Presentatie voor het 'Cultureel Uitje' in Oss. Zondag 31 mei 2015. Thema van de bibliotheek: 'Hoe overleef ik de digitale informatiejungle'. Centraal staan de begrippen wijsheid en volwassen gedrag.
6. Mediawijsheid
● Is veel meer dan 21st skills
● Iets dat geleerd kan worden
● En dan ben je klaar
● Het is een continue proces
● Dat altijd doorgaat
● Voor jong en oud
● Hoogopgeleid of niet
6
7. … wat mij enigszins zorgen baart, is de
steeds meer weer opduikende term 21st
century skills ()
Het gaat mij om de nadruk op ‘skills’,
vaardigheden of nog erger: competenties.
Want welke skills heb je nodig in een wereld
waarvan we nog geen idee hebben hoe die
er in sociaal, politiek en technologisch
opzicht uit gaat zien.
7
8. De voorstelling dat je
leerlingen op de realiteit kunt
voorbereiden door er de
juiste kennis in te gieten, is ()
niet houdbaar en bovendien
moreel verkeerd.
8
9. Niettemin is het huidige onderwijs
nog steeds om deze schadelijke
overdrachtsgedachte
gemodelleerd.
Het idee “wij hebben kennis en
delen die uit” () zit diep in de
genen van het instituut.
(Daan Rovers, over Bildung, in Filosofie Magazine, juni 2015)
9
15. Bas Heijne
Publicist (1960)
NRC Handelsblad
Werkt mee aan radio- en tv-programma’s
De volmaakte mens (mei-juni 2015)
Een uitspraak over hoe inzichten tot stand komen
In een radioprogramma: Nooit meer slapen (13 mei 2015)
15
16. Zoeken naar wat je vindt
Er is altijd een vorm van twijfel. () Mensen denken vaak dat als je essays
schrijft, dat als je gaat zitten je weet wat je vindt. En ik denk dat
iedereen die columns schrijft die een beetje oké zijn, weet
dat het niet zo is. Je bent aan het zoeken naar wat je
vindt. Soms heb je een idee, maar dat moet ook vers
blijven en tijdens het schrijven gebeurt er vaak iets van:
"Dit is het", "Nu begrijp ik het". En dat kun je dan met een zekere
zelfverzekerdheid uit etaleren, want je weet ook wel iets van de techniek van
schrijven. Maar er zit altijd een element van aftasten en onzekerheid in.
16
17. De bijvoeglijke smaakwoorden van de columnistenkaravaan
Column van Rob Wijnberg
De Correspondent, 22 mei 2015
Het begint met de agendazetters
De repliekdieners, daarna
de aambeelders en tot slot
de helikopters
17
18. De helikopters, drie soorten
1. De susser
'iedereen zegt nu wel dit, maar wie nuchter naar de feiten kijkt, ziet dat het
allemaal wel meevalt,'
2. De stoker
'iedereen zegt nu wel dit, maar wie nuchter naar de feiten kijkt, ziet dat het nog
veel erger is'
3. Bas Heijne
'iedereen zegt nu wel dit, maar dat is slechts de oppervlakkige manifestatie van
een veel dieperliggend probleem.'
18
19. Zeven paragrafen
1. Waarom hebben we wijsheid nodig?
2. Wat is wijsheid?
3. Drie piramides
4. Beren op de weg
5. Wat te doen?
6. Een nieuwe opgave
7. Enkele boeken tot slot
19
21. Waarom hebben we wijsheid nodig?
● Juist nu
● En meer dan vroeger
● We zitten op een breukpunt
● Moeten beslissen welke kant we op gaan
● En onze keuzen hebben gevolgen
Enkele ‘voorbeelden’
21
23. “De wereldwijde catastrofe”
“De enige autoriteit die tegenwoordig
mag zeggen: 'Je moet je leven
veranderen!' is de wereldwijde crisis
waarvan sinds enige tijd iedereen
merkt dat ze begonnen is haar
apostelen de wereld in te sturen.”
