2. Bulut Bilişim(Cloud Computing) nedir?
• Bilgi işlem hizmetlerinin (sunucu, depolama,
veritabanı, ağ, yazılım, analiz ve makine zekası
dahil) İnternet (“bulut”) üzerinden sağlanarak daha
hızlı inovasyon, esnek kaynaklar ve ekonomik
ölçeklendirme sunulması anlamına gelir. (Microsoft
Azure)
• Bulut bilişim tek bir organizasyon için
sınırlandırılıyorsa Özel Bulut olarak adlandırılabilir
veya herkese açık şekilde birçok organizasyon
tarafından kullanılan Genel Bulut şeklinde olabilir.
Melez(hibrit) bulut ise ikisinin birleşimidir, bazı
hizmetler herkese açıkken bazıları özel olarak
kalabilir.
• Bulut sistemden önce şirketler bir sunucu
barındırarak, dokümanlarını şirket içindeki yerel
sunucuda saklamak zorundaydılar, artık buna gerek
kalmadı.Yine yazılımları da bulut sistem üzerinde
çalıştırarak her yerden erişim, verimlilik, hız
sağlamaktadırlar.
Enterprise Cloud : Kuruluş Bulutu
PublicCloud : Genel Bulut
Hybrid Cloud : Melez Bulut
Private Cloud : Özel Bulut
InformationTechnologies(IT): BilgiTeknolojileri(BT)
3. Bulut Bilişimin Avantajları
• Bulut sistemin en önemli avantajı «Kullandığın kadar öde»
prensibidir. Ne kadar depolama alanı kullanırsanız veya ne
kadar işlemci gücü kullanırsanız o kadar ödersiniz.
• Bulut bilişimin genel olarak Maliyet, Performans, Hız,
Verimlilik, Ölçeklenebilirlik, Güvenlik avantajları
bulunmaktadır.
• Maliyet olarak, Bulut bilişim şirketlerin BilişimTeknolojisi
yatırımlarını minimize ederek, ekonomiye kazanç sağlar.
Bulut bilişim sayesinde çalıştırılacak sistem yöneticisi
sayısı da azalmaktadır.
• Diğer maliyet avantajı da, şirketler her 5-6 yılda bir sunucu
bilgisayar almak zorunda değiller. Sunucu yenileme
maliyeti sıfırlanmıştır.
• Bulut sistemde güvenlik önlemleri daha üst düzeydedir.
• Çalışanlar her ortamdan erişebildikleri için verim
artmaktadır.
• İhtiyaca göre ihtiyaç arttığında sistem işlemci ve bellek
bakımından artırılabilmekte ve azaltılabilmektedir, bu
şekilde ölçeklenebilir bir yapı sunmaktadır.
4. Bulut Bilişim Kişisel Kullanımı
• Örneğin bir Gmail hesabı açtığınızda
otomatik olarak Google size 15 GB’lık bir
depolama alanı vermektedir, buraya dosya,
resim ve videolarınızı yükleyebilirsiniz.
Benzeri şekilde Dropbox, Microsoft
OneDrive,Yandex kişisel ve ticari kullanım
için hesaplar açabilmektedir.
• Telefondaki ya da bilgisayarınızdaki tüm
bilgileri bulut sisteme depolarsanız
telefonunuz veya bilgisayarınız
bozulduğunda, kaybolduğunda rahatlıkla
erişebilirsiniz.
• Tablet, telefon, dizüstü bilgisayar ve kişisel
bilgisayarınızdan buluttaki verilerinize
internet olan her yerden erişebilirsiniz.
Bulut Hizmeti Sağlayan Bazı Firmalar
Google Drive, MicrosoftOneDrive, Microsoft
Azure,Oracle, Dropbox,Yandex Disk
5. BüyükVeri(Big Data) nedir?
• Büyük Data (Big Data) İnsanoğlunun ürettiği veri yıldan
yıla artıyor. Günlük hayatta insanlar sosyal medyadaki
paylaşımları ile bile büyük hacimlerde veriler üretiyorlar.
