1. Оршил
ШУТИС
Даярчлагдаж байгаа дэлхийн өнөө үеийн залуучуудад төрөлх хэл, түүх
соёлоо дээдэлж орчин үеийн хөгжил дэвшилтэй алхахад болон Эх оронч,
үндэсний ухамсарын нэгдмэл үнэлэмжийг төлөвшүүлэхэд түүхийн шинжлэх
Нийгмийн Технологийн сургууль ухаан, түүнийг хүмүүст хүргэдэг Монголын түүхийн хичээлийн үүрэг их билээ .
ШУТИС-д инженер, техник технологи, эдийн засаг, менежмент,
мэдээллийн технологи, нийгэм, соёл зэрэг олон салбараар мэргэжилтэн бэлтгэхэд
Түүх-Аялал жуулчлалын нийгэм, хүмүүнлэгийн профессор багш нар түүний дотор түүхийн багш нар
профессорын баг энэхүү хичээлээрээ үндэсний бахархал төрүүлэх, түүх соёлоо дээдлэх, түүхэн өв
уламжлалаа хадгалах, түүхийн сурвалж, бусад хэрэглэгдхүүнийг оновчтой
ашиглахад оюутан залуусын анхаарлыг хандуулж ирсэн билээ.
Монголын түүхийн сургалтанд зориулж манай профессор багш нар
Монголын түүх I, II ботийг 2002, 2004 онуудад, 2008 онд Монголын түүх
/Дундад эртний үе/ 2-р дэвтрийг нэмэлт хийж, засварлан хэвлүүлж хэд хэдэн
гарын авлага гарган нийтийн хүртээл болгоод байна.
Монголын түүхийн хичээлийн энэхүү гарын авлага нь оюутан
суралцагчдын хичээлээр олсон мэдлэгийг бататгах, явцын ба улирлын шалгалтанд
бэлтгэхэд хэрэглэгдэхүүн болох, бие даалтын ажилд ашиглахад зориулагдсан
Монголын түүх бөгөөд оюутныг мэдлэгийн эрэл хайгуул хийхэд нь ач холбогдол өгнө хэмээн
үзэж хариултыг хавсаргаагүй болно.
/гарын авлага-сорил / Үндэсний ухамсар сэргэж эх түүхээ сонирхогчид олширч буй өдгөө цагт
таны ухаан мэдлэгт цуцал нэмж, үндэсний ухамсар, эх оронч сэтгэлгээнд дэм
болно гэдэгт итгэлтэй байна.
Та бүхний мэргэн оюун тунгаах биз ээ.
Түүх, аялал жуулчлалын багийн хамт олон
УБ
2011 он
1

2. Таныг хүндэтгэв.
Гарын авлага боловсруулсан: Нийгмийн Технологийн Сургуулийн Түүх-Аялал,
жуулчлалын профессорын багийн: SS 102 Монголын түүх 3 кредит
Тэргүүлэх Профессор Н.Галиймаа /Ph.D/
дэд проф Д.Сэрдарам/Ph.D/ Хичээлийн ерөнхий агуулга
дэд проф Ц.Цэрэн /Ph.D/ Лекцын сэдвүүд:
ахлах багш Ю.Болдбаатар /Ph.D/
ахлах багш Ц. Цэнджав /Маг/ Лекц -1: Монголын түүх судлалын асуудал ба нүүдэлчин монголчуудын түүхийн
ахлах багш Г.Наран-Оюун /Докторант/ өмнөх үеийн хөгжлийн тойм
багш Д.Хатанбаатар /Докторант/ Лекц -2: Хүний гарал үүсэл. Хүний үүсэл хөгжлийн тухай онол
багш С.Болормаа /Докторант/ Лекц -3: Хүй нэгдлийн байгууллын үе/Угсаатны түүх, хэл соёлын үүсэл гарал/
багш Ч.Ванчигдаш /Докторант/ Лекц -4: Дундад эртний нүүдэлчдийн төр ёсны уламжлал
багш Д.Эрдэнэбат /Маг/ Лекц -5: Нүүдэлчдийн овог, аймгийн гарал үүсэл. Угийн бичиг
багш Ц.Бямба-Очир /Маг/ Лекц -6: Монголчуудын угсаа гарвал, “Монгол” хэмээх нэрийн тухай
багш Г.Мөнх-Эрдэнэ /Маг/ Лекц -7: Их Монгол улс байгуулагдсан нь.
багш С.Бат-Эрдэнэ /Маг/ Лекц -8: Монголчуудын байлдан дагуулал.
багш А.Ариунболд /Маг/ Лекц -9: Монгол угсааны хаант улсууд
Лекц -10: XIV- XVII зууны Монгол орон
Сорилын бүтэц: Лекц-11: Манжийн үеийн Монголын нийгэм, эдийн засгийн байдал
- Монголын түүх хичээлийн лекц, семинарын сэдвүүд Лекц -12: XX зууны Монголын нийгмийн өөрчлөлтүүд
- Монголын түүхийн хичээлээр эссе бичих нь Лекц-13: ХХ зууны Монгол Туургатны түүх
- Монголын түүхийн хичээлээр уншиж судлах эх зохиол, сурвалж, веб Лекц -14: Социализмын үеийн Монгол орон
Лекц-15: Монголын тусгаар тогтнолын түүх
сайтууд
Лекц-16: Дэлхийн түүхэнд Монголчуудын эзлэх байр суурь
- Оюутны бие даалтын журам
- Оюутны бие даалтын ажлыг зохион байгуулж болох үлгэрчилсэн Семинарын сэдвүүд:
сэдвүүд
Сем-1: Оршил хичээл
Сем-2: Хүй нэгдлийн байгууллын үеийн Монгол орон
Сорилын агуулга: Сем-3: Монгол орны хүрэл зэвсгийн үеийн түүхХиргисүүр, Дөрвөлжин булш,
1. Монголын түүх судлал, түүхийн зангилаа асуудлууд -40 Буган чулуун хөшөө/
2. Ураг төрлийн байгуулалын үеийн Монгол орон -80 Сем-4: Монгол нутагт Эртний улсуудын төр, нийгмийн байгуулал, эрхлэх аж
3. Монгол нутагт оршин тогтнож байсан эртний улсууд -80 ахуй Хүннү-Кидан
4. Их Монгол улс -150 Сем-5: Монгол нутагт Эртний улсуудын төр, нийгмийн байгуулал, эрхлэх аж
5. Юан гүрэн ба Монгол угсааны хаант улсууд- 100 ахуй Түрэг, Уйгар, Хиргис
6. XIY-XYII Монгол- 100 Сем-6: X-XII зууны монгол нутаг дахь ханлиг, аймгууд
7. Манжийн эрхшээлийн үе 60 Сем-7: Чингис хаан Монголын эзэнт гүрнийг байгуулсан нь
8. Олноо өргөгдсөн он-ҮЭЧХ 70 Сем-8: Хубилай хаан ба Их Юан улс
9. Үндэсний ардчилсан хувьсгал 80 Сем-9: Юань гүрний түүх
10. Ардчиллын үе ба Үндсэн хуулийн асуудлууд 80 Сем-10: Дөчин дөрвөн хоёрын үе
2

3. Сем-11: Манж Чин улсын эрхшээлийн үеийн Монгол орон Тэмцэл хөдөлгөөн, Орчин үед эссе бичлэгийн хоёр хандлага ажиглагдаж байна.
Засаг захиргааны өөрчлөлт 1. Тухайн асуудлаар /гадаад, дотоодын сургууль, сургалтанд элсэх, тодорхой
Сем-12: Манж Чин улсын эрхшээлийн үеийн Монгол орон худалдаа, Мөнгө ажил үүргийг гүйцэтгэх/ өөрийн хүсэл эрмэлзлэл, чадвар, дадлыг илэрхийлэх
хүүлэл, Соёл
үүднээс эссе бичиж буй хэрэглээний хандлага
Сем-13: Богд хаант Монголын үе
Сем-14: Социализмын үеийн Монголын нийгэм, эдийн засаг 1921-1966 2. Тодорхой шинжлэх ухааны хүрээнд тухайлсан тодорхой сэдвээр өөрийн
Сем-15: Социализмын үеийн нийгэм эдийн засаг 1966-1990 мэдлэг, чадвараа илэрхийлэх, санаа бодлоо нотлох зорилгоор эссе бичиж буй
Сем-16: Монгол дахь Ардчилалын түүх сургалт судалгааны хандлага
Монголын түүхийн хичээлээр эссе бичих нь хамгийн өргөн хүрээний
Монголын түүхийн хичээлээр эссе бичих нь асуудал бөгөөд сонирхолтой байна гэдэгт итгэлтэй байна. Учир нь хүн
төрөлхтөнд өөрийн улс үндэстэн, удам угсаа, түүх соёлоо дээдлэх үзэл санаа
Эссе гэдэг нь францын “essa” буюу « оролдлого», латины “exagiu” буюу «тал мөнхийн оршоостой байдаг билээ.
