ou derrotado. Mostra
un persoaxe máis baixo do que en realidade é (ver a
película Bienvenido Mr. Marshall).
(particularidade): A vista do ollo de Deus. A cámara
prácticamente forma 90º co chan (moi utilizada por A.
Hitchcock)
3. Contrapicado. A cámara está por debaixo da altura dos ollos dos persoaxes, enfocando de abaixo a
enriba. Transforma o suxeto en alguén moito máis alto do que é en realidade. Estes planos suxiren
dominancia ou poder (ver a película Ciudadano Kane).
Lectura de Imaxes Fixas - Educación Plástica e Visual - curso 00/01 10

11. Un “cruel” recurso para diferenciar a
superioridade dunha persoa frente a
outra é amosar nun plano contraplano
á persoa forte dende un contrapicado
e a débil nun picado
(ver os debates políticos nas
televisións en periodos electorais, o
que semella forte soe coincidir co
representante do partido político que
ten, nese momento, unha mellor
relación co medio de comunicación en
cuestión). e Conxelados de imaxe
Zooms
A maior ventaxa do efexto zoom é o aforro considerable de movementos de cámara, o que conleva tamén
un aforro económico ós productores das películas. Técnicamente o zoom non é un movemento de cámara, xa
que esta non se despraza, trátase únicamente dun axuste de lentes que produce esa sensación característica.
É un bó recurso para aillar ou señalar a alguén dentro da multitude, asi como para captar un xesto ou unha
expresión (planos detalle).
O oposto ó zom é o movemento “conxelado”. Na imaxe conxelada páranse todos os movemento de golpe,
dando un efecto de sucesión continuada dunha serie de fotos fixas.
Este dous efectos narrativos teñen en común o realce dos detalles máis dramáticos, pero debemos aplicalos
con tino: unha característica xeralizada do cineasta novel é o mal uso destas técnicas debido ó seu emprego
abusivo.
Lectura de Imaxes Fixas - Educación Plástica e Visual - curso 00/01 11

12. Plano en movemento
Referido ó plano creado pola cámara cando se despraza no espacio ou rota sobre se mesma. Atendendo a
eses dous tipos de movementos os planos creados poden ser:
a) Cámara Móbil.
Orixínanse cando desprazamos a cámara de un sitio a outro. Normalmente necesitamos de vehiculos
especiais para elo (grúas, “dollys”, “travellings”). Este tipo de planos teñen a ventaxa de poder introducirse
na narración e abrir moito máis espacio.
b) Panorámicas.
Cando a cámara permanece estática sobre un trípode, pero a facemos rotar polo seu cabezal sobre un eixo
de xiro horizontal ou vertical creamos unha vista panorámica (moi usada nos westers). As vistas
panorámicas móvense xeralmente de esquerda a dereita, imitando a orde de lectura dos ollos. As
panorámicas verticais son moi utilizadas porque crean o efecto de convertirse en espectadores silenciosos,
que narran visualmente unha determinada situación (ainda que normalmente combínase cun
desprazamento de cámara).
Tipos de desprazamentos de cámara.
Dependendo da técnica e o desprazamento que se lle esixe á cámara danse moitos tipos de movementos, os
máis frecuentes son:
1. Travelling. Cando desprazamos a cámara sobre uns rais (eso en teoría, á hora de traballar –sobre todo
os aficionados- termínamos montando a cámara sobre calquera cousa que se mova: coche, bicicleta,
carretilla, etc.)
2. Plano “dolly”. Cando montamos a cámara sobre unha “dolly” (plataforma rodante moi sofisticada,
metade grua, metade coche).
3. Plano “grua”. Cando nunha escea a cámara móvese de enriba a abaixo sobre unha grúa. Da moita
mobilidade á escea.
Lectura de Imaxes Fixas - Educación Plástica e Visual - curso 00/01 12

13. Cámara suxetiva
a) Definimos Plano obxectivo como aquelo que recolle unha cámara como espectadora da acción que se
está desenvolvendo, e
b) Plano subxetivo como o plano que representa a visíon que contempla o persoaxe que conduce a
narración.
A cámara suxetiva ofrece unha visión moi persoal da escea, tanto é asi que se abusamos desta técnica
corremos o risco de deixar á audiencia fora da acción, acaban perdendo involucción na historia. Pero é unha
técnica que funciona moi ben en secuencias de planos que expresan presencia emocional, como o
nerviosismo (a cámara correra ne mesma dirección que uns ollos alterados), ou visión dunha persoa coa cara
vendada (a cámara semellará a visión que se ten cunha venda que rodea os teus ollos, escea típica de
momias), ou a visión que contempla unha persoa que corre perseguendo a outra.
Lectura de Imaxes Fixas - Educación Plástica e Visual - curso 00/01 13