DWÓR W KWIATONOWICACH: "Z Kwiatonowic dookoła świata" (wystawa)

1. Z Kwiatonowic dookoła świata Wystawa powstała w ramach XVIII Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego Wszystko płynie Opracowanie tekstów i koncepcji wystawy: Paulina Kasprzycka, Magdalena Miller, Kasper Świerzowski Korekta i opracowanie graficzne: Marcin Hernas dnidziedzictwa.pl Rysunek północnej fasady dworu w Kwiatonowicach. fot. P. Kasprzycka, MIK 2015. Archiwum WUOZ w Nowym Sączu Organizator: Patron: Gospodarz:

2. Pierwsze historyczne wzmianki o Kwiatonowicach pojawiają się w XIV wieku. Wiemy, że przez klika stuleci wieś była w posiadaniu klasztoru Benedyktynów z Tyńca. W 1367 roku Kazimierz Wielki nadał Kwiatonowicom prawo magdeburskie. Przekazywane w dzierżawę, często zmieniały właścicieli. Jan Długosz podaje, że w XV wieku kwiatonowicki majątek składał się z folwarku, sołectwa z dwoma łanami, karczmy, sześciu łanów kmiecych i trzech zagród. Mapa katastralna Kwiatonowic, 1852. Archiwum Państwowe w Rzeszowie

3. Pod koniec XVIII wieku na skutek polityki prowadzonej przez władze austriackie Benedyktyni z Tyńca stracili część swych dóbr. Kwiatonowice kupił wówczas Antoni Neymanowski. Nie wiemy, kiedy dokładnie zbudowano kwiatonowicki dwór, ale z pewnością istniał on już w pierwszej połowie XIX wieku. To w nim w 1813 roku na świat przyszedł syn Marcyny z Neymanowskich i Karola Tetmajera – Adolf, ojciec malarza Włodzimierza i poety Kazimierza. W drugiej połowie XIX wieku majątek należy kolejno do Hermana Neymanowskiego, Róży Załęskiej i Ignacego Gumińskiego. Fragment inwentarza C.K. Komisji Ministerialnej dla zniesienia ciężarów gruntowych w Krakowie. Dominium Kwiatonowice. fot. P. Kasprzycka, MIK 2015. Archiwum Narodowe w Krakowie

4. W 1875 roku kwiatonowicki majątek objął nowy właściciel. Był nim pochodzący z Wielkopolski doktor prawa Kazimierz Sczaniecki herbu Ossoria (1836–1918), którego burzliwe losy – w tym udział w powstaniu styczniowym i emigracja – przywiodły do Galicji. Uczestniczył on aktywnie w życiu społeczno-politycznym powiatu gorlickiego. Szybko został jego marszałkiem. Zainicjował budowę szpitala w Gorlicach i ufundował szkołę w Kwiatonowicach. Rodzinie Sczanieckich zawdzięczamy przede wszystkim pojawienie się w Kwiatonowicach szwajcarskiej guwernantki Liny Bögli. Ta niepozorna bona z czasem przeobraziła się w znaną podróżniczkę i pisarkę. Kazimierz Sczaniecki, lata 60. XIX w., za: J. Mitkowski, Powstanie styczniowe w pamiętnikach Kazi- mierza Sczanieckiego, Kraków 1963 Lina Bögli siedzi pośrodku w woalce, ok. 1890. Ze zbiorów Magdaleny Miller i Kaspra Świerzow- skiego Sczanieccy i Lina

5. Lina Bögli urodziła się w 1858 roku w Oschwand w Szwajcarii. Pochodziła z ubogiej rodziny i od dwunastego roku życia zarabiała na utrzymanie jako opiekunka do dzieci. W wieku 17 lat znalazła zatrudnienie u szwajcarskiej rodziny mieszkającej w Neapolu. Stamtąd w 1878 roku na zaproszenie Sczanieckich przyjechała do kwiatonowickiego dworu, by podjąć pracę jako nauczycielka ich dzieci. Serdeczna atmosfera panująca w domu pracodawców korzystnie wpływała na intelektualny rozwój Liny. Ambitna Szwajcarka chętnie słuchała wykładów Kazimierza Sczanieckiego z zakresu historii sztuki i literatury. Jego żona, Aleksandra, uczyła ją zaś gramatyki francuskiej. W późniejszym okresie to właśnie właściciel Kwiatonowic namawiał nieszczęśliwie zakochaną Linę do wybrania się w podróż, która miała zmienić jej życie i uczynić z niej pisarkę. Liny Bögli, 1902. Za: L. Bögli, Talofa. In zehn Jahren um die Welt, Zürich 1990 Dom rodzinny Liny Bögli w Oschwand, lata 30. XX wieku. Ze zbiorów Magda- leny Miller i Kaspra Świerzowskiego Ambitna Szwajcarka