бүрээс нь дүгнэх» гэсэн утга бүхий цөөн үгтэй зохион бичлэгийн нэгэн төрөл Энэхүү гарын авлагад эссе бичихэд анхаарах түгээмэл зөвлөмжийг хүргэж байна.
юм. 1-р алхам: Эссег бичихээсээ өмнө сэдэвтээ анхаарч харин бүтэц, дэс дараалал
Эссе нь хувийн сэтгэгдлийг илэрхийлсэн өөрийн философитой шинжлэх зэргийг үл хайхран бодол санаандаа байгаа бүхнээ цаасан дээр буулга. Үүндээ
ухааны үндэслэгээтэй бичигдэх ёстой. тулгуурлан:
Анхны эссе нь Мишель Монтены «Опытах» (1580) хэмээх бүтээл байсан - Бичсэн зүйлээ утга санаагаар нь хооронд нь холбож үзэх
бөгөөд Фрэнсис Бэкон, Английн яруу найрагч, жүжгийн зохиолч Бен Джонсон - Дэс дараалал, логикийг анхаарах
нар өөрийн бүтээлдээ эссе бичлэгийг хэрэглэж байжээ. 2-р алхам:
XVIII—XIX зуунаас эссе нь англи, францын сэтгүүлчдийн бүтээлд нэгэн бие Энэ хэсэгт эссенийхээ товч утга, ерөнхий төлөвлөгөөг тусгах. Ингэх нь
даасан бичлэгийн төрөл болсон байна. Английн Ричард Стил, Генри Филдинг, уншигчдад ерөнхий утга санааг түргэн ойлгож, үргэлжлүүлэн уншихад хялбар
Францын Дидро, Вольтер, Германы Лессинг, Гердер болон Т. Карлейль, болдог. Тиймээс эхний хэсгээ аль болох сонирхолтой, анхаарал татахуйц
М. Арнолд, Б. Шоу, А. Моруа, Ж. П. Сартр нар философи болон хэл шинжлэлд болгохыг хичээх
эссег өргөнөөр хэрэглэх болжээ. Балис Сруога 1923 онд «Бурханы инээмсэглэл» 3-р алхам:
нэртэй эссений анхны бүтээлээ гаргасан байна. Эссений үндсэн хэсэг нь агуулгаа хадгалсан өгүүлбэрээр эхэлдэг бөгөөд энэ нь
ямагт шинэ санаагаар дүүрэн байх ёстой. Дараа нь уг
Эссе нь шинжлэх ухааны судалгааны объект болох том судалгаа атлаа тухайн өгүүлбэрийн утга санааг тодруулсан жишээ, тайлбар, тоо баримтыг нэмж оруулж
улсын хэл, сэтгэл зүй, нийгмийн онцлогоос шалтгаалан өөр өөр шаардлагаар авч болно.
үздэг. Гэхдээ АНУ төвтэй “RWCT”-ын төслийнхөн эссений ерөнхий шаардлага, 4-р алхам:
нөхцөлийг тодорхойлон гаргасан нь дэлхийн стандарт болж байна. Эссег их Энэ алхамд дээрх бичсэн үндсэн зүйлийнхээ талаар дүгнэлт гарган бичих хэрэгтэй
энгийнээр буюу RAFT хэмээх аргаар бичдэг. Roles-Дүрүүд, Audiences-
байдаг.
Сонсогчид, Form-Бичих хэлбэр, Topic-Сэдэв хэмээх энэ аргаар эссег ерөнхий,
бүрхэг сэдэвтэй бичүүлдэггүй байна. Хамгийн түрүүнд энэ эссег ямар зорилгоор 5-р алхам:
бичихээ сайн тодорхойлоод энэ зорилгыг тань энэ сэдэвтэй хамгийн ойр байж Та бичиж дуусгаад чангаар өөрөө өөртөө уншаад үз. Ингэхдээ зохиогч биш,
болох ямар зүйл бичлүүлж болохыг олох хэрэгтэй. Тэр зүйл нь таний уншигчийн байрнаас хандвал өөрийн алдаагаа илүү амархан олох болно.
төсөөллөөр хэн ч, бас юу ч байж болно. Дараа нь та Эссеныхээ зорилгыг Сайн эссе бичихийн тулд:
тодорхойлох эзнээ олсон бол тэр эзэн нь хэнд хандах юм бол илүү сайн ойлгож o Дарааллаа гарга
таний ажил үр дүнд хүрэх вэ? гэдгийг олох хэрэгтэй.
3

4. o Ямар хэсгүүд дээр анхаарлаа төвлөрүүлэхээ тодорхойл o Таны эссе тодорхой, логиктой, сонирхолтой байх ёстой.
o Амьдралд тохиолдсон болсон явдлуудаас товч дурьдаж болно o Оновчтой хошигнол хэрэглэх нь чухал
o Та энэ чиглэлээр яагаад сонирхож байгаагаа илэрхийл
o Эссений эхлэл богино түүх, ишлэл үг, асуулт, дүрслэлээс эхэлж болно Муу эссе гэж юуг хэлэх вэ?
o Эссений төгсгөл нь гол хэсгүүдээ тодотгосон байх ёстой o Намтарчилсан байдлаар эхлэх
o Бичиж дууссан эссегээ хамгийн багадаа гурван удаа унших хэрэгтэй o Сонирхолтой инээдтэй зүйл бичсэн байх
o Өөр хэн нэг хүнд өгч уншуулаад санал, анх буусан сэтгэгдлийг нь сонсох o Хэт уран яруу, уянгын халилтай байх
o Зөв бичгийн дүрмийн алдаатай байх
Сайн эссе ямар байх вэ? o Нийтлэг, ерөнхий, мэдээжийн зүйлийг бичих
o Хялбархан уншигдаж, амархан ойлгогддог байх. Таны o Хэцүү бэрх бүхнийг тоочин тайлбарлах
зохион бичлэгийн гол санаа тод гарсан байх ёстой. o Санаанаасаа зохион, өөрийгөө үзэл бодлоо дөвийлгөн бичих
o Эссе нь зохиогчоо хувь хүний талаас нь харуулж чадсан Харин Монголын түүхийн хичээлээр эссе бичихэд тухайн өгөгдсөн сэдвийн
байх. хүрээнд бичихээс гадна дараах зүйлд анхаарах нь зүйтэй болов уу?
o Эхлэл ба төгсгөл нь ойлгомжтой бөгөөд утга санаа нь логик  Түүхийн шинжлэх ухааны орчин үеийн онол арга зүйн талаар
холбоотой байх мэдлэгтэй байх
Эссе бичихэд анхаарах зүйлс  Түүх-нийгмийн асуудалд шинжлэх ухаанч олон ургальч үүднээс
Хэдийгээр зохион бичлэг тань төгс болж чадаагүй ч гэсэн, дараах түгээмэл хандах
тохиолддог дутагдлуудыг гаргахгүй байхыг анхаараарай:  Бүтээлч үр дүн сэтгэлгээнд тулгуурлах
o Хэтэрхий том эсвэл эртний үг бүү хэрэглэ. Зарим хүмүүс зохион бичлэгээ  Улс төржилтөөс ангид байх
ухаантай, гоё харагдуулах зорилгоор хэт том үг хэрэглэдэг. Гэвч эдгээр
үгнүүд нь зохион бичлэгийн зөвхөн хоосон чимэг болж, хувь хүний үзэл Монголын түүхийн хичээлээр уншиж судлах эх зохиол, сурвалжууд, веб
бодлыг бүрэн илэрхийлж чаддаггүй. сайтууд
o Дүрмийн алдаагүй, хэтэрхий мэргэжлийн үг хэллэг багатай байх
o Зохион бичлэгийн зорилго нь утга санаанаасаа зөрсөн, авцалдаагүй байх. 1. Монголын түүх /ШУТИС/ 1-р дэвтэр Эртний үе /2008 он/
o Ядуу хэллэгтэй байх. 2-р дэвтэр Шинэ үе XX-р зуун /2003 он/
o Тэмдэг нэр болон өөр туслах үг аль болох цөөн ашиглаарай. 2. Монголын түүхийн 5 боть УБ., 2002 он
o Өргөдлийн маягтанд өгсөн мэдээллээ эссендээ дахин битгий давтаарай. 3. Монголын соёлын түүх УБ., 1998 он
4. Монголын нууц товчоо УБ., 1999 он
o Зохион бичлэг нь нэгэн хэмтэй байх ёстой.
