1. Санхүүчийн мэргэжлийн ёс зүй
2014
Нийгмийн
хариуцлага- Ёс зүй
Д.Мөнхтөр /МУИС-БС, СЭЗ-4/

2. Агуулга
Ашигласан материал
Нийгмийн хариуцлага
Менежерийн ёс зүй
Бизнесийн ёс зүй
Ёс зүйн тухай ойлголт
Ярилцах
сэдвийн
хүрээ

3. Ёс зүй гэж ву вэ?
 Ёс зүй нь гүн ухааны нэгэн салбар бөгөөд ёс зүйн талаар
асуултуудыг (сайн эсвэл муу, зөв эсвэл буруу, сайн үйл
эсвэл муу үйл, хууль дүрэм эсвэл гэмт хэрэг гэх мэт)
судлана. Ёс зүй хэмээх ойлголт нь эртний грекийн Ethos
буюу хамтран амьдрах, оршин амьдрах газар гэдэг
утгатайгаар илэрхийлэгддэг байсан.
 Хожим нь хөгжлийн явцад”ёс заншил, зан төлөв, зан
араншин, сэтгэлгээний хэв маяг” гэсэн агуулгатай болж,
тэдгээрийн шинж чанарыг илэрхийлэх болсон.
Аристотель хүний зан төлөвийн өвөрмөц шинжийг
илэрхийлэхийн тулд ёс зүй гэдэг нь хүний сайн сайхан
үйлийг хэлнэ гэж тодорхойлсон.
 Ёс зүй нь хувь хүний ёс суртахуунлаг шинж чанарын
буюу сайн чанаруудын нийлбэр цогцыг нөгөө талаас
хүмүүсийн хоорондын харилцааны хэм хэмжээний
нийлбэр цогцыг хамран судалдаг шинжлэх ухаан юм.

4. Ёсзүй
• Ёсзүй гэдэг нь хүний юуг муу, юуг буруу,
ямар юмыг сайн, ямар юмыг муу гэж үздэг
тухай хувийн итгэл үнэмшил юм.
• Ёсзүй нь ёс заншил, ёс суртахуун зэрэг
нийгмийн харилцааны категориудтай
салшгүй холбоотой.

5. Ёс зүй салбарууд
 Гол салбарууд
 Дээд ёс зүй (Meta-ethics): Ёс зүйн талаар онолууд болон
ёс зүйн талаарх онолууд нь хэрхэн бий болсон тухай бас
туйлширсан байж болох талаар
 Норматив ёс зүй (Normativ ethics): Парактикаар
тодорхойлсон ёс суртахууны үйл ажилгааны чиглэлийн
тухай
 Тогтсон ёс зүй (Applied ethics): Ёс суртахуун нь бодит
байдалд яаж илэрдэг тухай
 Сэтгэл зүйн ёс зүй (Moral psychology): Ёс суртахууны хэм
хэмжээ эсвэл байгалиас яаж өгөгдсөн байдаг талаар
 Тодорхойлсон ёс зүй (Descriptive ethics): Хүмүүсийн дагаж
мөрддөг ёс зүйн тухай
 Эдгээр салбарууд нь тус тусдаа олон ялгаатай зүйлүүдийг
судлана.

6. Ёсзүйн онцлог
Хүн бүр өөрийн ёсзүйтэй байдаг:
Байгууллагын ёсзүй гэж байдаггүй
1
Хүн бүр баримталдаг зан үйл,
ёсзүйгээсээ хамааран харилцан
адилгүй байдаг.
2
Ёсзүй бол харьцангуй ойлголт
бөгөөд туйлын хэмжигдэхүүн
биш.
3
Ёс зүйтэй байна гэдэг нь нийгмийн хэм хэмжээнд
зохицон биеэ авч явахыг хэлнэ. Харин
нийгмийн хэм хэмжээнээс гажууд, зохисгүй
зан үйл гаргахыг ёс зүйгүй байна гэж үзнэ.

7. Ёсзүйн төлөвшил
Туршлага:
Үнэт зүйл, ёс суртахуун:
Орчин:
Хүн амьдралынхаа явцад олон зүйлийг үзэж, туулсан бүхэн
нь хувь хүний зан үйл ёсзүйд ул мөрөө үлдээж байдаг. /Жш
нь: Амжилттай ажиллаж шагнал урамшуулал авсан хүн улам
сайн ажиллахын төлөө мэрийдэг гэтэл ...., /
Хүмүүсийн нэг хэсэг нь үнэнч шударга байхыг эрхэмлэдэг
бол нөгөө хэсэг нь өндөр албан тушаал, эд хөрөнгө, эрдэм
боловсрол зэргийг хүсдэг.
Ёсзүйд нөлөөлөгч гол хүчин зүйл нь орчны хүчин зүйл байдаг.
Хүний амьдралд урьд өмнө нь бодож төсөөлж байгаагүй олон
зүйл тохоилддог.