23
24. Onze voetafdruk
Verenigde Staten 8,0 hectare
Nederland 6,3 hectare
Beschikbaar per persoon 1,8 hectare
Algerije 1,6 hectare
Kenia 1,1 hectare
24
28. We zitten op een vulkaan
maar de meeste politici
hebben geen idee waar het
heengaat. Ze blijven zeggen:
“Dansen, mensen, dansen!
De crisis is voorbij!” (NRC 3 april 2015)
28
39. Een trilemma
Drie zaken die niet met elkaar verenigd
kunnen worden.
Wel twee, maar niet alle drie
* Economische globalisering
* Politieke democratie
* De natiestaat
39
48. Maar dat valt niet mee, want ...
We hebben veel wijsheid.
Maar altijd achteraf.
Systeem 1 en Systeem 2
Recensie Daniel Kahneman. Ons feilbare brein (Trouw
‘Luister nooit naar je gevoel’)
48
49. Systeem 1
werkt automatisch en snel op basis van
indrukken, ingevingen, intenties en
gevoelens. Het gebruik van Systeem 1 kost
weinig inspanning en kan moeilijk onder
controle gehouden worden.
49
50. Systeem 2
zorgt voor bewuste aandacht voor mentale
inspanning, het rationele. Dit kost energie en
wordt gebruikt om indrukken van systeem 1
te onderdrukken wat zorgt voor
zelfbeheersing.
50
53. Wat is wijsheid?
● Ga ik niet vertellen
● Waarom niet?
● Lijkt op het begrip ‘kwaliteit’
● Iedereen ervaart het, maar …
● als je het moet formuleren ...
53
58. "De gouden draad in mijn aanpak is het
DIKW-model: van Data naar Informatie, naar
Kennis, naar Wijsheid"
Alex Brenninkmeijer, 14 april in De Volkskrant
58
71. Umberto Eco
“De oude censuur was dat de
overheid je iets verbood. De
nieuwe censuur is het
tegenovergestelde, je krijgt nu
zoveel informatie dat niemand
nog weet wat-ie echt moet
weten”
71
75. c. Je hebt bandbreedte nodig
Voor vrijwel alle
aspecten van ons
gedrag is bandbreedte
nodig.
75
76. d. Frame / framing
Een interpretatiekader dat gebruikt wordt als
overtuigingstechniek
Wordt gebracht als ‘de waarheid’
“Zo is ‘het’, twijfelen heeft geen zin!”
76
77. Denk niet aan een olifant!
Pro Life!
Linkse hobby’s
Villasubsidies
The war against terror
77
78. Definitie George Lakoff
Een frame is een specifieke bundel van talige en visuele elementen waarmee
men bij een boodschap bepaalde delen naar voren brengt en andere delen
verbergt, om de luisteraar naar de gewenste interpretatie van de boodschap te
leiden.’
Wie een frame gebruikt, probeert via woorden, en de beelden en gevoelens
die ze oproepen, de manier waarop anderen naar de werkelijkheid kijken te
beïnvloeden.
Het frame wordt een bril waardoor we bepaalde informatie wel zien en andere
juist niet.
78
82. Tegenwerping
Framing is ook een noodzaak.
Het leven is een onoverzichtelijke warboel van ideeën en opvattingen,
problemen en oplossingen.
Politici moeten daaruit de essentie destilleren en die pakkend kunnen
overbrengen.
De neiging is groot om politici van simplisme te betichten. Maar wie over
complexe zaken met grote groepen burgers wil spreken moet tot de
essentie kunnen komen.
Een leider kan maar beter beschikken over een governing frame, een
omvattend verhaal over hoe de wereld in elkaar zit en wat er moet
gebeuren om een betere wereld te krijgen.
82
83. e. Spinning
● Ergens een draai aan geven of verdraaien
● Meestal een negatieve connotatie
● Spindoctors
Een adviseur of voorlichter van een politieke partij of een
ambtsdrager die de opdracht heeft het beleid van zijn
politieke opdrachtgever zo positief mogelijk te presenteren
en te verdedigen of hem of haar daarin te coachen. Het
doel is het gunstig stemmen van de publieke opinie.
83
84. f. Public relations
● Is het stelselmatig bevorderen van het wederzijds
begrip tussen een organisatie en haar publieksgroepen.