5. Ж. Заанхүү, Т.Алтанцэцэг “Монголын түүхийн лекцүүд” УБ., 1999 он
o Өөрийнхөө сайн мэддэг, сонирхдог зүйлийн талаар бичих, харин сэдвээ сайн 6. “Монгол улсын түүх” ред Ж.Болдбаатар УБ., 1999 он
бодох хэрэгтэй. 7. Д.Санждорж “Монголын төрийн түүх” УБ., 2007 он
o Эссе хэтэрхий урт байх хэрэггүй. 8. Ч. Далай “Монгол улсын түүх” 1,2,3-р дэвтэр УБ., 1996 он
o Гол сэдвээсээ хазайх ёсгүй. 9. Ч.Жүгдэр “Чингисийн төрийн үзэл, цэргийн урлаг” УБ., 1996 он
o Та чухам юуг илэрхийлэх гээд байгаа зүйлээ тодорхой бичих ёстой. 10. А.Дамдинсүрэн “Монголын зэвсгийн товч түүх” УБ., 1988 он
o 2-3 үндэслэлээр нотлох хэрэгтэй. 11. Д.Дорж , А.Цэвээндорж “Монголын палеолит” УБ., 1984 он
12. Д. Наваан “Эртний Монголчуудын түүхийн дурсгалууд” УБ., 1980 он
o Санаагаа ойлгомжтой илэрхийл. 13. Г.Сүхбаатар “Монголчуудын эртний өвөг” УБ., 1980 он
4

5. 14. Г.Сүхбаатар ”Сяньби” УБ., 1975 он
15. Л. Жамсран “Монголчуудын сэргэн мандалтын эхэн” УБ.,1992 он
16. Ш.Бира “Монголын түүх бичлэг” УБ., 1999 он Оюутны бие даалтын журам
17. Г.Сүхбаатар “Монгол Нирун улс” УБ., 1992 он
18. Ц.Доржсүрэн ”Умард Хүннү” УБ., 1981 он Оюутны бие даалт нь оюутан төвтэй тогтолцоог хөгжүүлэх, оюутныг
19. Л.Н. Гумилев.”Хар домог” УБ., 1993 он сургалт, эрдэм шинжилгээний ажлыг гардан хийх чадвар эзэмшүүлэхэд оршино.
20. Д.Майдар “Чингис хаан ба Монголын их гүрэн” УБ., 1992 он Оюутны бие даалтын үүрэг зорилго:
21. Ш. Нацагдорж “Чингис хааны цадиг” УБ., 1992 он - Лекц, семинарын хичээлээр олсон мэдлэгийг бататгах
22. Д. Гонгор “Халх товчоон” 1,2-р дэвтэр УБ., 1978 он -Оюутны бие даасан ажиллагааг бүтээлчээр удирдан чиглүүлж, тэдний идэвх
23. Ш. Нацагдорж “Халхын түүх” УБ., 1963 он
санаачлагыг өрнүүлэх, гүн бат мэдлэг олгох
24. В.Пүрэвжав “Шарын шашны хураангуй түүх” УБ., 1998 он
25. Лувсанданзан “Алтан товч” УБ., 1990 он -Сурах дадал чадвар эзэмшүүлэх, бүтээлчээр суралцах үйл явцыг тасралтгүй
26. Б.Цолмон “Галдан бошигт” УБ., 1995 он хөгжүүлэх
27. Ц. Насанбалжир “ Ар Монголоос Манжид залгуулж байсан алба” УБ., - Бие хүний хөгжил төлөвшлийг хангах
1974 он - Багаар ажиллах чадварыг дээшлүүлэх явдал юм.
28. Л.Жамсран “ Монголын төрийн тусгаар тогтнолын сэргэлт” УБ., 1997 он
Оюутны бие даан суралцах үйл ажиллагааны хэлбэрүүд:
Веб сайтууд
Оюутны бие даах ажлыг зохион байгуулдаг түгээмэл хэлбэрүүдээс Монголын
1. www.serdaram.origo.mn түүхийн хичээлийн агуулга, түүх сонгон судалж буй оюутны мэргэжлийн онцлог
1. www.origo.mn хичээлийн агуулга, багтаамжаас хамааруулж оюутанд бие дааж суралцах,
2. www.tsahimurtuu.mn судлахад нь хүндрэл гаргахгүй байх нөхцөлийг багийн болон багшийн зүгээс
3. pambaga.net хангасан байна. Бие даалыг дараах байдлаар хийлгэж болох юм
4. www.mongolei-zentrum.de  Хичээлийн тухайн сэдэв, бүлэгтэй холбоотой сэдвээр ном, сурах бичиг,
5. www.medeelel.mn холбогдох веб сайтыг ашиглан дэлгэрүүлж уншиж тэмдэглэл хөтлөх
6. www.forum.mn  Реферат, эссе, дүгнэлт бичих
7. wiki.ecm-outsourcing.com  Тодорхой сэдвийн хүрээнд нэг зорилтыг шийдвэрлэхэд чиглэсэн тайлан
8. www.baabarpedia.mn
бичих
9. www.news.mn
10. www.pmis.gov.mn  Тодорхой зорилгод нийцүүлэн бүдүүвч, схем, диаграм зохиох
11. www.open-government  Судалсан сэдвээр үнэлэлт дүгнэлт өгөх
12. www.parl.gov.mn  Тухайлсан сэдвээр сорил зохиох.
13. www.grachev62.narod.ru  Тухайн хичээлийн агуулгыг бүхэлд нь хамарсан
14. www.polit.spb.ru өргөн хүрээтэй асуудлыг шийдвэрлэх бие даалтыг цөөн өгч үр дүнг нэгдмэл
15. www.politstudies.ru байдлаар тооцож болно.
16. www.auditorium.ru Оюутны мэдлэгийн түвшинг шалгаж, дүгнэх нь багшийн үндсэн үүргийн нэг
17. www.lib.umich.edu/govdocs/pstheory.html бөгөөд харин оюутан лекц, семинар, практикийн хичээлээр олсон мэдлэгээ
18. www.medeelel.mn бататгахад чиглэсэн асуулт, даалгавар, эссе, реферат, товчлол хийж цаг тухайд нь
19. www.iltgehhemnel.blog.mn үнэлүүлж дүгнүүлж байх нь оюутны үндсэн үүрэг юм.
5

6. Оюутны бие даалтын ажиллагааг дүгнэхдээ: 1. Монголын түүх судлал, түүхийн зангилаа асуудлууд
1. Эртний “Historia” буюу хүүрнэх гэсэн нэр томъёог шинжлэх ухааны
 Сургалтын хөтөлбөрт заагдсан бие даалтын ажлын сэдэв, агуулга, хэлбэрээс
эргэлтэнд оруулсан гүн ухаантан:
шалтгаалан ажил бүрийн үнэлгээ, оноо ялгаатай байхыг багш урьдчилан A)Аристотель B) Гераклит
мэдэгдэх ба оюутан бүр бие даалт бүрийн тооцуулах оноогоо өөрөө мэдэж C)Платон D)Геродит
байх
 Багш бие даалтын цагийн үр дүн, ирцийг харгалзан үзэх 2. “Индиачуудын түүх” бүтээлдээ хүний нийгмийн хөгжлийг зэрлэгийн үе,
 Тухайн хичээлийн улирлын үнэлгээнд бие даалт нь тооцогдсон байна. бүдүүлгийн үе, соёлт үе гэсэн ангилал хийсэн эрдэмтэн хэн вэ?
A) Ч.Дарвин B) К.Маркс
C)Л.Морган D)А.Тойнби
Y. Оюутны бие даалтын ажлыг зохион байгуулж болох үлгэрчилсэн сэдвүүд
1. Тухайн сэдвээр эссе бичих 3. Түүхийн объектийг тусгаж буй нь:
2. Монголын түүхийн хичээлээр музей үзэж тайлан бичүүлэх /Байгалийн A) Түүхэн хүмүүс B) Түүхийн эх сурвалж
түүхийн,Үндэсний түүхий, Богд хааны ордон, Чойжин ламын, Монгол C) Түүхийн субъект D) Түүхэн баримт
цэргийн , Хэлмэгдэгсэдийн, Улаанбаатар хот шинэчлэлийн зэрэг/
3. “Монголын нууц товчоо “-ны хүрээнд асуулт өгч тэмдэглэл хөтлүүлэх 4.Эргүнэ Хунгийн домог ямар сурвалжид тэмдэглэгдсэн вэ?
4. Эрдэмтэд судлаачдын тогтмол хэвлэлүүдэд Монголын түүхийн A)”Ертөнцийг байлдан дагуулагчийн түүх” -нд
B)“Судрын чуулган”-нд
асуудлаар хэвлүүлсэн материалаар цуглуулга, хайчилбар хийж дүгнэлт C)“Богд баатар биеэр дайлсан тэмдэглэл” -д
гаргуулах D)”Монголын нууц товчоо”-нд
5. Өгөгдсөн сэдвээр реферат бичих /сэдэвчилсэн түүхээр/
6. Ургийн бичиг хөтлөх дадал эзэмшүүлэх 5. Бичигдмэл хууль гэж юу вэ?
