1. …ri buruz hainbat gauza esan
ditzakegu:
Bere jatorri misteriotsua
Europako hizkuntzarik zaharrena
Hizkuntza gutxitua
Euskalkiak
Euskal literatura
Historia …
2. Eta INTERNET- en informazio bilaketarekin hasi nintzenean
elkarrizketa hau aurkitu nuen.
Elkarrizketa horrek lagundu zidan nire gaia aukeratzen:
EUSKARA EUSKAL HERRITIK KANPO.
3. Gai honetan puntu hauek azalduko ditut
ditut:
1- Euskararen hedapena:
1.1- 0.urtean
1.2- Erromatarren garaian
1.3- Erdi Aroan
2- Murrizketa bitartean bitxikeriak
3- Euskal arrantzaleak- pidgina
4- Euskal etxeak
5- Euskal diaspora
4. Euskararen hedapena
Antzinatean, euskararen hiztunen multzoa Euskal Herritik kanpo
lurretaraino zabaltzen zen. Geografo klasikoek idatzitakoa eta
toponimiak gorde dituen izenek erakusten digute euskaraz mintzo
zela Garona eta Ebro artean, eta Bizkaitik Erdialdeko Pirinioetaraino.
0. urtean
5. Erromatarren garaian
Erromatarrak etorri zirenean,
euskarak gaurkoa baino askoz
ere hedapen zabalagoa zeukan.
Erdi Aroan
Euskara latinetik eratorritako
hizkuntzek inguratuta zegoen.
Garai hartan, hainbat hiztegitxo
idatzi zituzten Done Jakue bidea
egiten zuten erromesek.
Euskara zen, berriz, Euskal Herriko
hizkuntza nagusia. Baina ez zen
erabiltzen euskara bere jardun
administratiboan edo dokumentazio
ofizialean.
6. Erdi Arotik gaur egunera arte euskararen eremuak
murrizketa handia jasan du. Murrizketa horretan
hainbat gertaera bitxi eta interesgarri gertatu dira:
Antso Azkarra Nafarroako erregearen garaian euskarari “lingua
navarrorum” izendatu zen (1167) alegia, nafarren hizkuntza.
Oraindik Erdi Aroan Huesca eta Leridako zenbait herri euskaldun
ziren
XIII. Mendean Ojacastro (Errioxa) ibarreko biztanleak euskaraz
mintzo ziren
1587. urtean Nafarroako 509 herrietatik 451 euskaldun ziren
1811. urtean Napoleonen armadak Iruñeko Kaleetan ezarritako
agiriak euskaraz ziren.
Lapurdiko Urruña, Donibane Lohizune eta Sara herriek Gipuzkoako
Hondarribia eta Pasaia, Nafarroako Bera eta Baztan udalei
igorritako gutun batzuk euskara hutsez zeudela XVII, XVIII eta XIX.
mendeetan.
Euskarazko lehenbiziko astekaria Los Angeles (Kalifornia, EEBB)
hirian kaleratu zela 1885. urtean.
7. Euskal
arrantzaleak
Euskal arrantzaleek
baleen bila
Amerikaraino iritsi
ziren.
Baleaz gain,
bakailaoaren
arrantza eta itsas
txakurren
harrapaketa ere
ibilaldi horien
helburu ziren.
Kanadako Labrador eta Ternuaraino bidaiak harreman
baketsuak batez ere finkatu zituzten arrantzaleen eta bertako
herrien artean (Innu eta Mikmakekin bereziki). Herritarrek
larruak burdinazko tresnen ordain trukatzen zituzten besteak
beste
8. Euskaldunak Amerikan lehenbizi?
Elkar ulertzeko beren hizkuntzen nahasketa antzeko bat
(pidgin) sortu zen, bi aldeentzat baliagarria zena.
(Mikmak pidgina)
Baina ez zen izan bakarra, beste pidgin bat ere sortu
zen, islandiera, ingelesa, frantsesa eta euskara nahasten
zituen horrek.
Apezak hobeto
Apezak hobeto Zer moduz?
Zer moduz?
Frantsesak Amerikara iritsi zirenean harrituta geratu ziren
Euskara baitzekiten
10. Euskal etxeak:
Euskal Etxeak atzerrira joandako euskaldunak batzen diren lekuak dira.
Elkarte horien helburua elkarren arteko laguntza eta euskal nortasuna
babestea dira.
Gaur egun guztira 162 Euskal Etxe ofizial daude mundu osoan
zehar eta beste 30 bat inguru oraindik ofizialak ez direnak.
11. EUSKAL HERRIKO
ZORTZIGARREN PROBINTZIA
EUSKAL DIASPORA , hainbat arrazoi direla eta euren
lurraldea utzi duten euskaldunen edo euskal
herritarren sakabanaketari deritzo. Horietariko batzuk
euskaldunak dira eta askok lotura berezia sentitzen
dute euskal herritarrekiko.
+
12. Harrigarria izan arren, hamar milioi inguru omen dira euskal
jatorria duten lagunak eta euskal kultura beren gisan
biziarazten dutenak Euskal Herritik kanpo gaur egun. Eta
Euskal Herrian hiru milioi inguru baino ez gara bizi!
Diasporari buruzko orrialde asko daude eta guztiak oso
interesgarriak. Hona hemen batzuk
http://www.eke.org/eu/kultura/euskal_herria/euskal_diaspora
http://www.euskaletxeak.net/index.php?
option=com_content&task=view&id=140&Itemid=191
http://euskaldiaspora.com/map_11.html
http://euskaldiaspora.wordpress.com/category/euskal-
diaspora/j-euskal-etxeak/
13. Carlos Cid, madrildar
irakaslearen hasierako
elkarrizketa aipatzen amaituko
dut. Berak esan zuenez,
Euskara ezin da galdu,
sekulako galera izango
litzatekeelako, bai Euskal
Herrirako, bai mundu osorako.