İşte bu büyük hacimde verinin saklanarak analiz
edilmesi, sonuçlar türetilmesi meydana gelebilecek
olaylar ve sonuçları altında daha fazla kontrol
sağlamaktadır.Örneğin sosyal medya paylaşımlarından
bir ülkedeki insanların hangi yemeklerden hoşlandıkları,
hangi ülkeleri sevdikleri, siyasi eğilimleri vb. birçok
bilgiye ulaşılabilir. Diğer bir örnek olarak bir marketin
satış veritabanı incelenerek, o bölgedeki müşterilerin
alış veriş sepeti eğilimleri analiz edilebilir.
• Veriyi bilgiye dönüştürmek ve bu bilgiyi depolayarak
analiz etmek, devletlerin, şirketlerin karar verme
süreçlerini bile etkilemektedir. Bir veritabanı yönetim
sisteminde ilişkisel veritabanı üzerinde raporlar alarak
istenilen sonuçları üretmek mümkündür, fakat büyük
veri ile analiz edilerek öngörülmeyen başka ilişkiler de
görülebilir. Büyük veride 5V'den bahsedilir.
6. BüyükVeri 5V’si
• Çeşitlilik(Variety): Farklı kaynaklardan gelen veri
çeşitli biçimlerde olabilir.Yapısal olabilir de
olmayabilir de.
• Hacim(Volume): Veri çok büyük hacimlerde olabilir.
Örneğin Facebook günlük 30 Petabyte veriyi depolar
ve işler.
• Hız(Velocity): Veri çok hızlı şekilde üretilebilir,
örneğin kredi kartı işlemleri gözlenerek, hangi
işlemin hileli olduğuna karar verilerek milisaniyeler
içinde karar verilmesi gerekebilir.
• Doğrulama(Verification): Bazı kaynaklarda veracity
olarak da geçer, büyük miktarda verinin doğruluğu
önemlidir. Birçok biçimde olan verinin doğruluğu ve
kalitesi de daha az kontrol edilebilir durumdadır.
• Değer(Value): Elde edilen sonuçların ilgili kuruma
kattığı değer önemlidir. Büyük miktarda veri bir
değere dönüşmedikçe anlamı olmaz.
BüyükVeriAnalisti (Big Data Analyst)
Geleceğin mesleklerinden birisidir. Bilgisayar
Mühendisliği ya daYazılım Mühendisliği eğitimi
sonrası bu alanda uzmanlaşılabilir.
7. Blok zinciri nedir?
• Block zinciri, fikir Birliği(Consensus) algoritmalarıyla birçok site, ülke ve/veya
enstitü arasında kopyalanmış, paylaşılmış ve senkronize edilmiş bir veri
yapısıdır. Klasik finansal birimler gibi, tarafları arasında aracı yoktur. Ağda
meydana gelen her olay, düğümlerde doğrulanır ve kaydedilir.
• Devletler, şirketler, hastaneler arasındaki tüm işlemler blok zincirinde
tutulabilir.
• Blok Zinciri 1.0 – Para transferi, havale ve dijital ödeme
• Blok Zinciri 2.0 – Akıllı Sözleşmelerin gelişmesiyle birlikte, hisse senetleri,
tahviller, vadeli işlemler, krediler, ipotek gibi piyasalarda ve finansal
işlemlerde
• Blok Zinciri 3.0 – Hükümet, sağlık, bilim, kültür sanat gibi para ve maliye
piyasalarının haricindeki alanlarda kullanılmaktadır. (Swan, 2015)
8. Blok Zinciri amaçları
• Belgeleri, sözleşmeleri vb. değerleri Koruma,
• İşlemleri hızlandırma,
• Kolayca doğrulama,
• Hataları azaltma,
• Herkese açık, şeffaf bir sistem oluşturma,
• Genişleyebilir, kalıcı bir yapı oluşturabilme,
• Ucuz hizmet sağlama,
• Verimliliği artırma,
• Kullanışlılığı artırma,
• Yeniliklere açık bir sistem oluşturma,
• Sonuçta zaman, paradan kazandırma, stresi azaltma.