7. Эх зохиолын товчлол хийх A)Нийгмийн тодорхой бүлгийн санаачлагаар үүсэж олонхид тулган хүлээлгэсэн
8. Намтар судлалаар танилцуулга хийх хууль
B) Олонхийн эрх ашигт нийцүүлсэн бүх нийтээр дагаж мөрддөг хуулиуд
9. Орчин үеийн түүхийн судалгааны сэдвээр илтгэл хэлэлцүүлэх
C) Аливаа хэвлэгдсэн бүх хуулиуд
10. Түүхэн он цагийн хэлхээс хийлгэх D)Түүхийн явцад хадгалагдан ирсэн хуулиуд
11. Үгийн сүлжээ, таавар зохиолгох
12. Мэдлэг сорих тэмцээн, Асуулт-Хариулт-Асуулт зэрэг сонирхолтой 6.Түүхийн ш/у-ны үүргийг тодорхойл:
уралдаан тэмцээн зохион байгуулах A)Үндэс угсаа, түүх соёлоо дээдэлсэн, эх оронч, бусад ард түмнийн түүхэн
13. Түүхэн тэмдэглэлт өдрүүдийг тэмдэглэх ажил зохион байгуулах ололтыг хүндэтгэх оюунлаг бие хүн төлөвшүүлэхэд чиглэгдэнэ.
14. Эрдэмтэд, судлаачид, төр –нийгмийн зүтгэлтнүүдтэй уулзалт хийх B)Нийгэм-түүхийн зүй тогтлыг илрүүлж, шинжлэх ухааны үндэстэй улс төрийн
чиг шугам боловсруулахад тусална.
15. Асуудал дэвшүүлсэн ярилцлага, мэтгэлцээн явуулах
C) Түүхийн аливаа үзэгдэл, үйл явцыг бодитой тусгаж, хөрш улс гүрэнтэй
харилцаагаа бэхжүүлэх зорилго.
D)Шинжлэх ухаанч мэдлэг олгож, түүхчдийг бэлтгэх.
6

7. 7. Түүхэн тэгшрэлийн хууль ямар агуулгыг багтаах вэ? C) К.Маркс /Герман/ D) Х.Томсон /Дани/
A)Хөрш болон алс холын улс орнуудын нийгмийн хөгжлийн зарим шинэлэг.
зүйлийг дууриах, зээлдэх, аргаар өөрийн болгох. 14. Эртний Грекийн сэтгэгч Гесоидийн түүхийг анх үечлэхдээ хийсэн ангилал
B)Улс орнууд харилцан тохиролцож, хөгжлөө жигдрүүлэх бодлого. аль вэ?
C)Улс орнууд нийгмийн хөгжлийн нэгэн загварыг сонгох бодлого. A)Бурхны, алтны, мөнгөний, зэсийн,хүдрийн
D)Хөрш улстай хамтран хөгжих замаар хөгжлөө жигдрүүлэх. B)Тэнгэрийн, алтны, мөнгөний, зэсийн, төмрийн
C)Тэнгэрийн, мөнгөний, зэсийн, төмрийн, чулууны
8.Соёл иргэншлийн онолоор түүх-нийгмийн хөгжлийг тайлбарлахдаа юуг D) Бурхны, алтны,хүрлийн, зэсийн, төмрийн
голлон авч үздэг вэ?
A) Нийгмийн үнэт зүйлс B) Өмчийн харилцаа 15. Нострад хэл гэж ямар хэлийг хэлэх вэ?
C) Үйлдвэрлэлийн харилцаа D) Нийгмийн анги бүлэг A)Өвөг хэлний салбарласан эртний авиаг.
B)Хүй нэгдлийн үеийн хүмүүсийн ярилцдаг байсан хэл.
9. Түүхийн салбар шинжлэх ухааны судлах зүйлтэй нь холбо. C)Язгуур хэлнүүд салбарлан гарсан шинэ хэл.
1. Этнографи A. Угсаатны зүй D)Эртний монгол хэлийг тийнхүү нэрлэдэг байв.
2..Антрополги B. Гэрээ хэлэлцээр судлал
3. Палеографи C. Зоос, одон, мөнгө тэмдэгт судлал 16. Аль нь түүхийг үнэлж дүгнэх оновчтой арга вэ?
4. Дипломатик D. Эртний гар бичмэл судлал A)Асуудалд эдүүгээчлэн үзэх
5.Нумизматик D. Хүн судлал B) Ангич, нам байр сууринаас дүнэлт хийх
A)1a,2d,3c,4b, 5e B)1c,2e,3d,4b, 5a C) Цаг хугацаа орон зайд нь оюунлаг түвшинд авч үзэх
C)1a,2e,3d,4b, 5c D)1a,2e,3b,4d, 5c D) Нийгэм цаг үеийг дагалдах
10. Нийгмийн хөгжлийг тайлбарласан онолуудаас соёл иргэншлийн онолд хувь 17. Хэв хууль гэж юуг хэлэх вэ?
нэмэр оруулсан эрдэмтэн бол: A)Улс орнууд харилцан тохиролцож, хөгжлөө жигдрүүлэх агуулгатай хуулиуд.
A)У.Ростоу B) А.Тойнби C) М. Вебер D) Г.Спенсер B)Ард түмний зан заншил, ёс суртахуунаар дамжин хэрэглэддэг хуулиуд.
C)Ард түмний нийгмийн хөгжлийн нэгэн загварыг сонгох агуулгатай.
11. Түүхийн объектийг өргөн утгаар авч үзвэл. D)Хөрш болон алс холын улс орнуудын нийгмийн хөгжлийн зарим шинэлэг
A)Түүхийн шинжлэх ухааны судлах зүйл зүйлийг дууриах, зээлдэх, аргаар өөрийн болгох.
B)Түүхийн шинжлэх ухааны тусгал
C) Эд өлгийн дурсгал D) Бичгийн дурсгал 18. Түүхэн сурвалжуудыг судалгаанд оруулсан эрдэмтэдтэй нь холбо
1.Хөшөө цайдмын дурсгал A. Ц.Доржсүрэн
12. Хүний үүслийг тайлбарласан үзэл баримтлалууд: 2.Сүүжийн хадны бичээс B. М.И.Ядринцев
1.Шашны үзэл A. Харь гаригийн амьтан 3.Тариатын хадны бичээс C. П.П.Спасский
2.Эволюцийн онол B. Мичнээс үүссэн 4. Чингисийн чулууны бичээс D. Рамстед
3.Хөдөлмөрийн онол C. Бурхан бүтээл A)1c,2a,3d,4b B)1c,2d,3a,4b
4. Таамаглал D. Байгалийн бүтээгдэхүүн C)1d,2b,3a,4c D1c,2d,3b,4a
A) 1c,2a,3d,4b B)1c,2d,3a,4b
C) 1b,2a,3d,4c D)1c,2d,3b,4a 19. Монголын Нууц Товчоо бичигдэж дууссаныг хэрхэн тэмдэглэн үлдээсэн
байдаг вэ?
13. Орчин үеийн түүхийн үечлэлийг хөдөлмөрийн багаж зэвсгийн хөгжилд A)Их хуралдаан болж, хулгана жилийн (1206) хуран (долдугаар) сард Хэрлэний
тулгуурлан хийсэн ангилалыг хэн үндэслэсэн вэ? Хөдөө арлын Долоон болдог, Шилхинцэг хоёрын завсар Их хаан өргөмжлөх үед
A)У.Ростоу /АНУ/ B)О.Шпенглер /Англи/ бичив.
7

8. B)Их хуралдаан болж, хулгана жилийн (1240) хуран (долдугаар) сард Хар зүрхний 3. Монголын ханлиг аймгууд. C. 1691-1911
хөх нуурт бичиж төгсгөв. 4. Их Монгол. D. 7500000 жил- МЭ III-р зуун
C)Их хуралдаан болж, хулгана жилийн (1206) хуран (долдугаар) сард Хэрлэний 5. Дөчин дөрвөн хоёрын үе E. XIY-XYII зуун
Хөдөө арлын Долоон болдог, Шилхинцэг хоёрын завсар хаан орд бууж байхад 6. Манжийн эрхшээлийн үе F. X-XII зуун
бичиж төгсгөв. A)1d,2b,3f,4a, 5e,6c B)1d,2b,3a,4f, 5e,6c
D) Их хуралдаан болж, Хулгана жилийн (1240) хуран (долдугаар) сард Хэрлэний C)1c,2b,3f,4a, 5e,6d D)1d,2e,3f,4a, 5b,6c
Хөдөө арлын Долоон болдог, Шилхинцэг хоёрын завсар хаан орд бууж байхад 24. Эрдэмтэн мэргэдийн хэлсэн үг утга хамаарал:
бичиж төгсгөв. 1. Түүх бол алт нь үлдэж шороо нь A. Рашид-Ад-Дин
хаягддаг тунгаамал зүйл биш.