8. Монгол ёс зүй
Ёс зүйн шинжлэх ухаан нь улс үндэстэний хувьд
ялгаатай байх нь бий. Монголчуудийн хувьд ёс
зүй буюу ёс суртахуун бол хүн нийгэмд хэрхэн
биеэ авч явах, юуг яаж хийх бичигдээгүй дүрэм,
журам юм. Ёс суртахууны үндсэн дөрвөн зарчим
байдаг. Эдгээр нь:
1. Бусдыг үл хорлон буяныг үйлдэх
2. Бусдад хүч үл хэрэглэн эвийг хичээх
3. Yл бузарлан сэтгэлийг ариусгах
4. Аливаад үл булхайдан шударгыг эрхэмлэх юм.

9. Бизнесийн ёс зүйн тодорхойлолт
Бизнес Ёс зүй
Бизнесийн ёс
зүй
• Бизнес гэдэг нь
байгууллагыг
өргөжүүлж ашиг
орлого олж
капиталаа
аривижуулах
нийгмийн хэрэгцээг
хангаад зогсохгүй
өөрөө таашаал авч
байхад чиглэгдсэн
байнгын санаачлага
дээр тулгуурласан
мэргэжлийн эдийн
засгийн үйл
ажиллагаа юм
• Ёс зүй гэдгийг
ерөнхий утгаар
хувь хүн,
байгууллага
нийгмийн дагаж
мөрддөг, ямагт
баримжаалдаг
зүй зохистой
хэм хэмжээ юм.
• Бизнесийн ёс зүй нь
бүхэлдээ бизнес
эрхлэгч хүнд тавьдаг
шаардлага суртахууны
зарчим,хэм хэмжээ
үйл ажиллагаагаа
ажил хэрэгчээр ёс
суртахуунлаг зохион
байгуулах зорилго 2-н
зохицол юм.
Бизнесийн ёс зүй гэдэг нь зах зээл дээр хэрэгжиж мөрдөгдөж байгаа
хуулийн хүрээнд өөрийнхөө үйл ажиллагааг үр дүнтэй явуулах чадвартай
, хэлсэн үгэндээ үнэнч, шударга байдал дээр тулгуурласан ажил хэргийн
соёл юм.

10. Үүсэл хөгжил
 Бизнесийн ёс зүй
• Бизнесийн ёс зүй гэдэг нь эрт үеэс эхлэн
судлагдах болсон.
• Бизнес гэдэг нь “busy” буюу завгүй байх гэсэн
Англи үгнээс үүсчээ.
• Бизнесийн хүрээнд ёс суртахууны ухамсар,
харилцаа үйл ажиллагаа, бизнес
эрхлэгч,байгууллагын нийгмийн хариуцлагыг
судлах зэргээр нийгмийн хэрэгцээ шаардлагын
үндсэнд “Бизнесийн ёс зүй” үүсжээ.

11. Бизнесийн ёс зүйн зорилго
Зорилго 3
Бизнесийн ёс зүйн үүрэг зорилго, ач холбогдол, ёс зүйн
шаардлага, хэм хэмжээ, нийгмийн хариуцлагын тухай
мэдлэг олгох
Бизнес эрхлэгчид тавигдах ёс суртахууны шаардлагыг
тодорхойлох
Бизнесийн байгууллагыханд нийгмийн өмнө хариуцлага
хүлээх чадварыг төлөвшүүлэх
Зорилго 1
Зорилго 2

12. Менежерийн ёсзүй
Нөлөөлөх
чиглэл
• Ашиг сонирхлын зөрчил Нууц хадгалах Үнэнч байдал
• Хэрэглэгчид Өрсөлдөгчид Хөрөнгийн эзэд Бэлтгэн
нийлүүлэгчид Зуучлагчид Үйлдвэрчний эвлэл г.м
Ажил эрхлэгчийн зүгээс ажил олгогчид хандах хандлага
Ажил олгогчийн зүгээс харилцагчиддаа хандах хандлага
• Ажилд авах, ажлаас халах Цалин хөлс, хөдөлмөрийн нөхцөл
Ажилчдын хувийн асуудалд оролцох
Ажил олгогчийн зүгээс ажил эрхлэгчид хандах хандлага

13. Менежментийн Ёсзүйн асуудлууд
 Менежерийн ёсзүйн асуудал нь байгууллагын
орчин, ажил үүрэгтэй холбогдон гардаг.
 Менежментийн ёсзүйн асуудлыг хувь хүний
ёсзүйтэй холбоотой байдаг.
 Байгууллагын туршлага үйл ажиллагаатай
холбоотой байдаг. /Байгууллагын ашгийн төлөө
зүй бус бизнесийг хүлээн зөвшөөрөх/
 Менежментийн ёсзүйд байгууллагын орчин, улс
үндэстний соёлын онцлог их нөлөөлдөг.