Kaynak: https://blockgeeks.com/guides/blockchain-applications/
9. Blok Zinciri Uygulamaları
• VarlıkYönetimi(Asset Management): Geleneksel ticaret, özellikle
de ülke sınırlarını aşan ticaret, riskli ve pahalıdır. İşlemdeki her bir
taraf, kayıtları verimsiz ve hatalara açık bir şekilde tutar. Blok zinciri
defterleri ise, kayıtları şifreleyerek hataları azaltır, aynı zamanda
aracıya gerek kalmadan işlemleri basitleştirir.
• Sigorta(Claims processing): Hasar talebi işleme siniri bozucu ve
kimsenin yapmak istemediği bir iştir. Sigortacılar düzmece-hileli
işlemler, parçalı veri kaynakları, iptal edilmiş poliçeler gibi birçok
problemle uğraşırlar ve formlar elle doldurulduğundan hataya
açıktır. Blok zinciri, kusursuz, risksiz ve herkesin görebileceği şeffaf
bir yapı sağlar, şifreleme özelliği sigorta şirketlerinin sigortalanacak
varlıkların sahibini ele geçirmelerine izin verir.
10. Blok Zinciri Uygulamaları(2)
• Ödeme(Sınırları aşan ödemeler): Klasik ödeme sistemleri hataya açık,
masraflı ve kara para aklamaya müsaittir. Blok zinciri, havale
şirketleriyle(Abra, Align Commerce ve Bitspark gibi) uçtan uca havale
çözümü sağlar. Santander, 2004 yılında ödeme uygulamasıyla blok zincirini
birleştiren ilk bankadır. Böylece müşteriler, günün 24 saati uluslararası
ödeme yapabildiler.
11. Blok Zinciri Uygulamaları(3)
• Eğitim: Eğitim belgeleri, diploma ve sertifika gibi belgeleri
saklamak için kullanılır. Belgeyi saklayan kurum, eğitim
verisini blok zincirine ekler. Anahtara sahip kullanıcılar,
çevrimiçi bu blok zincirine erişip belgeleri doğrularlar. Blok
zincirindeki veriler, değişikliğe karşı korunduğundan güvenlik
sağlanmış olmaktadır.
• Checkdiploma.org, etheryum ağı üzerinde akıllı sözleşmelerle
diploma bilgilerini saklayan bir sitedir(2017). MIT Üniversitesi
de, 2017 yılından itibaren, mezunların diploma doğrulama
işlemlerini Blockcert adresinden yapmalarına olanak
sağlamıştır (www.blockcerts.org)
12. Blok Zinciri Uygulamaları(4)
• Akıllı Mülk: Arabalar, evler gibi somut mallar bir tarafta, patentler,
şirket hisseleri, mülkiyet evrakları gibi somut olmayan mallar diğer
tarafta olmak üzere, bunlar içlerine gömülü akıllı teknolojiler
olabilir.
• Bir mülkün sahipliği, sözleşme detayları ile birlikte blok zinciri
defterinde saklanabilir. Akıllı anahtarlar, izin verilen tarafa erişimi
kolaylaştırabilir. Sözleşme bir defa onaylanınca, defter depolar ve
bu anahtarların değiş tokuşuna izin verir.
• Merkezi olmayan defterler, kayıtlar veya akıllı anahtarın
kaybedilmesi durumunda akıllı sözleşmelerin çoğaltılmasına olanak
sağlamanın yanı sıra mülkiyet haklarını kaydetmek ve yönetmek
için de bir sistem haline gelir. (Avukatların sonumu geliyor)
• Akıllı mülk sahibi olmak, dolandırıcılıktan, komisyon ücretlerinden
ve şüpheli işlere girme risklerinden sizi kurtarır. Aynı zamanda,
güven ve verimliliği artırır.
13. Blok Zinciri Uygulamaları (5)
• Akıllı mülkün ilkel biçimleri vardır. Örneğin, immobilizer ile
donatılmış bir araç anahtarınız, sadece anahtar üzerindeki
doğru protokole dokunduğunuzda etkinleştirilebilir. Akıllı
telefonunuz da sadece doğru PIN kodunu yazdığınızda aktif
olur. Her ikisi de mülkiyetinizi korumak için kriptografi
kullanır.