20. Монголын түүх судлал ихээхэн хувь нэмэр оруулсан судлаачдын бүтээлээс 2.Өнгөрсөн түүхээ хайралдаггүй B. Г. Гегель
зөвийг нь сонго. түүний цоо шинээр эхлэх гэж
A) Дегинь “Төв азийн нүүдэлчид”, Позднеев“Монгол ба Монголчууд”, В.Рубрук хүсдэг ард түмэн бол золгүй ард түмэн.
“Орчлонгийн элдэв сонин”. 3. ...Арабуудыг оролцуулахгүй бол C. Б.Лхагвасүрэн
B) Дегинь “Төв азийн нүүдэлчид”, Позднеев“Монгол ба Монголчууд”, В.Рубрук монголчуудаас өөр нэг ч улс аймаг
“Монголчуудын түүх”, О.Латтимор “Нүүдэлчид ба хувьсгалчид ”, ийм заншилтай байгаагүй.
C) Дегинь “Судрын чуулган ”, Позднеев“Монгол ба Монголчууд”, В.Рубрук 4. Түүх давтагдах нь түүний нэг дутагдал. D. Н.Бердяев
“Монголчуудын түүх”. A)1c,2a,3d,4b B)1c,2d,3a,4b
D) Дегинь “Төв азийн нүүдэлчид”, О.ЛатТимор “Монголчуудын түүх”, C)1b,2a,3d,4c D)1a,2b,3c,4d
Позднеев“Монгол ба Монголчууд”
25. Түүхийн дунд үед холбогдох сурвалжуудыг он цагтай нь холбо.
21. Нийгэм- түүхийг хөгжлийн талаархи эрдэмтдийн онол үзэл 1. Жувейний “Ертөнцийг байлдан дагуулагчийн түүх” A. 1254онд
баримтлалуудыг холбоно уу? 2. Рашид-Ад-Дины “Судрын чуулган” B. 1310 онд
1. Формацийн онол A. Үйлдвэрлэлийн харилцааг нийгмийг хөгжилд чухал 3. “Богд баатар биеэр дайлсан тэмдэглэл” C. 1256 онд
нөлөөтэй 4. Монголын нууц товчоо D. 1240
2. Соёл иргэншлийн онол B. Байгаль-газар зүйн орчны нөлөөллийг тооцон үзэх A) 1c,2a,3d,4b B) 1c,2d,3a,4d
нь чухал C) 1b,2a,3d,4c D)1a,2b,3c,4d
3.Детерменизмийн онол C. Нийгмийг үнэт зүйлд тулгуурлах хөгжүүлэх
4. Өсөлтийн онол D. Эдийн засгийн хөгжилтөөр нийгмийн хөгжлийн 26. Түүхийн салбар ухааныг судлагдахуунтай нь холбо.
авч үзэх 1.Геральдик A. Чулуу, шавар, металын бичээс судлал
A)1c,2a,3d,4b B)1c,2d,3a,4b 2.Архелоги B. Хот улсын сүлд судлал
C)1a,2c,3d,4b D)1c,2d,3b,4a 3.Топонимик C. Хэмжүүрийн систем судлал
4.Метрологи D. Эртний эд өлгий судлал
22. Сонгодог хэлбэрийн нүүдлийн мал аж ахуйг оновчтой тодорхойлъё гэвэл: 5.Эфиграфи E. Газар зүйн нэр томъёо судлал
A) Цаг уурын байдал, орчин нөхцөлд зохицон нүүдэллэдэг хэв маяг A)1a,2d,3e,4c,5b B)1c,2e,3d,4b, 5a
B) Нүүдэлчдийн нийгэм эдийн засаг, соёлын хэрэгцээг хангадаг иргэншил C) 1a,2e,3d,4b, 5c D)1b,2d,3e,4c, 5a
C) Малынхаа билчээрийг дагаж нүүдэллэдэг амьдралын хэв маяг
D) Нүүдлийн мал аж ахуйг тариалантай хослох арга 27. Зөв бодомжийг ол.
A) Түүхийн ухамсар үндэсний ухамсрыг тодорхойлно.
23. Монголын түүхийн үечлэлийг цаг хугацаатай нь холбо. B) Түүхийн ухамсар нийгмийн ухамсрыг тодорхойлно.
1. Ураг төрлийн байгууллын үе. A. XIII зуун C) Үндэсний ухамсар түүхийн ухамсрыг тодорхойлно.
2. Эртний улсуудын үе. B. МЭ III-р зуун-X D) Үндэсний ухамсар нийгмийн ухамсрыг тодорхойлно.
8

9. A) 1c,2a,3d,4b B)1c,2d,3a,4b
28. Формацийн /хэлбэршлийн/ онол нийгмийн хөгжлийг авч үзэхдээ юуг голлон C)1с, 2b,3d,4a D)1b,2a,3d,4c
авч үздэг вэ? 32. Өнөөгийн Дэлхийн Монголчуудын суурьшилт, тархалт
A)Үйлдвэрлэх хүчин, үйлдвэрлэлийн харилцаа 1. Хөх нуурын Монгол A. Буриад,Тува,Халимаг
B) Нийгмийн анги, бүлэг, давхраа 2.ОХУ B. Сог Монгол
C) Өмчийн харилцаа 3.Афганистан, Энэтхэг C. Шинжааны Монгол
D)Улс төрийн тогтолцоо 4.БНХАУ D. Моголчууд
A)1c,2a,3d,4b B)1c,2d,3a,4b
29. Монголчууд дэлхийн талыг эзэгнэн оршин байх цаг дор 5 өнгө, 6 харийг C)1b,2a,3d,4c D)1a,2b,3c,4d
эзлэв. хэмээн сурвалжуудад тэмдэглэсэн буй. Энэ нь аль улсууд байв?
1. Монгол A. Цагаан 33. XX зуунд болсон улс төрийн түүхэн үйл явдлууд:
2.Хятад B. Шар 1.1911-12-29 A. Анхны бүх нийтийн сонгууль явагдсан
3. Солонгос C. Хар 2.1920-6-25 B. Тангаргийн бичиг баталжээ
4. Сартуул D. Хөх 3. 1921-11-10 C. Монгол улс НҮБ-д элссэн
5.Төвд E. Улаан 4.1951-6-14 D. Ардчилсан холбоо байгуулагдсан
A)1a,2d,3c,4b, 5e B)1c,2e,3d,4b, 5a 5.1962-10-26 E. БХМУ байгуулагджээ
C)1d,2e,3a,4b, 5c D)1d,2e,3b,4a, 5c 6.1989-12-10 F. Тангарагийн гэрээ баталжээ
A) 1d,2c,3e,4a, 5b,6f B) 1e,2b,3f,4a, 5c,6d
30. Улс орнуудын тусгаар тогтнолын байдлыг илэрхийлэх ухагдахуунуудын зөв C) 1c,2b,3f,4a, 5e,6d D) 1f,2c,3e,4a, 5b,6d
тайлбарыг хийнэ үү?
1. De facto A. Эдийн засаг соёлын хувьд бие даасан,улс төрийн 34. Монголын түүхийн үечлэлийн шинэ үеийг цаг хугацаатай нь тохируул
хувьд эрх мэдэлгүй байх нь. 1. 1911-1915 он A. Автономит Монгол улс
2. De jure B. Гадаад улс гүрнүүд тухайн улсын нутаг дэвсгэрийг 2. 1915-1919 он B. Монгол улс
одоогийн байгаагаар нь хүлээн зөвшөөрөхийг хэлнэ. 3. 1919-1921 он C. ХМУ
3.Status-guo C. Тухайн хил хязгаарын дотор тогтсон улс төрийн 4. 1921-1924он D. БНМАУ
систем түүний гаргасан хууль дүрэм үйлчилж байх зарчим 5. 1924-1992 он E. Харийн цэргийн ноёрхлын үе
4.Natoin state D. Тухайн улс бусад улс гүрнээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн 6. 1992 оноос F. Хэмжээт цаазат хаант улс
бол тухайн хил хязгаарын дотор төрөөс илүү эрх A)1d,2b,3f,4a, 5e,6c B)1d,2b,3a,4f, 5e,6c
мэдэлтэй субъект байхгүй C) 1c,2b,3f,4a, 5e,6d D)1c,2a,3e,4f, 5d,6b
5. Сувернетит E. Тухайн улсын ард түмэн төрийн дэглэмээ байдал
хүлээн зөвшөөрснийг илэрхийлсэн ойлголт/Ардчилал/ 35. Монголын түүхэнд холбогдох дайн, тулалдаан, тэмцэл хөдөлгөөний
6. Автономит F. Natoin state-хэмжээнд хүлээн эрх зөвшөөрөх түүхэн хамаарал.
