1. ХӨРСИЙГ ЭЛЭГДЭЛ ЭВДЭРЛЭЭС
ХАМГААЛАХ
Лекц8
Хичээлийн агуулга
Хөрсний элэгдэл
Хөрсний элэгдлийн шалтгаан
Элэгдэлээс хамгаалах хүчин зүйлүүд

2. ХӨРСНИЙ ЭЛЭГДЛИЙН ТҮҮХ
 Хурдацтай элэгдэл нь хөдөө аж ахуйтай чацуу гэж хэлж болно.
 Ийм элэгдэл эртний Месопотам, Грек, Ром, Ойрхи Дорнодын бусад
бүсүүдийн эртний соѐл иргэншлийн үеэс эхтэй.
 Хэд хэдэн сурах бичигт газрын доройтол, түүний эртний
иргэншүүдийн мөнөхөлд нөлөөлж байсан талаар дурдсан байдаг.
 Эдгаарийн нэг нь Америкт “Хөрс хамгааллын эцэг” хамаан
алдаршсан Хью Хаммонд Беннэтт сурах бичигтээ хөрсний
элэгдэлийн түүх, үр дагварын талаар дэлгэрэнгүй өгүүлсэн байдаг.

4. ХӨРСНИЙ ЭЛЭГДЭЛ
 Хөрсний элэгдэл нь ердийн буюу
геологийн, эсвэл хурдацтай гэсэн
2 үндсэн төрөл байдаг.
 Геологийн элэгдэл нь хөрс үүсэн
тогтох байгалийн үйл явцын хэсэг
бөгөөд бүх газар нутагт маш бага
хурдтай явагддаг өгөршилийн
энгийн үйл явц юм.
 Энэ нь хүний үйл ажиллагаанаас
үл хамааран геологын
насжилтаар хэмжигдэнэ.
 Хад чулуу өгөршин элэгдэх
замаар хөрс үүсэх нь удаан
боловч тасралтгүй үргэлжиж
байдаг геологийн элэгдэлийн үр
дүн юм.
 Удаан хугцааны ийм элэгдэл нь
хөрс бүрэлдэн тогтох маш чухал
үүрэгтэй байдаг
 Элэгдэлийн зэрэг нь тодорхой
босго утгыг давсан тохиолдолд
улам эрчимждэг нь ноцтой асуудал
болох ба үүнийг хурдацтай элгэдэл
гэж үзнэ.
 Ийм төрлийн элэгдэл нь ой модыг
хамтгайруулан огтлох, ойг огтлон
шатааж тариаланд шилжүүлэх.
 Газрыг эрчимтэй элдэншүүлэх
 Зохицуулалтын даац хэтрүүлэн
мал бэлчээх
 Биомоссыг шатаах зэрэг хүний
зохисгүй үйл ажиллагаанаас болж
үүсдэг.

5. ХӨРСИЙГ ДОРОЙТУУЛАГЧ 2 ҮНДСЭН ХҮЧИН ЗҮЙЛ БАЙДАГ.
УС БА САЛХИАР ҮҮСЭХ ЭЛЭГДЭЛ ЮМ.
 Усаар үүсэх элгэдэл
 Дэлхийн хэмжээнд 1,100 сая
га буюу доройтсон нийт газар
нутгийн 56% нь усны
нөлөөгөөр элэгдээд байна.
 Дэлхийн хэмжээнд ус нь
хөрсийг хамгийн хүчтэй эвддаг
байна.
 Хөрс усаар элгэдэх нь цалгиа,
ан цавын, жалга судгийн, усны
хөвөө, эргийн элэгдэл
байдлаар илэрдэг.

 Салхиар үүсэх элэгдэл
 Салхиар элэгдэх нь хуурай
болон хагас хуурай бүсэд өргөн
тархсан байдаг.
 Хүний үйл ажиллагаа,
тухайлбал ой мод огтлох, хөрс
эрчимтэй элдэншүүлэх зэрэг нь
салхиар үүсэх элэгдэл
эрчимжих нөхцөл бүрдэнэ.
 Салхиар үүсэх элэгдлийн эрчим
нь хуурай-хагас хуурай-гандуу-
чийглэг бүс гэсэн дараалаотай
байдаг.

7. ХӨРСИЙГ ДОРОЙТУУЛАГЧ ХҮЧИН ЗҮЙЛ
 Хөрсний элэгдлийн шалтгаан
 Ой модыг хатгайруулан огтлох
 Бэлчээрийн даац хэтрүүлэх
 Тариалангийн хөрсний зохисгүй менежмент
 Энэ хүчин зүйлүүдийн талаар ярилцах.