• Akıllı mülkün ilkel biçimlerinde, anahtar genelde araba
anahtarı veya SIM kart gibi fiziksel taşıyıcıda tutulur. Bunların
kolayca transfer edilememesi ve kopyalanamaması
problemdir. Blok zinciri defterinde, blok zinciri madencileri
kayıp bir protokolün yerini alarak ve çoğaltmasına izin vererek
bu problemi çözebilir.
14. Blockchain nedir, nasıl çalışır?
• Blok zincirinde ilk başlangıç bloğuna genesis blok ismi verilir.
• Her blok, kendinden önceki bloğun hash(özüt) algoritmasından geçirilmiş
içeriğine sahiptir.
• Blok zinciri sisteminde her kullanıcı kendi bilgisayar kaynaklarını kullanır.
Ağdaki her bir düğüm tüm defter kaydının tam kopyasına sahiptir.
16. Hash Algoritması nedir?
• Hash(Özüt) algoritmaları, girdi metni ne kadar büyük olursa olsun, sabit
uzunlukta bir çıktı üreten algoritmalardır.
• Özüt algoritmaları tek yönlü(one-way) algoritmalardır.Yani üretilen bir
çıktıdan tekrar orijinal metine dönmek imkansızdır.
• Hash algoritmaları sayısal imza oluşturulmasında ve güvenlik
protokollerinde önemli rol oynarlar.
• Birçok özüt algoritması geliştirilmiştir. MD5 algoritması 128 bit, SHA-1
algoritması 160 bit, RIPEMD algoritması 160 bit, SHA-256 algoritması 256
bit büyüklüğünde bir çıktı üretir.
• İki farklı metin hash algoritmasından geçirildiğinde aynı sonuç elde
ediliyorsa, çakışma oluşmuştur ve o algoritma artık kullanılmaz. SHA-1, MD5
gibi algoritmalar artık kullanılmamaktadır.
• Blockchain sisteminde kullanılan özüt algoritması SHA-256’dır.
17. Hash Algoritması
Mesaj
Sabit uzunlukta
Mesaj Özütü
* Hash algoritmaları, şifreleme algoritması kategorisinde değildir.
Çünkü mesaj özütünden tekrar mesaja geri dönülemez.
* MD5(128 bit), SHA-1(160 bit), SHA-2(256 bit), SHA-3(512 bit),
HAVAL-128, RIPEMD(160 bit)
Hash
Algoritması
18. Yapay Zeka nedir?
• Yapay zekâ, bir bilgisayarın veya bilgisayar
kontrolündeki bir robotun çeşitli
faaliyetleri zeki canlılara benzer şekilde
yerine getirme kabiliyetidir. (Wikipedia)
• İnsan zekasının makineler tarafından taklit
edilmesidir. İnsan gibi düşünecek şekilde
programlanıp, hareketlerini mimiklerini
makinelerin taklit etmesidir. Problem
çözmede ve öğrenmede insan gibi
davranabilen makinenin geliştirilmesidir.
• Filmlerden dolayı yapay zeka sadece
robotlarla ilişkilendirilir ama yapay zeka
yazılımdan oluşur, yazılım robotların ve
birçok makinenin hareketine karar verir.
Makine öğrenmesi algoritmaları ile
yazılımlar geliştirilir
Yapay Zeka : Artificial Intelligence(AI)
Görüntü İşleme : Image Processing
19. Yapay Zeka Uygulamaları: Chatbot’lar
• Chatbotlar, dialog bazlı yapay zekanın
günlük hayatta kullanılan bir örneğidir.
Kullanıcılar,Türkçeye sohbet
odaları olarak geçmiş bu dijital ürünler ile
yazışarak belirli bir konuda bilgi alabilir
veya uçak bileti almak, banka havalesi
yapmak veya bir kitap satın almak gibi
günlük işlerini yapabilirler. Chatbotlar,
şirketlerin web sitesinde veya mobil
uygulamasında yer alabilirler. Bunun
dışında chatbotlar, WhatsApp, Facebook
Messenger gibi genel mesajlaşma
platformlarında veya GoogleAsistant,
Siri gibi sesli asistanlarda da yer
alabilirler.