A)1e,2f,3b,4c, 5d,6a B)1e,2b,3f,4c, 5d,6a 1. Чингис хааны аян дайн A. Феодал ноёдын зөрчил, Манжийн бодлогоос
C)1c,2b,3f,4a, 5e,6d D)1c,2a,3e,4f, 5d,6b улбаатай.
2.Халх-Ойрадын дайн B. Хил хязгаарын бүрэн байдлыг хамгаалсан.
31. Түүхийн шинжлэх ухааны хөгжлийг ерөнхийд нь дараах байдлаар үечилж 3. Үндэсний эрх чөлөөний хөдөлгөөн C. Манжийн дарлалын эсрэг тэмцэл.
болно. Үечлэлийг төлөөлөгчидтэй нь тохируулна уу? 4.Халх голын дайн D. Монголчууд дэлхий тавцанд гарсан.
1.Эртний төсөөллийн үе A. А.Тойнби, М.Вебер 5. Баруун хязгаарын тулгаралт E. Японы түрэмгийллийн эсрэг
2.Дунд үе B. Августин, Г. Турский, Якуба A)1a,2d,3e,4c,5b B)1d,2a,3c,4e, 5b
3.Шинэ үе C. Фикидид, Полибий, Сыма Цянь C) 1a,2e,3d,4b, 5c D)1b,2d,3e,4c, 5a
4. Орчин үе D. Ф.Гизо, Н.Макиавелли, К.Маркс
9

10. 36. Монголчуудын түүхийн цаг үеүдэд мөрдөж ирсэн хууль цаазын хамаарал: 40. Түүхийн ШУ-ны үүрэгт хамааралтай асуудлыг нэгтгэн холбох :
1.Их засаг A.Дөчин дөрөвний үед 1.Танин мэдэхүйн A. Байгал, нийгмийн зүй тогтолд
2.Юан гүрний нэвтэрхий хууль B. Манжийн үед тулгуурлах
3.Монгол-Ойрадын цааз C. Хубилай хааны үед 2.Улс төр үйлдлэгийн B. Иргэнлэг, хүмүүнлэг эх
4. Халх журам D. Их Монгол улсын үед оронч сэтгэлгээ төлөвшүүлэх
A)1c,2a,3d,4b B)1c,2d,3a,4b 3.Ертөнцийг үзэхүйн C. Түүхэн үзэгдэл, үйл явцыг бодит
C)1d,2c,3a,4b D1c,2d,3b,4a тусгах
4.Хүмүүжлийн D. Тодорхой чиг шугам
37. 20-р зуунд хэрэгжиж байсан төрийн шинжтэй зарим бодлогууд түүний боловсруулахад дэмжлэг болох
дүн: A) 1a,2b,3c,4d B)1d,2d,3a,4c
1. Шинэ эргэлтийн бодлого A.Зүүнтний алдаа завхралыг зассан. C) 1b,2a,3d,4c D)1c,2d,3a,4b
2.Нэгдэлжих хөдөлгөөн B. Дотооддоо гурилын хэрэгцээг хангах болсон.
3.Соёлын довтолгоо C. Манж Чин улсаас явуулсан бодлого.
4.Шинэ засгийн бодлого D. Хувийн өмчийн нийгэмчлэх.
5. Атар газар эзэмших анхны аян E. Бичиг үсэг зэрэгт бүх нийтийг сургах
A)1a,2d,3e,4c,5b B)1c,2e,3d,4b, 5a
C) 1a,2e,3d,4b, 5c D)1b,2d,3e,4c, 5a
38. Монголчуудын түүхээ тэмдэглэн үлдээж ирсэн бичиг үсгийн хамаарлыг
холбоно уу?
1.Пагва лам A.Тод үсэг
2.Елюй B. Крилл үсэг
3.Өндөр Гэгээн Занабазар C. Их бага үсэг
4.Зая бандид Намхайжанцан D. Вагиндрын үсэг
5.Ц.Дамдинсүрэн E. Соёмбо үсэг
6.Агваан F. Дөрвөлжин үсэг
A) 1d,2c,3e,4a, 5b,6f B) 1c,2f,3e,4a, 5b,6d
C) 1c,2b,3f,4a, 5e,6d D) 1f,2c,3e,4a, 5b,6d
39. Монголын түүхэнд 30-аас дээш жил хаанчилсан 5 хаадыг хаанчилсан он
цагийн дарааллаар нь тэмдэглэ.
A) Ухаант хаан Тогоонтөмөр, Хубилай сэцэн, Батмөнх даян хаан, Түмэн засагт
хаан, Лигдэн хутагт
B) Түмэн засагт хаан, Лигдэн хутагт Хубилай сэцэн, ухаант хаан Тогоонтөмөр,
Батмөнх даян хаан
C) Хубилай сэцэн, ухаант хаан Тогоонтөмөр, Батмөнх даян хаан, Түмэн засагт
хаан, Лигдэн хутагт
D) Батмөнх даян хаан, Түмэн засагт хаан, Лигдэн хутагт, Хубилай сэцэн, ухаант
хаан Тогоонтөмөр
10

11. 2.Ураг төрлийн байгууллын үеийн Монгол орон
11. “Палеолит” гэж юу гэсэн утгатай вэ?
1. Монголын палеолитын үед холбогдох томоохон дурсгалт газар аль нь вэ? A) Палео –хуучин, лито –зэвсэг
A) Тэвш уул B) Наймаа толгой B) Палайос –хуучин, литос –чулуу
C) Хэрлэн барс D) Цагаан агуй C) Палео –сонин, литос –чулуу
D) Аль нь ч биш
2. Хүн үүссэн цагаас өнөөг хүртэлх үеийг дэлхийн түүхэнд хэрхэн нэрлэдэг вэ?
A) Архейзой B)Протерзой С) Плеозой D)Антропоген 12.Хуучин чулуун зэвсгийн үечлэл аль нь вэ?
A) Доод, дунд, дээд B) Палеолит, мезолит, неолит
3.Манай дэлхий, ертөнц дээр амьдрал үүсээд ... жил болсон хэмээн үздэг вэ? C) Шинэ, хуучин D) Аль ч биш
A) 2000 сая B) 3000 сая С) 4000 сая D) 4550 сая
13.Төв азийг хүн үүссэн өлгий нутгийн нэг гэсэн таамааглалыг дэвшүүлсэн
4.Хамгийн удаан үргэлжилсэн археологийн үе? эрдэмтнийг нэрлэ.
A)Палеолит B)Неолит C) Мезолит D)Энеолит A)Аболь B) Осборн С)Мэтью D)Дарвин
5. Эртний хүмүүс гал хэрэглэж байсан нь хэдий үед хамрагдах вэ? 14. Палеолитийн хамгийн эртний шатанд хүмүүсийн нийтлэгийн ямар
A) Доод палеолит B) Дунд палеолит хэлбэр оршиж байсан бэ?
C) Дээд палеолит D) Хүрлийн үед A) Хүйн хүмүүс буюу хүн сүрэг B)Эхийн эрхт овог
С) Эцгийн эрхт овог D) Эдгээр нь холилдон
6. Чулуун зэвсгийн он цагийн нэр томъёоны зөв хувилбарыг тэмдэглэ.
A)Палеолит-До шель-Ашель-Мезолит-Энолит-Неолит 15.Хэдий үеэс хүмүүс зэрлэг ан амьтдыг гаршуулж эхэлсэн гэж үздэг вэ?
B) Палеолит- Ашель- До шель -Мезолит-Энолит-Неолит A) Палеолит B)Неолит C)Энеолит D)Мезолит
C) Палеолит-До шель-Мезолит- Ашель- Энолит-Неолит
D) Палеолит-До шель-Ашель-Мезолит-Энолит-Неолит 16. Палеолитийн үеийн хүмүүсийн голлон эрхлэж байсан аж ахуй аль нь вэ?
A)Үр үндэс түүх, ан хийх B) Газар тариалан
7. Хүн төрөлхтөн нэг газарт үүсч улмаар дэлхий даяар тархан суусан гэж C) Мал аж ахуй D) Гар урлал
үздэг онолын үзэл баримтлал аль нь вэ?
A) Моноцентризм B) Полицентризм 17.Чулуун зэвсгийн урлагийг юунаас харж болох вэ?