14. • Байгууллагад ёсзүйтэй холбоотой, ёс бус үйлдлээс
үүдэлтэй маргаан зөрчилдөөн их гардаг тул
байгууллага ажилчдын ёсзүйн асуудлыг анхаарах
шаардлагатай байдаг.
• Ёс зүйн хэм хэмжээг, хадгалах, зөв төлөвшүүлэхэд
байгууллагын удирдлага чухал үүрэгтэй.
/Ажилчдын дунд судалгаа явуулах, Менежерүүд
хувийн үлгэр жишээ, манлайлах чадвар зэрэг нь их
ач холбогдолтой./
Ёсзүйг удирдах нь

15. Нийгмийн хариуцлага
 Аливаа байгууллага өөрийн ашиг
сонирхлыг гүйцэлдүүлэх ажиллагаагаа
нийгмийн сайн сайхныг хамгаалж,
дээшлүүлэх үйлстэй хослуулан явуулах
үүргийг нийгмийн хариуцлага гэнэ.
• Байгууллагын нийгмийн хариуцлагын үүсэл
хөгжил аж үйлдвэрийн хөгжлийн томоохон үе
шатуудтай холбоотой бөгөөд АНУ-д эхэлж
гарсан ойлголт юм.

16. Хөгжлийн үе шатууд
1800-гаад оны
сүүл
1920-1930-аад он 1960-аад он
Овсгоотнуудын
эрин үе (Аж
үйлдвэрийн
хошуучлагчид
төрсөн)
Хямралын эрин
үе (шинэ эргэлт)
Нийгмийн эрин
үе (Нийгмийн
өөрчлөлт)
1-р үе шат
2-р үе шат
3-р үе шат

17. Байгууллагын нийгмийн хариуцлагын хүрээ
4.Хөрөнгө
оруулагчид
5.Нийгмийн
сайн сайхан
байдал
1.Байгаль
орчноо
хамгаалах
2.Хэрэглэгчид
3.Ажиллагчид
Нийгмийн хариуцлага
бүхий байгууллага

18. 1
2
3
4
Байгууллагын нэр хүндийг өргөдөг.
Үүгээр дамжин байгууллагын урт хугацааны
ашиг нэмэгддэг.
Бизнесийн байгууллага өөрөө нийгэмд
шинэ шинэ асуудлуудыг бий болгодог ба
тэдгээрийг шийдвэрлэхэд туслах нөөцтэй.
Бизнесийн байгууллага ба иргэд нь
нэг улс нэг нийгмийн эд эсүүд мөн.
Бизнесийн байгууллага бол
нийгэм, төр засаг, ард иргэдийн
түнш юм.
Нийгмийн хариуцлагын сайн тал

19. Нийгмийн хариуцлагын муу тал
Аливаа бизнесийн зорилго бол эзэмшигч
хөрөнгө оруулагчиддаа ашиг оруулах явдал
байдаг. Иймд нийгмийн хариуцлагатай байх нь
ашиг нэмэгдүүлэх зарчимд харшилна.
1
Бизнес нийгмийн асуудлыг
шийдвэрлэхэд оролцсоноор эрх
мэдэл нь өсч, зохицуулагдахгүйд
хүрнэ.
2
Ашиг сонирхолын зөрөлдөөн гарч
болно.3
Бизнест нийгмийн асуудлыг
шийдвэрлэх дадлага туршлага
дутагддаг. 4

20. Нийгмийн
хариуцлагын
түвшин
Нийгмийн
хариуцлагад хойрго
хандах
Боломжийнхоо
хэрээр нийгмийн
үүрэг хүлээх
Хууль ёсны ба ёс
зүйн талаас үүргээ
мэдэрч хэрэгжүүлэх
Хуулиар
тогтоосон үүргээ
биелүүлэх
Нийгмийн хариуцлагын түвшин

21. Нийгмийн хариуцлагыг удирдах нь
Нийгмийн хариуцлагыг албан ба албан бусаар
нарийн төлөвлөж, хэрэгжүүлж, үнэлэх
шаардлагатай.
Хуулийн
хүрээнд
ажиллах
Ёс зүйг
сахиулах Хандив өгөх
► Албан ёсны зохион
байгуулалтын үйл
ажиллагаа

22. 1
Бүх асуудал нь хууль тогтоомжоор зохицуулагдаж
буй орчинд нийгмийн хариуцлагыг удирдахад
удирдагчийн хувийн авъяас чадвар их
чухал байдаг.
Нэгтгэн
зангидах
чадвар
Харилцааы
ур чадвар
Улс төрийн
мэдрэмж
2
3
4
Оюун
ухааны
чадавхи
Нийгмийн хариуцлагыг удирдах нь

23. Ашигласан материал
 Ёс зүйн тухай ойлголт- Мөнхсарнай
 Менежментийн үндэс хичээлийн лекц
 Бизнесийн ёс зүйн хичээлийн лекц
Цахим хуудас:
• www.Wikipedia.org
• www.slideshare.net
• www.scribd.com

24. Санхүүчийн мэргэжлийн ёс зүй
2014
Анхаарлаа
хандуулсан та
бүхэнд баярлалаа
Д.Мөнхтөр /МУИС-БС, СЭЗ-4/