20. Yapay Zeka Uygulamaları: Sürücüsüz Araçlar
• İnsan müdahalesi olmadan birçok aracın
trafikte kendi kendine verilen rotaya uygun
olarak gittiğini görüyoruz.
• Ülkemizde Bayraktar firması trafından
yapılan İnsansız Hava Araçları(İHA’lar),
Roketsan tarafından yapılan füzeler yapay
zeka kullanmaktadır.
• Tesla firması elektrikli sürücüsüz
otomobilleri yıllardır üretmektedir. Google
Yapay ZekaTakımı veToyota ile yapılan
işbirliği sonucu yüzbinlerce kilometre giden
sürücüsüz araçlar test edilmiştir.
https://www.tesla.com/autopilotAI
https://www.tesla.com/autopilot
21. Yapay Zeka Uygulamaları: Doğal Dil İşleme
• Doğal Dil işleme(NLP) ile konuşmaların yazıya
dökülmesi ya da yazıların konuşmaya çevrilmesi,
konuşan bir kişinin söylediklerinin anlaşılıp,
yorumlanıp yine ses ile cevap verilmesi
amaçlanmaktadır.
• Doğal Dil işleme bilgisayar mühendisliği çalışma
alanlarından biridir.
• Her dilin kendine özgü bir yapısı bulunduğundan
dilin sentezlenip, yorumlanması zor bir süreçtir,
fakat yapay zeka algoritmaları ile bu
sağlanabilmektedir.
• Sophia isimli robotu insan konuşmalarını anlayıp
cevap verebilmekte, hatta espiri yapabilmektedir.
• ÖrneğinTürkiye’de SesTek firmasının geliştirdiği
NLP yazılımı ile yazılanlar konuşmaya
çevrilebilmektedir.Aşağıdaki bağlantıya tıklayıp
görebilirsiniz. https://www.sestek.com/tr/konusma-
sentezi/konusma-sentezi-demo/?cn-reloaded=1 İzleme:
https://www.youtube.com/watch?v=vMekk2KCRhY&list=RDvMekk2KCRhY&start_ra
dio=1&t=3&ab_channel=GameOver
22. Kaynaklar
• Bilgisayar Mühendisliği Çalışma Alanları – OğuzhanTAŞ BlogYazıları
http://www.oguzhantas.com/kariyer/315-bilgisayar-muhendisligi-calisma-alanlari-nelerdir.html
• «Blok Zinciri teknolojisine yapılan saldırılar üzerine bir inceleme», BilişimTeknolojileri Dergisi, 2018.
https://dergipark.org.tr/en/pub/gazibtd/issue/40059/451695
• Büyük veri https://www.researchgate.net/publication/321050765_Exploring_Techniques_of_Improving_Security_and_Privacy_in_Big_Data
• Bulut Bilişim – Microsoft Azure
https://azure.microsoft.com/tr-tr/overview/what-is-cloud-computing/
• Bulut Bilişim –Wikipedia
https://en.wikipedia.org/wiki/Cloud_computing
• Yapay zeka tanım
https://www.investopedia.com/terms/a/artificial-intelligence-
ai.asp#:~:text=Artificial%20intelligence%20(AI)%20refers%20to,as%20learning%20and%20problem%2Dsolving.
• Yapay Zeka-Tesla AI Auto Pilot
https://www.tesla.com/autopilotAI
https://www.tesla.com/autopilot
• Yapay Zeka Ses Analizi NLP Çalışmaları
https://www.sestek.com/tr/konusma-sentezi/konusma-sentezi-demo/?cn-reloaded=1
• Yapay Zeka – Sophia Robot
https://www.youtube.com/watch?v=vMekk2KCRhY&list=RDvMekk2KCRhY&start_radio=1&t=3&ab_channel=GameOver