6. Dookoła świata 1892–1902 W swą pierwszą podróż dookoła świata 34-letnia Lina wyruszyła 12 lipca 1892 roku. Z Kwiatonowic udała się do Krakowa, a następnie do Włoch. Z Brindisi parowcem dostała się do Australii, Tanzanii, Nowej Zelandii, potem na wyspy Polinezji i Hawaje, drogą morską i lądową przemierzyła miasta wschodniego i zachodniego wybrzeża Ameryki Północnej. Przez dziesięć lat panna Bögli podczas swej samotnej podróży – którą finansowała, zarabiając jako nauczycielka języków obcych – zwiedziła odległe i egzotyczne miejsca, przełamując tym samym stereotyp o roli i miejscu kobiety w ówczesnym świecie. Owocem tej wyprawy była jej pierwsza książka zatytułowana Vorwärts! (Naprzód!) napisana po powrocie do Polski w zaciszu kwiatonowickiego dworu. Przetłumaczona również na język polski jako „Avanti”: listy z podróży naokoło świata, po dziś dzień stanowi fascynującą lekturę. Na Dalekim Wschodzie 1910–1913 Po kilku latach spędzonych w Polsce – w Kwiatonowicach, Krakowie i Warszawie – w 1910 roku Lina powtórnie wyruszyła w podróż. Tym razem koleją transsyberyjską udała się na Daleki Wschód. Jej druga wyprawa trwała trzy lata, z czego dwa spędziła w Tokio i rok w stolicy Chin – Nankinie. Podobnie jak w czasie poprzedniej wyprawy utrzymywała się z udzielania lekcji języków obcych. Podczas pobytu w Nankinie zaoferowano jej stanowisko profesora na pierwszym i jednym uniwersytecie w Chinach, na którym mogły studiować kobiety. Nie przyjęła jednak tej posady. Impulsem do wybrania się w drugą podróż była głównie chęć napisania kolejnej książki. I tym razem, po powrocie do Europy w 1913 roku, Lina powróciła do Kwiatonowic, by spisać tu swój dziennik z wyprawy. Druga książka, zatytułowana Immer Vorwärts! (Znów naprzód!), ukazała się w 1915 roku, nie powtórzyła jednak sukcesu poprzedniczki. „Odważna i śmiała turystka p. Bögli” Pamięć o Linie Bögli i jej literaturze przywróciła jej rodaczka Judith Arlt – pisarka, krytyczka literacka, tłumaczka. W 2000 roku, podążając śladem Liny, zjawiła się w kwiatonowickim dworze. To właśnie ona opowiedziała jego obecnym właścicielom niezwykłą historię tej nieco zapomnianej dziś pisarki, intrygującej kobiety i podróżniczki. Losy Liny okazały się tak inspirujące, że państwo Magdalena Miller i Kasper Świerzowski planują urządzenie we wschodnim skrzydle dworu „pokoju Liny”. W 2005 roku Judith Arlt wyruszyła w podróż do Stanów Zjednoczonych, by poznać krewnych Liny Bögli, oraz na Hawaje, gdzie ponad sto lat po Linie wspięła się na wulkan Haleakalā. Judith Arlt w drodze na wulkan Haleakalā na Hawajach, 2005. Ze zbiorów Magda- leny Miller i Kaspra Świerzowskiego Judith Arlt – śladami Liny

7. „24 VIII: Sydney: Odważnie naprzód!” Prace nad budową Kolei Transsyberyjskiej rozpoczęto w 1891 roku w pobliżu Władywo- stoku, Czelabińska i Jekateryn- burga. Pierwsze pociągi pasażer- skie zaczęły regularnie kursować w 1905 roku. fot.archiwalne.wikimediacommons,libraryofcongress,domenapubliczna 12 lipca 1892 lipiec 1892 lipiec 1892 lipiec 1892 lipiec 1892 sierpień 1892 sierpień 1892 sierpień 1892 – sierpień 1895 sierpień 1892 styczeń 1896 styczeń 1897 luty 1897 luty–lipiec 1897 sierpień 1897 czerwiec 1898 czerwiec 1899 czerwiec 1899 czerwiec 1899 lipiec 1899 sierpień 1899 kwiecień 1900 lipiec 1900 lipiec 1900 czerwiec 1901 czerwiec 1901 wrzesień 1901 styczeń 1902 czerwiec 1902 12 lipca 1902 7 września 1910 Kraków (Polska) Triest (Włochy) Brindisi (Włochy) Port Said (Egipt) Aden (Jemen) Colombo (Cejlon) Adelaide (Australia) Melbourne (Australia) Sydney (Australia) Hobart (Australia) Colyton (Nowa Zelandia) Apia na Upolu (Samoa) Honolulu (Hawaje) Maui (Hawaje) San Francisco (USA) Salt Lake City (USA) Denver (USA) Omaha (USA) Chicago (USA) Boston (USA) Washington (USA) New York (USA) Niagara (USA) Montreal (Kanada) Quebec (Kanada) Waterloo (USA) Salisbury (Kanada) London (Wielka Brytania) Kraków (Polska) Friedrichshafen (Niemcy) Berlin (Niemcy) Tokio (Japonia) 2 4 3 5 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 291 1 2 3 Nankin (Chiny) 1910–1912 1912–1913 Kolej Transsyberyjska