C) Антицентриз D) Эдгээрийн аль нь ч биш A)Хадны сүг зураг B) Овоо C)Бөө мөргөл D)Оршуулга
8. Орчин үеийн хүнийг хэзээ үүссэн гэж үздэг вэ? 18.Чулуун зэвсгийн археологийн үечлэл аль нь вэ?
A) 40,000 жилийн өмнө B) 200,000 жилийн өмнө A) Зэрлэг үе –Бүдүүлэг үе –Соёлжсон үе
C) 1000 жилийн өмнө D) 90,000 жилийн өмнө B) Палеолит –Мезолит –Неолит
C) Хүй нэгдэл–Боол-Феодал-Капитализм-Социализм
9.Анхны зээтүүт газар тариалангийн эх үүсвэр хэдийд тавигдсан бэ? D) Олдувай –Ашель –Мустье
A)Неолит B)Дунд палеолит С)Дээд палеолит D)Мезолит
19. Хүн төрөлхтөний арьстны ялгаа бий болсон хугацааг судлаачид хэдий үед
10. Палеолитын үе хэзээ төгссөн бэ? хамааруулан үздэг вэ?
A) 2500,000 өмнө B) 75,000 өмнө A) Доод палеолит B)Неолит С)Дээд палеолит D)Мезолит
C)1000 өмнө D)12,000 өмнө
11

12. 20. Хүн биологийн амьтан болохын хувьд ямар багт багтдаг вэ? D) Аль ч биш.
A) Сүүн тэжээлтэн B) Махан идэштэн
С) Өвсөн идэштэн D) Олон идэштэн 31. Эртний хүмүүсийн төмөр хайлуулахад хамгийн их эрчим хүч өгсөн хүчин
зүйл аль нь вэ?
21.Чулуун зэвсгийг анх үечлэсэн эрдэмтэн аль нь вэ? A) Аргал хомоол B) Нүүрс C) Салхины үлээлт D) Мод
A)Дарвин B)Томсен C)Мортилье D)Перт
32.Анхны хөхтөн амьтан хэдэн сая жилийн өмнө амьдарч байсан бэ?
22.“Палеолит, мезолит, неолит” гэдэг чулуун зэвсгийн үечлэлийн нэрс аль A)250 B)30 C)100 D)70
хэлний үгс вэ?
A) Латин B) Грек C)Англи D)Франц 33. Монголын неолитийн үед холбогдох нүхэн сууц хаанаас олдсон бэ?
A)Дорнод аймгийн Тамсаг –булаг B) Баян хонгор аймгийн Баянлиг
23.Хүнийг мичнээс үүсэлтэй гэж шинжлэх ухааны үндэстэй таамаглал C) Дундговь Гурвансайхан D) Баян-Өлгий аймгийн Улаанхус
дэвшүүлсэн эрдэмтэн аль нь вэ?
A) Дарвин B)Томсен C)Мортилье D) Ламарк 34. Монгол нутагт хамгийн анх хэзээ газар тариалан эрхлэж байсан бэ?
A) Палеолитийн үед B) XI –XIII зууны үед
24.Монголын хамгийн эртний археологийн дурсгал аль нь вэ? C) Хүннү улсын үед D)Неолитийн үе
A)Дөрвөлжин булш B) Буган чулуу
C) Хадны сүг зураг D) Хүннү булш 35. Шинэ чулуун зэвсэг болон хүрэл зэвсгийн үеийн хооронд байдаг үе (зарим
эрдэмтэд энэ үеийг байхгүй гэж үздэг) –ийг нэрлэнэ үү?
25. Монгол нутаг дээр амьдарч байсан хүмүүс хэдий үед олзворлох, түүвэрлэх A) Хүрлийн түрүү үе B) Төмрийн эхэн
аж ахуйгаас үйлдвэрлэх аж ахуйд шилжиж эхэлсэн бэ? C) Мезолит D) Энеолит
A) Палеолит B)Мезолит С)Неолит D)Энеолит
36. Палеолитийн үе шатуудын зөв дарааллыг ол.
26.Монголд мезолитийн үе хэзээ эхлэсэн бэ? A) A) Доод, Дунд, Дээд B) Хуучин, Дунд, Шинэ
A)12,000 B)10,000 C) 6000 D) 7000 B) C) Цахиурын, Байгалийн чулууны, Зэс чулууны
D) Мезолит, Неолит, Энеолит
27.Монголын неолитийн үе ойролцоогоор хэзээ эхлэсэн вэ?
A) 12000 B)10000 C)6000 D)7000 37. Хиргисүүр нь аль үед хамаарах вэ?
A) Неолит B) Энеолит
28. Дорнод Монголын неолитийн үеийн оршин суугчид ямар сууцанд суудаг С)Хүрэл ба төмөр зэвсгийн түрүү үе D) Аль нь ч биш
байсан бэ?
A)Гэрт B)Агуйд C)Урц D)Нүхэн сууц 38. Буган хөшөө цаг хугацааны хувьд аль үеийн дурсгалд хамаарах вэ?
A) Неолит B) Энеолит
29. Мезолитын үед хүний ямар хэрэгцээ давамгайлах шинжтэй байсан бэ? С)Хүрэл ба төмөр зэвсгийн түрүү үе D) Аль нь ч биш
А) Биологийн хэрэгцээ ) Эдийн засгийн хэрэгцээ
С) Социаль хэрэгцээ D) Оюуны хэрэгцээ 39. Буган чулуун хөшөөг дүрслэлийнх нь хувьд юу юу гэж ангилдаг вэ?
A) Зураасаар дүрслэсэн ба бүх биеэр нь хонхойлгон дүрсэлсэн.
30.“Зэрлэг ан амьтдыг гаршуулах” гэдэг нь юу гэсэн утгатай вэ? B) Бодит дүрслэлт ба хийсвэр дүрслэлт.
A) Зэрлэг ан амьтадыг өөртөө дасган тэжээх. C) Аль нь ч биш
B) Хүн адгуулахад зохицсон шинэ зүйл болон өөрчлөгдөх. D) Дээрх бүх хариулт зөв.
C) Хол бэлчээрлэж чадахгүй болгох.
12

13. 40. Эртний нүүдэлчдийн төмрийн хүдрийг хайлуулах технологийг юу гэж 49. Ховд аймгийн Манхан сумын Хойд цэнхэрийн агуйгаас олдсон хадны сүг
нэрлэдэг байсан вэ? зураг аль үед холбогдох вэ?
A)Галын түгжээ B)Цүүцдэх С) Бух дарах D)Хөөрөгдөх A) Палеолитийн доод үе B) Палеолитийн дунд үе
C) Палеолитийн дээд үе D) Хүрлийн үе
41. Монгол нутгаас олдоод байгаа буган хөшөөний үндсэн төрлүүдээс тооны
хувьд хамгийн олон байдгийг нь нэрлэ. 50. Орчин үед баримталж байгаа хүний хувьсал хөгжлийн үе шатуудаас зөв
A) Монгол-Өвөр Байгалийн бугын загварчилсан дүрс бүхий хөшөө дараалалтайг сонго.
B) Саян-Алтайн "бодит" дүрст буган хөшөө A)Homohabilis – Homosapiens – Homoerectus
C) Ази-Европын амьтны дүрсгүй буган хөшөө B) Homoerectus - Homohabilis – Homosapiens
D) Аль нь ч биш C) Homohabilis - Homoerectus- Homosapiens
D) Эдгээр нэршилд дараалал хамааралгүй
42. Ази, Африк, Европ тивүүдээр тархан амьдарсан анхны хүн аль нь вэ?
A)Эректус B) Хабилис C) Австралопитек D) Кромен 51. Мезолитийн үед гарсан шинэ зэр зэвсгийн төрөл?
A) Нум сум B)Жад C) Шийдэм D)Бороохой
43. Яагаад чулуун зэвсгийн үеийн хадны зурагт голдуу ан амьтдыг дүрсэлсэн
байдаг вэ? 52. Анхны доод хөгжилт нарийн хоншоорт бич хэзээ үүссэн бэ?
A) Ганц зурж чаддаг зүйл нь ан амьтан байсан. A) Эоцений үе B) Плеоцен үе
B) Эрхлэх гол аж ахуй нь ан агнуурын аж ахуй байсан. C)Палеоцений үе D) Плейстоцен үе
C) Тохиолдлын шинжтэй зүйл.
D) Бүх хариулт зөв. 53. Хүн төрлөхтний гарал үүслийг тайлбарлах шинжлэх ухааны хэдэн үзэл
баримтлал байдаг вэ?