● Het voornaamste doel van pr is het bestendigen of
scheppen van een goed imago en niet verkoop
● Daartoe wordt gebruikgemaakt van interne en externe
communicatie om een bepaald publiek te informeren of
te beïnvloeden met behulp van tekst, advertenties,
publiciteit, promoties en speciale gebeurtenissen.
84
86. Marketing used to be what you say
Now, marketing is what
you do.
What you make. How you
act.
The choices you make
when you are sure no one
is looking. (Seth Godin 3-9-2014)
86
88. h. Voorlichting
Voorlichtingsdoelen zijn zelden gericht op het bereiken van alleen
kennisoverdracht.
Het beïnvloeden van houding en gedrag maakt daar ook vaak onderdeel van
uit
88
92. Een klassiek boek
● Framing
● Spinning
● Public relations
● Voorlichting
● Manipulatie
● Propaganda
● Beïnvloeding
92
93. l. Reclame
● Overal
● Letterlijk en figuurlijk OVERAL
● Commerciële tv
● Producten in de supermarkt
● Champions League
● Google = zogenaamd gratis
● En Facebook, Twitter …..
93
94. m. De filter bubble
● Eli Pariser
● TED, mei 2011
● “Beware online “filter bubbles”
● Grootste gevaar:
● “zelfbevestiging”
94
106. Je kunt oneindig veel
meer leren uit een
goed geschreven
boek dan uit honderd
verschillende kranten
(Cees Nooteboom, VK, zaterdag 16 mei 2015)
106
108. Weet je wat het is - De Held
Weet je wat het is
Het is zo'n gedoe
Altijd moeten denken over wat je doet
Weet je wat het is
Het is zo vervelend
Altijd moeten kijken of de rest het met je eens is
Weet je wat het is
Het is zo'n gedoe
108
109. Weet je wat ik doe
Lees zo'n boek
Een boek waarin staat wat je doet wat je zelf wilt
Dat is wat ik ga doen
Lezen in zo'n boek
Een boek waarin staat dat je moet doen wat je zelf wil
109
110. Maar wat is het dan?
Zeg me wat is het dan?
Wat is het dan?
Dat ik zelf wil doen
Dat weet ik niet
Dat staat niet in het boek
Dat zijn ze vergeten
Dat staat niet in het boek
Dat zijn ze vergeten
110
112. Het korte antwoord is: omdat het
moeilijker is dan je denkt, mede
omdat het weerstand kan
oproepen. De krachten die onze
wereld vormgeven zijn evenmin in
echte volwassenen geïnteresseerd
als ze dat in Kants tijd waren, want
kinderen zijn gewilliger onderdanen
(en consumenten).
112
114. Verleiden
● Niet voorschrijven
● Niet vastleggen in wetgeving
● Noch afdwingen via handhaving en
toezicht
● Nee, burgers een spiegel voorhouden
● OF (nog beter) burgers verleiden zelf in
de spiegel te kijken
114
115. De centrale vraag
Hoe verhoudt de manier waarop ik leef en
wat ik wel of niet doe zich tot
alle dilemma’s waarvoor we staan EN
Wat kan of moet ik daaraan doen?
115
116. Volwassen
● Wat is kortom volwassen gedrag?
● En wederom:
● dat gaan we niet voorschrijven, afdwingen
maar laten we over aan individuele
burgers
We vertrouwen op de wijsheid van
volwassenen
116
122. “Mensen worden
aangemoedigd om, met geld
dat ze niet hebben, dingen te
kopen die ze niet nodig
hebben, om een niet blijvende
indruk te maken op mensen om
wie ze niets geven.”
122
125. dat laat zien hoe kinderen
al op zeer jonge leeftijd
wordt geleerd dat ze voor
de rest van hun leven een
merkentrouwe consument
moeten worden.
2005
125
126. die onthult hoe de
productieketen is ingericht
die fast food
ultragoedkoop maakt.
1993
126
128. die met een lange rij voorbeelden
aantoont dat de waarden en normen
van de fast food-ketens overal in de
samenleving worden overgenomen,
ook voor onderwerpen als
gezondheidszorg en onderwijs.
128