8. Mapa świata z 1900 roku, Paryż. NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA, domena publiczna 1 4 5 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 27 28 26 31–2 1

9. Lina podczas drugiej podróży. Ze zbiorów Magda- leny Miller i Kaspra Świerzowskiego Panna Bögli w kostiumie do jazdy samo- chodem w Schei degg w Szwajcarii, 1914. Ze zbiorów Magdaleny Miller i Kaspra Świerzowskiego Odważna i śmiała turystka

10. W 1914 roku Lina Bögli wyjechała z Polski do Szwajcarii. Zamieszkała w Herzogenbuchsee, w istniejącym do dziś zajeździe Kreuz. Nigdy nie założyła rodziny, a zgromadzone pieniądze umożliwiły jej proste i niezależne życie. Zmarła w 1941 roku w wynajętym 27 lat wcześniej pokoiku w pensjonacie Kreuz. Lina poznała Juliusza Bijaka – polskiego oficera służącego w armii austriackiej – w 1892 roku. Okazał się jej wielką niespełnioną miłością: „Jedynym mężczyzną, którego naprawdę kochałam, za którego z powodu szczerej miłości nie chciałam wyjść, aby nie zmarnować mu kariery, i który tym sposobem okazał się moim przeznaczeniem – ponieważ gdybym go nie poznała i nie kochała, nigdy nie pomyślałabym o podróży dookoła świata. Wyjechałam przecież tylko po to, żeby uciec przed nim i przed samą sobą” – napisała w swym dzienniku Lina. Portret Juliusz Bijaka autorstwa Jacka Mal- czewskiego, ok. 1890. fot. Robert Wancerz. Z archiwum Domu Aukcyjnego Rempex Lina Bögli na zdjęciu paszportowym, 1928. Ze zbiorów Magda- leny Miller i Kaspra Świerzowskiego Miłość i śmierć od lewej: Pensjonat Kreuz w Szwajca- rii, w którym przez ponad ćwierć wieku mieszkała Lina. Nagrobek Liny zapro- jektowany przez nią samą. fot. ze zbio- rów Magdaleny Miller i Kaspra Świerzowskiego

11. Dwór w Kwiatonowicach pozostał w rękach Sczanieckich do stycznia 1946 roku. Ze zbiorów Magdaleny Miller i Kaspra Świerzowskiego

12. Życie w dworze w międzywojniu fot. ze zbiorów Magdaleny Miller i Kaspra Świerzow- skiego

13. Po II wojnie światowej w wyniku parcelacji majątku i działań kolejnych właścicieli stan dworu ulegał stopniowo pogorszeniu. Urzędowały w nim: dom wypoczynkowy, kurza ferma, przedszkole i dwie szkoły. W 1979 roku dwór został przeznaczony na pomieszczenia biurowe spółdzielni produkcyjnej o wdzięcznej nazwie Kwiat. W 1995 roku, po upadku spółdzielni, budynek został kupiony przez prywatnego nabywcę, który rozstał się z nim po pięciu latach. W ruinie fot. ze zbiorów Magdaleny Miller i Kaspra Świerzowskiego

14. W 2000 roku zrujnowany dwór zakupili państwo Magdalena Miller i Kasper Świerzowski. Od razu przystąpili do remontu, który przynosi wspaniałe efekty. Z wielką starannością i smakiem sukcesywnie przywracają zabytkowy charakter wnętrz i ich historyczną funkcję. Na skąpych pozostałościach po dworskim ogrodzie nasadzili nowe drzewa, krzewy i byliny pięknie korespondujące z architekturą dworu. Ich trud włożony w rewitalizację dworu i ogrodu oraz w stworzenie ważnego miejsca na Małopolskim Szlaku Literackim został w 2015 roku doceniony przez Senat RP poprzez nadanie im tytułu Strażnika Dziedzictwa Rzeczypospolitej Custos Monumentorum Rei Publicae. Kwitnący dwór fot. ze zbiorów Magdaleny Miller i Kaspra Świerzowskiego Data 28 maja 1862 roku, widniejąca na sosrębie kwiatonowickiego dworu, wskazuje zapewne dzień zasiedlenia po- łudniowego skrzydła. Przez lata sosręb pokryty był grubą warstwą juty i wapna. Datę odsłonięto dopiero podczas remontu 28 maja 2012 roku. XVIII Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego goszczą w kwiatonowickim dworze dokład- nie w 154. rocznicę jej wyrycia.

DWÓR W KWIATONOWICACH: "Z Kwiatonowic dookoła świata" (wystawa)

Esté a ler uma amostra.

Confira estes a seguir

DWÓR W KWIATONOWICACH: "Z Kwiatonowic dookoła świata" (wystawa)

Mais Conteúdo rRelacionado

Diapositivos para si (19)

Quem viu também gostou (9)

Semelhante a DWÓR W KWIATONOWICACH: "Z Kwiatonowic dookoła świata" (wystawa) (20)

Mais de Małopolski Instytut Kultury (20)

Mais recentes (20)