44. Дорнод монголын хүрлийн үеийн зонхилох археологийн соёл? A) 8 B) 3 C) 5 D)2
A)Дөрвөлжин булш B) Хиргисүүр
C) Шоргоолжин булш D) Аль нь ч биш 54. Хүн төрлөхтний гарал үүслийг тайлбарлах шинжлэх ухааны үзэл
баримтлалд аль нь хамаарах вэ?
45. Хүрлийн үеийн зонхилох соёлуудыг нэг “Хиргисүүр”-т нас барагчийнхаа A) Бурхан хүнийг бүтээсэн.
тэргүүнийг аль зүгт хандуулан оршуулдаг байсан бэ? B) Хүн эволюцийн үр дүнд бий болсон.
A) Умард B) Өмнөд C) Харь гаригийнхан хүнийг бүтээсэн
C) Өрнө D) Дорно D) Хүний үүсэл тодорхойгүй байна.
46.Төв Монголын хүрлийн үеийн зонхилох археологийн соёл? 55. Хомо Неандертальчууд орчин үеийн хүний өвөг мөн үү?
A) Дөрвөлжин булш B) Хиргисүүр A) Мөн B) Биш
C)Дээрх бүх хариулт зөв D) Аль нь ч биш
56. Анхны хүнийг хэрхэн нэрлэдэг бэ?
47.Евро-азийн хүрлийн үеийн нүүдэлчдийн дүрслэх урлагийн онцлог? A) Эректус B)Хабилис C) Австралопитек D) Кромен
A) Амьтны дүрслэлт B) Онцлог шинжгүй
C) Бодит D) Хээ чимэглэл ихтэй 57. Одоогоос 1,8 – 0,5 сая жилийн өмнө амьдарч байсан хүнийг юу гэж нэрлэдэг
вэ?
48. Дөрвөлжин булш аль үеийн дурсгал вэ? A)Эректус B) Хабилис C) Австралопитек D)Кромен
A) Мезолит B)Неолит
С) Хүрэл зэвсгийн үе D)Төмрийн эхэн үе 58. Австралопетикын олдвор хаанаас олддог вэ?
13

14. A) Ази B)Африк C) Америк D) Европ
71. Хүрлийн үеийн хадны зурагт тусгагдаагүй дүрслэлийг нэрлэнэ үү.
59. Монгол нутгаас хичнээн тооны буган хөшөө олдоод байна бэ? A) Дайн тулаан B)Ан гөрөө
A)700 орчим B) 550 орчим С) 400 орчим D) 300 орчим C) Шүтлэг бишрэл D) Гэрлэх зан үйл
60. Хүний бичин өвөг аль нь бэ? 72. Хүрлийн үеийн зонхилох соёлуудыг нэг “Дөрвөлжин булш”-д нас
A) Эректус B) Хабилис C)Австралопитек D) Кромен барагчийнхаа тэргүүнийг аль зүгт хандуулан оршуулдаг байсан бэ?
A) Умард B) Өмнөд
61. Хамгийн алдартай Хомо Эректусийн олдворыг юу гэж нэрлэдэг вэ? C) Өрнө D) Дорно
A) Люси B)Турканагийн хүү C) Лики D) Жорж
73.Баруун Монголын хүрлийн үеийн зонхилох соёл?
6. Орчин үеийн хүн хаана үүссэн бэ? A) Дөрвөлжин булш B)Хиргисүүр
A) Төв Африк B) Баруун Европ C) Шоргоолжин булш D) Аль нь ч биш
C) Хятад D)Ойрхи Дорнод
74. Дөрвөлжин булшнаас антропологийн хэв шинжийн хувьд ямар төрхтний
63. 4 – 1 сая жилийн өмнөх хүний өвөг аль нь вэ? хүн илэрдэг вэ?
A)Эректус B)Хабилис C)Австралопитек D)Кромен A) Монголжуу B) Европжуу
C) Негржүү D) Холимог
64. Хамгийн алдартай Австралопитекийн олдворыг юу гэж нэрлэдэг вэ?
A)Люси B) Лики C) Турканагийн хүү D) Жорж 75. Шоргоолжин булшнаас антропологийн хэв шинжийн хувьд ямар
төрхтний хүн илэрдэг вэ?
65. Хүн төрлөхтөн хэдэн зүйлд хуваагддаг вэ? A) Монголжуу B) Европжуу
A) 2 B) 4 C) 3 D)1 C) Негржүү D) Холимог
66. Плиоцений үед хамгийн өргөн тархалттай байсан мич аль нь вэ? 76. Хүрэл зэвсгийн үеийн дурсгалуудад тохиолддоггүй төрлийг нэрлэнэ үү.
A) Плесиадапиформ B) Адапидай A) Булш оршуулга B) Дүрслэх урлаг
C) Синатроп D) Дриопитек C) Түүвэр олдвор D) Хот суурин
67. Хамгийн анхлан оршуулга үйлдсэн хүн аль нь вэ? 77. Хүрлийн үеийн доорх дурсгалуудаас Хүннүчүүдтэй гарал үүсэл нэгтэй
A) Эретус B) Хабилис C)Ниандерталь D) Кромен гагддэг соёл аль нь вэ?
A) Дөрвөлжин булш B)Хиргисүүр
68. Авсртралопитек гэж хэн бэ? C) Шоргоолжин булш D) Аль нь ч биш
A) Хүний бичин өвөг B) Анхны хүн
C) Доод хөгжилт нарийн хоншоорт бич D) Орчин үеийн хүн 78. Монголын археологийн шинжлэх ухаанд хүрэл зэвсгийн үеийг хэдээс хэдэн
мянганы хооронд үргэлжилдэг хэмээн үздэг бэ?
69. Орчин үеийн хүн хэдэн мянган жилийн өмнө үүссэн бэ? A) МЭӨ V-I мян B) МЭӨ IV-I мян
A) 50,000 B) 20,000 C) 40,000 D) 10,000 C) МЭӨ III-I мян D) МЭӨ II-I мян
70. Өөртөө зориулж анх зэвсэг хийсэн хүнийг нэрлэнэ үү? 79. Хүрэл зэвсгийн үеийн хадны зургийн дурсгалууд Монголын аль хэсэгт өргөн
A) Эректус B)Хабилис C) Австралопитек D) Кромен тархсан байдаг вэ?
A) Баруун B) Зүүн
14

15. C) Өмнөд D) Төв болон баруун 3. Монгол нутагт оршин тогтнож байсан эртний улсууд
80. Увс аймгийн Улаангом хотын ойролцоо орших “Чандманы соёл” хэдий үе 1.Хүннү нар хэдэн аймагт хуваагдаж байсан бэ?
хамаарагдах соёл вэ? A) 12 B) 24 C) 36 D) 48
A) Хүрэл B) Төмрийн түрүү
C) Палеолит D) Хүннү 2.Хүннү нарын өмнөх нүүдэлчдийг Хятад түүх сурвалж бичигт .......... хэмээн
нэрлэж байсан бэ?
A) Ухуань B) Сюннү C) Ху нар D) Динлин
3.Хүннү нарыг Монгол угсаатан болохыг генетикийн судалгаагаар баталсан
эрдэмтэн?
A) Археологич Д.Цэвээндорж B) Түүхч Х.Пэрлээ
C) Доктор Ж. Батсуурь D) Этнологич С.Бадамхатан
4.Сүмбэ нарын хүчирхэг болсныг энэ үеийн Хятадын судар бичигт ....... гэж
тэмдэглэж байв.
A)Тэдний дайчин чадамгай, моринд гарамгай.
B) Тэдний буу болон морь хурдан, Хүннү улсаас нэн хэтэрчээ.
C) Тэдний зэвсэг хурц, морь хурдан, Хүннү улсаас нэн хэтэрчээ.
D) Тэдний газар том, мал хөрөнгө ихтэй хүчирхэг.
5.Нүүдэлчдийн довтолгооноос хамгаалж Хятадын цагаан хэрмийг аль улсын
үед бүрэн барьж дуусгасан бэ?
A)Хан B) Цинь C)Чжоу D) Мин
6.Хүннү нарыг Баруун европт хүчирхэгжүүлсэн хаан?
A) Хуханью B) Модунь C) Аттила D) Түмэн
7. Уйгарын соёлоос бидэнд уламжлагдан ирсэн гол дурсгал?
A) Хот, хэрэм B) Бичигт хөшөөнүүд
C) Монгол бичиг D) Хүн чулуу
8.Хүннү улсын өвөг аймаг Гуйфан нарын талаар Хятадын аль улсын үеийн
сурвалжид гардаг вэ?
A)Чжоу улс B)Хан улс C)Сүн улс D)Инь улс
9.“Машид амгалан”, “Өнөд түвшин” зэрэг цолыг аль улсын үед хэрэглэж байв?
A)Нирун B)Түрэг C) Кидан D)Хүннү
10. Хүннү гүрний нийслэлийг .......гэж нэрлэнэ.
15